در خصوص معاملات و دادوستدهای تجاری در قرآن حکم و قاعده کلی وجود دارد که فقهای اسلام در تمام ابواب معاملات (معاملات مالی) ازجمله ‌در مورد معاملات غرری- که ممنوع و نهی شده است- به آن استدلال می‌کنند آن حکم کلی عبارت است از:«تحریم أکل مال به باطل و به‌اصطلاح حقوقی به معنی نامشروع دانستن، دارا شدن بلاجهت یا دارا شدن غیرعادلانه می‌باشد که در آیه زیر بیان گردیده است:« ای کسانی که ایمان آورده اموالتان را به باطل بین خود نخورید مگر آن‌که تجارتی از روی رضا و رغبت باشد^[۱۲۸].

«یا ایها الذین امنو لا تاکلو اموالکم بینکم بالباطل الا آن تکون تجاره من تراض منکم…»

لذا می‌توان نتیجه گرفت که حکمت بطلان معامله غرری در زیان باری آن به دلیل جهالت و همچنین درخطر تنازع طرفین معامله است. در بازارهای مالی که اوراق مالی (دارایی مالی) مبادله می‌شوند ، قیمت‌ها ‌منعکس کننده کلیه اطلاعات ‌در مورد آن دارایی باشند به عبارت دیگر بازار باید کارا^[۱۲۹] باشد، در غیر این صورت افراد بر اساس حدس و گمان اقدام به معامله خواهند کرد و بعضاً برای کسب بازدهی بیشتر معامله مجهولی را انجام می‌دهند.

با توجه به مفاهیم بورس‌بازی نکات زیر استخراج می‌گردد:

• • تصمیم‌گیری برای انجام معاملات پر ریسک توسط بورس بازان ‌در صورتیکه با جهل صورت نگیرد اشکال ندارد.

• • سرمایه‌گذاری برای مدتی بسیار کوتاه ‌در صورتیکه در قالب یکی از عقود اسلامی مانند بیع صورت گرفته و جهل نداشته باشد و موضوع غرر منتفی باشد اشکال ندارد.

• • اتخاذ تصمیم بر اساس شایعات در صورت وجود جهل نسبت به اوصاف مورد معامله ازنظر فقهی مشروع نیست.

• تصمیم‌گیری در شرایط جهل نسبت به خریدوفروش اوراق بهادار مشروع نیست^[۱۳۰]

۳-مقایسه عملیات بورس‌بازی و قمار

قمار در لغت به معنی کسب سود به‌ واسطه بخت، اقبال و شانس با ادوات قمار می‌باشد. شیخ انصاری در مکاسب محرمه ، قمار و خریدوفروش ادوات قمار را جزو مکاسب محرمه برشمرده است. ویژگی‌های قمار به شرح زیر است.

یک: ماهیت قمار بر اساس شانس و بخت‌آزمایی است. دو: اطلاعات دانش نقشی در کسب بازدهی یا زیان ندارد.سه: هدف از قمار فقط کسب بازدهی باشد و این عملیات هیچ گونه فایده اقتصادی در جامعه ندارد . با توجه به بیان مفاهیم قمار در مقایسه با عملیات بورس‌بازی در بازار مالی، به نکات زیر می‌توان اشاره کرد:

یک: ماهیتت اصلی معاملات بورس‌بازی، تحلیل آمار و اطلاعات و تصمیم‌گیری بر اساس اطلاعات در بازار مالی که دارای حداقل کارایی است صورت می‌پذیرد.

دو: تبیین درست از وضعیت موجود و پیش‌بینی دقیق‌تر وضعیت آتی نقش مهمی در کسب بازدهی یا زیان دارد.

سه: هدف از بازارهای آتی، کنترل و مدیریت ریسک و پایداری تولید است و بورس بازان در این بازار موجب افزایش نقدینگی و شفافیت بازار و کاهش ریسک یا نوسانات بازار می‌گردند؛ در نتیجه به مدیریت ریسک تولید کمک می‌کنند. با توجه به نکات مذکور و مقایسه مفاهیم قمار و بورس‌بازی هیچ گونه تطابقی مشاهده نمی‌شود.^[۱۳۱]

ج:مقایسه قراردادهای آتی و قراردادهای قماری از جنبه‌های گوناگون

۱- از حیث مواجهه با خطر

قراردادهای آتی با قمار از حیث درافتادن با خطر مشابهت دارند، اما مسئله اصلی در نحوه مواجهه با خطر است. قماربازی، خلق یک خطر به‌ منظور خطر کردن است.^[۱۳۲] مسابقات اسب‌سواری و بازی‌های پوکر خطراتی را ایجاد می‌نمایند که بدون وجود این بازی‌ها، این خطرات ایجاد می‌گردد.

قمارباز مشتاقانه به وسیله شرط‌بندی و گرو بندی در جستجوی خطری برمی‌آید که قبلاً وجود نداشت و اگر هم وجود داشت، مشخصاً به وی مربوط نبوده است. اگر قمارباز این راه را برمی‌گزید که به. قماربازی دست نزند، خطر زیان مالی هم می‌توانست ایجاد نگردد .در سوی دیگر خطر گریزان و خطر ورزان در بازار آتی قرار دارند و به‌ویژه فعالیت خطر ورزان بیشتر در معرض قماری شناخته شدن قرار دارد. تعریف خطر ورزی مشکل است و شاید نتوان تعریف دقیقی از آن ارائه نمود؛ اما خطر ورزی به عنوان “خریدوفروش دارایی به انتظار کسب یک سود . حاصله از تغییرات قیمت آن دارایی” تعریف‌شده است ^[۱۳۳]

خطرورزی در آتی‌ها با خطراتی سروکار دارد که لزوماًً فرایند بازاریابی و مبادله کالا و خدمات در اقتصاد بازار آزاد موجود و حاضر می‌باشد. این خطرات موجود می‌باشد، خواه بازار آتی وجود داشته باشد و خواه چنین بازارهایی وجود نداشته باشد. اگر خطر ورزان تمایل نمی‌داشتند که چنین خطراتی را بپذیرند، شخص دیگری آن را تحمل می‌کرد.

انگیزه تعداد زیادی از خطر ورزان می‌تواند مشابه انگیزه قماربازان باشد. این انگیزه عبارت از این است که آن‌ ها تمایل دارند که خطرات نسبتاً عظیمی را در عوض شانس برای کسب منافع زیاد متحمل شوند. اما تفاوت عمده و بسیار مهم این است که خطر ورزان در بازار آتی، عملاً خطر را از سمت آن‌هایی که این خطر را نمی‌خواهند به سمت آن‌هایی که آن را می‌خواهند، سوق می‌دهند. به عبارت دیگر خطر ورزی در بازار آتی، اشتیاق برای خطر جویی را به سمت یک کانال تولید اقتصادی هدایت می‌کند. بازارهای آتی اساساً راهکارهای انتقال خطرپذیری می‌باشند که خطر تغییرات قیمت را مجدداً توزیع می‌نمایند و خطر ورزان کسانی هستند که آن خطر را به عهده می‌گیرند و بدون آن‌ ها هیچ‌کسی برای خطر گریزان ^[۱۳۴] وجود ندارد تا خطرشان را به او منتقل کنند^[۱۳۵].

۲- مبنای کسب سود

در قماربازی مبنای کسب سود، احتمال، شانس و تصادف است و در واقع آنچه قمارباز به دست می‌آورد یک بهره حدسی است. اما خطر جویی در بازار آتی عبارت از پیش‌بینی معقول و هوشمندانه روند آینده قیمت‌ها بر اساس مدارک و آگاهی از شرایط گذشته و شرایط موجود است. در واقع هرچند در بازار آتی، وجود احتمال قابل‌انکار نیست، اما آنچه مبنای علمی برای کسب سود است، تجزیه‌و تحلیل بازار است.

خطر ورز یک ناظر و یک متخصص است که تمایل دارد صحت مشاهدات و دیدگاه‌هایش را با به خطر انداختن سرمایه، تقویت و پشتیبانی نماید. خطرات موجود در بازار آتی، خطرات واقعی هستند و این مسئله کاملاً متمایز از فعالیت یک قمارباز (که صرفاً خطرات خودساخته را پوشش می‌دهد) می‌باشد و لذا با تجزیه‌و تحلیل و رصد بازار این خطرات پوشش داده یا پذیرفته می‌شود. این امر امروزه توسط مجموعه‌ای از مهندسان مالی به همراه حقوق ‌دانان صورت می‌گیرد^[۱۳۶].

۳- محتوای قرارداد (احتمال برد و باخت)