(۳-۳) جامعه مورد بررسی و نحوه نمونه گیری

جامعه مورد مطالعه شامل بیماران بزرگسال سکته مغزی مراجعه کننده به مرکز توانبخشی سکته مغزی تبسم^[۱۳۱] در بهمن و اسفند سال ۱۳۹۱ و فروردین ۱۳۹۲ می‌باشند که با مطالعه اطلاعات موجود در پرونده آن ها و ارزیابی های اولیه تعداد ۳۰ نفر برای بررسی معیارهای ورود و خروج انتخاب می‌شوند. با در نظر گرفتن اختلاف تقریبی ۱۵ نمره در میانگین های دو گروه با انحراف معیار ادغام شده ۱۳ و با در نظر گرفتن خطای ۵ درصدی (و اطمینان ۹۵ درصد) و توان آزمون ۸۰ درصد، حجم نمونه ای برابر با ۱۲ نفر در هر گروه مورد نیاز انجام پژوهش است.

n₁₌n₂₌

d=15, s=13

۱۱٫۷۹≈ ۱۲==

روش نمونه گیری به صورت تصادفیبوده و بیماران در دو گروه درمان و کنترل قرار گرفتند. ارزیابی اولیه و ارزیابی نهایی به صورت کور انجام گرفت.

(۴-۳) معیارهای ورود

1. 1. تشخیص سکته مغزی با نظر پزشک متخصص

1. 1. درگیری اندام فوقانی

1. 1. گذشت حداقل ۳ ماه از سکته [۶۶]

1. 1. رضایت به شرکت در پژوهش

1. 1. نمره آزمون شناختی MMSE بالاتر از۲۲[۶۷]

1. 1. نداشتن بیماری‌های همراه با سکته مغزی مثل تشنج، اختلالات روانی-هیجانی (به تشخیص پزشک)

1. 1. نداشتن مشکلات بینایی و شنوایی که در مداخله مشکل آفرین باشد.

1. 1. عدم وجود اختلالات ارتوپدیک در اندام فوقانی.

1. بیمارانی که بر اساس آشورث اصلاح شده، بیش از ۳ درجه اسپاستی سیتی ندارند.

(۵-۳) معیارهای خروج

1. 1. سابقه عقب ماندگی ذهنی

1. 1. سابقه افسردگی و بیماری های روانپزشکی دیگر(قبل از سکته مغزی)

1. 1. سابقه اعتیاد یا مصرف دارو های روان گردان

1. 1. سابقه مشکلات جسمی دیگر

1. عدم شرکت در مطالعه ای دیگر به طور همزمان

(۶-۳) متغییرها

ردیف

متغییر

نقش

نوع

ابزار سنجش

۱

سکته مغزی

مستقل

کیفی/اسمی

تشخیص پزشک

۲

سن

زمینه ای

کیفی/نسبی

پرسشنامه دموگرافیک

۳

جنس

زمینه ای

کیفی/اسمی

پرسشنامه دموگرافیک

۵

اسپاستیسیته

وابسته

کمی/فاصله ای

آزمون آشورث

۶

دامنه حرکتی مچ دست

وابسته

کمی/فاصله ای

گونیامتر

۷

عملکرد روزانه زندگی

وابسته

کمی/نسبی

آزمون بارتل

(۱-۶-۳) سکته مغزی

تعریف توصیفی: طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، سکته مغزی عبارت است از، مجموعه ای از علایم کلینیکی که به طور ناگهانی ایجاد می شود و مربوط به عملکرد ناحیه ای (یا کلی) مغز می‌باشد و بیش از۲۴ ساعت تداوم می‌یابند و هیچ علت واضحی جز منشأ عروقی ندارند.

تعریف عملیاتی: منظور از این مفهوم در پژوهش حاضر، تشخیص قطعی بیماری سکته مغزی بر اساس اطلاعات موجود در پرونده پزشکی بیمار، و یا توسط متخصصین نورولوژیست می‌باشد .

(۲-۶-۳) دستگاه بیوفیدبک

تعریف نظری: بیوفیدبک دستگاهی است که عملکرد نوروماسکولار واحدهای حرکتی را نمایش می‌دهد و بواسطه آن در فرد کنترل ارادی روی فعالسازی انتخابی از یک واحد حرکتی به دست می‌آید که اساسی برای آموزش حرکتی است و باعث فعالسازی پیشرونده و مهار مجموعه واحدهای حرکتی بزرگتر می‌گردد [۱۰]. الکترومیوگرافی بیوفیدبک تکنیکی برای مهار و فعال کردن عضلات پس از سکته مغزی است و با قرار دادن الکترودهای سطحی بر روی عضله یا گروه عضلانی برای اندازه گیری ایمپالس های میوالکتریکی ناشی از شلیک واحدهای حرکتی^[۱۳۲] را به فیدبک بینایی و شنوایی تبدیل می‌کند. در طول جلسات بیوفیدبک، با بهره گرفتن از فیدبک بینایی و شنوایی به بیمار فعالسازی یا مهار کردن عضلات آموزش داده می شود. با ایجاد چنین شرایط مؤثری بیوفیدبک نه تنها باعث بهبود عملکرد اندام فوقانی پس از سکته می شود بلکه در بهبود اجرای فعالیت های روزمره زندگی فرد مؤثر بوده و باعث افزایش کنترل حرکتی^[۱۳۳] می‌گردد [۱۵].

تعریف عملیاتی: دستگاه بیوفیدبک مورد استفاده در این پژوهش یک دستگاه Procomp Infiniti5 پنج کاناله است. این دستگاه دارای دو فیبر نوری و یک الکترود خنثی است که مجموعا به یک کامپیوتر اتصال دارد. فیبرها و الکترود با بهره گیری از سنسورهای الکترودرمال مقاومت گالوانیکی پوست^[۱۳۴] را اندازه گیری می‌کند، همچنین اندازه گیری پاسخ های الکترودرمال^[۱۳۵] که ایمپالس های الکتریکی خفیف را از سطح پوست جمع‌ آوری می‌کند، بر عهده دارد و ایمپالس ها را با توجه به رطوبت پوست تغییر می‌دهد. رطوبت پوست بر اساس درجات استرس و یا ریلکس بودن تغییر می‌کند. رابطه مستقیمی بین فعالیت سمپاتیک وسطح برانگیختگی وجود دارد. حساسیت مقاومت گالوانیک پوست بسیار بالا است و بیوفیدبک می‌تواند نوسان وضعیت هیجانی پوست را اندازه گیری کند. ابزار بیوفیدبک دمای پوست، فعالیت عضله، فعالیت الکتریکی پوست (فعالیت غدد عرق)، تنفس، ضربان قلب نوسان ضربان قلب، فشار خون، فعالیت الکتریکی مغز و جریان خون را ارزیابی می‌کند. دستگاه بیوفیدبک تنها نقش دریافت کننده اطلاعات می‌باشد وهیچ دروندادی به عضلات وارد نمی کنند [۶۸]. سیگنال های تولید شده بواسطه فعالیت های عضلانی به وسیله الکترود و فیبرها جمع‌ آوری شده و به کدگذارنده^[۱۳۶] فرستاده می شود تا تغییراتی در آن ایجاد شود و برای کامپیوتر قابل خواندن شود. آنالیز اصلی در کامپیوتر صورت می‌گیرد تا فیدبک مورد نظر در قالب پسخوراند بینایی و شنوایی و از قبل به صورت برنامه ریزی شده در کامپیوتر موجود است، به بیمار داده شود.

(۳-۶-۳) دامنه حرکتی مفاصل دست

تعریف نظری: میزان حرکت قابل انجام در مفصل یا به عبارتی قوس حرکتی مفصل که در صفحه خاص حرکتی صورت می‌گیرد [۶۹] .

تعریف عملیاتی: در این پژوهش عبارت است از میزان حرکتی که در مفصل مچ وجود دارد، به وسیله ابزار گونیامتر ارزیابی می‌گردد و به درجه محاسبه می شود.

(۴-۶-۳) اسپاستی سیتی

تعریف نظری:اسپاستی سیتی جزء سندرم نورون عصب مرکزی^[۱۳۷] است که پروسه توانبخشی بسیاری از بیماران سکته مغزی را تشکیل می‌دهد. بعبارت دیگر افزایش شدت مقاومت در برابر حرکت در اثر افزایش غیرفعال طول عضله است که به دلیل برداشتن مهار قسمت های فوقانی نخاع از روی نخاع در طول کشش هر دو گروه عضلات فازیک و تونیک صورت می‌گیرد [۱۸].

تعریف عملیاتی: در این پژوهش عبارت است از میزان نمره کسب شده در آزمون آشورث اصلاح شده^[۱۳۸]

(۵-۶-۳) عملکرد روزمره زندگی

تعریف نظری: تکالیف معمول عملکردی هستند که در حیطه زندگی روزمره قرار دارند و شامل مراقبت از خود، اداره منزل، ارتباطات، مراقبت شخصی و تردد در جامعه می‌باشد. طبق چک لیست استاندارد بارتل ۱۰ فعالیت روزانه شامل (غذا خوردن، حمام کردن، لباس پوشیدن و…) ارزیابی می‌گردد [۱۸].