در خصوص معاملات و دادوستدهای تجاری در قرآن حکم و قاعده کلی وجود دارد که فقهای اسلام در تمام ابواب معاملات (معاملات مالی) ازجمله ‌در مورد معاملات غرری- که ممنوع و نهی شده است- به آن استدلال می‌کنند آن حکم کلی عبارت است از:«تحریم أکل مال به باطل و به‌اصطلاح حقوقی به معنی نامشروع دانستن، دارا شدن بلاجهت یا دارا شدن غیرعادلانه می‌باشد که در آیه زیر بیان گردیده است:« ای کسانی که ایمان آورده اموالتان را به باطل بین خود نخورید مگر آن‌که تجارتی از روی رضا و رغبت باشد^[۱۲۸].

«یا ایها الذین امنو لا تاکلو اموالکم بینکم بالباطل الا آن تکون تجاره من تراض منکم…»

لذا می‌توان نتیجه گرفت که حکمت بطلان معامله غرری در زیان باری آن به دلیل جهالت و همچنین درخطر تنازع طرفین معامله است. در بازارهای مالی که اوراق مالی (دارایی مالی) مبادله می‌شوند ، قیمت‌ها ‌منعکس کننده کلیه اطلاعات ‌در مورد آن دارایی باشند به عبارت دیگر بازار باید کارا^[۱۲۹] باشد، در غیر این صورت افراد بر اساس حدس و گمان اقدام به معامله خواهند کرد و بعضاً برای کسب بازدهی بیشتر معامله مجهولی را انجام می‌دهند.

با توجه به مفاهیم بورس‌بازی نکات زیر استخراج می‌گردد:

• • تصمیم‌گیری برای انجام معاملات پر ریسک توسط بورس بازان ‌در صورتیکه با جهل صورت نگیرد اشکال ندارد.

• • سرمایه‌گذاری برای مدتی بسیار کوتاه ‌در صورتیکه در قالب یکی از عقود اسلامی مانند بیع صورت گرفته و جهل نداشته باشد و موضوع غرر منتفی باشد اشکال ندارد.

• • اتخاذ تصمیم بر اساس شایعات در صورت وجود جهل نسبت به اوصاف مورد معامله ازنظر فقهی مشروع نیست.

• تصمیم‌گیری در شرایط جهل نسبت به خریدوفروش اوراق بهادار مشروع نیست^[۱۳۰]

۳-مقایسه عملیات بورس‌بازی و قمار

قمار در لغت به معنی کسب سود به‌ واسطه بخت، اقبال و شانس با ادوات قمار می‌باشد. شیخ انصاری در مکاسب محرمه ، قمار و خریدوفروش ادوات قمار را جزو مکاسب محرمه برشمرده است. ویژگی‌های قمار به شرح زیر است.

یک: ماهیت قمار بر اساس شانس و بخت‌آزمایی است. دو: اطلاعات دانش نقشی در کسب بازدهی یا زیان ندارد.سه: هدف از قمار فقط کسب بازدهی باشد و این عملیات هیچ گونه فایده اقتصادی در جامعه ندارد . با توجه به بیان مفاهیم قمار در مقایسه با عملیات بورس‌بازی در بازار مالی، به نکات زیر می‌توان اشاره کرد:

یک: ماهیتت اصلی معاملات بورس‌بازی، تحلیل آمار و اطلاعات و تصمیم‌گیری بر اساس اطلاعات در بازار مالی که دارای حداقل کارایی است صورت می‌پذیرد.

دو: تبیین درست از وضعیت موجود و پیش‌بینی دقیق‌تر وضعیت آتی نقش مهمی در کسب بازدهی یا زیان دارد.

سه: هدف از بازارهای آتی، کنترل و مدیریت ریسک و پایداری تولید است و بورس بازان در این بازار موجب افزایش نقدینگی و شفافیت بازار و کاهش ریسک یا نوسانات بازار می‌گردند؛ در نتیجه به مدیریت ریسک تولید کمک می‌کنند. با توجه به نکات مذکور و مقایسه مفاهیم قمار و بورس‌بازی هیچ گونه تطابقی مشاهده نمی‌شود.^[۱۳۱]

ج:مقایسه قراردادهای آتی و قراردادهای قماری از جنبه‌های گوناگون

۱- از حیث مواجهه با خطر

قراردادهای آتی با قمار از حیث درافتادن با خطر مشابهت دارند، اما مسئله اصلی در نحوه مواجهه با خطر است. قماربازی، خلق یک خطر به‌ منظور خطر کردن است.^[۱۳۲] مسابقات اسب‌سواری و بازی‌های پوکر خطراتی را ایجاد می‌نمایند که بدون وجود این بازی‌ها، این خطرات ایجاد می‌گردد.

قمارباز مشتاقانه به وسیله شرط‌بندی و گرو بندی در جستجوی خطری برمی‌آید که قبلاً وجود نداشت و اگر هم وجود داشت، مشخصاً به وی مربوط نبوده است. اگر قمارباز این راه را برمی‌گزید که به. قماربازی دست نزند، خطر زیان مالی هم می‌توانست ایجاد نگردد .در سوی دیگر خطر گریزان و خطر ورزان در بازار آتی قرار دارند و به‌ویژه فعالیت خطر ورزان بیشتر در معرض قماری شناخته شدن قرار دارد. تعریف خطر ورزی مشکل است و شاید نتوان تعریف دقیقی از آن ارائه نمود؛ اما خطر ورزی به عنوان “خریدوفروش دارایی به انتظار کسب یک سود . حاصله از تغییرات قیمت آن دارایی” تعریف‌شده است ^[۱۳۳]

خطرورزی در آتی‌ها با خطراتی سروکار دارد که لزوماًً فرایند بازاریابی و مبادله کالا و خدمات در اقتصاد بازار آزاد موجود و حاضر می‌باشد. این خطرات موجود می‌باشد، خواه بازار آتی وجود داشته باشد و خواه چنین بازارهایی وجود نداشته باشد. اگر خطر ورزان تمایل نمی‌داشتند که چنین خطراتی را بپذیرند، شخص دیگری آن را تحمل می‌کرد.

انگیزه تعداد زیادی از خطر ورزان می‌تواند مشابه انگیزه قماربازان باشد. این انگیزه عبارت از این است که آن‌ ها تمایل دارند که خطرات نسبتاً عظیمی را در عوض شانس برای کسب منافع زیاد متحمل شوند. اما تفاوت عمده و بسیار مهم این است که خطر ورزان در بازار آتی، عملاً خطر را از سمت آن‌هایی که این خطر را نمی‌خواهند به سمت آن‌هایی که آن را می‌خواهند، سوق می‌دهند. به عبارت دیگر خطر ورزی در بازار آتی، اشتیاق برای خطر جویی را به سمت یک کانال تولید اقتصادی هدایت می‌کند. بازارهای آتی اساساً راهکارهای انتقال خطرپذیری می‌باشند که خطر تغییرات قیمت را مجدداً توزیع می‌نمایند و خطر ورزان کسانی هستند که آن خطر را به عهده می‌گیرند و بدون آن‌ ها هیچ‌کسی برای خطر گریزان ^[۱۳۴] وجود ندارد تا خطرشان را به او منتقل کنند^[۱۳۵].

۲- مبنای کسب سود

در قماربازی مبنای کسب سود، احتمال، شانس و تصادف است و در واقع آنچه قمارباز به دست می‌آورد یک بهره حدسی است. اما خطر جویی در بازار آتی عبارت از پیش‌بینی معقول و هوشمندانه روند آینده قیمت‌ها بر اساس مدارک و آگاهی از شرایط گذشته و شرایط موجود است. در واقع هرچند در بازار آتی، وجود احتمال قابل‌انکار نیست، اما آنچه مبنای علمی برای کسب سود است، تجزیه‌و تحلیل بازار است.

خطر ورز یک ناظر و یک متخصص است که تمایل دارد صحت مشاهدات و دیدگاه‌هایش را با به خطر انداختن سرمایه، تقویت و پشتیبانی نماید. خطرات موجود در بازار آتی، خطرات واقعی هستند و این مسئله کاملاً متمایز از فعالیت یک قمارباز (که صرفاً خطرات خودساخته را پوشش می‌دهد) می‌باشد و لذا با تجزیه‌و تحلیل و رصد بازار این خطرات پوشش داده یا پذیرفته می‌شود. این امر امروزه توسط مجموعه‌ای از مهندسان مالی به همراه حقوق ‌دانان صورت می‌گیرد^[۱۳۶].

۳- محتوای قرارداد (احتمال برد و باخت)

(۳-۳) جامعه مورد بررسی و نحوه نمونه گیری

جامعه مورد مطالعه شامل بیماران بزرگسال سکته مغزی مراجعه کننده به مرکز توانبخشی سکته مغزی تبسم^[۱۳۱] در بهمن و اسفند سال ۱۳۹۱ و فروردین ۱۳۹۲ می‌باشند که با مطالعه اطلاعات موجود در پرونده آن ها و ارزیابی های اولیه تعداد ۳۰ نفر برای بررسی معیارهای ورود و خروج انتخاب می‌شوند. با در نظر گرفتن اختلاف تقریبی ۱۵ نمره در میانگین های دو گروه با انحراف معیار ادغام شده ۱۳ و با در نظر گرفتن خطای ۵ درصدی (و اطمینان ۹۵ درصد) و توان آزمون ۸۰ درصد، حجم نمونه ای برابر با ۱۲ نفر در هر گروه مورد نیاز انجام پژوهش است.

n₁₌n₂₌

d=15, s=13

۱۱٫۷۹≈ ۱۲==

روش نمونه گیری به صورت تصادفیبوده و بیماران در دو گروه درمان و کنترل قرار گرفتند. ارزیابی اولیه و ارزیابی نهایی به صورت کور انجام گرفت.

(۴-۳) معیارهای ورود

1. 1. تشخیص سکته مغزی با نظر پزشک متخصص

1. 1. درگیری اندام فوقانی

1. 1. گذشت حداقل ۳ ماه از سکته [۶۶]

1. 1. رضایت به شرکت در پژوهش

1. 1. نمره آزمون شناختی MMSE بالاتر از۲۲[۶۷]

1. 1. نداشتن بیماری‌های همراه با سکته مغزی مثل تشنج، اختلالات روانی-هیجانی (به تشخیص پزشک)

1. 1. نداشتن مشکلات بینایی و شنوایی که در مداخله مشکل آفرین باشد.

1. 1. عدم وجود اختلالات ارتوپدیک در اندام فوقانی.

1. بیمارانی که بر اساس آشورث اصلاح شده، بیش از ۳ درجه اسپاستی سیتی ندارند.

(۵-۳) معیارهای خروج

1. 1. سابقه عقب ماندگی ذهنی

1. 1. سابقه افسردگی و بیماری های روانپزشکی دیگر(قبل از سکته مغزی)

1. 1. سابقه اعتیاد یا مصرف دارو های روان گردان

1. 1. سابقه مشکلات جسمی دیگر

1. عدم شرکت در مطالعه ای دیگر به طور همزمان

(۶-۳) متغییرها

ردیف

متغییر

نقش

نوع

ابزار سنجش

۱

سکته مغزی

مستقل

کیفی/اسمی

تشخیص پزشک

۲

سن

زمینه ای

کیفی/نسبی

پرسشنامه دموگرافیک

۳

جنس

زمینه ای

کیفی/اسمی

پرسشنامه دموگرافیک

۵

اسپاستیسیته

وابسته

کمی/فاصله ای

آزمون آشورث

۶

دامنه حرکتی مچ دست

وابسته

کمی/فاصله ای

گونیامتر

۷

عملکرد روزانه زندگی

وابسته

کمی/نسبی

آزمون بارتل

(۱-۶-۳) سکته مغزی

تعریف توصیفی: طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، سکته مغزی عبارت است از، مجموعه ای از علایم کلینیکی که به طور ناگهانی ایجاد می شود و مربوط به عملکرد ناحیه ای (یا کلی) مغز می‌باشد و بیش از۲۴ ساعت تداوم می‌یابند و هیچ علت واضحی جز منشأ عروقی ندارند.

تعریف عملیاتی: منظور از این مفهوم در پژوهش حاضر، تشخیص قطعی بیماری سکته مغزی بر اساس اطلاعات موجود در پرونده پزشکی بیمار، و یا توسط متخصصین نورولوژیست می‌باشد .

(۲-۶-۳) دستگاه بیوفیدبک

تعریف نظری: بیوفیدبک دستگاهی است که عملکرد نوروماسکولار واحدهای حرکتی را نمایش می‌دهد و بواسطه آن در فرد کنترل ارادی روی فعالسازی انتخابی از یک واحد حرکتی به دست می‌آید که اساسی برای آموزش حرکتی است و باعث فعالسازی پیشرونده و مهار مجموعه واحدهای حرکتی بزرگتر می‌گردد [۱۰]. الکترومیوگرافی بیوفیدبک تکنیکی برای مهار و فعال کردن عضلات پس از سکته مغزی است و با قرار دادن الکترودهای سطحی بر روی عضله یا گروه عضلانی برای اندازه گیری ایمپالس های میوالکتریکی ناشی از شلیک واحدهای حرکتی^[۱۳۲] را به فیدبک بینایی و شنوایی تبدیل می‌کند. در طول جلسات بیوفیدبک، با بهره گرفتن از فیدبک بینایی و شنوایی به بیمار فعالسازی یا مهار کردن عضلات آموزش داده می شود. با ایجاد چنین شرایط مؤثری بیوفیدبک نه تنها باعث بهبود عملکرد اندام فوقانی پس از سکته می شود بلکه در بهبود اجرای فعالیت های روزمره زندگی فرد مؤثر بوده و باعث افزایش کنترل حرکتی^[۱۳۳] می‌گردد [۱۵].

تعریف عملیاتی: دستگاه بیوفیدبک مورد استفاده در این پژوهش یک دستگاه Procomp Infiniti5 پنج کاناله است. این دستگاه دارای دو فیبر نوری و یک الکترود خنثی است که مجموعا به یک کامپیوتر اتصال دارد. فیبرها و الکترود با بهره گیری از سنسورهای الکترودرمال مقاومت گالوانیکی پوست^[۱۳۴] را اندازه گیری می‌کند، همچنین اندازه گیری پاسخ های الکترودرمال^[۱۳۵] که ایمپالس های الکتریکی خفیف را از سطح پوست جمع‌ آوری می‌کند، بر عهده دارد و ایمپالس ها را با توجه به رطوبت پوست تغییر می‌دهد. رطوبت پوست بر اساس درجات استرس و یا ریلکس بودن تغییر می‌کند. رابطه مستقیمی بین فعالیت سمپاتیک وسطح برانگیختگی وجود دارد. حساسیت مقاومت گالوانیک پوست بسیار بالا است و بیوفیدبک می‌تواند نوسان وضعیت هیجانی پوست را اندازه گیری کند. ابزار بیوفیدبک دمای پوست، فعالیت عضله، فعالیت الکتریکی پوست (فعالیت غدد عرق)، تنفس، ضربان قلب نوسان ضربان قلب، فشار خون، فعالیت الکتریکی مغز و جریان خون را ارزیابی می‌کند. دستگاه بیوفیدبک تنها نقش دریافت کننده اطلاعات می‌باشد وهیچ دروندادی به عضلات وارد نمی کنند [۶۸]. سیگنال های تولید شده بواسطه فعالیت های عضلانی به وسیله الکترود و فیبرها جمع‌ آوری شده و به کدگذارنده^[۱۳۶] فرستاده می شود تا تغییراتی در آن ایجاد شود و برای کامپیوتر قابل خواندن شود. آنالیز اصلی در کامپیوتر صورت می‌گیرد تا فیدبک مورد نظر در قالب پسخوراند بینایی و شنوایی و از قبل به صورت برنامه ریزی شده در کامپیوتر موجود است، به بیمار داده شود.

(۳-۶-۳) دامنه حرکتی مفاصل دست

تعریف نظری: میزان حرکت قابل انجام در مفصل یا به عبارتی قوس حرکتی مفصل که در صفحه خاص حرکتی صورت می‌گیرد [۶۹] .

تعریف عملیاتی: در این پژوهش عبارت است از میزان حرکتی که در مفصل مچ وجود دارد، به وسیله ابزار گونیامتر ارزیابی می‌گردد و به درجه محاسبه می شود.

(۴-۶-۳) اسپاستی سیتی

تعریف نظری:اسپاستی سیتی جزء سندرم نورون عصب مرکزی^[۱۳۷] است که پروسه توانبخشی بسیاری از بیماران سکته مغزی را تشکیل می‌دهد. بعبارت دیگر افزایش شدت مقاومت در برابر حرکت در اثر افزایش غیرفعال طول عضله است که به دلیل برداشتن مهار قسمت های فوقانی نخاع از روی نخاع در طول کشش هر دو گروه عضلات فازیک و تونیک صورت می‌گیرد [۱۸].

تعریف عملیاتی: در این پژوهش عبارت است از میزان نمره کسب شده در آزمون آشورث اصلاح شده^[۱۳۸]

(۵-۶-۳) عملکرد روزمره زندگی

تعریف نظری: تکالیف معمول عملکردی هستند که در حیطه زندگی روزمره قرار دارند و شامل مراقبت از خود، اداره منزل، ارتباطات، مراقبت شخصی و تردد در جامعه می‌باشد. طبق چک لیست استاندارد بارتل ۱۰ فعالیت روزانه شامل (غذا خوردن، حمام کردن، لباس پوشیدن و…) ارزیابی می‌گردد [۱۸].

به عقیده سوپر (۱۹۶۳، به نقل از آمونسون^[۳۶]،بولسبی، و نایلز^[۳۷]،ترجمه فیروز بخت،۱۳۸۹) خودپنداره بر شغل شخص تأثیر می‌گذارد و در همین زمینه نقش میانجی را بازی می‌کند. شکل‌گیری خودپنداره از همان طفولیت که کودک بین خودش و سایر اشیاء و آدم‌ها فرق می‌گذارد، شروع می‌شود و در طول زندگی ادامه می‌یابد. انتخاب شغل در واقع اجرا و تحقق خود پنداره است.

خویشتن‌پنداری شغلی یعنی تصور و نگرشی که فرد درباره مشاغل دارد. خویشتن‌پنداری شغلی زمانی ایجاد می‌شود که فرد خود را به انتخاب شغلی و اندیشیدن درباره مشاغل ملزم و موظف بداند. تا هنگامی که انسان نسبت به مشاغل پنداری به دست نیاورد انتخاب در معنی واقعی اتفاق نخواهد افتاد. با پیدایش خویشتن‌پنداری مثبت، فرد خود را از نظر روانی آماده و مستعد برای انتخاب شغل مورد نظر و پذیرش و مسئولیت‌های آن می‌پندارد. در مقابل خویشتن‌پنداری شغلی منفی، انسان را ناامید و گریزان از انتخاب می‌سازد زیرا چنین فردی باور دارد که از عهده انجام کار برنمی‌آید. قضاوت ‌در مورد خود نه فقط در انتخاب شغل بلکه در تعیین رفتار و گذران زندگی مؤثر است.اگر فردی خود را ارزشمند و کار آمد بیانگارد خواهد کوشید قضاوتش را به مرحله عمل در آورد. در جامعه، با افرادی مواجه می‌شویم که خود را توانمند برای پذیرش شغل معینی نمی‌دانند. با این تصور و پندار فرد در صدد احراز آن شغل بر نخواهد

آمد. از این رو، خویشتن‌پنداری تا حد زیادی مسیر انتخاب و در نهایت نوع شغل فرد را مشخص می‌سازد (شفیع‌آبادی، ۱۳۹۲).

گاتفردسون (۱۹۸۱) معتقد است. خویشتن‌پنداری نگرش و باوری است که فرد نسبت به خودش دارد. خویشتن‌پنداری از عوامل بسیار مثل ظاهر، توانایی‌ها، شخصیت، جنسیت، ارزش‌ها و جایگاه فرد در جامعه تشکیل می‌شود. او خویشتن‌پنداری را متشکل از خویشتن‌پنداری اجتماعی (ادراک نشأت گرفته از تحصیلات، پایگاه اجتماعی و جنسیت) و خویشتن‌پنداری روان شناختی (ادراک نشأت گرفته از ارزش‌ها و عوامل شخصی) می‌داند که اولی نقش تعیین کننده‌تری نسبت به دومی در انتخاب شغل دارد زیرا انتخاب شغل موجب می‌شود فرد هویت اجتماعی به دست آورد (براون، ۲۰۰۳ و زونکر، ۲۰۰۶، به نقل از فکری و همکاران، ۱۳۹۲).

گاتفردسون انتخاب شغل را در وهله اول متأثر از خود اجتماعی و خود روانشناختی می‌داند. به نظر او خودپنداره شغلی ترکیبی از خود اجتماعی و خود روانشناختی است که ماهیت و نحوه شکل‌گیری آن ها مهم‌ترین تعیین کننده آرزوهای شغلی فرد می‌باشد. خود اجتماعی از جنبه‌هایی نظیر ادراک فرد درباره هوش و وضع اجتماعی و جنس ترکیب یافته است. در حالی که خود روانشناختی از متغیرهایی مثل ارزش‌ها و عوامل شخصی مرکب است (براون^[۳۸]،۲۰۰۳، به نقل از شفیع‌آبادی، ۱۳۹۲).

بایکینگهام^[۳۹]، کلیفتون^[۴۰] (۲۰۰۲، به نقل از صادقی مال امیری، ۱۳۹۲) بیان می‌کنند، خودشناسی به منظور یافتن شغل سازگار و مناسب، سودمند است. البته به عقیده آلپورت^[۴۱]، شناخت کافی از خود، نیازمند آن است که فرد نسبت به آنچه می‌پندارد هست و آنچه که واقعا هست، بصیرت داشته باشد؛ هر چه این دو تصور به هم نزدیک‌تر باشند، فرد بالغ‌تر است.

نیازها:

انسان‌ها بر اساس نیاز‌های خود تحریک و انگیزش می‌شوند و این نیازها در طول زمان و بر اساس موقعیت‌های مختلف متفاوت است. شناسایی نیازهای انسان اولین قدم در تعیین میزان اثرگذاری آن بر کار و فعالیت خواهد بود (سرمدیان، دیدگر، کلانتری، زرین فر، و احمدلو، ۱۳۹۲).

مردم گرایش‌های ذاتی یا اکتسابی معینی برای روی آوردن به انواع خاصی از محرک‌ها یا پرهیز از آن ها دارند. این گرایش‌ها که به انگیزه ها یا نیازها مرسومند، بر رفتار تأثیر می‌گذارند و تعیین کننده های اصلی عملکرد به شمار می‌آیند. نظریه های مختلف از لحاظ شمار نیازهای اساسی یا مجموعه نیازهای پیشنهادی و از این لحاظ که آیا نیازها در گونه‌ای سلسله مراتب آرایش یافته‌اند یا نه، با هم تفاوت دارند (زارع، ۱۳۸۹). برخی از مهمترین نظریه های مربوط به نیازها به شرح زیر است:

نظریه نیازها آموخته شده مک کللند^[۴۲] سال ۱۹۹۷ : در این نظریه اعتقاد بر آن است که نیازهای انسان آموخته می‌شوند. مهم‌ترین نیازهایی که ارضای آن‌ ها در محیط کار نقش اساسی در رضایت شغلی دارند عبارتند از: نیاز به پیشرفت، پیوند جویی و قدرت. کسانی که نیاز شدید به پیشرفت دارند هنگامی از کارشان راضی هستند که برای انجام وظایف و حل مشکلات کاری مسؤولیتی بر عهده دارند و از دریافت پول فقط به عنوان نمادی برای موفقیت لذت می‌برند. این نیاز با تفاوت‌های جنسیتی زیادی رو به رو است. مردان برای دستمزد و حقوق ارزش بیشتری قائلند و تمایل زیادی به پیشرفت و هدایت فعالیت‌های

دیگران دارند، در حالی که زنان به روابط اجتماعی و جذاب بودن کار بیشتر اهمیت می‌دهند (پارکر^[۴۳] و وال^[۴۴]، ۱۹۹۸، به نقل از شفیع‌آبادی، ۱۳۹۲).

نظریه کامروایی نیاز:^[۴۵] این نظریه بیان می‌کند، خشنودی شغلی تابعی از در به کامروایی (ارضاء) نیازهای شخصی فرد در موقعیت شغلی است ‌به این ترتیب که: الف- اگر شخصی آن چه را که می‌خواهد، به دست بیاورد، خشنود خواهد شد ؛ ب- هر قدر شخص چیز بیشتری را بخواهد، وقتی آن را به دست بیاورد، خشنود‌تر خواهد شد و هنگامی که آن را به دست نیاورد، ناخشنود‌تر خواهد شد (سلطانیان شیرازی، ۱۳۸۸).

سلسله مراتب نیازها مزلو^[۴۶] سال ۱۹۶۸ – ۱۹۷۰ : مزلو سلسله مراتب پنج نیاز فطری را معرفی کرد که رفتار انسان را برانگیخته و هدایت می‌کنند.. این نیازها عبارتند از: نیازهای فیزیولوژیکی، ایمنی، تعلق پذیری، محبت، احترام و خودشکوفایی. مزلو این نیازها را مرتبط با غریزه نامید که منظور وی این بود که آن ها عنصر ارثی دارند با این حال این نیازها می‌تواند تحت تأثیر یادگیری، انتظارات اجتماعی و ترس از عدم تأیید قرار گیرند (شولتز، و شولتز، ترجمه یحیی سید محمدی،۱۳۸۸).

نظر رو^[۴۷] سال ۱۹۹۶ : سازمان نیازهای هر فرد با دیگران متفاوت است. سازمان نیازها از تعامل بین تجارب دوران کودکی با عوامل ارثی ناشی می‌شود. هر فرد بر اساس سازمان نیازها و شیوه زندگیش، یک سلسله ترجیح‌های شغلی را برای خود مشخص می‌سازد (شفیع‌آبادی،۱۳۹۲).

تئوری نیاز وجود، ارتباط، رشد کلیتون آلدرفر ^[۴۸]سه گروه نیاز را لازم می‌شمرد: وجود- این گروه از نیازها مربوط می‌شود به ارائه احتیاجات بنیادین برای وجود مادی، مانند نیازهای فیزیولوژیک و امنیت. این نیاز به وسیله پولی که در کار به دست می‌آید برآورده می‌شود که به وسیله آن شخص می‌تواند غذا،سر

پناه،…، تهیه کند ؛ رابطه- این گروه از نیازها در مرکز میل به برقراری و حفظ روابط بین اشخاص قرار می‌گیرد ؛ رشد- این نیازها با نمو شخصی برآورده می‌شوند. شغل فرد، کار او، یا حرفه او خرسندی قابل ملاحظه‌ای از نیازهای رشد را در برد دارد (شعیبی، ۱۳۹۲).

ارضای نیازهای اساسی از عوامل مؤثر در انتخاب شغل است. به طوری که اگر شغلی نیازهای فرد را برآورده نسازد در شرایط عادی انتخاب نخواهد شد. از این رو، بررسی رابطه بین نوع شغل انتخاب شده با میزان ارضای نیازهای فرد ضرورت دارد (شفیع‌آبادی،۱۳۹۲).

تصمیم گیری:

بسیج با ثبت نام از افراد داوطلب و علاقمند، آن ها را برای شرکت در فعالیت‌های سازندگی سازماندهی کرده و توان آنان را در جهت سازندگی کشور هدایت می‌کند.

برخی از ‌هدف‌های‌ بسیج در عرصه سازندگی عبارت است از:

۱- آشنا ساختن نوجوانان و جوانان با زمینه‌های اشتغال.

۲- غنی ساختن اوقات فراغت جوانان و نوجوانان.

۳- کمک به افراد و اقشار نیازمند بخصوص ساکنین مناطق محروم و روستاها از طریق شرکت در فعالیت‌های عمرانی مربوط به آنان.

از جمله عرصه های حضور بسیجیان در سازندگی کشور می توان به مشارکت آنان در فعالیت‌های مربوطه به عمران ( نظیر خانه سازی، مدرسه سازی در روستاها، راهسازی، سد سازی، لوله کشی آب، برق کشی و …) فعالیت‌های ‌درخت‌کاری، لایروبی، واکسیناسیون دام و طیور و جمع‌ آوری آمار و اطلاعات مورد نیاز اشاره نمود.

دلایل توجه بسیج به کارآفرینی شامل موارد زیر می‌گردد:

بسیج در همه عرصه های تولید و گسترش علم و تکنولوژی همچون مدارس، دانشگاه‌ها، حوزه های علمیه، آزمایشگاها و بیمارستان‌ها و رسانه ها، نفوذ داشته و این نخستین مزیت و توان بالقوه بسیج در امر ایجاد توانمندی نیروی انسانی مبتنی بر رویکردهای داوطلبانه است. علاوه بر آن بسیج می‌تواند فعالیت‌های گسترده تر در جذب نیروهای متخصص، کارآفرین و توانمند در کنار تعهد آن ها در این مجامع داشته باشد. بسیج باید بتواند با فراهم کردن محیطی آماده ضمن جذب اطمینان برای کارآفرینان و متخصصان حوزه های مختلف، امکانات و شرایطی را که آن ها برای کارآفرینی و استفاده از فرصت‌های اشتغال نیاز دارند را مهیا نماید. باید گفت علاوه بر تلاش آحاد بسیجیان در این عرصه، تشکیلات بسیج نیز با تشکیل خوشه‌ها و پارک‌های کارآفرینی و نوآوری و ایجاد هسته‌های پژوهشی برای دانش آموزان و دانشجویان و طلاب و معلمین و اساتید و … و تشویق و حمایت از آنان، می‌تواند زمینه تلاش مؤثر بسیجیان در کارآفرینی و اشتغال را فراهم کند.

۱- بهبود کیفیت زندگی فردی و اجتماعی مردم: اعتقاد بر آن است که انسان با دانش، مهارت و نگرش کارآفرینی زندگی بهتری خواهد داشت.

۲- عدالت اجتماعی: در طول تاریخ، تبعیض باعث فقر بخش‌هایی از جوامع شده است. برای جبران این عقب ماندگی راهبرد توسعه کارآفرینی ابزار خوبی است. توسعه کارآفرینی به توزیع درآمدها در جوامع کمک می‌کند و نابرابریها را کاهش می‌دهد.

۳- مسئولیت اجتماعی: اعضای جامعه برای ایفای درست مسئولیت‌های اجتماعی خود به قابلیت کارآفرینی نیاز دارند.

۴- توسعه ظرفیت تولید جامعه: کارآفرینان بسیجی با ایجاد کسب و کارهای جدید با نوآوری در توسعه کسب و کارهای موجود و نوآوری به توسعه ظرفیت تولید جامعه کمک می‌کنند و رشد اقتصادی و رفاه اجتماعی را به ارمغان می‌آورند.

۵- حل مشکلات جامعه: بسیجیان کارآفرین با نوآوری و تلاش مؤثر، مسایل و مشکلات اجتماعی را حل می‌کنند(طاهری،۱۳۹۱،ص۶۶).

۲-۲-۳-کارکردهای بسیج:

می توان از متن اندیشه حضرت امام خمینی (ره) کارکردهای زیر را برای تأسيس بسیج در نظام جمهوری اسلامی ایران ، برشماری کرد:

-معرفی و ترویج اسلام

-دفاع از اسلام و آمادگی فداکاری در راه آن

-زنده نگه داشتن شعائر دینی

-دفاع از هویت اسلامی ملت ایران

-دفاع از کشور و منافع ملی

-دفاع از شهرها و مرزها(همکاری)

-همکاری اطلاعاتی با دستگاه های مسئول

-دفاع از اصول نه شرقی- نه غربی

-دفاع از نوامیس مسلمین

-دفاع از حیثیت ملت ایران

-کمک به دولت اسلامی

-مشارکت در محرومیت زدایی و سازندگی

-مشارکت در امور عام المنفعه و ملی.

۲-۲-۳-۱-ویژگی های مشترک افراد کارآفرین و بسیجی :

با توجه به ویژگی هایی که محققان مختلف برای کارآفرینان برشمرده اند و طبق مشاهدات و گفته های فرمانده هان جنگ تحمیلی و افراد حاضر در جنگ تحمیلی ، بسیجیان و کارآفرینان در صفات زیر مشترک هستند :

۱-ریسک پذیری : مگر نه این است که پیروزی در عملیات های بزرگ جنگ تحمیلی حاصل قدرت ریسک پذیری بسیجان انقلاب اسلامی بوده است.

۲-نوآوری ،خلاقیت : بسیجان و کارآفرینان در مقابله با موقعیت ها از راه و روش های جدیدی استفاده می‌کنند.

۳-اعتماد به نفس : هر دوی این گروه بر این باورند که می‌توانند انتظارات را برآورده سازند.

۴-اهل عمل و کار بودن : بسیجان در جبهع های جنگ و کارآفرینان موفق با عمل گرا بودن خود این ادعا را به اثبات رسانیده اند .

۵- آرمانگرایی : کارآفرینان برای رسیدن به جامعه خود کفا و اشتغال کامل و بسیجیان برای رسیدن به مدینه فاضله حضرت مهدی (عج) تلاش می‌کنند.

۶-پیشقدم بودن

۷- پشتکار زیاد

۸-آینده گرایی

۹-نیاز به توفیق

۱۰-فرصت گرا بودن.

۲-۲-۳-۲- نقاط قوت بسیج در استراتژی توسعه کارآفرینی

-سرمایه اجتماعی درون‏گروهی بالا

-داوطلبانه بودن و خودانگیزشی

-رعایت اصول اخلاقی و دینی

-اجرای کار گروهی و مشارکت در تصمیم‏ گیری

-وجود آرمان مشترک

-نوآوری و خلاقیت اعضا

-مسئولیت ‏پذیری اجتماعی

-ماهیت غیردولتی

-بهره‏برداری کاراتر از بازار و کاهش هزینه‏ های غیرمستقیم

-سلسه مراتب واقعی

-فقدان مقررات ‌محدود کننده

-گستردگی در جامعه

-ایثار و از خودگذشتگی

۲-۲-۳-۳- نقاط ضعف بسیج در استراتژی توسعه کارآفرینی

-نگرش غیرمثبت به فعالیت‏های اقتصادی

-آموزش ندادن فعالیت‏های ریسکی

-نبود ساختار سازمانی مناسب برای فعالیت‏های کارآفرینی سازمانی

-فقدان تخصص و دانش

-محدود شدن گستره بسیجیان

۲-۲-۴- استفاده از پتانسیل بسیج در جهت نهادینه کردن کارآفرینی در جامعه :

۱-ظرفیت‌های اجتماعی :

بسیجیان عضو پایگاه های مقاومت در فضایی غیر رسمی ،با امکانات کم ،فارغ از تمایزات تحصیلی ،جغرافیایی ،دینی،قومی ، زبانی و سنی ، در کنار هم وبه شکل گروهی حاضر می‌شوند.این ویژگی‌های اجتماعی در جامعه پایگاه مقاومت ،از آن ،یک اجتماع خاص ومنحصر به فرد می‌سازد. روابط غیر رسمی و خالصانه و بی پیرایه رایج در جامعه بسیجی پایگاه ،جو این زیر سیستم را از سایر زیر سیستم‌های جامعه متمایز می‌کند.غیر رسمی بودن وجو محیطی سالم ،پویا و صمیمی پایگاه، به عنوان یکی از ویژگی‌های سازمان های کار آفرین ،می‌تواند بسیار قابل توجه بوده واهمیت بهره گیری از سایر ظرفیت‌های بالقوه ذکر شده را در چنین جوی دو چندان کند.

۲-ظرفیت های انسانی :

بسیجیان حاضر در پایگاه های مقاومت نیروی انسانی بسیار خوبی برای انجام فعالیت‌های مربوط به توسعه کار آفرینی هستند که می توان با ایجاد انگیزه در آنان از طریق راهکار های زیر ،برای پیشرفتشان استفاده کرد.

۱-در نظر گرفتن کار پاره وقت برای فعالیت های مربوط به دفتر کار آفرینی ،اتاق فکر ،مرکز رشد موقت ، نمایشگاه دستاورد های بسیجیان ،کار گاه مهارت ها ،کتابخانه کا آفرینی و…

۲-اهدای جوایزی به بسیجیان فعال در زمینه ی کار آفرینی

۶-در قضیه ششم، مدل تعارض کار-خانواده با مرحله معینی از زندگی شخص پیوند می­خورد. در این قضیه گرینهاوس و بیوتل از یک سو با استناد به تحقیق بایلن^[۱۲۴] (۱۹۷۰) اظهار ‌می‌کنند که تعارض کار-خانواده در مراحل اولیه زندگی شغلی شخص شدیدتر است. فرد در سال­های اولیع اشتغال از هر قلمرو نقش­های کاری و خانوادگی فشارهای قوی­تری می­پذیرد. در واقع یکی از وظایف اصلی فرد شاغل برای اجتماعی شدن در شغل خویش، مواجهه با این فشارهای شغلی و خانوادگی است. از سوی دیگر این احتمال نیز وجود دارد که تعارض کار-خانواده در طول مرحله میانه زندگی شخص شدیدتر باشد، زیرا در مرحله میانی زندگی شغلی (در سن ۴۲-۳۵ سالگی) این احتمال وجود دارد که افراد دوباره به سوی زندگی خانوادگی روی آورند و توجه بیش از حد به کار را مورد تردید قرار دهند.

۷-در قضیه هفتم، گرینهاوس و بیوتل بین حمایت از دیگران با تعارض کار-خانواده ارتباط برقرار ‌می‌کنند. این قضیه ناظر به حمایت اجتماعی است که به دوشکل با تعارض کار-خانواده مربوط می­ شود: نخست از این طریق که اعضای یک مجموعه نقشی را از راه فراهم کردن تقاضاهای زمانی کمتر، فشار کمتر یا انتظارات منعطف­تر نسبت به فرستنده نقش مستقیمأ فشارهای نقش معین را کاهش می­ دهند، دوم حمایت اجتماعی ممکن است رابطه بین تعارض کار-خانواده و پیامدهای منفی آن بر سلامت روانی و اجتماعی فرد را از طریق تأثیر ابعاد ویژه حمایت (عاطفی، ابزاری و اطلاعاتی) بر تعارض تعدیل کنند. (گرینهاوس و بیوتل، ۱۹۸۵) (به نقل از امیرسالاری، ۱۳۸۶).

گرینهاوس و بیوتل در مدل خود سه نوع تعارض عمده شامل مبتنی بر زمان^[۱۲۵]، تعارض مبتنی بر فشار^[۱۲۶] و تعارض مبتنی بر رفتار^[۱۲۷] را تشخیص می­ دهند (آیکان^[۱۲۸]، ۲۰۰۵).

الف) تعارض مبتنی بر زمان

این تعارض، پیامد رقابت­های چندگانه برای تصاحب زمان در اختیار فرد است. حال آنکه نماتوان مدت زمان انجام فعالیت در یک نقش را برای فعالیت­های مربوط به نقش دیگر اختصاص داد. تعارض مبتنی بر زمان دو شکل عمده دارد:

۱-فشارهای زمانی پیوسته با یک نقش ممکن است پیروی از انتظارات ناشی از نقش دیگر را به لحاظ فیزیکی ناممکن سازد.

۲-ممکن است وقتی شخص می­خواهد به طور فیزیکی تقاضاهای یک نقش را برآورده کند، درگیر اشتغال ذهنی با نقش دیگر شود.

منابع تعارض مبتنی بر زمان در نقش شغلی شامل تعداد ساعات کار در هفته، میزان اضافه­کاری، نوبت کاری، انعطاف پذیری برنامه زمان بندی کار، کنترل شخص بر برنامه زمان بندی کار و تمایل حاد و شدید فرد شاغل نسبت به انجام کار در ساعات طولانی است. این عوامل از طریق گسترش تعهد زمانی فرد به ایفای نقش کاری خود بر تعارض کار-خانواده تأثیر مثبت می­گذارند. منابع این نوع تعارض در نقش خانوادگی که احتمال بروز تعارض کار-خانواده را می ­افزاید شامل: ازدواج، نقش والدینی و مسئولیت تربیت فرزند، وجود فرزندان جوان، بعد خانواده و تعداد ساعات کار هفتگی همسر است. زنانی که شوهران آن ها تا حد زیادی درگیرند و زمان کمتری برای نقش خانوادگی اختصاص می­ دهند بیشتر دچار تقاضاهای سنگین در خانواده می­شوند، همین موضوع به صورت دیگر برای مردان صادق است. شوهران زنان مدیر یا متخصص در مقایسه با شوهران زنان غیرمتخصص و مدیر، تعارض کار-خانواده شدیدتری را تجربه ‌می‌کنند. اشتغال زنان در مشاغل تخصصی یا مدیریتی که لازمه آن کار در ساعات طولانی و اشتغال ذهنی نسبت به وظایف شغلی است، فشارهای شدیدتری را به شوهر آن ها برای مشارکت زیادتر در فعالیت­های خانوادگی وارد می­ کند و در نتیجه آن ها نسبت به مسئولیت­های کاری دچار احساس تعارض می­شوند (وایدانوف^[۱۲۹]، ۲۰۰۴).

ب)تعارض مبتنی بر فشار

شکل دوم تعارض کار-خانواده در مدل گرینهاوس و بیوتل، فشار تولیدشده نقش در نتیجه محرک­های تنش­زای شغلی و خانوادگی است. این محرک­ها در قلمرو هریک از نقش­های شغلی و خانوادگی، فشارهای فیزیکی و روانی نظیر تنش، اضطراب، خستگی، افسردگی و بی­حوصلگی و تندخویی را پدید ‌می‌آورد که ایفای انتظارات ناشی از نقش دیگر را دشوار می­سازد. بدین ترتیب زمانی تعارض مبتنی بر فشار به وجود می ­آید که فشار حاصله در یک نقش بر عملکرد شخص در نقش دیگر اثر گذارد، ناسازگاری نقش­ها اغلب به جهت فشار یک نقش است که پیروی از تقاضاهای نقش دیگر را دشوار می­سازد. منابع این تعارض در کار شامل ابهام نقش کاری^[۱۳۰]، تعارض نقش کاری^[۱۳۱]، در سطوح پایین حمایت سرپرست، تنش در ارتباطات، میزان تغییرات محیطی کار، فقدان یا ضعف ویژگی­های مطلوب شغلی، مانند تلاش برانگیزی، تنوع در وظایف^[۱۳۲]، اهمیت وظیفه^[۱۳۳]، استقلال و آزادی عمل در کار^[۱۳۴]، تناسب کار با شخص است (وایدانوف، ۲۰۰۴).

این عوامل موجب خستگی، فشار روانی و یا نگرانی شکست در کار شده و بر خانواده فرد تأثیر منفی می­گذارند. به طوری که فرد شاغل را در جهت افسردگی در کار و احتمالأ کاهش برقراری تماس­های شخصی در خانه سوق می­دهد. همچنین تعهد زیاد زمانی نسبت به کار می ­تواند به طور غیرمستقیم بر این نوع از تعارض تأثیر گذارد. منابع تعارض مبتنی بر فشار در نقش خانوادگی شامل فقدان یا حمایت کم زوجین از یکدیگر است. مردی با نگرش­های فمینیستی، رفتار عادی حمایت آمیزی نسبت به همسرش ابراز می­ کند که می ­تواند تا حد زیادی مانع تعارض کار-خانواده شود.

در مقابل زنانی که شوهر آن ها تمایل یا نگرش مطلوبی نسبت به اشتغال آنان ندارد، احتمالأ تعارض نسبتأ شدیدی را بین نقش­های خانوادگی و شغلی خود تجربه ‌می‌کنند. عدم توافق زن و شوهر درباره نقش­های خانوادگی و عدم تشابه زوجین در باورهای بنیادین می ­تواند نظام متقابل حمایت را تضعیف کند و به تنش­های خانوادگی یاری رساند و از این طریق تعارض کار-خانواده را تقویت کند. تعهد زمانی گسترده نسبت به نقش­های خانوادگی به جهت وجود فرزندان خردسال می ­تواند به طور غیرمستقیم موجب فشار شود (آیکان، ۲۰۰۵).

ج) تعارض مبتنی بر رفتار