در مواردی که تقصیر مفروض باشد رابطه سببیّت نیز مفروض است والا فرض تقصیر و حمایت قانون‌گذار از زیان دیده بیهوده و لغو می شود. حقوق فرانسه نیز در جهت حمایت از زیان دیده فرض سببیّت را پذیرفته است و بیان می‌دارد که یا وجود رابطه ی سببیّت محتمل است و یا اثبات رابطه ی سببیّت دشوار است.[۱۶۸] برخی از نویسندگان اماره مفروض رابطه سببیّت را قبول ندارند و معتقدند حتی با وجود فرض تقصیر باز باید رابطه ی سببیّت اثبات شود.[۱۶۹] اما وقتی که قانون‌گذار اماره تقصیر متعهد را فرض کرده در همان اماره، فرض و اماره ی رابطه ی سببیّت را پذیرفته است و نیازی به اثبات رابطه ی سببیّت نیست مگر خلاف آن ثابت شود[۱۷۰] اما در جایی که ضامن دانستن فرد مبتنی بر ارتکاب تقصیر شده است وارد کننده زیان را در صورتی می توان ملزم به جبران خسارت دانست که تقصیر کرده و میان تقصیر و خطای وی و ضرر وارد شده رابطه سببیّت محقق باشد.

مبحث سوم: آثار مسئولیت وارد کننده زیان

همان طور که قبلاً بیان گردید با جمع شدن ارکان مسئولیت مدنی یعنی ضرر،فعل زیانبار و رابطه سببیّت بین آن ها مسئولیت مدنی محقق می‌گردد و زیان دیده می‌تواند برای مطالبه خسارت به دادگاه مراجعه نماید. دادگاه نیز مطابق با ماده۳[۱۷۱] قانون مسئولیت مدنی ‌بر اساس شرایط و اوضاع و احوال حاکم بر قضیه میزان ضرر و نحوه جبران آن را معین می‌کند و زیان زننده را مکلف به جبران آن می کند. برای جبران خسارت روش هایی ارائه شده است که اهم آن ها عبارتند از ۱- جبران عینی ۲- دادن معادل.

گفتار اول: آثار مسئولیت حقوقی

بند اول: اعاده وضع سابق زیان دیده (جبران عینی)

از بین شیوه های جبران خسارت بهترین شیوه آن است که ضرر به نحوی جبران گردد که زیان دیده در موقعیتی مشابه موقعیت قبل از وقوع ضرر قرار بگیرد. به طوری که گویی هیچ حادثه ی واقع نشده است.[۱۷۲] این شیوه از جبران ضرر که گاه اعاده وضع پیشین[۱۷۳] و گاه ترمیم جنسی[۱۷۴] نامیده می شود، هم در مسئولیت قهری و هم قراردادی مقدم بر سایر طرق جبران خسارت پذیرفته شده است.[۱۷۵]

هرگاه بی احتیاطی، بی مبالاتی یا عدم مهارت در رانندگی منتهی به نقص عضو شخصی گردد اولین شیوه جبران خسارت بازگرداندن وضع به حالت سابق است. و همچنین در صورتی که در اثر بی احتیاطی پزشک بیمار زیبایی خود را از دست بدهد بازگشت بیمار به وضعیت قبل از فعل زیانبار مناسب ترین شیوه برای جبران خسارت است هرچند که در این صورت پزشک باید حق الزحمه یی را که به طور قهری یا قراردادی به دست آورده نیز به بیمار برگرداند.[۱۷۶]

در حقوق ایران ماده۳۲۹ قانون مدنی در باب اتلاف به جبران عینی خسارت اشاره ‌کرده‌است. به موجب این ماده «اگر کسی خانه یا بنای کسی را خراب کند باید آن را به مثل صورت اول بنا کند و اگر ممکن نباشد باید از عهده قیمت برآید».[۱۷۷] این ماده ناظر بر تخریب بنا و خانه است اما نباید آن را محدود به همین امور دانست بلکه می توان در هر موردی که شخص مستقیماً یا به طور غیر مستقیم مال منقول یا غیرمنقول دیگری را معیوب یا ناقص می‌کند نیز همین ماده را اجرا نمود.[۱۷۸]

این روش کامل ترین و مقدم ترین شیوه جبران خسارت است زیرا در این روش خسارت به طور کامل از بین رفته و کاملاً جبران می‌گردد [۱۷۹] ‌بنابرین‏ اگر شخصی در ملک خود دیواری را بسازد که مانع رسیدن نور یا هوا به همسایه شود با تخریب دیوار، همسایه در وضعیت سابق قرار می‌گیرد.از طرف دیگر در این روش، هم زیان های مادی و هم زیان های معنوی و نیز مخارج ناشی از گسترش زیان جبران می‌گردد اما با وجود تمام امتیازاتی که بر این شیوه می توان برشمرد معمولاً جبران خسارت ‌بر اساس این روش بسیار دشوار است و در بسیاری از زیان ها مخصوصاً زیان های جسمانی اعمال این روش غیرقابل تصور و غیرممکن است و تنها راه عملی و مناسب برای جبران ضرر جبران پولی و نقدی آن است.[۱۸۰] همچنین جبران خسارت از طریق اعاده وضع سابق فقط خسارت های آینده را جبران می کند و تأثیری در جبران ضررهای گذشته ندارد.هرچند که این طریق از جبران خسارت مانع مطالبه خسارت های گذشته نمی شود لذا در صورتی که دادگاه ‌بر اساس جبران عینی خسارت حکم به اعاده وضع سابق بدهد زیان دیده می‌تواند خسارت هایی را که از زمان وقوع فعل زیانبار تا زمان اجرای حکم بر او تحمیل شده است را نیز بخواهد.[۱۸۱] مثلاً حکم به تخریب ساختمانی که برخلاف مقررات و بدون مجوز مالک زمین ساخته شده است ادامه خسارت را در آینده قطع می‌کند اما نمی تواند خسارت های گذشته را جبران نماید به همین دلیل برای جبران ضررهای گذشته باید به شخص زیان‌دیده غرامت پرداخت شود.

بند دوم: جبران ضرر از طریق دادن معادل

درصورتی که امکان جبران ضرر به شیوه ی بازگرداندن وضعیت به حالت قبلی وجود نداشته باشد باید معادل و قیمت آن به زیان‌دیده پرداخت شود که ماده ۳۲۹[۱۸۲] قانون مدنی به همین موضوع اشاره ‌کرده‌است. بدین معنا که اگر به علت ورود خسارت دارایی کسی کم شده و به دارایی دیگری وارد شود باید معادل ارزش آن جبران گردد.[۱۸۳]

الف) شیوه های جبران خسارت مالی

جبران خسارت مالی به شکل دادن مثل یا قیمت آن انجام می‌گیرد که قانون مدنی ایران در مواد ۳۲۸ [۱۸۴] و ۳۲۹ [۱۸۵] به آن پرداخته است. در تعریف “مثل” باید گفت که مثل مالی ست که قیمت اجزاء آن مساوی باشد[۱۸۶] و قانون‌گذار نیز در قانون مدنی در ماده ۹۵۰ [۱۸۷] مثل را تعریف نموده است ،مصادیق مال مثلی از سوی فقها و قانون‌گذار قانون مدنی بیان نشده است و تشخیص آن را به عرف واگذار ‌کرده‌است زیرا مفهوم مال مثلی یک مفهوم عرفی است و طبق تعریف فوق هرگاه مالی اشباه و نظایر آن نوعاً شایع و زیاد نباشد قیمی می‌باشد مانند انگشتری که با دست ساخته شده باشد.در امور کیفری ضرر و زیان مادی یا مالی خسارتی است که بر اثر ارتکاب جرم به اموال و دارایی شاکی وارد می شود که گاه به صورت از بین رفتن مال و گاه به صورت کاهش قیمت آن است.

موضوعات: بدون موضوع  لینک ثابت


فرم در حال بارگذاری ...