۲-۲-۳-۳- اجزای اقلام تعهدی

اقلام تعهدی را ‌می‌توان به دو جزء تقسیم کرد:

۱٫ اقلام تعهدی ناشی از رشد فعالیت شرکت­ها(غیراختیاری)^[۶۳]

۲٫ اقلام تعهدی ناشی از کارایی مدیریت دارایی­ های عملیاتی شرکت­ها (اختیاری)^[۶۴]

اقلام تعهدی اختیاری آن دسته از تعهدهایی هستند که به وسیله عملیات عادی توصیف نمی­شوند. یعنی آن دسته از تعهدهایی که در معرض تحریف­های مدیریت قرار ‌گرفته‌اند (استولوی،۲۰۰۰)^[۶۵]و ماهیت غیر عادی دارند در نتیجه بخش دیگری از اقلام تعهدی که انتظار می­رود در روند عادی فعالیت مؤسسه‌ گزارش شوند اقلام تعهدی غیراختیاری یا نرمال (پیش ­بینی­شده) نامیده می­شوند. در واقع این گروه از اقلام تعهدی در اثر رشد فعالیت شرکت­ها، افزایش می­یابد(جونز،۱۹۹۱). همان‌ طور که می­دانیم قضاوت­هایی که به وسیله مدیران به کاربرده می­ شود، ‌بر گزارش­های مالی تاثیر می­ گذارد و این قضاوت­ها معمولا از طریق بخش تعهدی سود انجام ‌می‌گیرد، زیرا قابلیت تحریف و اعمال قضاوت ‌در مورد بخش نقدی سود خیلی کمتر از بخش تعهدی است. فرض می­ شود که سودها به روشی قابل پیش ­بینی و در جهت رسیدن به اهداف خاصی مدیریت
می­شوند و اقلام تعهدی اختیاری به عنوان نماینده­هایی از میزان سود مدیریت شده در نظرگرفته
می­شوند(توماسوزانگ،۲۰۰۰)، یعنی هرچه درصد اقلام تعهدی اختیاری بیشتر باشد میزان سود مدیریت شده هم بیشتر است. نتیجه مطالعه اخیر چن^[۶۶] و همکارانش(۲۰۰۶) نیز نشان می­دهد که پایداری کم جزء تعهدی سود را در اصل ‌می‌توان به اقلام تعهدی اختیاری نسبت داد. برای مثال، فرض کنید که موجودی ها بدون ارتباط با فروش افزایش یابد. این افزایش را ‌می‌توان به کاهش بخش کارایی اقلام تعهدی نسبت داد، زیرا افزایش موجودی ها دو دلیل می ­تواند داشته باشد: اول اینکه افزایش­ها بیش­نمایی شده باشد، که بیانگر تحریف موقت حسابداری است. دوم اینکه مدیریت موجودی ها کارایی لازم را نداشته باشد(رضازاده و همکاران، ۱۳۹۰).

۲-۲-۴- ارتباط تئوریک بین متغیرهای پژوهش

همان‌ طور که گفته­شد،صورت­های مالی شرکت­ها بر اساس مبنای تعهدی تهیه می­ شود، بخش عمده­ای از اقلام تعهدی تشکیل دهنده صورت­های مالی شامل اقلام تعهدی مرتبط با سرمایه درگردش است. به­عنوان مثال ‌می‌توان موجودی کالا را نام برد که هم در ترازنامه وهم در صورت­سودوزیان مؤثر است. گزارش اقلام تعهدی در صورت­های مالی بر اساس برآوردهایی است، که تحت تأثیر قضاوت مدیریت قرارمی­گیرد. سطح محافظه کاری گزارشگری در تهیه صورت­های مالی بر میزان خطای برآوردهای انجام شده و در نتیجه بر کیفیت اقلام تعهدی مؤثر است. به دلیل گردش بالای دارایی­ ها و بدهی­های جاری در مقایسه با دارای­ها و بدهی­های بلندمدت کیفیت اقلام تعهدی مرتبط با سرمایه درگردش تأثیر بیشتری بر تصمیم ­گیری استفاده­کنندگان از صورت­های مالی می‌گذارد. تناسب اقلام تشکیل دهنده سرمایه درگردش تحت تأثیر استراتژی بکارگرفته شده توسط مدیریت قرار­‌می‌گیرد، اقلام تعهدی معمولا در محاسبه بسیاری از نسبت­های مالی مانند نسبت جاری، نسبت آنی و…به کار می­رود، و این نسبت­ها شاخص­­هایی پرکاربرد در تحلیل صورت­های مالی هستند.

۲-۳- پیشینه پژوهش

در این بخش پژوهش­های انجام شده قبلی به تفکیک پژوهش­های خارجی و پژهش­های داخلی ارائه شده­است. با توجه به موضوع پژوهش، پیشینه ارائه شده به بررسی پژوهش­هایی که اثرات کیفیت اقلام تعهدی را مورد توجه قرارداده اند و همچنین پژوهش­هایی که استراتژی های سرمایه در گردش و محافظه کاری در گزارشگری مالی را بررسی کرده‌اند، پرداخته شده است.

۲-۳-۱- مروری بر پژوهش های داخلی

حساس یگانه و کریمی در مطالعه­ ای تحت عنوان اثر انتخاب روش­های حسابداری بر کیفیت سود. نتیجه گرفتند که کیفیت سود گزارش شده تحت تاثیر روش­های حسابداری مورد استفاده قرار نمی­گیرد.

مهربانی و همکاران(۱۳۹۰) رابطه بین اقلام تعهدی غیر منتظره و محافظه ­کاری در حسابداری را مورد بررسی قرار دادند. نتایج آزمون حاکی از این بود که اقلام تعهدی غیر منتظره حاصل مدل جونز تعدیل شده رابطه مثبت و معناداری با محافظه ­کاری دارد. اما در­باره تاثیر اقلام تعهدی غیر منتظره حاصل از مدل جونز تعدیل شده با جریا­­ن­های نقدی غیر خطی بر محافظه ­کاری نتیجه معناداری مشاهده نشد.

دستگیرو رستگار(۱۳۸۹) در تحقیقی به مطالعه رابطه بین کیفیت سود، اندازه اقلام­تعهدی و بازده سهام با کیفیت اقلام تعهدی پرداختند. نتایج این تحقیق نشان می­دهد که کیفیت سود با کیفیت اقلام تعهدی رابطه مستقیم دارد، ضمن اینکه با کاهش کیفیت اقلام تعهدی و افزایش اندازه اقلام تعهدی بازده سهام افزایش می­یابد.

مهرانی و همکاران(۱۳۸۸) عدم تقارن زمانی در سود حسابداری و رابطه آن با اقلام تعهدی در بورس اوراق بهادار تهران را بررسی کردند. نتایج پژوهش آن ها حاکی از این است که سود حسابداری حدود۶۶/۳مرتبه نسبت به بازده منفی سهام حساس تر از بازده مثبت سهام است. ‌بنابرین‏ سود حسابداری محافظه ­کارانه است و حدود ۷۸درصد از محافظه کاری در سود حسابداری توسط اقلام تعهدی سود تبیین می­ شود.

رضا زاده و آزاد(۱۳۸۷) به تبیین رابطه بین عدم تقارن اطلاعاتی بین سرمایه گذاران و میزان محافظه ­کاری در گزارشگری مالی پرداختند. نتایج پژوهش بیانگر وجود رابطه مثبت و معنادار میان عدم تقارن اطلاعاتی بین سرمایه گذاران و سطح محافظه ­کاری اعمال شده در صورت­های مالی است. همچنین نتایج نشان می­دهد که تغییر عدم تقارن اطلاعاتی بین سرمایه گذاران موجب تغییر در سطح محافظه ­کاری می شود.

۲-۳-۲- مروری بر پژوهش­های خارجی