-صفرا وی مزاج ها : افرادی باریک اندام ، اخمو، افسرده ، غمزده ، تندخو، زود خشم، جاه طلب و حسود می‌باشند.

– بلغمی مزاج ها: آرام با عضلاتی شل، زود آشنا، اجتماعی ، کم فعالیت ، کند ذهن، لاقید و بی درد هستند.

-سودا وی مزاج ها : سیاه چرده، دراز اندام، عصبانی ، مضطرب ، ناراحت و بد بین می‌باشند.

– دموی مزاج ها : ظاهری خوش آب و رنگ ، قوی بنیه، خون گرم و دوست داشتنی دارند و با اشتها ، پر خواب ، خوشگذران، خوش بین و فعال هستند.

روی فرضیه قدیمی بقراط و جالینوس ، دکتر ویلیامز در سال ۱۹۵۶ مطالعات دقیق تری نمود . حاصل مطالعات دکتر ویلیامز ‌به این نکته انجامید که گرچه همه افراد از یک سیستم مترشحه داخلی و ترشح هورمونی برخوردار هستند ولی می توان افراد را به نسبت اندازه این غدد و مقدار ترشح هورمونهای آن ها طبقه بندی نمود. مثلا ممکن است با ترشح بیشتر هورمون یتروکسین ، حالات جسمانی روانی خاص به شخص دست بدهد.

ویلیامز معتقد بود، که می توان خصوصیات خلقی و عاطفی ، کرداری و جنسی افراد را بر مبنای چگونگی میزان ترشح هر یک از غدد هورمونی طبقه بندی نمود. این تئوری به خصوص در چگونگی تعادل سیستم های سمپاتیک و پارا سمپاتیک و شخصیت افراد می‌تواند شایان توجه باشد.

در پایان لازم است یادآوری شود که دانشمندان و روانشناسان متعدد دیگری به طبقه بندی شخصیت از دیدگاه های مختلف اقدام نموده اند که جای بحث تفصیلی این طبقه بندیها، مقوله جداگانه می توان در بحث شخصیت شناسی موضوع علم روان شناسی داشته باشد که ما از میان طبقه بندیهای مختلف به ذکر مهمترین آن ها که در بالا ذکر گردید پرداخته ایم و خوانندگان محترم می‌توانند برای مطالعه دقیق و تفصیلی به کتب ارجاع شده مراجعه نمایند. (فدایی، پیشین، ۴۹-۵۶)

۱-۲-۳- مفهوم اصل شخصی بودن مسئولیت کیفری

در نوشتارهای حقوق کیفری که به زبان پارسی نگارش یافته اند یا برگردان شده اند، مبحث ویژه ای به اصل مورد پژوهش اختصاص نیافته و شناخت جامعی از آن به عمل نیامده است، در نوشتارهایی که به ویژه پس از انقلاب ایران نگارش یافته اند اشاراتی بدان شده است. (رحیمی نژاد، ۱۳۷۸،چ۱، ۵۲)

برخی اصل مورد پژوهش را «اصل فردی بودن مسئولیت کیفری» نام نهاده اند و در تعریف آن چنین گفته اند: «به موجب اصل فردی بودن مسئولیت کیفری هر کس برای تقصیری که مرتکب شده است مؤاخذه می‌گردد، قلمرو این اصل در مرحله دادرسی است، اما قلمرو اصل شخصی بودن مجازات در مرحله اجرای مجازات است.» (اردبیلی، ۱۳۸۱ ،ج۲، ۶۵ و ۶۶)

«به موجب یکی از قواعد مسلم حقوقی، هر انسانی مسئول عمل خویش است و هیچ کس را نمی توان برای فعلی که دیگری مرتکب شده است مسئول دانست. به عبارت دیگر هر انسانی باید شخصاً پاسخگوی پیامدهای ناگوار اعمالی که از او صادر شده است باشد و ممکن نیست این بار را به دوش دیگری نهاد.» (همان ، ۲۲۳)

تعریف نخست دارای این اشکال است که قلمرو آن را در مرحله دادرسی و یکی از اصول حاکم بر آن می‌داند، در حالی که اصل شخصی بودن مسئولیت کیفری از اصول حاکم بر دادرسی نمی باشد و قلمرو آن نیز در این مرحله نیست.

همان طور که می‌دانیم، حقوق جزای عمومی بر سه محور جرم، مسئولیت کیفری و مجازات مبتنی است. اضلاع طلایی حقوق جزای عمومی همان سه محور مذبور است و هر ضلع این مثلث دارای اصولی است که در برابر قلمرو حاکمیت اضلاع دیگر از استقلال مطلق برخوردارند، چون اینگونه اضلاع بر یکدیگر ترتب دارند، اصول حاکم بر آن ها نیز به صورت سلسله ای اجرا می‌شوند و اینگونه نیست که یکی از آن ها مقدم یا مؤخر بر اصول دیگر مطرح و صورت کاربردی به خود گیرد.

از نخستین اصل حاکم بر اولین ضلع طلایی این مثلث (اصل قانونی بودن جرم) تا آخرین اصل حاکم بر آخرین ضلع (اصل فردی کردن مجازات‌ها) اصولی چند وجود دارد، از جمله این اصول، اصل شخصی بودن مسئولیت کیفری است. اصل مذبور حاکم بر دومین ضلع مثلث حقوق جزای عمومی (مسئولیت کیفری) است و قلمرو آن نیز در محدوده همین ضلع گسترانیده شده است.

‌بنابرین‏ این اصل یکی از اصول حاکم بر حقوق جزای ماهوی است نه شکلی و اصول حاکم بر حقوق جزای ماهوی در مرحله دادرسی صورت کاربردی به خود می گیرند و در این مرحله است که این اصول با صبغه بیشتری نمودار شده و پیاده می‌گردند، بدین لحاظ از باب مسامحه گفته شده، اصل مذبور از اصول حاکم بر دادرسی و قلمرو آن در این مرحله است.

تعریف دوم نیز مصون از ایراد نیست، زیرا انسان فقط در قبال اعمال و پیامدهای ناگوار اعمال خود پاسخگو نیست، بلکه افزون بر آن به خاطر داشتن وضعیت یاحالتی خاص نیز ممکن است از نظر کیفری پاسخگو باشد.

افزون بر ایرادهای فوق، ایراد در انتخاب عنوان نیز وجود دارد، زیرا همان طور که خواهیم دید، اصل فردی بودن مسئولیت کیفری اصلی متمایز از اصل شخصی بودن مسئولیت کیفری است و تعاریف مذکور دلالت بر اصل شخصی بودن مسئولیت کیفری دارند.

پیش از آنکه خود را در وادی چنین الفاضی محصور سازیم، ارائه تاریخچه مختصری از نحوه شکل گیری اصل شخصی بودن مسئولیت کیفری با درنظر گرفتن سیر تاریخ تحولات حقوق کیفری ما را قادر خواهد ساخت که درک بهتری از آن داشته باشیم:

۱- در رزوگار باستان حقوق کیفری بر دو محور جرم و مجازات استوار بود. در این روزگار مجازات افزون بر انسان زنده، حیوانات، گیاهان و اشیاء نیز اعمال می شد.

۲- در برهه ای از تاریخ بینش انسان نسبت به پدیده جرم و مجازات تغییر می‌یابد و جرم را پدیده ای انسانی، اجتماعی و قراردادی می شناسند.

بدین لحاظ از محاکمه اجساد، حیوانات، گیاهان و اشیاء و در نتیجه اعمال مجازات بر آن ها صرفنظر می‌کند و تابعان حقوق کیفری را فقط انسان زنده می‌داند. در این برهه تاریخی هر چیزی جز انسان زنده از قلمرو حقوق کیفری خارج جمع به حساب می‌آید نه فرد.

با وجود اینکه جرم پدیده ای انسانی، اجتماعی و قرردادی محسوب می شود، اما مجازات بر جمع بار می شود و این در زمانی است که واحد اجتماعی جمع به حساب می‌آید نه فرد، در این برهه، مسئولیت جمعی و عمومی است و در دو جهت عمودی و افقی حرکت می‌کند. مسئولیتی افقی برای تمام افرادی که عضو جامعه هستند دارای آثار است اما مسئولیت در جهت عمودی متوجه والدین و فرزندان مجرم می شد و در مواردی تا نسل سوم و چهار را نیز فرا می گرفت. چنین امری نتیجه مسری بودن جرم بود که سبب توسعه دامنه مجازات در دو جهت افقی و عمودی می شد.

پس از این مرحله واحد اجتماعی از جمع به فرد مبدل می شود. در چنین برهه ای پایه اصل فردی بودن مسئولیت در برابر جمعی و عمومی بودن مسئولیت کیفری بنا می‌گردد. در همین زمان نیز به همراه اصل فردی بودن مسئولیت کیفری، اصل شخصی بودن مجازات شکل می‌گیرد، بدین معنا که مجازات می بایست بر فرد مجرم اعمال شود نه برکسان و بستگان او. از این پس مجازات فقط بر مجرم بار می‌گردد، خواه بالغ و عاقل باشد، خواه صغیر و مجنون، در برهه ای پس از شکل گیری دو اصل مذبور، پدیده ای دیگر با عنوان مسئولیت کیفری وارد حقوق کیفری می شود و پل ارتباطی میان جرم و مجازات می شود.

۲-۱۰ تحقیقات انجام شده

۲-۱۰-۱ تحقیقات پیشین خارجی

دینهم^[۴۳] ۱۹۹۵ دریافت در جو باز کارکنان استقلال بیشتری دارند و بین اعضاء روابط دوستانه است و در جو بسته کارکنان با مشکلات زیادی مواجه می‌شوند. روحیه افراد پایین است و مدیر با آنان مشورت نمی کند (کیوری، نیومن، دوناهیو^[۴۴]، ۱۹۸۸، به نقل از رضایی۱۳۷۲).

تحقیقات پیرامون جو سازمانی در رضایت شغلی نشان می‌دهد که بین جو سازمانی و رضایت شغلی رابطه معنی داری وجود دارد و این دو متغیر می‌توانند بر روی هم تأثیر گذارند؛ جو باز باعث افزایش رضایت و جو بسته کاهش رضایت خواهد داشت.

می یر^[۴۵]، ۱۹۹۲ طی تحقیقی دریافت بین رضایت شغلی و سازگاری کارمندان و جو سازمانی همبستگی معنی داری وجود دارد.

در تحقیق بنیامین اریس و جرالد بارت (۱۹۹۲) تأثیر عوامل حقوق بر رضایت شغلی مورد بررسی قرار گرفت. این دو نتیجه گرفتند در وضعیت کاری نامطلوب با پرداخت حقوق خوب می توان رضایت کرد در حالی که در شرایط کاری مطلوب رابطه ای میان رضایت از حقوق و رضایت از شغل مشاهده نشده است زیرا که عواملی مانند پیشرفت، وجود همکاران و نظارت بر کار نیز نقش دارد.

کلین^[۴۶]،۱۹۹۱ در تحقیقی ‌به این نتیجه رسید که در محیط های سازمانی متفاوت از نظر فرهنگ انگیزشی و محیط فیزیکی کار اختلاف معنی داری بین رضایت شغلی افراد وجود دارد و جو سازمانی بر رضایت افراد مؤثر است. (به نقل از عباس زادگان،۱۳۸۳)

لوونتال^[۴۷]، ۱۹۹۰ دریافت بین روحیه کارکنان، نوع ارتباط اعضاء با هم، وحدت گروهی، و جو سازمانی رابطه ی معنی داری وجود دارد. بدین معنی که هر چه رابطه ی اعضاء با هم صمیمی تر باشد روحیه کارکنان بهتر و وحدت گروهی بیشتری وجود داشته باشد، جو بازتر است و هر چه نوع ارتباط اعضاء کمتر و روحیه کارکنان ضعیف تر باشد جو بسته تر است.(مرادی،۱۳۷۳)

فرانک جی لندی^[۴۸]، ۱۹۷۳ بیان می‌کند رضایت شغلی در روانشناسی صنعتی و سازمانی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. رضایت شغلی با خلاقیت، رضایت از زندگی، علاقه و حضور و غیاب، سلامتی ذهنی و جسمی ارتباط دارد.

لیتوین و استرنجر^[۴۹]، ۱۹۶۶ تأثیر جو سازمانی را بر روی سه شرکت که به سه شیوه ی استبدادی، دوستانه و دموکراتیک رهبری می شدند مورد بررسی قرار دادند. آن ها متوجه شدند که رضایت شغلی در دو شرکتی که به طور دوستانه و دموکراتیک اداره می‌شوند بالاتر از شرکت دیگری است و نتیجه گرفتند که نوع جو سازمانی و شیوه­ رهبری می‌تواند روی رضایت شغلی مؤثر باشد به طوری که جو باز و صمیمی باعث افزایش رضایت شغلی و جو بسته باعث کاهش رضایت شغلی می‌گردد.

در خلال سال‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ اعتصابات و مذاکرات حرفه ای از یک حالت نارضایتی عمومی در بین معلمان حکایت می کرد اما مطالعات تحقیقی نشان داد که معلمان به طور سنتی ناراضی نبوده اند.

فرانسیس، اس. نیز در سال ۱۹۵۱ کمتر از ۸% نارضایتی در بین معلمان پیدا کرد. هاپاک، ۱۹۳۵ معتقد است رضایت شغلی مفهومی پیچیده و چند بعدی است که با عوامل جسمانی و اجتماعی ارتباط دارد و تنها یک عامل باعث رضایت شغلی نمی شود بلکه مجموعه ای از عوامل سبب می شود که فرد از شغل خود احساس رضایت کند. همچنین بین میزان درآمد، ارزش اجتماعی، شرایط محیط کار و رضایت شغلی ارتباط وجود دارد. وی دریافت که در نمونه اش کمتر از ۱۰% معلمان ناراضی بودند.

فیشر وهانا^[۵۰] رضایت شغلی را عامل روانی قلمداد می کند و آن را نوعی سازگاری عاطفی با شغل و شرایط اشتغال می انگارند. در یکی از ایالات جنوبی آمریکا مطالعاتی درباره نظرات و آرای معلمان نسبت به امور رهبری آموزشی و مدیریت مدارس ابتدایی صورت گرفت و نتیجه آن شد که ۳۵% معلمان معتقد بودند که مدیر مدرسه در ایجاد گروهی صمیمی و پرشور از معلمان کوششی به کار نبرده است. ۳۵% معلمان معتقد بودند که کوشش و زحمات معلم نشناخته مانده و از آن تقدیری به عمل نیامده است.

در مطالعه ای که توسط هانتر^[۵۱] در باب رفتار و روحیه معلمان مدارس یکی از شهرهای بزرگ آمریکا صورت گرفته نتایج زیر به دست آمد: ۴۱% معلمان معتقد بودند که در روابط فردی و صنفی در این حوزه چیزی که مایه دلگرمی باشد یا بتوان از آن الهام گرفت موجود نبوده است. ۳۹% معلمان معتقد بودند که مسئولان اداری مدرسه همکاری و مساعدت ممکن را در انجام دادن وظایف آموزشی مدرسه معلمان نداشته اند. ۴۶% معلمان معتقد بودند که در انجام دادن اموری که احساس می کرده‌اند به حال خود و دانش آموزان مفید بوده آزادی عمل نداشته اند. (به نقل از قهرمانی،۱۳۷۳)

میچل (۱۳۷۳) در یک تحقیق ‌به این نتیجه رسیده است که چالش انگیزی شغل یعنی پدیده هایی مثل تنوع شغل، خلاقیت، اهداف دشوار، به کارگیری مهارت های شخصی فرد، واضح بودن شغل در ایجاد رضایت شغلی نقش مهمی دارند. همچنین نتیجه می‌گیرد که هر چه خشنودی شغلی بالاتر باشد غیبت های شغلی کمتر و هر چه خشنودی شغلی بیشتر باشد ترک شغل کمتر است و در نهایت هر چه اضطراب و تنش کمتری در کارکنان باشد خشنودترند (میچل، ۱۳۷۳).

در یک تحقیق که توسط مرکز پژوهش زمینه یابی دانشگاه میشیگان برای مدیریت نیروی انسانی وزارت کار ایالت متحده انجام گرفته است، نتیجه گیری شده است که ناراحتی ترین افراد، جوانان دارندگان مدارک تحصیلی اندک، اعضای گروه اقلیت یا شاغلان حرفه های سطح پایین اند (میچل، ۱۳۷۳).

در تحقیقات که روم (۱۹۶۴) به عمل آورده است روابط زیر بین رضایت شغلی و عوامل دیگر حاصل شده است:

۱٫ بین رضایت شغلی و احتمال استعفاء از کار رابطه منفی وجود دارد. یعنی کسی که از شغلش راضی است کمتر احتمال دارد از شغلش استعفا دهد.

۲٫ بین رضایت شغلی و غیبت از کار رابطه منفی وجود دارد. یعنی کسی که از شغلش راضی است کمتر احتمال دارد از حضور در سرکارش خودداری کند.

۳٫ بین رضایت شغلی و میزان تصادفات و سوانح کار رابطه منفی وجود دارد. یعنی کسی که از شغلش رضایت دارد کمتر دچار سوانح و تصادفات در محیط کارش خواهد گردید.

۴٫ بین رضایت شغلی و میزان کارایی رابطه مثبت وجود دارد. یعنی رضایت شغلی افزایش کارایی را باعث می‌گردد. مهرابیان (۱۳۸۲)در تحقیقی ‌به این نتیجه رسید که بین رضایت شغلی و سلامت عمومی رابطه معناداری وجود دارد و بین رضایتمندی شغلی و نشانگان افسردگی، اجتماعی و اضطرابی رابطه معناداری وجود دارد (مهرابیان، ۱۳۸۲). حسینی (۱۳۷۸) رابطه معناداری را بین رضایت شغلی و افسردگی گزارش ‌کرده‌است.

در تحقیقی که توسط لیزکا ^[۵۲]و همکاران (۱۹۹۹) انجام گرفت. نتایج حاکی از ن بوده است که تفاوت معناداری در بین افراد مذکر و مونث از نظر سلامت روانی وجود ندارد.

کریپ^[۵۳] و دیگران (۱۹۹۳) ۳۰۷ زن و ۲۴۴ مرد را مورد بررسی قرار دادند که آزمودنی ها به سه گروه کارمند، دانشجو و بیکار تقسیم شدند.

نتایج نشان داد که در دو گروه کارمند و بیکار زنان بیشتر از مردان استرس روان شناختی را گزارش دادند و سلامت روانی پایین تری داشتند.

فصل دوم

اجرای حکم بدون صدور اجراییه

در فصل اول به نحوه اجرای حکم و شرایط لازم برای اجرای آن اشاره شد در این فصل در صدد بیان آنیم تا مصادیق اجرای حکم بدون صدور اجراییه را بیان نمائیم دو مورد از این موارد در ماده ۴ قانون اجرای احکام مدنی بیان شده است«اجرای حکم با صدور اجرائیه به عمل می‌آید مگر اینکه در قانون ترتیب دیگری مقرر شده باشد.

در مواردی که حکم دادگاه جنبه اعلامی داشته و مستلزم انجام عملی از طرف محکوم علیه نیست از قبیل اعلام اصالت یا بطلان سند اجرائیه صادر نمی شودهمچنین در مواردی که سازمان‌ها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت طرف دعوی نبوده ولی اجرای حکم باید به وسیله آن ها صورت گیرد صدور اجرائیه لازم نیست و سازمان‌ها و مؤسسات مذبور مکلفند به دستور دادگاه حکم را اجرا کنند.»

مبحث اول:موارد و مصادیق آراءاعلامی و بدون صدور اجراییه

حکمی که موضوع آن انجام عملی از طرف محکوم علیه باشد در صورتی که محکوم علیه مفاد حکم دادگاه را اجرا نکند باید برای اجرای مفاد حکم ،دادگاه اجراییه صادرنمایید.ولی گاهی موضوع جنبه اعلامی دارد محکوم علیه دعوت به انجام عمل یا ترک عملی نمی شود بلکه وجود یک واقعیت اعلام می شود.^[۱۱]

در واقع حکم اعلامی حکمی است که مستلزم انجام عملی از سوی محکوم علیه نمی باشد و یا اینکه انجام امری را به محکوم علیه تحمیل نمی کند. صدور اجراییه برای احکامی است که واجد جنبه اجرایی اند اما در اینجا حکم اعلامی است اگر چه دارای اثر اجرایی باشد.مانند اعلام حکم حجر، اعلام بطلان سند،اعلام حکم ورشکستگی و حکم تعیین اجاره بها بر مبنای ماهیانه سه میلیون ریال برای یک باب مغازه نیز اعلامی می‌باشد زیرا اجاره بهای عادلانه ملک را فقط اعلام می‌کند و…… مهمترین اثر رأی‌ تمیز حق است، دادگاه بدین وسیله اعلام می‌کند که از دو طرف دعوی کدام یک حق دارد و کدام متجاوز است برای مثال کسی به استناد طلبی که از دیگری دارد بر علیه او شکایت می‌کند و دادرس به گفته آن ها گوش می‌کند و دلایلشان را رسیدگی می‌کند و سرانجام اعلام می‌کند که حق با کیست و چگونه باید اجرا شود این رأی‌ اعلامی است ولی گاه نیز رأی‌ به اعلام حقی که وجود داشته نمی پردازد خود وضع جدیدی به وجود می آورد چنان که دادگاه در دعوی جبران خسارت حکم به پرداختن مبلغی به زیان دیده می‌دهد یا حکم طلاق زوجه غایب را صادر می کند. این دسته از آرا را تاسیسی یا موجد حق گویند.

همچنین در توضیح ذیل ماده ۱ قانون اجرای احکام مدنی در نظم حقوق کنونی آمده است اگر مدلول حکم دادگاه وضعیتی علیه محکوم علیه باشد که نیاز به انجام عملی از جانب وی نمی باشد ، آن را اعلامی گویند مانند بطلان مبایعه نامه اما اگر مدلول حکم دادگاه لزوم انجام عملی از جانب محکوم علیه باشد این حکم را اجرایی می‌گویند مانند محکومیت محکوم علیه به پرداخت مبلغی مشخص.^[۱۲]

گفتار اول:حکم حجر

حجر در لغت به معنای منع و بازداشتن آمده است. در اصطلاح حقوقی نیز حجر، به معنای عدم اهلیت استیفاست و در تعریف آن حقوق ‌دانان معتقدند که، حجر عبارت است از منع شخص به حکم قانون از اینکه بتواند امور خود را به طور مستقل و بدون دخالت دیگری اداره کند و شخصاً اعمال حقوقی انجام دهد،‌به این ممنوعیت قانونی حجر گفته می شود.

در اینکه حجر فقط در امور مالی است یا شامل امور غیر مالی هم می‌شود اختلاف نظر وجود دارد؛ بعضی فقها و حقوق ‌دانان آن را مختص امور مالی می‌دانند و در مقابل عده‌ای از فقها و حقوق ‌دانان آن را اعم از امور مالی و غیر مالی می‌دانند.

انواع حجر:

با توجه به نوع ممنوعیت شخص درتصرفات خویش و میزان آن می‌توان تقسیمات زیر را برای حجر ارائه نمود.

۱) حجر عام و حجر خاص

منظور از حجر عام آن است که شخص به طور کلی از اجرای حق و انجام دادن اعمال حقوقی ممنوع باشد مثل حجر مجنون که حجر عام است چرا که دیوانه در کلیه امور خود ممنوع از تصرف است و به علت فقدان اراده، هیچ گونه عمل حقوقی، چه عقد باشد چه ایقاع، نمی‌تواند انجام دهد. جنون در حقوق ایران به هر درجه که باشد باعث می‌شود که شخص نتواند اهلیت استیفا داشته باشد. طبق ماده ۱۲۱۱ قانون مدنی جنون به هر درجه که باشد موجب حجر است.^[۱۳]

منظور از حجر خاص، آن است که شخص از پاره‌ای از تصرفات خود ممنوع باشد نه همه آن‌ ها، مثل حجر سفیه که حجر خاص است چرا که حجر و ممنوعیت تصرف او، محدود به امور مالی است.

‌بنابرین‏ شخص سفیه می‌تواند در امور غیر مالی خود مثل طلاق، تصمیم بگیرد. همچنین حجر اشخاص تاجر ورشکسته نیز، حجر خاص است چرا که محدود به تصرفات مالی است که به زبان طلبکاران باشد.

۲) حجر حمایتی و سوء ظنی

در حجر حمایتی، منظور قانون‌گذار، حمایت از محجور است که او را در مقابل دیگران تحت حمایت خود قرار دهد، تا اینکه دیگران از حجر و وضعیت او سوء استفاده نکنند.

مثلاً در حجر صغیر، مجنون و غیر رشید، قانون‌گذار به دلیل اختلال یا نقص قوای دماغی و به جهت اینکه آن‌ ها قادر به ادارۀ امور خود به طور کامل نیستند، بعضی از محدودیتی‌ها را نسبت به آنان و کسانی که با آنان تعامل دارند، اعمال نموده است.

«هرگاه کسی مالی را به تصرف صغیر غیر ممیز و یا مجنون بدهد، صغیر یا مجنون مسئول ناقص یا تلف شدن آن مال نخواهد بود.» (مفاد ماده ۱۲۱۵ قانون مدنی)

ولی در حجر سوء ظنی، منظور قانون‌گذار، حمایت از دیگران است در مقابل محجور، مثل حجر تاجر ورشکسته که محدودیت قانون‌گذار برای تاجر ورشکسته، به دلیل حمایت از طلبکاران می‌باشد.

۳) حجر قانونی و حجر قضایی

منظور از حجر قانونی این است که قانون مستقیماً آن شخص را محجور می‌داند مثل:

«اشخاص ذیل محجور و از تصرف در اموال و حقوق مالی خود ممنوع هستند:

۱- صغار ۲- اشخاص غیر رشید ۳- مجانین.» (مفاد ماده ۱۲۰۷ قانون مدنی)

منظور از حجر قضائی این است که حکم توسط دادگاه صادر شده باشد؛ مثل حجر تاجر ورشکسته که پس از احراز شرایط ورشکستگی توسط دادگاه صادر می‌شود.

۴) حجر مبتنی بر فقدان اراده و نقص اراده

گاهی حجر به علت نبود قوه درک، شعور و اراده است که اصلاً شخص محجور، فاقد قوای دماغی سالم است مثل مجنون و گاهی حجر به علت نقص در قوای دماغی یا عدم کفایت اراده است؛ مثل حجر صغیر ممیز یا سفیه.

۵) حجر در امور مالی و غیرمالی

گاهی حجر و ممنوعیت تصرف شخص، فقط در امور مالی است مثل حجر سفیه که در امور غیر مالی نمی‌باشد و فقط در امور مالی است که عقل معاش ندارد و گاهی حجر هم شامل امور مالی و هم غیر مالی است مثل حجر صغیر و مجنون که عام است.

۶) حجر دارای غایت و حجری که غایت معینی ندارد

گاهی حجر محدود به زمان خاصی است مثل حجر صغیر که پس از رسیدن به سن بلوغ و رشد، مرتفع می‌شود. ولی گاهی غایت معنی ندارد مثل حجر مجنون که معلوم نیست که برطرف می­ شود یا نه و تا کی ادامه دارد.

تأثیرات مثبت فرهنگی گردشگری به اختصارعبارتند از:

• • افزایش میزان تکلم بازدیدکنندگان به زبان محلی

• • • تمایل جامعه‌ میزبان برای پذیرفتن و یادگیری زبانهای دیگر به منظور برقراری ارتباط بیشتر با گردشگران

  

• • ایجاد و تقویت حس خویشتن شناسی بین ساکنان

• • کمک به ساکنان محلی در کسب شناخت بیشتر از فرهنگ بومی

• • افزایش غرور ملی و فرهنگی

• • ایجاد شرایط مناسب برای مشارکت فعال ساکنان بومی در معرفی فرهنگ و آثار فرهنگی منطقه به مهمانان

• • احیا و حفظ افسانه ها و فولکلورهای محلی که ممکن است فراموش شوند.

• احیای هنرها و سنت‌های بومی

تشویق رشد اقتصاد محلی از طریق گردشگری فرهنگی و احیای آثار و ابینه تاریخی ـ فرهنگی(کاظمی،۱۳۸۸، ۱۰۸)

آثار اجتماعی:

تأثیرات مثبت اجتماعی گردشگری را می توان به شکل زیر خلاصه کرد:

• • بهبود کیفیت زندگی

• • افزایش امکانات تفریحی و سرگرمی

• • بهبود کیفیت خدمات شهری

• بهبود کیفیت خدمات عمومی (بهداشت، پلیس و..)

ب) تأثیرات مثبت فرهنگی

• • افزایش میزان تکلم بازدیدکنندگان به زبان محلی

• • تمایل جامعه‌ میزبان برای پذیرفتن و یادگیری زبانهای دیگر به منظور برقراری ارتباط بیشتر با گردشگران

• • ایجاد و تقویت حس خویشتن شناسی بین ساکنان

• • کمک به ساکنان محلی در کسب شناخت بیشتر از فرهنگ بومی

• • افزایش غرور ملی و فرهنگی

• • ایجاد شرایط مناسب برای مشارکت فعال ساکنان بومی در معرفی فرهنگ و آثار فرهنگی منطقه به مهمانان

• • احیا و حفظ افسانه ها و فولکلورهای محلی که ممکن است فراموش شوند.

• • احیای هنرها و سنت‌های بومی

• تشویق رشد اقتصاد محلی از طریق گردشگری فرهنگی و احیای آثار و ابینه تاریخی ـ فرهنگی (همان منبع، ۱۰۸)

۲-۲-۳-۳ آثار سیاسی

گسترش صلح و امنیت جهانی

درآمد سرشاری که از صنعت گردشگری به دست می‌آید به همراه فرصت‌های شغلی بیشمار حاصل از آن موجب شده تا کشورهای مختلف جهان با استفاده و بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های بالقوه طبیعی، میراث فرهنگی و تاریخی خود سعی کنند سهمی از این اقتصاد را هر چند اندک به خود اختصاص دهند و برای دستیابی بیشتر سرمایه با یکدیگر به رقابت بپردازند لذا هر کشور با تدوین برنامه ها، استراتژی‌های سیاسی و اقتصادی به سوی این مهم گام برمی‌دارد.

«در نتیجه‌ رقابت اقتصادی، کشورها با یکدیگر یک رابطه‌ صلح‌آمیز توأم با طرح دوستی ریخته که به همراه آن امنیت ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی و حسن مراودات سیاسی با همه‌ دول عالم به خصوص همسایگان به وجود می‌آورند چرا که به خوبی درک کرده‌اند تنها از طریق امنیت وثبات سیاسی،ملی،بین‌المللی وسیاست مبتنی بر دوستی و صلح با همه‌ کشورها قادر به جذب گردشگر و در نتیجه هدایت جریان سرمایه به سوی خود خواهند شد که آن نیز موجب به حرکت در آوردن چرخ‌های عظیم اقتصادی، ایجاد درآمد و بهبود کیفیت زندگی مردم می‌شود.» ( پاپلی یزدی، سقایی، ۱۳۸۹)

گردشگری بجز رونق اقتصادی،گسترش روابط بین‌المللی،همزیستی مسالمت‌آمیز، گسترش صلح و امنیت جهانی را نیز در پی دارد. بدین ترتیب گردشگری را می‌توان زیربنای صلح و دوستی ملت‌ها،کاهش تنش های سیاسی و عاملی برای تعدیل صلح جهانی دانست . همچنین در دنیای امروز که مرزهای جغرافیایی کمرنگ می‌شوند و پدیده‌ای به نام دهکده جهانی معنا پیدا ‌کرده‌است،گردشگری روز به روز مردم نقاط مختلف جهان را به هم نزیک و صمیمی‌تر می‌کند.(وای، گی،۱۳۸۷، ۴۹)

۲-۲-۳-۴ آثار زیست محیطی:

محیط زیست نقش اساسی و مهمی در توسعه‌ صنعت توریسم دارد و یکی از جاذبه‌های اصلی برای گردشگری چشم‌اندازهای طبیعی هر کشور است. بدون وجود محیطی جذاب نمی‌توان امیدی به توسعه‌ گردشگری داشت.

این چشم‌اندازهای طبیعی همه‌ کوه‌ها، دریاها، حیات و حش، پوشش گیاه و کل اکوسیستم هر منطقه را شامل می‌شود.

«به طور کلی آثار گردشگری را بر محیط زیست می‌توان به دو دسته مثبت و منفی تقسیم کرد. گزارش‌های ارائه شده بیشتر حاکی از آثار منفی این صنعت بر محیط زیست است.

این آثار شامل صدمه‌هایی است که بر محیط طبیعی به ویژه با توجه به حومه‌ای کردن اماکن طبیعی (اراضی کشاورزی و باغ‌ها)، رشد زیربناهای ارتباطی (جاده ها، اسکله‌ها فرودگاه‌ها، بزرگراه‌ها) آلوده نمودن رودخانه‌ها و سواحل، انواع آلودگی صوتی (در اثر رفت و آمد هواپیماها) و حتی صدماتی است که بر خلق و خوی حیوانات وحشی وارد می‌آورد. »(ولا، بیچریل، ۱۳۹۱، ۱۶۵)

باوجود آثار منفی که دیده می‌شود گردشگری بین‌المللی مانند بسیاری از فعالیت‌های دیگر انسانی آثار مفیدی نیز برای محیط دارد. یکی از این آثار حفظ منابع محیطی در برابر ‌آسیب‌های احتمالی ناشی از توسعه‌ سایر فعالیت‌ها مانند صنایع شیمیایی و معدنی است. به بیان دیگر رشد گردشگری به ‌عنوان “صنعت بدون دود” راهی است برای محافظت از منابع محیطی و جلوگیری از توسعه صنایع آلاینده.

با توجه به اینکه استمرار گردشگری بدون وجود محیطی سالم با چشم‌اندازهای بکر و دیدنی طبیعی تصور ناپذیر است، دست‌اندرکاران گردشگری بین‌المللی با طرح موضوع گردشگری پایدار^[۱۱]، حفظ محیط‌های طبیعی و فرهنگی را در دستور ‌کار این صنعت قرار داده‌اند. در نتیجه گردشگری بین‌المللی،خود منابع مالی برنامه های توسعه ی ارضی را تامین می کند که ترکیبی از بازدیدها توسط گردشگران و نگهداری آن‌ ها و حتی بهبود امکان گردشگری و جلب گردشگر است. ایجاد تأسیسات زیربنایی از قبیل شبکه های فاضلاب شهری، تصفیه‌ی آب ‌و حفاظت از منابع آب وخاک، احداث هتل ها، مهمان پذیر ها، فضاهای سفر و … از جمله‌ این فعالیت‌ها است. سازمان جهانی گردشگری نیز جهت جلوگیری از ‌آسیب‌های احتمالی گردشگری خود متولی اجرای برنامه های زیست‌محیطی بسیاری در جهان است.( کاظمی،۱۳۸۸، ۱۱۹-۱۱۸)

۲-۲-۳-۵ آثار آموزشی

گردشگری در سطح بالای اقتصادی و اجتماعی آن باعث شکوفا شدن ذوق و استعداد و ارتقاء سطح آموزش در همه‌ زمینه‌ها می‌شود. کشوری که در صنعت گردشگری فعال می‌گردد و می‌تواند میلیون‌ها گردشگر را به خود جلب کند، در زمینه‌ی تولیدات هنری با کیفیت عالی به مقدار کم ولی با ارزش زیاد نیز موفق می‌گردد.

از آن جایی که گردشگران ثروتمند حاضرند برای آثار فرهنگی پول خوبی بپردازند، کشورهای توریستی در ارائه آثار هنری جدید و باارزش پیشرفت می‌کنند پس گردشگری در مجموع نه تنها موجب اشتغال، افزایش درآمد و صلح و آرامش می‌گردد بلکه سطح هنر و ذوق و استعداد افراد را ارتقا می‌بخشد (پاپلی یزدی، سقایی، ۱۳۸۹)

۲-۲-۴ انوع جاذبه‌های گردشگری

۱ـ جاذبه‌های طبیعی

وانگ و احمد (۲۰۰۴) نشان دادند که در سازمان‌هایی که جو سازمانی منسجم و حمایت کننده از فرهنگ سازمانی وجود دارد همه اعضای سازمان نسبت به ابتکارات جدید پایبند و متعهد بوده و ابتکارات فعلی و رایج در سازمان را مورد بازنگری قرار می‌دهند.

دلیس استیون^[۴۲] بنابر مطالعه وی در سال ۲۰۰۵ میلادی با عنوان ” فرهنگ سازمانی در ارگان آتش نشانی” در کشور آمریکا پیشنهاداتی برای توسعه مدیریت فرهنگ سازمانی ارائه داد که آن ها عبارتند از: تشخیص وتوسعه ارزش‌های سازمان، تشخیص و گسترش ارزش های هسته ای و اصلی و قوانین شکل دهنده به رفتار سازمانی وهدایت آن ها، توسعه شیوه هایی که بوسیلۀ آن افراد بتوانند بازخورد شفاف و واضحی از عملکرد خود را مشاهده کنند، مجازات و مخالفت با رفتارهای متضاد با ارزش های سازمان و بالاخره ترک و تغییر عادات و رفتارهای مغایر با ارزش های سازمانی تحت عنوان شعار “ابزارهایت را کنار بگذارید^[۴۳]” که هدف اصلی آن ایجاد تعادل در رفتار سازمانی کارکنان است.

تحقیق در سال ۲۰۰۵ میلادی توسط ریچارد واگنر^[۴۴]، اسکات متکالف^[۴۵] و اسرائیل اولار^[۴۶] انجام گرفته که عنوان اصلی آن عبارت است از”تحولات و رقابت های فرهنگ سازمانی در میان اعضاء هیئت علمی دانشگاه ها” گفتنی است این مطالعه در ایالت آریزونای آمریکا انجام گرفته است. ‌بر اساس این تحقیق چهارگونه فرهنگ سنتی، وظیفه مدار، سلسله مراتبی و حرفه ای طبق الگوی کرت لوین(۱۹۹۷) در میان اعضاء هیئت علمی دانشگاه آریزونای آمریکا و میزان پذیرشی که محیط دانشگاه نسبت ‌به این گونه های فرهنگی دارد مورد بررسی قرارگرفت. طبق نتایج حاصله از این بررسی، فرهنگ حرفه ای بیشترین کاربرد را در محیط دانشگاه داشته و سپس از آن فرهنگ سلسله مراتبی، وظیفه مدار و در نهایت فرهنگ سنتی مورد توجه و پذیرش محیطی بوده است. به عنوان شرحی بر نتایج این تحقیق می توان بیان داشت با توجه به تغییرات عمیق و سریع فرهنگی، همچنین توجه به روند جهانی شدن، مدیریت و رهبری صحیح سازمان ها ایجاب می‌کند که ساختار، ارتباطات و نحوه ارائه بازخورد به عملکرد افراد و نیز فرهنگ سازمانی از انعطاف و گشودگی کافی برخوردار باشند تا بتوانند شاهد کسب موفقیت های روزافزون خود درآیند تبدیل جوامع جهانی به دهکده جهانی باشند (اشنایدر و بارسو۱۹۹۱، ترجمه اعرابی و ایزدی،۱۳۸۲).

آگاستاس^[۴۷] (۲۰۰۸،به نقل از تولایی،۱۳۸۸) در پژوهشی تحت عنوان تاثیر هوش معنوی و جو سازمانی با رفتار اخلاقی در کارکنان بخش خصوصی در مسکو انجام داد. نتایج پژوهش وی نشان داد که بین هوش معنوی و جو سازمانی و همچنین بین هوش معنوی با رفتار اخلاقی رابطه مثبت و معنا داری وجود دارد.

فرانک کالمن^[۴۸](۲۰۱۱)در پژوهشی تحت عنوان آموزش ازطریق محبت،صداقت،بخشش و مسئولیت جهت مدیریت و رهبری موفق در یک سازمان بزرگ انجام داد.نتایج پژوهش وی نشان داد موفق شدن یک نفر در رهبری و مدیریت ، مهمترین عنصر آن چیزی است که برخی از کارشناسان آن را هوش اخلاقی نامیده اند. همچنین توانایی رهبری با چهار اصل مرکزی:صداقت،بخشش،محبت،مسئولیت در ارتباط می‌باشد.آن ها ‌به این نتیجه رسیده اند کسب و کارهایی که با این چهار مؤلفه های اخلاقی ارتباط داشته باشند در رهبری و مدیریت یک سازمان بزرگ موفق هستند.

گامران^[۴۹] و کلر^[۵۰] (۲۰۱۲) در پژوهشی تحت عنوان دوستی و مسئولیت پذیری روی کودکان و نوجوانان آلمان شرقی قبل و بعد از اتحاد دو آلمان انجام دادند . دو گروه شامل ۱۸۸ کودک و نوجوان در سنین ۷-۹-۱۲-۱۵ سال بود. نتایج پژو هش آن ها نشان داد که در سال ۲۰۰۵ درجه مسئولیت پذیری بین آن ها بهتر از سال ۱۹۹۰ بوده ولی روابط اجتماعی بین آن ها کمترشده بود اما مسئولیت پذیری افزایش یافته بود .

لی اُ^[۵۱]، کیم وای^[۵۲] ، کیم اُ جی^[۵۳] (۲۰۱۲) در پژوهشی تحت عنوان ارتباط ادراک اجتماعی با مسئولیت پذیری، عزم و اراده درونی دانش آموزان دوره راهنمایی کشور کره انجام دادند. تعداد ۳۵۷ دانش آموز که ۱۶۰ نفر آن ها پسر و ۱۹۷ نفر آن ها دختر از مدرسه راهنمایی سئول بودند. نتایج پژوهش آن ها نشان داد که ارتباط معنا دار بین مسئولیت پذیری و عزم و اراده ی درونی آن ها وجود نداشت.

جکسون و همکاران ( ۲۰۱۲ ) رابطه فرهنگ سازمانی و تغییرات در مسئولیت اجتماعی شرکت ها را در دوران رکود اقتصادی مطالعه کردند و بعد از مطالعه انواع فرهنگ سازمانی ‌به این نتیجه رسیدند که نوع غالب فرهنگ سازمانی مسئولیت اجتماعی را پیش‌بینی نمی کند اما حداقل بیانگر تطبیق مسئولیت اجتماعی در دوران رکود اقتصادی است.

پژوهش های انجام شده در داخل کشور

مؤمنی (۱۳۸۰؛به نقل از زنگولی،۱۳۸۳) پژوهشی تحت عنوان بررسی میزان مسئولیت پذیری اجتماعی و راهکارهای افزایش آن در دانش آموزان شاهد انجام داد. یافته های پژوهش وی نشان داد که بین مسئولیت پذیری و سنّ دانش آموزان، همبستگی معنادار وجود ندارد ولی همبستگی بین مسئولیت پذیری و پیشرفت تحصیلی معنادار بود.

محمودی (۱۳۸۴) پژوهشی تحت عنوان مقایسه ی سلامت روان، با عملکرد تحصیلی و مسئولیت پذیری دختران دبیرستان های اهواز خانواده های عادّی و طلاق انجام داد. نتایج پژوهش وی نشان داد که بین سلامت روان و عملکرد تحصیلی دختران خانواده های عادّی و طلاق ، تفاوت معنادار وجود دارد. اما بین مسئولیت پذیری دختران خانواده های عادّی و طلاق تفاوت معنا دار مشاهده نشد.

بابایی و مومنی (۱۳۸۵) در پژوهش خود ‌به این نتیجه رسیدند که خودآگاهی و آگاهی اجتماعی مدیر بیشترین تأثیر را بر جو سازمانی دارند. همچنین نتایج تحقیق ناظم و شیخی (۱۳۸۸) نشان داد که بین جو سازمانی و بهره وری رابطه وجود دارد.

دلیلی ( ۱۳۸۶ ، به نقل از شمشیری ۱۳۸۸ ) پژوهشی تحت عنوان حس مسئولیت پذیری واضطراب امتحان انجام داد.نتایج پژوهش وی نشان داد بین اضطراب امتحان و ارائه ی حس مسئولیت پذیری رابطه ی معنادار وجود دارد.

بیدختی و همکاران (۱۳۸۷)در مقاله خود با عنوان «بررسی رابطه بین ابعاد جو سازمانی و خلاقیت معلمان مدارس ابتدایی شهر سمنان» دریافتند که از میان رابطه‌ شش بُعد جو سازمانی با خلاقیت، رابطه‌ بعد همکارانه و تظاهر به اشتغال با خلاقیت معلمان معنی‌دار است.

جهرمی و همکاران (۱۳۸۸) نشان دادند که بین جو سازمانی، تعهد سازمانی و روحیه تعهد معنادار مثبت وجود دارد. مطالعه حیدری و همکاران (۱۳۸۹) نیز بیانگر این موضوع است که بین بعد صمیمی جو سازمانی با شیوه های رقابت رابطه معکوس وجود دارد.

حسینی سرخوش و فرهی بوزنجانی و سنجقی(۱۳۸۸) در پژوهشی اثر میانجی­گری فرهنگ سازمانی بر رابطه بین رهبری تحول آفرین و تعهد سازمانی را در شرکت برق منطقه ایی تهران بر روی ۱۴۴ نفر از کارکنان سنجیدند و نتایج حاصل از تحلیل داده ها، حاکی از آن است که رهبری تحول آفرین، قادر است از طریق ترویج فرهنگ های رقابتی و سلسله مراتبی، بر روی تعهد سازمانی در شرکت مورد مطالعه اثر گذار باشد.