• • میزان قابلیت مهارت های ذهنی دانش آموزان مورد مطالعه

• • میزان قابلیت راهبردهای شناختی دانش آموزان مورد مطالعه

• • میزان قابلیت اطلاعات کلامی دانش آموزان مورد مطالعه

• میزان قابلیت نگرش های دانش آموزان مورد مطالعه

متغیرهای کنترل پژوهش:

• • مقطع و پایه تحصیلی (دوره ی راهنمایی و پایه دوم)

• • جنسیت (دختران)

• • کنترل اثر ابزار (به کارگیری ابزار اندازه گیری یکسان در هر دو گروه)

  

• • کنترل اثر معلم (ارائه ی آموزش مناسب به هر دو معلم و اجرا با نظارت محقق)

• کنترل اثر پیش دانسته ها (اجرای پیش آزمون)

شکل ۳-۱: مدل مفهومی متغیرهای مورد مطالعه

۳-۴٫ جامعه آماری، حجم نمونه و روش نمونه گیری:

جامعه آماری این پژوهش در برگیرنده ی دانش آموزان دختر پایه دوم راهنمایی شهرستان اسلام آباد غرب در سال تحصیلی ۹۴-۹۳ به تعداد ۶۷۰ نفر است. نمونه ی مورد مطالعه در مجموع به تعداد ۴۲ نفر و در هر یک از ‌گروه‌های آزمایشی (آزمایش ۲۱ نفر و کنترل ۲۱ نفر) می‌باشد که به روش نمونه گیری هدفمند «نمونه ­های در دسترس» انتخاب و به شکل تصادفی در هر یک از دو گروه مورد مطالعه قرار می گیرند.

۳-۵٫ ابزارهای اندازه ­گیری و شیوه اندازه گیری متغیرها:

آزمون محقق ساخته ی یادگیری و یادداری: در تهیه ابزار این پژوهش با توجه به ماهیت موضوع و نیز شیوه ی اجرا و همچنین فرضیه های مطرح شده، لازم بود که از ابزار محقق ساخته استفاده گردد. اگر چه اعتبار ابزار محقق ساخته به اندازه ی ابزار استاندارد نیست، ولی به خاطر نبود ابزار استاندارد برای پژوهش، محقق ناچار گردید از ابزار محقق ساخته استفاده نماید. در این راستا با بهره گرفتن از همکاری و جلب نظر معلمان همکار و به همراهی خود محقق، ابتدا نسبت به تهیه تمام اهداف رفتاری موجود برای دروس مورد نظر در علوم دوم راهنمایی اقدام گردید. در ادامه با تهیه و ترسیم جدول هدف-محتوا و بر اساس طبقات حیطه های یادگیری گانیه، برای هر کدام از اهداف رفتاری مورد نظر دو سؤال تهیه و نوشته شد. پس از تهیه مجموعه ی سؤالات، به منظور تشکیل پیش آزمون و پس آزمون سؤالات هر هدف به صورت تصادفی به دو بخش تقسیم و ‌به این ترتیب در مجموع ۲۵ سؤال برای پیش آزمون و ۲۳ سؤال برای پس آزمون تهیه گردید. برای آزمون یادداری (پس آزمون دوم) نیز مجموعه ی سؤالات پیش آزمون و پس آزمون با هم ترکیب و از آن ها یک مجموعه ی ۳۰ سؤالی تهیه و مورد استفاده قرار می‌گیرد. ضمن اینکه در این ابزار تعدادی از سؤالات مربوط به سنجش مهارت های ذهنی و تعدادی نیز مهارت های کلامی دانش آموزان را ارزیابی می کند.

پرسشنامه ­های راهبردهای شناختی: ابزار به کار رفته در این مطالعه به منظور تعیین میزان بهره گیری افراد مورد مطالعه از راهبردهای شناختی، پرسشنامه ی مهارت‌های شناختی معنوی پور و شهابی (۱۳۸۵) است. این پرسشنامه متشکل از ۴۱ سؤال در طیف ۵ درجه ای لیکرت با گزینه های «کاملاً موافقم، موافقم، نظری ندارم، مخالفم و کاملاً مخالفم» می‌باشد. هر یک از سئوال ها مهارتی را در زمینه مطالعه و در خواندن بیان می‌کند. آزمودنی می بایست بیان کند که تا چه حد آن مهارت خاص را عملاً در حین مطالعه و یادگیری مطالب به کار می‌گیرد. ۴ سؤال این پرسشنامه شامل سؤالات (۱۶، ۱۲، ۱۰ و ۳۴) منفی بوده و به شکل معکوس نمره گذاری می‌شوند.

مقیاس نگرش سنج: این مقیاس یک مقیاس ۱۰ سؤالی در طیف ۵ سطحی لیکرت است که میزان نگرش دانش آموزان را به روش تدریس، وضعیت آموزش، مباحث مورد نظر و … مورد سنجش قرار می‌دهد. از آنجا که در این زمینه مقیاس استانداردی برای اندازه گیری متغیرها موجود نبود این مقیاس بر اساس مطالعه ی منابع علمی و با بهره گیری از نظرات افراد متخصص طراحی و تهیه گردید.

۳-۶٫ روایی^[۳۶] و پایایی^[۳۷] ابزار مورد استفاده:

تعیین روایی ابزار محقق ساخته با بهره گرفتن از نظر متخصصان صورت گرفت. بدین منظور در حین ساخت سؤالات آزمون ضمن استفاده از روش های علمی موجود برای طراحی سؤالات، سعی گردید تا همزمان از نظرات معلمان همکار در این زمینه بهره گرفته شود تا سؤالات از نظر علمی صحیح طراحی گردند. بعد از تهیه سؤالات، آزمون طراحی شده در دو بخش پیش آزمون و پس آزمون و اهداف پژوهش و نیز اهداف دروس مورد نظر، در قالب یک مجموعه، در اختیار تعداد ۳ نفر از معلمان با سابقه ی آموزش علوم در مدارس راهنمایی قرار گرفت و از آن ها خواسته شد تا آزمون مورد نظر را از نظر روایی صوری و محتوایی مورد بررسی قرار دهند و نظرات اصلاحی خود را با ذکر دلیل در یک برگه ی راهنمای تصحیح، بنویسند.

بعد از جمع‌ آوری نظرات اصلاحی معلمان مورد نظر، در یک جلسه با هماهنگی طراحان سؤالات و معلمان ارزیابی کننده اصلاحات خواسته شده به بحث گذاشته شد و بعد از ایجاد توافق، اصلاحات لازم روی هر بخش از سؤالات اعمال گردید. نتیجه ی این بررسی ها به گونه ای شد که در نهایت بین طراحان سؤالات و معلمان ارزیابی کننده ‌در مورد مجموعه ی سؤالات درست شده، توافق کامل ایجاد گردید. در مرحله ی بعدی مجموعه ی سؤالات اصلاح شده به منظور تأیید نهایی و برای اجرا به نظر استاد راهنما رسیده و بعد از تأیید ایشان جهت اجرا و تعیین میزان پایایی، در دو مرحله بر روی تعداد ۶۰ نفر از دانش آموزان یکی از مدارس در جامعه ی آماری (یک کلاس برای پیش آزمون و یک کلاس برای پس آزمون) در دو مرحله و به شیوه ی بازآزمایی مورد بررسی قرار گرفته است. این آزمون ها در یک فاصله ی زمانی یک هفته ای برگزار و نتایج حاصل برای هر یک از آزمون ها در دو ستون وارد و سپس به محاسبه ی ضریب همبستگی آن ها پرداخته شد. همبستگی محاسبه شده برای سؤالات پیش آزمون برابر (۰٫۸۷۱) و برای سؤالات پس آزمون نیز برابر (۰٫۸۳۵) بود که هر دو مورد نشان دهنده ی پایایی بالای ابزار مورد نظر است.

روایی پرسشنامه­ راهبردهای شناختی نیز در یک مطالعه توسط سازندگان پرسشنامه و با بهره گیری از نظرات ۶ نفر متخصص (کارشناسی ارشد و دانشجوی دکترا) تعییین گردیده که بعد از انجام اصلاحات لازم بر روی پرسشنامه، صورت نهایی پرسشنامه مورد توافق ۷۵ درصد از داوران بوده است. همچنین سازندگان روایی پرسشنامه را نیز به روش بررسی روائی سازه و با بهره گرفتن از تحلیل عاملی انجام داده‌اند. پایایی آن نیز توسط سازندگان و با بهره گرفتن از روش آلفای کرونباخ محاسبه گردیده است. این ضریب برای کل پرسشنامه معادل ۸۲/۰ گزارش گردیده است. در این پژوهش نیز برای روایی پرسشنامه از نظر متخصصین و برای تعیین پایایی آن نیز از شیوه ی بازآزمایی به فاصله ی یک هفته و بر روی تعداد ۳۰ نفر از افراد جامعه ی آماری استفاده گردیده و همبستگی بین داده های دو آزمون با بهره گرفتن از ضریب همبستگی پیرسون معادل (۰٫۹۱۰) محاسبه گردیده که حاکی از پایا بودن پرسشنامه می‌باشد.