-اصول حاکمیت شرکتی ‌به این شرح است:

اصل اول- ایجاد زیربنای لازم برای اجرای کارآمد اصول حاکمیت شرکتی: اصول حاکمیت شرکتی باید در راستای افزایش شفافیت و کارایی بازارها اجرا شود. همچنین باید با قوانین داخلی سازگار باشند و مسئولیت‌های قانون‌گذار، مدیران و دستگاه­های اجرایی نیز از یکدیگر نفکیک شود.

اصل دوم- حقوق سهام‌داران عمده و جزء: اصول حاکمیت شرکتی باید از حقوق تمامی سهام‌داران حمایت کند. برای دستیابی ‌به این هدف، توجه به یکسری نکات ضروری است:

1. 1. حقوق اولیه سهامدار عبارت است از وجود نظام ثابت مالکیت، امکان نقل و انتقال سهام، دریافت اطلاعات دوره­ای شرکت سرمایه­پذیر، امکان اظهارنظر و حق رأی در مجامع عمومی، امکان انتخاب و تغییر اعضای هیئت مدیره و سهیم بودن در سود شرکت.

1. 1. سهام‌داران حق دارند به طور کامل از اطلاعات و تصمیماتی که تأثیر بنیادی در شرایط و سودآوری شرکت دارند، مطلع شوند. این اطلاعات در برگیرنده اصلاحات در اساسنامه شرکت، افزایش سرمایه و معاملات سهام و تغییرات اساسی در دارایی­ های شرکت است که می ­تواند در فروش و سودآوری شرکت مؤثر باشد.

1. سهام‌داران باید امکان شرکت و رأی دادن در مجامع عمومی را داشته باشند که در این رابطه باید زمان و مکان و دستورات جلسه پیش از مجمع به اطلاع سهام‌داران برسد، به سهام‌داران باید فرصت سئوال از هیئت مدیره در رابطه با گزارش حسابرسی و عملکرد هیئت مدیره داده شود، تصمیم ­گیری ‌در مورد پاداش و حق حضور هیئت مدیره باید به تصویب اکثریت سهام‌داران برسد و حق رأی سهام‌داران به صورت حضوری یا واگذاری حق رأی باید محفوظ باشد.

اصل سوم- رفتار یکسان با سهام‌داران: حاکمیت شرکتی باید به نحوی باشد که با تمامی سهام‌داران نظیر سهام‌داران جزء و خارجی، مانند سهام‌داران عمده برخورد شود. همچنین تمام سهام‌داران می ­توانند در صورت تجاوز به حقوق آن ها نسبت به جبران خسارت خود اقدام کنند در این ارتباط، معاملات بر اساس اطلاعات نهایی و معاملات شخصی که می ­تواند حقوق سهام‌داران دیگر را تضییع کند، ممنوع است. هم چنین معاملات با اشخاص و شرکت­های وابسته باید افشا شود.

اصل چهارم- نقش کارمندان در حاکمیت شرکتی: اصول حاکمیت شرکتی باید حقوق قانونی کارمندان را بر اساس قراردادهای متقابل به رسمیت بشناسد و همکاری پویا بین شرکت و کارمندان را به منظور ایجاد ثروت، شغل و بهبود وضع مالی شرکت ترویج کند. در این ارتباط کارمندان باید بتوانند به عملکرد غیر قانونی هیئت مدیره اعتراض کنند و این موضوع نباید موقعیت آن ها را تهدید کند.

اصل پنجم- شفافیت در افشای اطلاعات: شرکت­ها باید اطلاعات مالی و عملکرد هیئت مدیره را به صورت دوره­ای در اختیار سهام‌داران قرار دهند. این افشای اطلاعات باید در برگیرنده صورت­های مالی، فعالیت شرکت و تغییرات ترکیب سهام‌داران باشد. این اطلاعات باید بر اساس استانداردهای حسابداری و مالی تهیه شود. هم چنین حسابرسی سالیانه باید توسط حسابرس مستقل تهیه و در اختیار سهام‌داران و ذینفعان قرار داده شود. ‌حساب‌رسان مستقل باید توسط سهام‌داران انتخاب شوند.

اصل ششم- مسئولیت­های هیئت مدیره: اصول حاکمیت شرکتی باید نحوه مدیریت شرکت، نظارت بر فعالیت اعضاء و مسئولیت­ پذیری اعضای هیئت مدیره را تبیین کند. هیئت مدیره باید تمام تلاش خود را در راستای تعالی شرکت انجام دهد. تصمیم­های آن ها نیز باید به گونه ­ای باشد که حقوق همه سهام‌داران حفظ شود. همچنین هیئت مدیره باید راهبردهای شرکت­ها را مدنظر داشته و نسبت به بازبینی آن ها اقدام کنند. این اصول برنامه ­های آتی ریسک­پذیری، تهیه بودجه سنواتی، ساز و کارهای نظارتی و نحوه اداره سرمایه ­های شرکت را در بر می‌گیرد. هم چنین پس از ابلاغ اعضای هیئت مدیره و ابلاغ حکم، باید اطلاعات مربوط به اعضاء به طور کامل افشا شود و این افراد باید به منظور انجام مسئولیت­های خود، به اطلاعات میان دوره­ای و دقیق دسترسی داشته باشند(رسائیان و کاشانی­پور، ۱۳۸۸).

به طور مختصر،برخی ازروشهای مستقیم که از طریق آن ها سهام‌داران می‌توانند مدیران را کنترل کنند و به حل و فصل تضادها بپردازند به شرح ذیل است.

-حق رأی‌ سهام‌داران و مجامع عمومی بر نحوه اداره شرکت تاثیر می‌گذارد. حق رأی‌ مذکور بخش با اهمیت از دارایی مالی سهام‌داران است، یکی از موارد استفاده از حق رأی‌ مذکور رأی‌ به تغییر مدیران است.این موضوع یک ابزار انظباطی برای مدیران است.

-قراردادهای فی مابین سهام‌داران و مدیران نیز یکی از راهکارهاست، اگرچه با اصلاح وبهبود حاکمیت شرکتی، منافع خود را از دست می‌دهند.

-یک راهکار نهایی: راه حل خروج است. واضح است که خروج سهام‌داران اصلی موجب نگرانی بازار سرمایه می شود و در پی آن سهام‌داران بیشتری نگران افت شدید قیمت شده و با فروش سهام خود، کاهش شدید قیمت سهام ‌را موجب خواهد شد. در نتیجه منافع مدیران متاثر خواهد بود. ‌بنابرین‏،اگرسازو کاربازار وتوانایی سهامدارن برای کنترل، ‌و مراقبت از مدیران کافی نباشد، نیاز به نوعی نظارت با راهنمایی رسمی خواهد شد.

۱-۵-۲-۲) اصول حاکمیت شرکتی بر اساس دستورالعمل نظام راهبری سازمان بورس

ساز و کارهای راهبری شرکتی را میتوان به دو گروه داخلی و بیرونی طبق نمودار زیر طبقه بندی کرد. ساز و کار داخلی راهبری شرکت شامل: ۱) تمرکز مالکیت، ۲) هیات مدیره، ۳) روش جبران خدمات مدیران، و ۴) ساختارهای سازمانی چند بخشی است. ساز و کار بیرونی به بازار کنترل شرکتی اشاره دارد که در ایران متدوال نیست.

نمودار (۲-۱): سازو کار راهبری شرکتی