(تاریخ عکس: ۱۳۹۰، عکاس: نگارنده پایان نامه، موضوع عکس: تخت جمشید)
قدمت سرزمین زیبا و دل انگیز فارس جایگاه با شکوه‌ترین پایتخت‌های شرق باستان در دوران هخامنشیان و ساسانیان به گواه آثار کشف شده در آن، به ما قبل تاریخ باز می‌گردد. شهر شیراز در سال ۷۴ هجری قمری به وسیله محمّد برادر حجّاج ابن یوسف ثقفی عامل خلیفه اموی در عراق که در آن موقع حاکم شیراز بود بنا گردیده است. تاریخ نویسان چنین حکایت کرده‌اند که محمدبن یوسف ثقفی والی فارس مقرّش شهر باستانی استخر بوده است. شبی در خواب می‌بیند که گروهی از فرشتگان بر زمین فرود آمدند و به تسبیح و تجلیل پرداختند و خاک آن سرزمین را چون تربت پاکی بوسه دادند و بر دیده و سر نهادند و محمّد را امر کردند که در آن سرزمین شهری بسازد. محمد چون دیده از خواب گشود از رویای خود در شگفت شد و بی درنگ به سوی سرزمینی که در خواب دیده بود شتافت و آنجا را به همان وضع که در عالم رویا دیده بود یافت سپس به یاد فرشتگان افتاد و عزم کرد که شهری در آن سرزمین که جای فعلی شیراز باشد بنا کند. (فسایی،۳۲۸:۱۳۱۴)
شیراز قدیم با کاهش اهمیّت شهر استخر، رو به آبادانی گذاشت و مرکزیّت یافت و در دوران صفویه و زندیه به اوج رونق خود رسید و به قول حافظ شیرازی خال رخ هفت کشور شد.
شیراز پس از اسلام
پس از حمله اعراب و ویرانی‌هایی که به وجود آمد عدّه‌ای از مردم به شیراز کوچیدند و آن را آبادتر نمودند. در دوران عباّسیان خلفای متعدّدی بر فارس حکمرانی کرده‌اند در سال ۲۵۵ هجری قمری یعقوب لیث صفاری فارس را تصرّف کرد و شروع به آبادانی شیراز نمود. در روزگار صفاریان، یعقوب لیث صفاری (۲۵۶-۲۴۷ هق) پس از چیره شدن برخلفای عباسی، فرمانروای فارس شد.مسجد جامع عتیق که از نخستین مسجدهای سده‌های اسلامی‌است، به فرمان او ساخته شده است و در دوره‌های پس از آن، تغییراتی در آن داده شد ؛ از جمله بنای وسط مسجد که به « خدای خانه » معروف است، مربوط به زمان شاه شیخ ابو اسحاق اینجو می‌باشد و در نیمه‌های سده هشتم هجری ساخته شده است.آل بویه مقرّ حکومت خود را شیراز قرار دادند و به اعتلا و آبادانی آن پرداختند. شیراز در این دوران گسترش یافت به طوری که قریب به یک فرسنگ مربع وسعت داشت .دیلمیان نیز به آبادانی آن پرداختند و برای نخستین بار بارویی بر آن ساختند و برای آن هشت دروازه بنا نهادند و کاخ‌های بزرگ، کتابخانه و بیمارستان نیز در آن ساخته شد.دراین دوران عضدا لدوله دیلمی‌در جنوب شرقی شیراز شهرکی به نام سوق ا لامیر ایجاد کرد که امروزه اثری از آن نیست. ساخت نخستین بنای بقعه علی بن حمزه (ع)، مدفن علی عمادا لدوله و صمصام ا لدوله، بنای نخستین دروازه قرآن، گهواره دید، بند امیر و قنات رکنآباد از آثار مربوط به این دوره می‌باشد.(سامی،۷۴:۱۳۴۷)

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

اتابکان (عصر سعدی ۶۶۳- ۵۴۳هق) نیز نزدیک به ۱۲۰ سال در شیراز فرمانروایی کردند و در آبادانی این شهر کوشیدند. در دوران زمامداری «اتابک سعد بن زنگی» بناهای باشکوهی مانند مسجد نو، آرامگاه آبش خاتون، نخستین بقعه بر فراز آرامگاه شاهچراغ (ع) ساخته شدند. در این روزگار بود که سعدی شیرازی، بزرگترین آثار ادبی فارسی، «گلستان » و «بوستان» را پدید آورد.
پس از این دوران سلجوقیان به فارس و خراسان مسلّط شدند و مرکز حکومت را به بغداد منتقل کردند و بدین ترتیب حکومت فارس تحت فرمان مغولان در آمد، سپس آل اینجو وآل مظفر حکومت را در دست گرفتند (عصر حافظ، ۷۲۵ هق) و سر انجام حکومت را به گورکانیان واگذار کردند. دوره اخیر نیز به دلیل ظهور شاعر نامی‌حافظ از دوران پر بار حکّام وقت بود. در دوران آل اینجو، حاکم شیراز «شیخ ابو اسحاق اینجو» از هیچ تلاشی برای زیباسازی شهر دریغ نکرد. وی ساختمان خدای خانه را در میان صحن مسجد عتیق بنا کرد و مادرش تاشی خاتون بارگاه شاهچراغ را نوسازی کرده و دستور داد خوشنویسان مشهور آن زمان هزار جلد قرآن را نگاشته و به خدای خانه و حرم مطهر اهدا نمایند. از اقدامات این دوران، ساخت آرامگاه شاه شجاع و آرامگاه شاهزاده منصور می‌باشد. با گسترش قدرت تیمور شیراز به عنوان ایالتی از حکومت او شمرده شد و دوران عظمت آن به سر آمد و از آن پس افراد متعدّدی به حکومت شیراز منسوب شدند که هیچ کوششی در راه آبادانی آن نکردند.
(تاریخ عکس: ۱۳۹۰، عکاس: نگارنده پایان نامه، موضوع عکس: نقش رستم تخت جمشید)
وقتی صفویه (۱۰۴۳-۹۰۵هق) در اصفهان به قدرت رسیدند و آن شهر را آباد کردند شهرهای اطراف نیز رو به رشد و توسعه گذاشت.صفویان ابنیه زیادی در شیراز ساختند که آثاری از آن هنوز پا برجاست.شیراز در روزگار صفویه جایگاه شایسته ای داشت.الله وردی خان و پسرش امام قلی خان از پادشاهان صفویه روی هم رفته نزدیک به چهل سال بر فارس فرمان راندند. در این دوران، مسجد جامع عتیق و بسیاری بناهای دیگر باز سازی شدند. همچنین ساخت مدرسه امامیّه، بارگاه آستانه سید علاالدّین حسین، مدرسه نظامیه، قنات آب خیرات و دو بنای ماندگار مدرسه خان و پل خان از اقدامات مربوط به این دوران می‌باشد.
در هجوم افاغنه بر شیراز این شهر محتمل خسارت‌های زیادی گردید زمانی که شیراز رو به آبادانی می‌رفت به دلیل جاه طلبی حاکم وقت شیراز و قیام علیه نادر این شهر پس از طی مدّتی محاصره، به تسخیر سپاهیان نادر در آمد که در این ماجرا مردمان بسیاری کشته شدند و ویرانی بسیار به بار آمد، امّا نادر شاه(روزگار افشاریان ۱۱۳۶هق) پس از شکست افغان‌ها دستور ترمیم خرابی‌های شیراز را داد. در این سفر، نادر شاه هزار و پانصد تومان برای تعمیرات بارگاه شاهچراغ پرداخته ومقدار ۷۲۰مثقال زر ناب برای ساختمان شاهچراغ اختصاص داد نادر شاه در سفر دوم خود به شیراز(۱۱۴۶هق) یعنی سه سال بعد، پس از زیارت بارگاه حضرت احمدبن موسی و صرف ناهار در حرم مطهر، مبلغ ۲۰۰تومان پول رایج آنروز را برای تعمیرات بقعه به محمدحسین شریفی متولی آستانه حواله کرد. در این دوران به دستور نادرشاه آرامگاه حافظ نیز بازسازی شد. (دانش پژوه،۱۰۶:۱۳۷۷)
در دوران حکومت زندیه کریم خان زند شهر شیراز را پایتخت خود قرار داد و نوسازی شیراز را آغاز نمود. کریم خان همچون شاه عباس صفوی در راستای عمران و آبادانی شیراز کوشید. در این دوران شیراز به یکی از بهترین و آرام ترین دوران خویش رسید. کریم خان که شخصیتی مردم دار بود، به مدت ۱۳ سال نسبت به آبادانی این شهر همت گماشت.ابتدا قلعه شهر را ساخت سپس ارگی برای نشیمن خود بنا کرد که همچون نگینی در دل شهر می‌درخشد و دستور ساخت یک بازار، حمام، مسجد بازسازی قبور شعرا و بزرگان مذهبی و هدایت آب رکن آباد به شهر و ساخت باغ‌های سرسبز و… از جمله اقدامات کریم خان در شیراز است. پس از سرنگونی دولت زندیه توسط آقامحمد خان قاجار، پایتخت از شیراز به تهران منتقل شد. (همان،۱۱۲)
در دوران قاجار شیراز از لحاظ عمران و آبادی پیشرفت قابل ملاحظه ای نداشت.آغا محمد خان قاجار پس از شکست دادن لطفعلی خان زند و تصرّف شیراز کاخ کریم خان را ویران کرد و آنچه قابل انتقال بود به تهران منتقل و در بناهای دیگر به کار برد و از آن پس توجّهی به شیراز ننمود. هرچند در دوران قاجاریه شیراز از جهت عمران و آبادی پیشرفت قابل توجّهی نداشت امّا در این دوران بناهای زیادی توسط خاندان قوام ا لملک شیرازی، نصیر ا لملک و مشیر ا لملک احداث گردید، از جمله این بناها می‌توان به حسینیه قوام، نارنجستان قوام، خانه زینت ا لملک، مسجد مشیر، مسجد نصیر الملک، باغ دلگشا و عفیف آباد اشاره کرد. (سامی، ۹۳:۱۳۳۷)
وجه تسمیه شیراز
اقوال مختلفی درباره وجه تسمیه نام شیراز و پیشینه تاریخی آن وجود دارد. بعضی کلمه شیراز را مشتق از دو کلمه شیر (به معنی خوب) و رز (به معنی درخت انگور) به معنای جایی که درختان انگور خوبی دارد عنوان کرده‌اند. (معین،۱۱۰۶:۱۳۷۱)
بعضی دیگر آن را به علّت داشتن شیر زیاد در بیشه‌های دشت ارژن در نزدیکی دشت شیراز به این نام بیان کرده‌اند. (نوبان،۸۷ :۱۳۶۵)
آنچه از سایر اقوال قوی تر است حاصل بررسی الواح گلی کشف شده در تخت جمشید می‌باشد. در این الواح که مربوط به دوره هخامنشیان است کلمه «شی رازی ایش » و یا کلمه « ش – را – زا- ای -ایش » خوانده شده که اصل کلمه شیراز می‌باشد و مربوط به اواخر سال ۴۶۶ پیش از میلاد است. ترجمه تمامی‌الواح نشان داد که شیراز محل سکونت کارگران و کارگاه ساختمانی تخت جمشید بوده است براساس آنچه گفته شد پیشینه تاریخی شیراز به مدّت آثار کهنی چون تخت جمشید و از دوران هخامنشیان می‌رسد. (مصطفوی،۴۱۴:۱۳۴۳)
(تاریخ عکس: ۱۳۹۰، عکاس: نگارنده پایان نامه، موضوع عکس: تیره بوربور ایل قشقایی فیروز آباد)
(تاریخ عکس: ۱۳۹۰، عکاس: نگارنده پایان نامه، موضوع عکس: حمام وکیل شیراز)
روز شیراز
با تصویب شورای شهر شیراز و تایید مجلس شورای اسلامی روز میانی بهار، ۱۵ اردیبهشت به نام روز شیراز نامگذاری شده است.به همین مناسبت، همه ساله برنامه‌های ویژه‌ای از طرف شهرداری شیراز در این روز برگزار می‌گردد.
قومیت، زبان، مذهب :
شهر شیراز به شهر شعر در ایران معروف است.زبان بیشینه مردم استان زبان فارسی است. اما گویش‌هایی مانند لارستانی، قشقایی، سیوندی، دوانی و لری نیز در این استان رواج دارد. مردم شیراز زبان فارسی را با لهجه شیرازی تکلم می‌کنند. گویش مردم سیوند فارس به دلیل آمیخته نشدن با عربی و تعلق به زبان‌های ایرانی شاخه شمال غربی درخور اهمیت است. گویش لارستانی نیز از گویش‌های ایرانی جنوب غربی به شمار می‌رود که با گویش‌های فارسی، لری و تاتی هم‌خانواده است. عشایر قشقایی به گویش ترکی قشقایی سخن می‌گویند. گویش قشقایی و گویش آذربایجانی از یک خانواده‌اند. گویش لری نیز در شهرستان ممسنی رواج دارد.
دین اکثر مردم شیراز اسلام می‌باشد. این شهر هنوز پذیرای اقلیتی ۶۰۰۰ هزار نفری از یهودیان می‌باشد. در حال حاضر در شیراز دو کلیسای فعال وجود دارد.
پوشاک:
لباس‌های محلی استان فارس یکی از زیباترین جاذبه‌های فرهنگی سراسر ایران است. آوازه ی جاذبه ی لباس‌های محلی زنان و مردان قشقایی ساکن در استان فارس، تا دوردست‌ها رفته و امروزه به یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های فرهنگی این قوم تبدیل شده است.
(تاریخ عکس: ۱۳۹۰، عکاس: نگارنده پایان نامه، موضوع عکس: ایل قشقایی)
خوراک :
تقریبا همه انواع خوراک‌ها در این استان تهیه و طبخ می‌شود ولی برخی از آن‌ها خاص خود مردم استان است که در همه شهرها، بخش‌ها و دهستان‌ها تهیه شده و طرز استفاده آن از این خطه به نقاط دیگر ایران رفته است. بیش‌تر غذاهای مردم ایل قشقایی از موادی تهیه می‌شوند که در محل وجود دارد. متداول‌ترین خوراک آن‌ها آبگوشت و کباب است. نان نازکی که توسط زن‌های ایل روی تابه تهیه می‌شود از گندم، جو و ذرت نیز استفاده می‌کنند. بیش‌تر آنان از نان، پیاز، سبزی و لبنیات به مقدار زیاد استفاده می‌نمایند. از مهمانان خود نیز با پلو گوشت یا چلو خورش پذیرایی می‌کنند
آش ماست: یکی از غذاهایی که برای زنان حامله بیش از زایمان پخته می‌شود.
آش غوره:یکی از غذاهایی که برای زنان حامله بیش از زایمان پخته می‌شود.
کوفته سبزی:یکی از غذاهایی که برای زنان حامله بیش از زایمان پخته می‌شود.
حلوای کاسه:یکی از غذاهایی که برای زنان حامله بیش از زایمان پخته می‌شود.
آش آرمه پزان:آشی که هنگامی که زن حامله ویار داشته باشدبرای او و نزدیکانش پخته می‌شود.
(تاریخ عکس: ۱۳۹۰، عکاس: نگارنده پایان نامه، موضوع عکس: ایل قشقایی)
موسیقی :
با توجه به روحیه‌ی آرامش طلب مردم فارس، موسیقی محلی آن نیز به نوعی در دل موسیقی سنتی ایران با خصوصیات خاص خودش قرار گرفته است. در موسیقی محلی استان فارس معمولاً از اشعار باباطاهر یا دوبیتی‌های دیگر استفاده می‌شود.
استان فارس یکی از مناطقی است که بزرگ ترین ایل ایران (قشقایی) را دربرگرفته و اهمیت و ارزش موسیقی در میان این ایلات بسیار است. تجلی خواسته‌ها و نیازهای یک ایل یا یک قوم را به صورت عملی در موسیقی آن ایل یا قوم می‌توان دید. موسیقی ایل نیز مثل همه چیز ایل رنگ و شکل خاصی دارد و همان قدر که ساده و بدوی است همان قدر نیز زیبا و دل‌فریب است. این موسیقی هر چند نتوانسته است از قید این غم و اندوه رهایی یابد ولی در بسیاری از آهنگ‌ها و به ویژه آهنگ‌های رقص و تصنیف شادابی دیرین خود را به نحو کاملی حفظ کرده است. شعر و ترانه‌های محلی در میان عشایر قشقایی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، عشایر اغلب به هنگام کوچ، عروسی، عزاداری و حتی در محافل خصوصی شان، اشعار و ترانه‌های سنتی‌شان را می‌خوانند.
سه گروه موسیقی در استان وجود دارد که عبارتند از: عاشق‌ها،چنگیان، ساربانان عاشق‌ها وعمولا داستان‌های طولانی را با ساز و آواز عرضه می‌کنند موسیقی قوم قشقایی در میان چنگیان رایج استو ساربانان آهنگ‌های قومی ایل را با (نی) می‌نوازند
سوغات و صنایع دستی:
در شیراز آبلیمو و گلاب و غرقیات میمند (داروهای گیاهی) تهیه می‌شود. شیراز هم‌چنین به خاطر یک نوشیدنی خاص به نام فالوده شیرازی شهرت دارد. از دیگر سوغات مهم استان می‌توان به انواع شیرینی‌ها چون حلوای ارده، نان یوخه، لوز، مسقطی، حاجی بادام و نان کلوچه‌ای یا کماچ فسا اشاره نمود.
(تاریخ عکس: ۱۳۹۰، عکاس: نگارنده پایان نامه، موضوع عکس: عطاری بازار وکیل)
(تاریخ عکس: ۱۳۹۰، عکاس: نگارنده پایان نامه، موضوع عکس: ایل قشقایی)
(تاریخ عکس: ۱۳۹۰، عکاس: نگارنده پایان نامه، موضوع عکس: عطاری)
صنایع دستی:
فارس از زمان‌های دور در صنایع دستی به پیشرفت‌های زیادی نایل آمده و در این زمینه دارای تنوع زیادی است. بررسی‌های تاریخی نشان می ‌دهد که دراین منطقه صنایع دستی مختلف و متنوع رایج بوده و بیش ترین تنوع در زمینه ی قالی و انواع دست بافت‌ها و در میان ایلات و عشایر مختلف این سرزمین دیده می‌شود. قالی بافی همگام با خاتم سازی از مهم‌ترین و معروف ترین صنایع دستی استان فارس به شمار می آید.خاتم کاری یکی از هنرهای دستی با ارزش ایرانی است و مهم‌ترین صنعت دستی فارسی است که بهترین نوع آن در شیراز تولید می‌شود.منبت کاری نیز از معتبرترین و معروف‌ترین صنایع و هنرهای دستی این استان است.
(تاریخ عکس: ۱۳۹۰، عکاس: نگارنده پایان نامه، موضوع عکس: بازار وکیل)
قلمزنی نقره، قلابدوزی با ابریشم، خاتم‌کاری و سایر انواع صنایع دستی، گیوه بافی، سفال‌گری، قالیچه، جاجیم (فرش نفیس بافته از پشم و پنبه)، گلیم (فرش بافته از موی بز).
۱ – قالی بافی: قالی باقی، همواره یکی از صنایع مهم دستی ایرانیان بوده است. در میان عشایر استان فارس هنوز زیباترین هنردستی، قالی بافی است که آمیزه‌ای است از کار، تلاش و هنر که با دست‌های سخت کوش زنان عشایر بافته می‌شود. در میان این بافته‌ها، نوعی فرش به نام گبه بافته می‌شود. گبه تجلی زیبایی، طراوت و شادی زندگی عشایری است که مانند پیراهن‌های رنگ به رنگ زنان قشقایی، موجی کاز رنگ‌های شاد طبیعت را در خود جای داده است. زمینۀ اصلی این فرش،‌دشت‌های سرسبزی است که عشایر در آن‌ها زندگی می کنند.
(تاریخ عکس: ۱۳۹۰، عکاس: نگارنده پایان نامه، موضوع عکس: بازار وکیل)
(تاریخ عکس: ۱۳۹۰، عکاس: نگارنده پایان نامه، موضوع عکس: بازار وکیل)
۲- پارچه بافی: در گذشته، در شهرهای شیراز و کازرون پارچه‌های ابریشمی، نخی و پشمی بافته می‌شد و شهرت بسزا داشت.