۱) روش آبیاری ۲) تناوب آبیاری و ۳) مقدار آب به کار رفته در هر بار آبیاری
اتلاف آب از خاک:
آبی که مورد مصرف خاک قرار میگیرد چه از طریق آبیاری و چه از طریق بارندگی ممکن است به چهار طریق هدر رود:
– رواناب از سطح
– تبخیر از خاک سطحی
– نفوذ به اعماق پایینتر محیط ریشه
– تعرق توسط گیاهان
زمانی که گیاهان بزرگتر بوده و سایبان وسیع تری دارند، تعرق آن‌ها بیشتر است، و در عین حال بر روی سطح وسیعتری از خاک سایه میافکنند و از ‌‌این رو تبخیر از سطح خاک کمتر از تعرق گیاه بوده و آب کمتری از سطح خاک هدر میرود.
افزایش نفوذ:
دو رویکرد کلی برای افزایش نفوذ وجود دارد:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱) بهبود ساختمان خاک ۲) اجرای مدیریت خاک
۱) بهبود ساختمان خاک:
الف) خاکورزی: خاکورزی مناسب، شرایط فیزیکی خاک را بهبود بخشیده و منجر به بهسازی ساختار کلی خاک میشود. برای خاکورزی عمیق، زیرشکنی از شخم زنی عمقی ارزانتر است اما شخمزنی عمقی هم سرعت نفوذ و هم عمق رسوخ آب را به طور عمده افزایش میدهد.
ب) اصلاح شیمیایی: چنانچه خاک ساختار خوبی نداشته باشد آنچنان که خاک‌های قلیایی ‌‌اینگونهاند کاربرد گچ میتواند کمک بزرگی باشد.
۲) اجرای مدیریت خاک:
الف) کاربرد مواد ارگانیک (آلی)، کود سبز و گیاه پوششی:
مواد ارگانیک (آلی) افزوده شده بر آبگیری خاک‌ها اثر گذاشته، شدت نفوذ را به طور قابل توجهی افزایش میدهد. کود سبز و گیاه پوششی آبگیری را در لوم آبرفتی زیاد میکند.
ب) توالی کشت: توالی کشت به حداقل خاکورزی نیاز دارد، در نتیجه ساختار خاک بهبود پیدا کرده و آبگیری افزایش مییابد.
نگهداری آب در خاک‌های گوناگون:
همه خاک‌ها از نظر ترکیباتشان بر اساس مقدار شن، سیلت، یا رسی که دارند، متفاوتند. از‌‌ این رو هر یک از آنها باید به طور مجزا بکار روند.
به طور کلی، خاک‌های رسی سرعت نفوذ کمتری دارند که مقدار آن کمتر از ۲۵/۰ سانتی متر در هر ساعت است. در حالیکه خاک شنی می تواند نفوذی بیشتر از ۵/۷ سانتیمتر داشته باشد. در خاک رس با سرعت نفوذ نهایی کمتر تنها به یک شیب بهینه‌ی اندک در حدود ۱ سانتیمتر در ۱۰۰ متر و ۴۵۰ متر طول نوار، نیاز است، در حالیکه در خاک‌های سبک، شیب میتواند به بزرگی ۱۰ سانتیمتر در ۱۰۰ متر و تنها ۹۰ متر طول نوار، باشد. شیب تعیین شده اجازه میدهد تا حرکت سطحی آب در نسبتی که با حرکت عمودی یا سرعت نفوذ خاک مناسب است،‌ صورت گیرد.
۲۵%
۲۵%
۲۵%
۲۵%
۲۰%
۴۰%
۳۰%
۱۰%
۱۰%
۱۲۰ سانتیمتر
۶۰ سانتیمتر
۳۰ سانتیمتر
۹۰ سانتیمتر
شکل ۱-۱۰- الگوی مصرف آب آبآب
به طور کلی، رس در حدود ۵/۷ سانتیمتر آب را در هر ۳۰ سانتیمتر محیط ریشه نگه میدارد، که ‌‌این مقدار یعنی ۸/۱ سانتیمتر آب در ۴ سانتیمتر عمق محیط ریشه از سطح خاک، زمانی که ۱۵ سانتیمتر آب مصرف شده است یعنی رطوبت خاک تا ۵۰٪ “ظرفیت مزرعه” افت کرده و فوراً باید آبیاری انجام شود.
برای هر نوع خاک و نیازهای آبی آن، کل آب مورد نیاز برای یک نوار عرضی ۵/۷ متری از زمین در طول ماکزیمم، از خاک‌های رسی تا شنی بسیار متغیر است. یک خاک رس با سطح نواری کمی بیش از ۴/۰ هکتار به دبی جریان ۲۴۳/۰ متر مکعب در ثانیه نیاز دارد تا بتواند یک آبیاری ۱۰ سانتیمتری ‌‌ایجاد کند.
در مورد خاک شنی با ۰۷۵/۰ هکتار با دبی جریان ۳ مترمکعب در ثانیه معادل همان مقدار آبیاری را به صورت یکنواخت میتوان‌‌ایجاد کرد. زمان آبیاری بستگی به مدت مورد نیاز برای تخلیه‌ی ۵۰ درصد رطوبت موجود در محیط ریشه دارد.
تیپ خاک، میزان آب مورد نیاز برای تأمین رطوبت خاک از ۵۰٪ تا ظرفیت مزرعه را تعیین میکند. آب در ظرفیت مزرعه‌ی بیشتر از ۱۰۰٪ در لایه‌های زیرین خاک فرو رفته و میتواند سطح آب زیرزمینی را بالا ببرد. در حین آبیاری اولیه، کشاورز باید بداند که:
– چه زمانی آبیاری کند
– چه مقدار آب مصرف کند
– چه زمانی آبیاری را متوقف کند
جدول زیر مقایسه‌ی آبیاری را با توجه به انواع خاک نشان میدهد.
جدول ۱-۲۲-آب مورد نیاز و تناوب آبیاری با توجه به خاک

نوع خاک

سرعت متوسط نفوذ (سانتیمتر در هکتار)

شیب بهینه نوار (سانتیمتر در هر ۳۰متر)

ماکزیمم طول نوار (متر)

ظرفیت ذخیره‌ی رطوبت در محیط ریشه (سانتیمتر در هر ۲/۱ متر عمق)

آب مورد نیاز در ۵۰٪ظرفیت مزرعه (ساتنیمتر)

زمان مورد نیاز (ساعت)