با توجه به نمودار۴-۱۴ اثر متقابل رقم زیبا در بیوپرایمینگ و تحت شرایط عدم سایه با میانگین۶۱۷/۳۱۰۵ کیلوگرم در هکتار بیشترین و اثر سه گانه رقم ILL4400 در عدم تلقیح با باکتری و در شرایط ۱۰۰ درصد سایه با میانگین ۹۳۷/ ۱۲۱۶ کمترین مقدار عملکرد دانه حاصل شد. نتایج حاصل از اثرات متقابل نشان داد که در هر دو رقم علی رقم اینکه با افزایش میزان سایه‌اندازی در مجموع عملکرد دانه کاهش می­یابد اما نمونه­های تیمار شده با باکتری در کلیه شرایط نسبت به عدم تلقیح با باکتری مقدار بیشتری تولید داشته اند (نمودار ۴-۱۴). حضور باکتری با گیاه باعث می شود که بخشی از کاهش عملکرد ناشی از حضور سایه جبران گردد.
مطالعات نشان داده است که استفاده از برخی باکتری های محرک رشد می تواند رشد و عملکرد را در گیاهان مختلفی مثل لگوم افزایش دهد[۱۴۰]. افزایش عملکرد ناشی از تلقیح بذر بوسیله باکتری های محرک رشد، ناشی از افزایش جمعیتهای میکروبی در خاک یا ریزوسفر است که به وسیله ایجاد چرخه مواد غذایی و قابل دسترس ساختن آن، افزایش حفظ سلامتی ریشه در طول دوره رشد دررقابت با پاتوژنهای ریشه و افزایش جذب مواد غذایی موجب بهبود رشد گیاه و در نهایت افزایش عملکرد می­شوند[۱۰۹]. در بررسی تاثیر باکتری کودهای زیستی بر رشد و عملکرد ماش مشخص شد که عملکرد دانه ماش با بهره گرفتن از کود­های زیستی افزایش معنی داری یافت[۱۴۰] . محمدی و همکاران(۱۳۹۰) تاثیر معنی دار سویه های باکتری بر روی عملکرد دانه در لوبیا را گزارش کردند. طاهرخانی و همکاران( ۱۳۸۸) گزارش کردند که در مجموع کاشت بذور تلقیح شده با انواع مایه تلقیح توانست حدود ۴۳ درصد محصول لوبیا را نسبت به شاهد (بدون تلقیح) افزایش دهد.
وجود سایه در طول دوره گلدهی، بطور معنی داری موجب کاهش سرعت فتوسنتز برگهای می شود واین امر عملکرد پایین را در پی دارد. در صورت اعمال سایه مقدار ریبولوزبی فسفات سنتاز کاهش می­یابد و گزارش شده است که همبستگی بالایی بین کاهش عملکرد و کاهش فعالیت ریبولوزبی فسفات سنتاز وجود دارد [۵۷] و نتایج حاصل حاکی از کاهش فعالیت آنزیم نیترات ردوکتاز در این شرایط است.با کاهش فعالیت آنزیم نیترات ردوکتاز انرژی قابل دسترس و کربوهیدرات در گیاه کاهش می یابد[۱۹۰] واین امر می ­تواند ظرفیت ذخیره سازی ذخایر نیتروژن را کاهش دهد و باعث کاهش عملکرد شود. سایه­اندازی در طول دوره پر شدن دانه، عملکرد دانه در گیاهان ذرت، سویا و آفتابگردان را نیز کاهش داد داده است[۳۶]. نخ فروشان و همکاران(۱۳۹۲) در بررسی شاخص­ های مرفولوژی و فیزیولوژیکی موثر بر عملکرد و اجزای عملکرد ژنوتیپ های مختلف عدس نشان داد که مقدار عملکرد دانه تحت تاثیر ژنوتیپ قرار می‌گیرد و عملکرد دانه با تعداد ساقه فرعی، تعداد غلاف در بوته، وزن صد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت همبستگی مثبت و معنی­داری دارد.
نمودار۴-۱۳- اثر متقابل سایه اندازی در بیوپرایمینگ در رقم بر عملکرد دانه
۴-۳-۷- شاخص برداشت
شاخص برداشت، نسبتی از عملکرد بیولوژیک است که عملکرد اقتصادی را تشکیل می­دهد و با افزایش تسهیم ماده خشک برای عملکرد اقتصادی، شاخص برداشت افزایش می­یابد[۲۴]. طبق جدول تجزیه واریانس (جدول۴-۵) اثر ساده بیوپرایمینگ (کاربرد باکتری) اثر معنی­داری بر شاخص برداشت نداشت اما اثر سایه­اندازی، رقم و اثرات متقابل دوگانه و سه گانه این عامل­ها در سطح احتمال ۱ درصد معنی دار اما اثر متقابل رقم × بیوپرایمینگ در سطح احتمال ۵ درصد معنی دار بود.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

مقایسه میانگین سطوح ساده سایه­اندازی نشان داد که بیشترین شاخص برداشت در تیمار عدم سایه (شاهد) حاصل شد و سطوح ۷۵ و ۱۰۰درصد سایه در یک گروه با کمترین شاخص برداشت قرار گرفتند. رقم زیبا با مقدار۵۲/۲۰ افزایشی ۱۴ درصدی نسبت به رقم ILL4400 داشته است(جدول۴-۶).
نمودار۴-۱۳حاصل از اثر متقابل سایه اندازی × بیوپرایمینگ × رقم بیانگر این است که بیشترین شاخص برداشت مربوط به رقم زیبا و کاربرد باکتری آزوسپیریلیوم در شرایط عدم سایه (۳۶ درصد) و کمترین شاخص برداشت مربوط به رقم ILL4400و عدم تلقیح با باکتری و در شرایط ۱۰۰ درصد سایه (۹۳/۱۰ درصد) می­باشد. در هر دو رقم با افزایش میزان سایه­اندازی در مجموع شاخص برداشت کاهش یافت اما نمونه­های تلقیح شده با باکتری در کلیه شرایط نسبت به عدم تلقیح با باکتری شاخص برداشت بیشتری تولید کرده ­اند (نمودار ۴-۱۳).
به نظر می­رسد یکی از دلایل شاخص برداشت بالاتر درسایه کم رقابت کمتر گیاهان برای کسب عوامل رشدی به ویژه جذب تشعشع در طول فصل رشد است. در این شرایط انتقال مواد فتوسنتزی به اندام های زایشی نسبت به مواد فتوسنتزی ساختمانی که در برگها و ساقه باقی می­ماند بیشر است در حالات عکس آن در سطوح بیشتر سایه وجود رقابت شدید بین گیاهان است که در چنین شرایطی سهم هر دانه از تولید مواد فتوسنتزی کاهش می­یابد و به دنبال آن شاخص برداشت پایین می ­آید.
گیاهان در مقابل نور کامل خورشید به سرعت کانوپی خود را می­بندند و این مسئله آنها را قادر می­ کند تا بالاترین تشعشع فعال فتوسنتزی PAR)) را جذب کنند وگیاهان سایه­اندازی شده علیرغم حصول موفقیت در بستن سایه انداز خود، کمترین محصول را تولید کردند بطوری که عملکرد بقایای گیاهی کاهش پیدا نکرده، ولی عملکرد بذر کاهش یافت و این مسئله سبب کاهش عمده‌ای در شاخص برداشت تیمارهای سایه­اندازی شد[۱۹۵]. در شرایط سایه به علت کمبود نور و مواد فتوسنتزی از یک طرف و از طرف دیگر تامین مواد غذایی باکتری تلقیح شده باعث کاهش شاخص برداشت در این سطوح گردیده است گیاهان در سایه برای امکان دسترسی به نور به سرعت رشد رویشی خود را به صورت سطح برگ و تعداد شاخه افزایش می­ دهند لذا در این گیاهان اولویت با رشد رویشی است[۲۶]. درزی و همکاران (۲۰۱۰) نشان دادند تیمار­های مختلف کود زیستی تاثیر معنی­داری بر شاخص برداشت دارند و افزایش شاخص برداشت تحت تاثیر کاربرد PGPR نیز با توجه به اثر آنها بر رشد رویشی و رشد زایشی توجیه پذیر است. بنابراین می‌توان بیان داشت که PGPR با تاثیر بر تسهیم وزن خشک بوته و تخصیص ماده خشک بیشتر به دانه سبب افزایش شاخص برداشت شده است[۹].

نمودار۴-۱۴- اثر متقابل سایه اندازی در بیوپرایمینگ در رقم بر شاخص برداشت

۴-۴- صفات فیزیولوژیک
۴-۴-۱-محتوای کل آب برگ (TWC)^[114]
اثر سایه اندازی بر محتوی کل آب برگ در سطح احتمال ۵ درصد معنی دار بود اما سایر عوامل تاثیر معنی داری ایجاد نکردند(جدول۴-۷).
مقایسه میانگین داده ­ها برای سایه­اندازی نشان داد که تیمار ۱۰۰درصد سایه با میانگین ۸۵/۸۶ بیشترین و عدم سایه و ۲۵ درصد سایه با قرار گرفتن در یک گروه آماری کمترین مقدار محتوای کل آب برگ را تولید کردند. آب در کلیه فرآیندهای فیزیولوژیکی گیاه نقش ا ساسی دارد به طوری که بدون وجود آب به مقدارکافی در بافت های گیاهی، این فرآیندها با اشکال روبرو شده و در مراحل بحرانی قطع می گردند. بیش از ۸۰ تا۹۰ درصد وزن تازه گیاهان علفی و حدود ۵۰ درصد وزن گیاهان خشبی (چوبی) از آب تشکیل شده است . آب به عنوان ماده اصلی تش کیل دهنده پروتوپلاسم سلول گیاهی، به عنوان حلال و انتقال دهنده بسیاری از مواد درگیاه می باشد. همچنین آب به عنوان ماده ای است که در ترکیبات شیمیایی بسیاری از فرآیندهای مهم بیوشیمیایی )نظیر فتوسنتز و یا هیدرولیز نشاسته به قند و غیره ( وارد می شود. آب به عنوان عامل ایجاد آماس(Turgidity) سلول های گیاهی تقش اساسی و حیاتی دارد . بنابراین تعیین وضعیت آب در گیاه می تواند به عنوان یک راهنما،در تعیین زمان آبیاری و نیاز آبی گیاه مهم باشد.
۴-۴-۲- شاخص سطح برگ (LAI)
نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ­ها(جدول۴-۷) نشان می­دهد که اثر سایه اندازی، بیوپرایمینگ، رقم واثرات متقابل سایه اندازی × بیوپرایمینگ، سایه اندازی × رقم و اثرسه گانه سایه اندازی × رقم× بیوپرایمینگ در سطح اختمال ۱درصد معنی دار بود. مقایسه میانگین اثرات ساده سایه­اندازی نشان داد که در۱۰۰ درصد سایه بیشترین و عدم سایه (شاهد) کمترین مقدار شاخص سطح برگ حاصل شد (جدول۴-۸).
رقم زیبا شاخص سطح برگ کمتری دارا بود و رقم ILL4400 با ۹ درصد افزایش، شاخص سطح برگ بیشتری را تولید کرد(جدول ۴-۸). همچنین گیاهان تلقیح شده با باکتری آزوسپیریلیوم افزایش شاخص سطح برگ بیشتری نسبت به عدم تلقیح (شاهد) داشته است. مقایسه­ میانگین های اثرات سه گانه نشان داد که رقم ILL4400 در۱۰۰ درصد سایه و تلقیح با باکتری و رقم ILL4400 در ۷۵ درصد سایه و تلقیح با باکتری ضمن قرار گرفتن در یک گروه آماری بیشترین و رقم زیبا در عدم سایه (شاهد) و عدم تلقیح با باکتری کمترین میزان شاخص سطح برگ را تولید کردند(نمودار۴-۱۵). افزایش شاخص سطح برگ بر اثر سایه اندازی یکی از راههایی است که برای افزایش سطح فتوسنتز کننده به منظور تضمین عملکرد در شدت­های نوری پایین رخ می­دهد. بنابراین، جبران فتوسنتز پایین در واحد سطح برگ، از ویژگی برگ­های قرار گرفته در سایه محسوب می­ شود[۲۶]. رسوپولاس و همکاران (۱۹۹۸) در گیاه پنبه نیز افزایش سطح برگ در شدت­های پایین نوری را گزارش کرده‌اند. در حالت مطلوب، یک گیاه باید دارای شاخص سطح برگی باشد که اجازه فتوسنتز بهینه را به گیاه بدهد. اگر شاخص سطح برگ بسیار کم باشد، نور کافی جذب نخواهد شد و اگر شاخص زیاد باشد، برگ­های پایینی توانایی جذب نور کافی را نداشته و بنابراین نمی ­توانند به وظیفه خود عمل کنند. بین شاخص سطح برگ و شدت تابش نور همبستگی وجود دارد، بطوری که بعضی از گیاهان شاخص سطح برگ را در واکنش به سایه افزایش می­ دهند[۲۶].

نمودار۴-۱۵- اثر متقابل سایه اندازی در بیوپرایمینگ در رقم بر شاخص سطح برگ

جدول۴-۷- تجزیه واریانس برخی صفات فیزیولوژیکی دو رقم عدس تحت سایه اندازی و بیوپرایمینگ

منابع تغییرات

درجه آزادی

محتوی کل آب برگ

شاخص سطح برگ

سطح ویژه برگ

نسبت سطح برگ

تکرار

۲

^**۹۲/۲۴

^ns114/0

^ns000044/0

^ns0222/0

بیوپرایمینگ

۱

^ns15/0

^**۷۳/۲

^**۰۹۴۲۶/۰

^*۵۲۹/۰