در اینجا، عامل چهارمی در رابطه با اندازه گیری اعوجاج اختلافی اضافه شده که مربوط به عامل همواری اختلاف می باشد. به دنبال این ایده، پیشنهاد اندازه گیری اعوجاج اختلافی به صورت محلی با بهره گرفتن از فاصله اقلیدسی و درنتیجه به دست آوردن وزن برای اندازه گیری محلی شده است (بدون اعوجاج این فاکتور ۱، در حالی که حداکثر اندازه گیری اعوجاج ۰ می دهد). معیار ارائه شده با اندازه گیری نگاشت محلی SSIM، ، و کیب آن با اندازه گیری اعوجاج اختلاف محلی با بهره گرفتن از حاصل ضرب نقطه به نقطه، محاسبه شده است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

اعوجاج اختلافی محاسبه شده برای هرپیکسل p برای هر نما به شرح زیر است (در اینجا برای نمای سمت چپ):
(۳-۲)
مقدار کیفیت نهایی با محاسبه مقدار متوسط N پیکسل از نگاشت های و و متوسط گیری از دوم مقدار حاصل، بصورت زیر بدست می آید (به شکل ۳-۷ نگاه کنید):
(۳-۳)
شکل ۳-۸. نمونه ای از افزایش محلی شباهت ساختاری، از چپ به راست: نگاشت اصلی شباهت ساختاری ،
نگاشت اختلاف اعوجاج محلی و نگاشت
شکل ۳-۸ نمونه هایی از نتیجه نگاشت دوبعدی شباهت ساختاری (در اینجا برای نمای سمت چپ)، نگاشت اعوجاج اختلافی محلی با اندازه گیری فاصله ی اقلیدسی، ونگاشت مربوطه، رانشان می دهد.
۳-۳ پیش بینی کیفیت ویدیو سه بعدی با بهره گرفتن از مدل های کیفیت عینی ویدیو دوبعدی
به کار گیری به موقع برنامه های ویدئویی سه بعدی نیاز به معیارهای دقیق کیفیت عینی دارد، به طوری که بتوان از آزمون های ذهنی وقت گیر اجتناب نمود. در این بخش ارتباط بین ارزیابی های ذهنی و عینی از رنگ و نگاشت عمق تصاویر ویدئو سه بعدی بررسی شده است. آزمون های ذهنی برای تعیین کیفیت کلی تصویر و درک عمق از یک طیف وسیعی از دنباله های ویدئویی نامتقارن کدگذاری شده، انجام می شود. نتایج ذهنی برای تعیین دقیق تر معیارهای کیفیت عینی برای رنگ و نگاشت عمق تصاویر ویدیو سه بعدی استفاده شده است.
مدل های با کیفیت عینی (به عنوان مثال مدل کیفیت فیلم (VQM) در مرجع [۲۱]) که از نزدیک با ویژگی های سیستم بینایی انسان^[۵۷] همبستگی دارد، در حال ظهور و توسعه است که اجازه می دهد تا اندازه گیری دقیق تری از کیفیت ویدئویی دوبعدی انجام شود. با این حال، توسعه یک معیار کیفیت عینی که شامل جنبه های ادراکی از سه بعدی است، یک فرایند پیچیده است زیرا ویژگی های ادرکی سه بعدی (به عنوان مثال عمق، حضور، طبیعی بودن، آسایش بصری) در طبیعت چند بعدی هستند. کدینگ JPEG از ویدیو سه بعدی در کیفیت کلی تصویر تاثیرگذار است، اما هیج تاثیری در درک عمق ندارد. در مقابل، یک رابطه مثبت بین عمق و کیفیت تصویر درک شده برای تصاویر غیر فشرده سه بعدی در مرجع [۲۳] نشان داده شده است.
در اینجا، آزمون ارزیابی ذهنی برای اندازه گیری اثر مولفه های تخریبی فشرده سازی بر روی کیفیت درک شده (به عنوان مثال کیفیت کلی تصویر و ادراک عمق) از ویدیو سه بعدی بازسازی شده استفاده شده است. علاوه بر این، رابطه بین درک کیفیت کلی تصویر و عمق، مورد بحث قرار گرفته است.
در نهایت، ویژگی های درک شده از ویدیو سه بعدی بازسازی شده با بهره گرفتن از سه مدل با کیفیت عینی یعنیPSNR, SSIM و VQM (در مرجع [۲۱]) پیش بینی شده است. نتایج حاصل به رسیدن به پاسخ پیرامون سوالات مهم در مورد همبستگی بین اندازه گیری های عینی و ذهنی فیلم با کیفیت سه بعدی کمک می کند که به نوبه خود در تعیین مناسب ترین روش برای اندازه گیری عینی از کیفیت ویدیو سه بعدی تاثیر گذار است.
تمرکز اصلی این تحقیق بروی ارائه مناسب رنگ و عمق ویدیو سه بعدی می باشد که با توجه به انعطاف پذیری و تطبیق پذیری با روش های کدینگ و فن آوری های انتقال موجود، به طور گسترده ای در پژوهش ها استفاده شده است. مقدار عمق هر پیکسل تعیین کننده موقعیت بافت رنگ مرتبط با آن در فضای سه بعدی است. تکنیک پیچاندن تصویر^[۵۸]، تکنیک شناخته شده ای مبتنی برعمق تصویر است که در ارائه دید دو چشمی بروی تصویر مورد نظر مورد استفاده قرار می گیرد.
به منظور فراهم سازی نیازهای ذخیره سازی و پهنای باند مورد نیاز کاربردهای ویدئویی سه بعدی، تکنیک‌های فشرده سازی موثری مورد نیاز است. روش های فشرده سازی دوبعدی موجود را می توان برای کد کردن ویدیو سه بعدی تطبیق داده و استفاده کرد.
در این قسمت، پیکربندی کدینگ لایه لایه، بر اساس گسترش مقیاس پذیری از H.264/AVC برای کدینگ رنگ و نگاشت عمق ویدیو، با توجه به سازگاری و کارایی فشرده سازی مناسب آن، انتخاب شده است.
آثار مولفه های تخریبی مختلف ناشی از کدینگ تصویر در کیفیت درک شده از ویدیو سه بعدی ممکن است در طبیعت گوناگون باشد. بنابراین، معیارهای ذهنی مناسب می تواند در ارزیابی فن آوری های در حال ظهور سه بعدی استفاده شوند. در این مطالعه تحقیقاتی، آزمون های ذهنی برای به دست آوردن کیفیت ویدیو سه بعدی درک شده برای ترکیبات مختلف از کدینگ متقارن / نامتقارن انجام شده است. معیارهای عینی کاندید با بهره گرفتن از تابع منطقی متقارن تشریح شده در ITU-Recommendation BT.500-11 به کیفیت ذهنی مناسب نگاشت یافته است. اندازه گیری های عینی دنباله های تصاویر رنگی و نماهای چپ و راست ارائه شده با بهره گرفتن از روش پیچاندن تصویر، برای پیش بینی کیفیت ویدیو سه بعدی درک شده استفاده می شود.
چهار دنباله تصویر سه بعدی بر اساس رنگ و عمق، با نام های Orbi، Interview،Break dance و Ballet در آزمایشات استفاده می شود. دنباله های Orbi و Interview (720 x 576 پیکسل و ۲۵ فریم / ثانیه) با بهره گرفتن از یک دوربین دور برد دریافت شده اند در حالی کهBreak dance و نگاشت عمق Ballet (1024x 768 پیکسل و ۱۵ فریم / ثانیه) از مشاهده چند دیدگاه تصویر به دست آمده اند.
JSVM (مدل های ویدیویی مقیاس پذیر مشترک) نرم افزار مرجع نسخه ۹.۴ است که در رمزگذاری دنباله های ویدیو از ۱۰ ثانیه برای قالب دنباله IPPP استفاده شده است. پارامترهای کوانتیزه (QPs) نسبت به پایه و لایه های بالاتر برای به دست آوردن رمزگذاری متقارن/نامتقارن رنگ و دنباله عمق تصویر متفاوت هستند.
برای برجسته دیدن از مولفه های تخریبی کدینگ، برای دید سه بعدی از مولفه های تخریبی کدینگ، با اندازه های QP 30، ۳۵، ۴۰، ۴۵، ۵۰ برای هر دو رنگ و عمق دنباله های تصویر انتخاب شده اند. ترکیبات کدینگ ۳۰_۳۰، ۳۰_۳۵، ۳۰_۴۰، ۳۰_۴۵، ۳۰_۵۰، ۳۵_۳۰، ۳۵_۳۵، ۴۰_۳۰، ۴۰_۴۰، ۴۵_۳۰، ۴۵_۴۵، ۵۰_۳۰، ۵۰_۵۰ در آزمایشات به عنوان وسیله ای برای کاهش نرخ بیت مورد نیاز برای رنگ به همراه نگاشت عمق مبتنی بر ویدیو سه بعدی استفاده می شود. شماره های اول و دوم از این ترکیبات به رنگ و عمق نگاشت QPs که در هنگام رمزگذاری استفاده شده، اشاره می کند.
فیلیپس ۴۲ اینچی WOWvx دارای صفحه نمایش خودکار سه بعدی چند دیدگاهی است که در آزمایش برای نشان دادن دنباله های تصویر سه بعدی کد شده مورد استفاده قرار می گیرد. صفحه نمایش سه بعدی با بهره گرفتن از GretagMacbeth نمایش یک چشمی ۲ دستگاه کالیبراسیون، کالیبره شده است. از ناظران، نرخ دنباله های ویدئویی با توجه به روش دو کیفیت مستمر محرک^[۵۹] خواسته شد.
شکل ۳-۹. امتیازات MOS برای کیفیت تصویر درک شده است، درک کردن عمق، رنگ اندازه گیری شده با بهره گرفتن از VQM می باشد و اندازه گیری مقدار متوسط ​​بازدید از چپ و راست ارائه شده با بهره گرفتن از VQM صورت می گیرد.

1. 1. a) Orbi b) Interview c) Break dance d) Ballet

در طول تجزیه و تحلیل نتایج، اختلاف در رتبه بندی ذهنی برای ویدئوهای دچار اختلال شده و ویدئوی اصلی، محاسبه شده و به مقیاس کوچکتر از نظر امتیاز خطی که در محدوده ای از بازده ۰ (کیفیت عالی) تا ۱۰۰ (با کیفیت بد) می باشد، محاسبه شده است.
سی و دو ناظران غیر متخصص (۱۰ ناظر زن و ۲۲ مرد) در آزمایشات شرکت کردند. آنها به دو گروه به منظور ارزیابی درک کلی کیفیت تصویر و درک عمق تقسیم شدند. مجموعه محرک شامل ۱۳ دنباله های ویدئو کد شده و اصلی است، نسخه فشرده نشده از هر صحنه به عنوان مرجع در ارزیابی آزمون استفاده می شود. تمام ترکیبات از رنگ های کد شده و دنباله عمق ویدئو، دو مرتبه معرفی شده اند؛ بنابراین، در مجموع چهار دنباله آزمون، یکی تکرار و ۱۳ ترکیبات کدینگ استفاده می شود. در نتیجه یک مجموعه محرک از ۴x2x13=104 دنباله ویدئویی تشکیل می شود. مجموعه از ۱۰۴ دنباله های ویدئو سه بعدی است که بصورت تصادفی و پی در پی ارائه شده است.
شکل ۳-۹ امتیازات MOS برای درک کلی کیفیت تصویر، درک عمق، رنگ عینی کیفیت تصویر اندازه گیری شده با بهره گرفتن از VQMو کیفیت عینی از مقدار متوسط دیدگاه چپ و راست ارائه شده با بهره گرفتن از VQM را نشان می دهد. نرخ بیت از سمت چپ نمودار به سمت راست افزایش می یابد. خطای استاندارد^[۶۰] برای درک کیفیت تصویر / عمق و حاشیه خطای ۵٪ برای امتیازات VQM معرفی شده اند.
امتیازات کیفیت ذهنی برای افزایش کیفیت تصویر به عنوان افزایش نرخ بیت، برای همه دنباله های آزمایش می باشد؛ اما افت کیفیت هنگامی که پیکربندی کدینگ حاوی مقادیر بالا QP برای مولفه ویدیو رنگی (به عنوان مثال ۵۰_۵۰، ۴۵_۴۵، ۵۰_۳۰ و ۴۵_۳۰) می باشد، قابل مشاهده است. این افت کیفیت از شکل گیری یک رابطه ساده بین درک کلی کیفیت تصویر و مقدار متوسط ​​نرخ بیت جلوگیری می کند. به هر حال مقادیر متوسطQP ​​(به عنوان مثال ۳۵ و ۴۰) برای کدینگ ویدئو رنگی، همراه با هر مقدار QP برای کدینگ عمق ویدئو برای رسیدن به درک خوبی از کیفیت کلی تصویر و عمق می تواند مورد استفاده قرار گیرد. این بدان معنی است که عمق را می توان با مقادیر بالایQP برای کاهش نرخ بیت، بدون افت کیفیت تصویر کلی درک شده کدگذاری کرد. امتیاز VQM از ویدیو رنگی و امتیاز متوسط​​ VQM از ویدیو چپ و راست ارائه شده، با بهره گرفتن از رنگ کد شده و دنباله های عمق، نشان می دهد که روند مشابه در مقایسه با امتیازات کیفیت تصویر درک شده، اما همراه با افت از لحاظ امتیاز MOS می باشد. علاوه بر آن، رتبه بندی VQM از رنگ و ویدئو چپ و راست ارائه شده می تواند به عنوان یک مدل با کیفیت عینی خوبی برای پیش بینی کیفیت درک شده و عمق تصویر استفاده شود.
جدول ۳-۱. ارزیابی عملکرد مدل های کیفیت تصویر
CC: ضریب همبستگی، RMSE مسیر میانگین مربع خطا
SSE مجموع مربعات با توجه به خطا
درک عمق، روند مشابهی را در درک کیفیت تصویر نشان می دهد، اما به طور متوسط ​​امتیازات پایین تر MOS را نسبت به کیفیت کلی تصویر نتیجه می دهد؛ بنابراین، درک عمق به طور قابل توجهی با بهره گرفتن از مقادیر QP های مختلف برای کدینگ نگاشت عمق تحت تاثیر قرار نمی گیرد، در حالی که مولفه های تخریبی (مات، مسدود شده) با فشرده سازی ویدیوهای رنگی معرفی شده ادراک عمق را به شدت تحت تاثیر قرار می دهند (به عنوان مثال درک عمق ۳۵_۳۰، ۴۰_۳۰، ۴۵_۳۰، ۵۰_۳۰ برای ترکیبات کدینگ کم است). علاوه بر این، می توان از شکل ۳-۹ نتیجه گرفت که همبستگی بالایی بین کیفیت کلی تصویر و درک عمق وجود دارد. ضریب همبستگی از بین کیفیت تصویر درک شده و رتبه عمق، ۰.۹۲ تعیین شده است؛ بنابراین، درک عمق اثر مثبتی بروی کیفیت تصویر درک شده برای رنگ کد شده و دنباله های عمق دارد؛ بنابراین، اقدامات عینی از عمق ویدئو در پیش بینی درک فیلم با کیفیت سه بعدی استفاده نمی شود.
مدل های ارزیابی کیفیت عینی مورد استفاده در پیش بینی ویژگی های کیفیی درک شده از سه بعدی، امتیازات PSNR / SSIM / VQM از ویدئو رنگی کد شده هستند و میانگین ​​​​PSNR / SSIM / VQM از دیدگاه چپ و راست ارائه شده، با بهره گرفتن از رنگ کد شده به همراه دنباله عمق تولید می شود. اقدامات کمی برای هر مدل پیش بینی شده، تقریبی با بهره گرفتن از تابع لجستیک متقارن در مرجع [۲۲] شرح داده شده که در جدول ۳-۱ ارائه شده است. این نشان می دهد که امتیازات VQM از دنباله ویدئویی رنگی، یک مدل خوب برای پیش بینی هر دو درک کیفیت و عمق تصویر است. علاوه بر این، VQM به طور متوسط ​​از ارائه دیدگاه های چپ و راست با همبستگی بالا و با عمق درک شده از ویدیو سه بعدی کد شده را نشان می دهد.
۳-۴ معیارهای ذهنی کیفیت بکار رفته در فشرده‌سازی تصاویر سه‌بعدی
در این بخش به توسعه و ارزیابی یک معیار کیفیت جدید تصویر سه بعدی که می تواند برای رتبه بندی کیفیت تصاویر فشرده سازی شده و راهنمای انتخاب روش فشرده سازی مورد استفاده قرار گیرد، پرداخته می شود.
در روش­های قدیمی، به منظور بررسی اثر فشرده سازی بروی کیفیت تصویر درک شده، از اندازه گیری های دوبعدی عینی مانند ماکزیمم سیگنال به نویز^[۶۱] یا میانگین مربعات خطا^[۶۲] استفاده می شد. در تحقیقات اولیه آزمایش هایی برای ارزیابی کیفیت بر اساس کدینگ متقارن و نامتقارن با بهره گرفتن از PSNR نشان داده شده است. نتایج تاکید می کنند که کدینگ متقارن باید برای فشرده سازی تصویر زوج استریو استفاده شود، با این حال معیار PSNR همبستگی خوبی با قضاوت عینی ما از کیفیت تصویر ندارد. این عجیب نیست زیرا PSNR اساسا یک روش مبتنی بر مقایسه ساده پیکسل می باشد.
در ادامه، مدل های محاسباتی سیستم بینایی انسان^[۶۳] بررسی، و بر این اساس یک معیار کیفیت تصویر سه بعدی ارائه داده می شود. این معیار جدید از تطابق نقاط متناظر بین دید چپ و راست به منظور محاسبه حساسیت HVS به تغییرات در کنتراست و تغییرات شدت نور در مناطق با فرکانس مکانی بالا استفاده می کند. به منظور ارزش­گذاری معیار ارائه شده، یک پایگاه مرجع بصورت تجربی از ویژگی­های کیفی سه­بعدی از دیدگاه سیستم بینایی انسان، تهیه شده است. هر دو معیار PSNR و معیار جدید با این پایگاه مرجع مقایسه شده ­اند. نتایج نشان می دهند که این معیار جدید، ابزار عملی بهتری برای پیش بینی میزان فشرده سازی قابل قبول در کدینگ تصویر سه بعدی است.
۳-۴-۱ تاریخچه فشرده‌سازی
حداکثر سیگنال به نویز (PSNR) اصطلاح مهندسی است که نسبت حداکثر قدرت از یک سیگنال به قدرت ازخرابی نویز مؤثر بر کیفیت سیگنال ممکن است. با توجه به طیف گسترده مقادیر آن، PSNR معمولا به عنوان یک دسیبل لگاریتمی^[۶۴] بیان می شود. یکی از استفاده های PSNR، اندازه گیری کیفیت فشرده سازی تصویر است. برای این منظور، ابتدا میانگین مربع خطا برای دو عکس محاسبه می­ شود، که معمولا تصویر اولی فشرده سازی شده و با بهره گرفتن از معادله زیر قابل محاسبه است:
(۳-۴)
مختصات (Y،X) I مقادیر پیکسل تصویر اصلی و (Y، X) I‘مختصات نقطه متناظر درنسخه فشرده شده است و m و n ابعاد تصاویر هستند. حداکثر سیگنال به نویز به بصورت زیر تعریف می شود:
(۳-۵)
که در آن ماکزیمم ارزش پیکسل­های تصویر است. مقدار MSE پایین نمایانگر خطای کمتر است و از آنجاکه PSNR رابطه معکوس با MSE دارد، بیشترین ارزش PSNR معادل یک خطای کمتر است و لذا مقدار PSNR بیشتر در فشرده سازی بهتر می باشد.
مقایسه روش های فشرده سازی ویدیو سه بعدی برای دو دنباله تصویر صورت می گیرد.PSNR برای ارزیابی روش های کدینگ به منظور ایجاد نتیجه بهتر استفاده شده است. برای مقایسه از تصاویر استریو،PSNR باید با بهره گرفتن از میانگین MSE از تصاویر بازسازی شده چپ و راست محاسبه شود. اگر چه هنوز این روش به طور گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرد، PSNR به خوبی با نظر بیننده در هنگام ارزیابی استاندارد کیفیت تصویر دوبعدی بستگی ندارد. این دو معیار معروف کیفیت تصویر، متوسط مربع ریشه ​​ و قله نسبت سیگنال به نویز در مرجع [۲۴] بایکدیگر مقایسه شده اند. نتایج حاصل بیانگر آن است که این معیارها علامت های ساده ای از تفاوت پیکسل­ها هستند و هیچ اطلاعاتی در مورد نوع تخریب آن ارائه نمی کنند. PSNR نمی تواند به طور کاریردی بر روی تصاویر حاوی متن و یا تصاویر باینری اعمال شود و همچنین PSNR قادر به اندازه گیری اعوجاج ادراکی نیست. دو تصویر یکسان در نظر گرفته شده ­اند که یکی انتقال یافته دیگری به میزان یک پیکسل مکانی به سمت راست می­باشد. این تصاویر هنوز هم به نظر می رسد مشابه هستند، اما متوسط ​​مربع خطا و PSNR آنها تفاوت های بزرگی دارند.
آزمایش های اولیه با بهره گرفتن از معیار حداکثر سیگنال نویز انجام شده است. نتایج نشان می دهد که در هنگام استفاده از PSNR به منظور مقایسه فشرده سازی از زوج تصویر سه بعدی JPEG، فشرده سازی متقارن، به عنوان مخالف فشرده سازی نامتقارن، همیشه باید مورد استفاده قرار گیرد. نتایج مقایسهJPEG متقارن در مقابل نامتقارن، برای تصویر تست مانکن شکل ۳-۱۰، در شکل ۳-۱۱ نمایش داده شده است. در نتیجه، نتایج PSNR به خوبی با نتایج حاصل از آزمایش های متقارن / نامتقارن قبلی بدست آمده بر اساس معیار ذهنی واقع در مرجع [۲۵]، همبستگی ندارد و لذا PSNR معیار مناسبی برای مقایسه تصویر استریو نیست.
۳-۴-۲ ویژگی های مهم سیستم بصری انسان
با توجه به مشکلات معیار مبتنی بر مقایسه تصویر، تحقیقاتی در راستای بهره برداری از سیستم بینایی انسان در معیارهای کیفیت عینی، برای مقایسه تصویر دوبعدی، مبتنی بر ویژگی های HVS انجام گرفته است.
برخی از ویژگی های مهم سیستم بینایی انسان عبارتند از:
حساسیت به تغییرات کنتراست، نه تنها تغییرات شدت نور
تغییر حساسیت به مولفه های تخریبی و خطاها در فرکانسهای مختلف فضایی؛ که می تواند توسط یک تابع حساسیت کنتراست^[۶۵] که برآورد آستانه دید برای محرک ها در فرکانس های مختلف فضایی است مدل شود

با‌این‌حال، تمامی متغیرهای موثر در سیاست‌گذاری از طریق مداخله در روند تصمیم‌گیری بر سیاست‌گذاری تاثیر می‌گذارند. افکارعمومی داخلی و جامعه‌بین‌المللی با تحت تاثیر قراردادن افراد تصمیم‌گیر در یک کشور است که قادر به نفوذ در سیاست‌گذاری خارجی خواهند شد. از آنجایی که افراد و تصمیم‌های آنان مهمترین عامل تعیین‌کننده سیاست‌خارجی هستند(Hudson, 2005)، درک تصمیم‌ها و رفتارهای سیاست‌خارجی مستلزم شناخت و درک تصمیم‌گیران (شخصیت؛ برداشتها و انگیزه‌های آنان)، شیوه‌های تصمیم‌‌گیری و عناصر موثر در آن است.
بدین‌ ترتیب تصمیم، تصمیم‌گیری و تصمیم‌گیران(یا سیاست، سیاست‌گذاری و سیاست‌گذاران) محور اصلی مباحث مربوط به تحلیل سیاست‌خارجی است. تحلیل‌سیاست‌خارجی به دنبال چرایی و چگونگی ساخته‌ شدن تصمیم‌هایی است که تاریخ‌ و تحولات بین‌المللی را برساخته‌اند. تصمیم‌گیران(فردی و گروهی) به عنوان مهمترین بازیگران در متن روابط‌بین‌الملل قرار دارند(Hudson, 2005) ومنشاء اصلی بسیاری از (اگر نه همه ) تحولات بین‌المللی تصمیم‌های آنان است. رهبران (تصمیم‌گیران انسانی) منشاء اصلی تحولات روابط‌بین‌الملل هستند ( Breuning, 2007: 164; Mintz, 2004) و اگر به دنبال درک سیاست‌بین‌الملل هستیم، باید در جستجوی شناخت رهبران و مشاوران آنها باشیم. به سخن دیگر، تصمیم‌گیران و تصمیم‌گیری اساس و مبنای روابط‌بین‌الملل هستند(Hudson, 2005) و فهم رفتار سیاست‌خارجی و پیامدهای آن مستلزم شناخت تصمیم‌گیران و تصمیم‌گیری در کشور و موضوع مورد مطالعه است. به همین منوال اسمیت(Smith, 1988) نیز برآن است که دستورکار اصلی برنامه‌های پژوهشی در تحلیل سیاست‌خارجی تمرکز بر تصمیم ‌و تصمیم‌گیران است. در واقع تحلیل سیاست‌خارجی به عنوان یک زیر رشته روابط بین‌الملل، به دنبال توصیف، تبیین، تفسیر و پیش بینی سیاست‌ها و تصمیم‌هایی است که توسط سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران درقبال پدیده‌ها و بازیگران‌ خارجی اتخاذ می‌شود.
بدین ترتیب بررسی نقش سازمان‌های اطلاعاتی در سیاست‌خارجی نیز مستلزم مشخص کردن نقش آن در تصمیم‌‌گیری‌های خارجی کشور‌ها خواهد بود. در واقع متغیرهای موثر در سیاست‌گذاری خارجی، آندسته‌ از متغیرهایی هستند که به شکل مستقیم یا غیرمستقیم در شکل‌گیری تصمیم‌ مداخله کنند. از این رو تنها زمانی می‌توان از نقش سازمان‌های اطلاعاتی در سیاست‌خارجی صحبت کرد که جایگاه این نهادها در فرایند‌ سیاست‌گذاری خارجی(که تصمیم‌گیری در قلب آن جای دارد) تعیین شود.
فرایند تصمیم‌گیری
قبل از آنکه به فرایند تصمیم‌گیری در سیاست‌خارجی بپردازیم، ابتدا لازم است تعریفی از واژه تصمیم‌گیری و مهمتر از آن واژه سیاست‌گذاری که غالباً به جای یکدیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند، ارائه شود. سیاست‌گذاری عبارت از فرایندی است که طی آن دولت‌ مجموعه‌اقداماتی را برای شناسایی مسائل و موضوعات، ارائه بهترین راه‌حل برای حل و پیگیری آنها و اجرای راه حل انتخاب شده انجام می‌دهد. پرواضح است که تصمیم‌گیری بخشی از سیاست‌گذاری است. طبق تعریف سیاست‌گذاری را می‌توان به سه مرحله مساله‌یابی، تصمیم‌گیری و اجرای تصمیم تقسیم کرد. البته در ادبیات تحلیل سیاست‌خارجی معمولا سیاست‌گذاری خارجی با تصمیم‌گیری مترادف فرض شده است. برای مثال اسنایدر و رابینسون تصمیم‌گیری سیاست‌خارجی را شامل این مراحل می‌دانند: (۱) شناسایی مشکل ‌یا موضوع تصمیم، (۲) جستجو برای گزینه‌های مختلف، (۳) انتخاب یک گزینه(تصمیم) و (۴) اجرای گزینه انتخاب شده(Robinson and Snyder, 1965: 437).

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

از سوی‌دیگر، تصمیم‌گیری به عنوان بخشی از روند سیاست‌گذاری، فرایندی فکری و اجتماعی است که مستلزم شناخت، ادراک و آگاهی تصمیم‌گیر از مساله یا موضوع تصمیم و مقتضیات زمانی و مکانی است تا بتواند شیوه‌ عمل خاصی را برای حل مساله یا پیگیری موضوع^[۲۹] انتخاب یا ارائه کند. مهمترین ویژگی تصمیم‌گیری، طبق این تعریف آن است که تصمیم‌گیری به عنوان یک فرایند، نیازمند شناخت و آگاهی است. حل مشکلات به عنوان هدف تصمیم‌گیری، مستلزم شناسایی آنها است و سرانجام عمل انتخاب از میان گزینه‌های موجود یا طرح یک راه‌ حل بدیع توسط تصمیم‌گیر نیز بدون پشتوانه شناختی ممکن نیست. فرایند تصمیم‌گیری شامل مراحل زیر است:

1. 1. مواجه شدن با یک مساله [یا موضوع]

1. 1. مشخص‌کردن اهداف، آرمان‌هاو ارزش‌های مرتبط با مساله

1. 1. تهیه‌فهرستی کامل ازتمام راه‌ حل ‌های(سیاست‌های) ممکن برای حل مساله

1. 1. ارزیابی پیامد‌های مثبت ومنفی تک‌تک گزینه‌ها

1. 1. مقایسه پیامدهای گزینه‌ها با یکدیگر بر اساس اهداف تعیین شده

1. 1. انتخاب گرینه‌ یا سیاستی‌که پیامدهای آن بیشترین انطباق با اهداف را دارد(Dahl and Stinebrickner, 2002: 155).

همانطور که مشخص است، فرایند فوق توجهی به اجرای تصمیم‌ نداشته‌ است. این درحالی است که دستیابی به اهداف مستلزم اجرای تصمیم‌های اخذ شده است. علت این غفلت آن است که تصمیم‌گیری تنها یکی از مراحل سیاست‌گذاری خارجی است. بنابراین سیاست‌گذاری خارجی را می‌توان به مراحل زیر تقسیم کرد:

1. 1. شناخت مسائل و مشکلات

1. 1. شناسایی روش‌های مختلف برطرف کردن مسائل و برخورد با آنها

1. 1. انتخاب مناسب‌ترین آنها یا ارائه راه‌حلی برای مسائل و موضوعات (تصمیم‌گیری)

1. 1. اجرای تصمیم‌گرفته‌شده

1. 1. ارزیابی پیامدهای مثبت و منفی تصمیم‌ اجرا شده

بخش بعدی این فصل به بررسی الگوهای نظری متفاوتی که رهیافت تصمیم‌گیری در نظریه‌پردازی تحلیل سیاست‌خارجی در خصوص نحوه عمل تصمیم‌گیران در فرایند سیاست‌گذاری خارجی ارائه کرده‌ است خواهد پرداخت. نقطه تمرکز رهیافت تصمیم‌گیری، شناسایی فرایند تصمیم‌گیری و متغیرهای موثر بر آن مانند فرایند‌های شناختی ، فضای‌ذهنی و برداشت‌های تصمیم‌گیران از موضوع تصمیم‌گیری و تاثیر ابهام‌‌ ناشی از عدم آگاهی از نیات و انگیزه‌های بازیگران رقیب می‌باشد.
مدلهای تصمیم‌گیری در سیاست خارجی
مدل‌‌ها نقش مهمی در مطالعه سیاست، اقتصاد، روان‌شناسی و دیگر رشته‌های دانشگاهی دارند. هدف از مدلسازی، ساختن مدلهایی برای پیش‌بینی یا تبیین رفتار اجتماعی است (Friedman,1953). رهیافت تصمیم‌گیری در تحلیل سیاست‌خارجی با تاکید و تمرکز بر فرایند تصمیم‌گیری و عوامل و متغیرهای موثر بر آن در سطوح تحلیل فردی و سازمانی(Hudson and Vore, 1995)، منجر به ارائه چارچوب‌های نظری و مدل‌هایی برای تصمیم‌گیری در سیاست‌خارجی شده ‌است که بررسی آنها می‌تواند زمینه‌ خوبی برای نشان دادن چرایی و چگونگی ارتباط سازمان‌های اطلاعاتی با روند سیاست‌گذاری خارجی باشد.
مدل کنش‌گرعقلانی: مدل‌کنش‌گر عقلانی همزاد تصمیم‌گیری سیاست‌خارجی است و بسیاری از دانش‌جویان و پژوهشگران آن را بهترین مدل برای ارائه نظریه‌ای جهان ‌شمول درباره رفتار سیاسی و اجتماعی می‌دانند. البته تعداد زیادی از پژوهشگران هم منتقد این مدل هستند. مدل‌عقلانی که امروزه در تحلیل سیاست‌خارجی مورد استفاده قرار می‌گیرد، برگرفته از نظریه‌پردازی‌های دهه ۱۹۴۰ در اقتصاد خرد است. در اقتصاد ‌خرد چنین فرض می‌شود که تصمیم‌گیر قادر به رتبه‌بندی ترجیحات براساس میزان رضایت ناشی از دستیابی به آرمانها و اهداف است(Sage, 1990: 233). هم‌چنین انتظار می‌رود که کنش‌گر‌عقلانی قادر به تشخیص و شناسایی گزینه‌های مختلف و پیامدهای آنها و انتخاب یکی از آنها با هدف بیشینه‌کردن رضایتمندی باشد. بدین‌ترتیب فرض براین است که یک تصمیم‌گیر اقتصادی عقلانی می‌تواند به مجموعه اهداف و آرمانهای خود دست‌یابد.
گراهام آلیسون عقلانیت را به عنوان «انتخاب سازگار و بیشینه‌ساز در درون محدودیت‌های خاص» تعریف می‌کند(Mintz and Derouen, 2010: 57). از نظر آلیسون، تصمیم‌گیر عقلانی گزینه‌ای را انتخاب می‌کند که پیامد ارجح را به دنبال داشته باشد. مدل‌کنشگر عقلانی از لحاظ نظری صرفه‌جو است. صرفه جو بودن بدین معنی است که تعداد کمی از پیش‌فرض‌ها همراه با یکدیگر قادر به تبیین طیف گسترده‌ای از کنش‌ها و تصمیم‌های سیاست‌خارجی هستند. البته این مدل اساسا برای تبیین رفتار اقتصادی ارائه شده است.
پیش‌فرض‌های مدل کنشگر عقلانی عبارتند از: (۱) کنش‌هدفمند:^[۳۰] رفتار کنش‌گران درجهت رسیدن به یک هدف از پیش تعیین شده انجام می‌شود و از روی عادت یا انتظارات اجتماعی نیست. تصمیم‌گیر ابتدا باید یک هدف را انتخاب و حرکات و کنش‌های خود را در راستای رسیدن به آن هدف برنامه ریزی کند. (۲) ترجیحات سازگار:^[۳۱]ترجیحات کنش‌گران با یکدیگر متناقض نیستند و در طول یکدیگر قرار دارند و کنش‌گران به راحتی می‌توانند آنها را براساس درجه ارجحیت منظم کنند.(۳)بیشینه‌کردن مطلوبیت: ^[۳۲] به این معنی که کنش‌گران گزینه‌ای را انتخاب می‌کنند که بیشترین نفع‌ و مطلوبیت را به دنبال داشته باشد.
گرِگ کشمن مراحل تصمیم‌گیری در مدل کنش‌گر عقلانی را به این صورت بازشناسی کرده است:

1. 1. شناسایی مسئله

1. 1. شناسایی و مرتب کردن اهداف

1. 1. جمع‌ آوری اخبار و اطلاعات(این کار می‌تواند همزمان با سایر مراحل باشد)

1. 1. شناسایی گزینه‌های مختلف قابل جایگزینی برای رسیدن به اهداف

1. 1. تجزیه و تحلیل و ارزیابی گزینه‌ها با توجه به سه معیار پیامدها ،کارایی و میزان احتمال موفقیت

1. 1. انتخاب بهترین گزینه‌ که بیشترین نفع را به دنبال دارد(تصمیم)

1. 1. اجرای تصمیم

1. 1. پایش و ارزیابی تصمیم‌اجرا شده(Cashman, 1993: 77-78).

البته استفاده از مدل کنش‌گر عقلانی به معنی تضمین پیامدهای مطلوب برای تصمیم‌ها نیست. در بسیاری از موارد کارشناسان و مشاوران ارشد مقامات تصمیم‌گیر، به طور کامل و دقیق مسئله تحت تصمیم‌گیری را بررسی می‌کنند اما پیامدهای تصمیم‌، پایین‌تر از حد بهینه می‌شود. به طور کلی باید گفت که براساس ادعای مدل‌کنش‌گر عقلانی کنش‌ عقلانی منجر به تصمیم‌های بهتر می‌شود اما لزوماً پیامدهای بهتر درپی نخواهد داشت.
اگرچه مدل‌کنش‌گرعقلانی در تحلیل‌سیاست‌خارجی و روابط‌بین‌الملل مدل مسلط بوده است، اما انتقادات فراوانی از فرض کنش‌گر عقلانی مطرح شده است که نتیجه آن ظهور رهیافت شناختی به تصمیم‌گیری و ارائه مدل‌های‌ شناختی جایگزین کنش‌گرعقلانی است. رهیافت شناختی در تحلیل سیاست‌خارجی(که از دستاوردهای جانبی رهیافت تصمیم‌گیری است) مانند رهیافت تصمیم‌گیری بر فرایند تصمیم‌گیری در سیاست‌خارجی تمرکز می‌کند. ریشه‌های شکل‌گیری این رهیافت را می‌توان به نظریه پردازی ‌اولیه هارولد و مارگارت اسپراوت درخصوص تمایز محیط عملیاتی و روانی تصمیم‌گیری نسبت داد(Sprout and Sprout, 1957;Hudson and Vore, 1995).
مدل‌های عقلانی و شناختی، درک ‌متفاوتی از تصمیم‌گیری ارائه می‌کنند. از نظر هربرت سایمون این مدل‌ها به ترتیب انسان‌اقتصادی و انسان روان‌شناختی را مطالعه می‌کنند. طبق این رهیافت، درک‌ چگونگی ساخته شدن تصمیم‌های سیاست خارجی توسط رهبران مستلزم شناخت محیط روانی آنها است. شکل‌گیری یک تصمیم‌در عرصه سیاست‌خارجی تحت تاثیر فاکتورهای متعددی است. دنیای واقعی بسیار پیچیده است و متغیرهای زیادی در هنگام اخذ تصمیم‌ها مورد توجه قرار می‌گیرند. نقش فاکتورهایی مانند شخصیت و باور رهبران، سبک رهبری، احساسات، انگاره‌ها، ارزش‌ها، انسجام شناختی ، برداشت‌ تصمیم‌گیران از رویدادها و نقش و موقعیتش کشورشان، پردازش اخبار، سازماندهی آنها و سوگیری‌های شناختی در تصمیم‌گیری، نیاز به یک رهیافت روانشناختی به مطالعه تصمیم‌گیری سیاست‌خارجی را مشخص می‌کند. به همین دلیل این رهیافت به شدت متاثر از نظریه‌های روانشناسی است(Mintz and Derouen, 2010: 7-9).
مدل‌های شناختی بر این پیش‌فرض مبتنی هستند که تصمیم‌گیران توانایی محدودی برای پردازش اطلاعات دارند. تصمیم‌گیران به جای آنکه برای تضمین بهترین پیامد به دنبال دستیابی به تمام اخبار و اطلاعات مورد نیاز بروند، در عمل گزینه‌ای را انتخاب می‌کنند که به طور کلی پیامد ‌قابل ‌قبولی داشته باشد و آنها را تا حدودی راضی کند. به عبارت دیگر تصمیم‌گیران به دنبال بیشینه‌سازی یا پیامد‌ بهینه نیستند، بلکه رفتاری رضایتمندانه دارند و به دنبال پیامدهایی رضایت‌بخش هستند. در حالی که مدل‌های عقلانی بر رفتار بیشینه ‌جویانه و مقایسه‌ منافع و هزینه‌های هر کدام از گزینه‌ها تاکید دارند، مدل‌های شناختی برآنند که رفتار تصمیم‌گیری انسان‌ها مبتنی بر یادگیری و در محیطی با عقلانیت ‌محدود انجام می‌شود. علاوه بر آن مدل‌های شناختی تاکید می‌کنند که انسان‌ها در جمع‌ آوری اطلاعات و اخبار مورد نیاز در تصمیم‌گیری، رفتاری گزینشی دارند و فرایند جمع‌ آوری آنها هیچگاه فرایندی کامل و جامع(که مستلزم عقلانیت مطلق است) نیست (Simon, 1985: 295).
سایمون معتقد است که عقلانیت انسان‌ها محدود و تدریجی است و انسان‌ها رفتار خود را به تدریج با محدودیت‌ها و الزامات ناشی از شرایط بیرونی و ظرفیت‌های تصمیم‌گیری تطبیق می‌دهند(Simon, 1985: 294). در عوض، عقلانیت کلاسیک مورد تاکید در مدل‌های کنش‌گر عقلانی، عقلانیتی مطلق و ماهوی است که به جای توجه به تاثیر فرایند تصمیم‌گیری و شکل‌گیری پیامد‌های آن، بر عقلانی بودن خود پیامد اشاره ‌می‌کند. شاید بتوان ادعا کرد که فلان پیامد خوب یا بد است، اما بوجود آمدن پیامد خوب یا پیامد بد اساسا وابسته به فرایندی است که تدریجاً طی تصمیم‌گیری و اجرا آن را بوجود می‌آورد. بنابراین عقلانی بودن رفتار در تصمیم‌گیری تحت تاثیر استلزامات فرایند تصمیم‌گیری و اجرا معنی‌ خواهد داشت. از این رو در مدل‌های شناختی گفته می‌شود که عقلانیت محدود است و منظور از آن وابستگی عقلانی بودن یا نبودن یک پیامد یا رفتار به استلزامات فرایند و محیط تصمیم‌گیری است.
عقلانیت کلاسیک(مطلق) نیازمند دسترسی و پردازش کامل اطلاعات واخبار مرتبط با موضوع تصمیم‌گیری است. عقلانیت کلاسیک با توجه به نیاز فوق، منجر به روندی کند، آهسته و زمان‌بر در تصمیم‌گیری می‌شود و به قول سایمون تنها در شرایط معمولی، آرام و غیرپیچیده که کنش‌گر تنها یک هدف عملیاتی کاملا مشخص دارد، کاربرد خواهد داشت. این درحالی است که دربسیاری از مواقع، تصمیم‌گیری سیاست‌خارجی در شرایط پیچیده و امنیتی انجام می‌شود که مستلزم تصمیم سریع واقدام سریعتر است. بنابراین تبیین‌های مبتنی بر عقلانیت کلاسیک در مورد چنین مواردی، که اتفاقاً اکثریت تصمیم‌گیری‌ها را در برمی‌گیرند، ناکافی و ناقص است(Simon, 1959: 279). از سوی دیگر، به نظر سایمون علاوه بر زمان‌بر بودن عقلانیت‌کلاسیک، جمع‌ آوری اطلاعات کامل از موضوع‌ تصمیم، پردازش آنها و ارزیابی هر کدام از گزینه‌ها بر اساس آن، بسیار هزینه‌بر است و کنش‌گر را مجبور می‌کند تا رفتاری رضایت‌مندانه پیش‌بگیرد(Simon, 1959: 262-263).
رهیافت شناختی هم‌چنین به موضوع جمع‌ آوری اخبار، فشارزمانی، ابهام، توانایی حافظه تصمیم‌گیر، سوءبرداشت‌ها، ساختارسازمانی و دیگر فاکتورهایی که با شکل‌دادن به محیط‌روانی تصمیم‌گیر در تصمیم‌گیری موثرند، می‌پردازد. طبق این رهیافت فاکتورهای روانشناختی به طور بالقوه تاثیر زیادی بر تصمیم‌گیری به ویژه درشرایطی که واحد تصمیم فرد یا گروه کوچک باشد، دارند(Mintz and Derouen, 2010: 97). این تاثیر در تصمیم‌گیری دربحران، حکومت‌های دیکتاتوری یا کشورهای تازه استقلال یافته وانقلابی بیشتر است. اگر کشور بی‌ثبات باشد، واحد‌های تصمیم‌ فردی و کوچک بسیار موثر خواهند بود. در کشورهای تازه استقلال یافته وانقلابی هم که هنوز نهادهای اجرایی نهادینه نشده اند، رهبران نقش بسیار موثری در تصمیم‌ها ایفا می‌کنند. برای مثال می‌توان به نقش امام‌خمینی(ره) در تصمیم‌گیریهای دهه اول انقلاب اشاره کرد.
تصمیم‌گیران معمولا براساس برداشت‌های خودشان از واقعیت عمل می‌کنند و همین موضوع لزوم شناخت برداشت تصمیم‌گیران در تحلیل سیاست‌خارجی را مشخص می‌کند. ویژگی‌های فردی رهبران تاثیر چشم‌گیری بر رفتار و تصمیم‌گیری سیاست‌خارجی کشورها برجای می‌گذارد. این ویژگی‌ها، هم در شناخت آنها از جهان، کشور خود و موضوع مورد بحث تاثیر می‌گذارند و هم در پردازش داده‌ها و انتخاب‌گزینه‌ها در تصمیم‌گیری دخالت می‌کنند.(یزدان فام، ۱۳۸۷).
توجه به روانشناسی اجتماعی نیز یکی دیگر از ویژگی‌های رهیافت شناختی در تحلیل سیاست‌خارجی است. محیط روانی اجتماعی تصمیم‌گیری تحت‌تاثیر برداشت‌ها و باورهای افکارعمومی، گروه های اجتماعی ورسانه‌ها درخصوص رویدادها وموضوعات سیاست‌خارجی قراردارد و این فاکتورهای اجتماعی-شناختی قادرند فرایند تصمیم‌گیری را تحت‌تاثیر قرار دهند.
جدول زیر متغیرهای روان‌شناختی موثر بر تصمیم‌گیری را نشان می‌دهد.

– تقویت ساختار قدرت؛
– بهبود ارتباطات؛
– فراهم آوردن زمینه‌ای برای کمک مدیران به کارکنان.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

رویکردها و روش های ارزشیابی عملکرد
برای انجام ارزشیابی صحیح بایستی رویکردها و روش های ارزشیابی عملکرد سازمانی را شناسایی کرده و کاربرد هر کدام را در موقعیت‌های معین بدانیم. به طور کلی پنج رویکرد در خصوص ارزشیابی عملکرد سازمانی معرفی شده است (Noe et al., 2008: 345؛ Snell & Bohlander, 2007: 333). این رویکردها عبارتند از: ۱- رویکرد مقایسه‌ای^[۵۳]، ۲- رویکرد ویژگی‌ها^[۵۴]، ۳- رویکرد رفتاری^[۵۵]، ۴- رویکرد نتایج^[۵۶] و ۵- رویکرد کیفیت^[۵۷].
رویکرد مقایسه‌ای: رویکرد مقایسه‌ای به مدیریت عملکرد، نیازمند این است که ارزیابیکننده، عملکرد افراد را با دیگران مقایسه کند. این رویکرد معمولاً از ارزیابی جامع یک عملکرد فردی یا ارزشی به منظور رتبه‌بندی افراد در یک گروه کاری استفاده می‌کند. حداقل سه فن در این رویکرد مورد استفاده قرار می‌گیرد که شامل: رتبه‌بندی، توزیع اجباری، و مقایسه زوجی می‌شود.
رویکرد ویژگیهای فردی: این رویکرد به مدیریت عملکرد، بر گسترش ویژگیهای معینی که برای موفقیت سازمان مطلوب تلقی می‌گردد، تأکید می‌کند. فنونی که در این رویکرد مورد استفاده قرار می‌گیرد، مجموعه‌ای از رفتارها و ویژگیها شامل: ابتکار، رهبری، خصلت رقابتی و ارزشیابی افراد را دربرمی‌گیرد.
رویکرد رفتاری: این رویکرد تلاش می‌کند رفتارهایی که یک کارمند بایستی انجام دهد تا در کارش مؤثر باشد را تعریف کند. فنون متنوعی در این رویکرد تعریف شده است که مستلزم این است که یک مدیر ارزیابی ‌کند کدام کارمند این رفتارها را از خود بروز می‌دهد. فنون مذکور عبارتند از: وقایع حساس، مقیاس‌های درجه‌بندی رفتاری، مقیاس‌های مشاهده رفتاری، اصلاح رفتار سازمانی و مراکز سنجش.
رویکرد نتایج: این رویکرد بر مدیریت اهداف، نتایج قابل اندازه‌گیری یک شغل و گروه های کاری تمرکز دارد. این رویکرد فرض را بر این می‌گذارد که می‌توان فردیت خود را از فرایند اندازه‌گیری جدا کرد که در این صورت نتایج به دست آمده نزدیک‌ترین شاخص‌های ویژگیهای فردی به اثربخشی سازمانی است. دو سیستم مدیریت عملکردی که در این رویکرد جای می‌گیرد شامل: مدیریت بر مبنای اهداف و سیستم ارزیابی و اندازه‌گیری بهره‌وری می‌باشد.
رویکرد کیفیت: چهار رویکرد پیشگفته رویکردهای سنتی به اندازه‌گیری و عملکرد سازمانی کارکنان تلقی می‌شوند. دو ویژگی اصلی رویکرد کیفیت؛ مشتری‌گرایی و رویکرد پیشگیری از خطا هستند. ارتقاء رضایت مشتریان داخلی و خارجی از اهداف اولیه و اساسی رویکرد کیفیت است.
روش های ارزشیابی عملکرد
روش های مختلفی برای ارزشیابی عملکرد کارکنان وجود دارد که در قالب هر یک از رویکردهای ذکر شده می‌توان آنها را دسته‌بندی نمود (Byars and Rue, 2008: 218) اما اینکه کدام روش، مناسبترین یا بهترین روش ارزیابی است به هدف سازمان از ارزیابی کارکنان بستگی دارد و معمولاً نیز ترکیبی از روش های مختلف برای ارزیابی کارکنان به کار گرفته می‌شود. اسنل و بولندر (۲۰۰۷: ۳۸۴) روش های ارزشیابی عملکرد سازمانی را در سه دسته کلی به شرح زیر ارائه نموده‌اند:
الف- روش های مبتنی بر ویژگیهای فردی
– روش مقیاس رتبه‌بندی ترسیمی^[۵۸]؛
– روش مقیاس استانداردهای مختلط^[۵۹]؛
– روش انتخاب اجباری^[۶۰]؛
– روش توصیفی^[۶۱].
ب- روش های مبتنی بر رفتار یا روش های رفتاری
– روش ثبت وقایع حساس^[۶۲]؛
– روش چکلیست^[۶۳]؛
– روش مقیاس رتبه‌ای رفتاری^[۶۴]؛
– مقیاس مشاهده رفتار^[۶۵].
ج- روش های مبتنی بر نتایج
– روش مدیریت بر مبنای اهداف^[۶۶]؛
– روش کارت امتیازی متوازن^[۶۷].
سایر صاحبنظران، علاوه بر روش های فوقالذکر روش های دیگری را نیز معرفی کردهاند که در ادامه ضمن تعریف مهمترین روش های مورد اشاره، با بهره گرفتن از دیدگاه های مختلف (Byars and Rue, 2008: 218; Snell & Bohlander, 2007: 333; Noe et al., 2008: 345; Bernardin, 2003; 153; Ivancevich, 2007: 273) مزایا و معایب روش های فوق‌الذکر را بیان خواهیم نمود.
۱- روش مقیاس رتبه‌بندی ترسیمی: یک رویکرد خصیصه‌ای به عملکرد سازمانی است که به وسیله آن هر کارمندی بر اساس یک مقیاس ویژگیها، رتبه‌بندی می‌شود. در این روش، ارزشیابیکننده می‌تواند ارزشیابیشونده را با توجه به هر یک از ابعاد مختلف عملکردش، با بهره گرفتن از پیوستاری که نقاط مختلف آن تعریف شده، ارزشیابی نماید. ارزشیابیکننده پس از تعیین تعدادی عوامل، ارزشیابیشوندگان را بر حسب هر یک از آنها، با درجاتی از قبیل برجسته، خوب، متوسط، ضعیف یا بد ارزشیابی می‌کند.
۲- روش مقیاس استانداردهای مختلط: یک رویکرد خصیصه‌ای دیگر شبیه سایر روش های مقیاسی است. اما، بر مبنای مقایسه با یک استاندارد با بهره گرفتن از عباراتی نظیر: بهتر از، برابر با، بدتر از می‌باشد. تفاوت عمده آن با روش رتبه‌بندی ترسیمی (در ارزیابی رفتار یا ویژگیهای شخصیتی) آن است که رفتار یا ویژگیهای شخصیتی در این مقیاس به طور تصادفی ارزیابی و مرتب می‌شود و طبقه‌بندی‌های عملکردی که بر اساس این مقیاس باید سنجیده شوند، شناسایی نمی‌گردد.
۳- روش انتخاب اجباری: رویکرد خصیصه‌ای دیگری به عملکرد سازمانی است که نیازمند این است که ارزیابیکننده از بین عبارات طراحی شده به منظور تشخیص بین عملکرد موفق و ناموفق، انتخاب کند. به عبارات دیگر طبقاتی را برای ارزشیابی کارکنان در نظر گرفته و کارکنان را درون آن جای می‌دهند. طبقات به طور مثال می‌تواند شامل: ۱- سخت کار می‌کند؛ ۲- دقیق کار می‌کند؛ ۳- ابتکار نشان می‌دهد؛ ۴- به مشتریان پاسخگو است؛ ۵- با کیفیت ضعیف تولید می‌کند؛ ۶- فاقد عادات کاری خوب است، باشد.
۴- روش توصیفی: این روش نیازمند آن است که ارزیابیکننده جملاتی را برای توصیف رفتار ارزیابیشونده بیان کند. در این روش برعکس مقیاس‌های رتبه‌ای، که برای ارزیابی، ساختاری را فراهم می‌آورد، از ساختار خاصی پیروی نمی‌کند و نیازمند آن است که ارزیابیکننده آموزشهایی را در خصوص توصیف نقاط قوت و ضعف ارزیابیشونده و بیان پیشنهاداتی برای بهسازی آن ارائه نماید.
۵- روش ثبت وقایع حساس: این روش جزء روش های مطرح در رویکرد رفتاری می‌باشد. واقعه حساس به یک واقعه غیرمعمول که مشخصکننده عملکرد بالا یا ضعیف کارمند در برخی از قسمت‌های شغل است، می‌باشد. در این روش، وظیفه اصلی ارزشیابیکننده، عبارت است از مشاهده، ثبت و ضبط عملکرد و رفتارهای غیرمعمول مثبت و منفی که در فرد موردنظر ملاحظه شده است.
۶- روش چکلیست: یکی از قدیمی‌ترین روش های ارزیابی، روش چکلیست است. در این روش یک سلسله سؤالات یا جملاتی مطرح می‌شود و ارزشیاب بدون آنکه از ارزش واقعی اظهارنظر خود مطلع باشد باید در مقابل سؤال یا عبارت یا جمله‌ای که بیش از همه مبین خصوصیات یا صفات مورد نظر کارمند است، علامت بگذارد. تعبیر و تفسیر عبارات و جملات چک شده بر عهده متخصصان امور پرسنلی می‌باشد.
۷- روش مقیاس رتبه‌ای رفتاری: این روش کارکنان را در یک مقیاس پیوسته از رفتارهای حساس توصیف شده از منفی تا مثبت یا از عملکرد بالا تا عملکرد پایین، رتبهبندی می‌کند. این مقیاس شامل هر یک از ابعاد مهم عملکردی در یک شغل می‌باشد.
۸- روش مقیاس مشاهده رفتار: این روش تعداد رفتار موردنظر مشاهده شده را انداره‌گیری می‌کند و شبیه روش مقیاس رتبه‌بندی رفتاری است. به طوری که در هر دوی آنها تأکید بر وقایع حساس است.
۹– روش مدیریت بر مبنای هدف: این روش جزء روش های مبتنی بر نتیجه است و به عنوان یک فلسفه مدیریتی که عملکرد را بر مبنای دستیابی کارمندان به اهدافی که به وسیله توافق دوجانبه کارمند و مدیر تنظیم شده است، درجه‌بندی می‌کند.
۱۰- روش بازخورد ۳۶۰ درجه یا ارزیابی گروهی^[۶۸]: این روش نوعی ارزشیابی گروهی است. در این روش فهرستی از شایستگیهای مورد نظر تهیه میشود و از تمامی افراد مرتبط مستقیم و غیرمستقیم اعم از: مدیران، زیردستان، مشتریان، همکاران (و خود فرد) خواسته می‌شود تا پرسشنامه‌های مربوطه در مورد کارمندی که در خصوص آن اطلاعات دارند را تکمیل نمایند. واحد مدیریت منابع انسانی نتایج ارزشیابی را به کارمند ارائه می‌کند و کارمند می‌تواند دریابد که تا چه میزان عقیده وی با عقاید سایرین در خصوص عملکردش تفاوت دارد (Byars and Rue, 2008: 218 ).
۱۱- روش استانداردهای کار^[۶۹]: در این روش استانداردها یا سطوح مورد انتظار برونداد افراد تنظیم می‌شود و بر اساس آن هر یک از کارکنان با استانداردهای از قبل طراحی شده مقایسه می‌شوند. این مجموعه انتظارات و استانداردها عموماً از طریق مذاکره میان ارزشیابیکننده و ارزشیابیشونده تعیین می‌شود (Byars and Rue, 2008:224 ).
کدام روش ارزشیابی عملکرد سازمانی را انتخاب کنیم؟
انتخاب روش ارزیابی همانطور که بیان شد، تا حد زیادی به هدف ارزیابی، بستگی دارد. لازم به ذکر است اگرچه ساده‌ترین و کمخرج‌ترین روشها اغلب اطلاعاتی با کمترین دقت تولید می‌کنند اما، به معنی این نیست که روش های پیچیده و روشهایی که وقت زیادی برای اجرای آنها نیاز است، همیشه سودمندترین اطلاعات را ارائه می‌کنند (Snell & Bohlander, 2007: 360) جدول ۲-۲ برخی از نقاط قوت و ضعف رویکردهای خصیصه‌ای، رفتاری و مبتنی بر نتایج در عملکرد سازمانی را ارائه میکند.
جدول ۵-۲: خلاصه مزایا و معایب روش های ارزشیابی عملکرد سازمانی (Snell & Bohlander, 2007: 361)

روشها

مزایا

معایب

هر چند انسان به حکم خلقت، در پذیرش یا عدم پذیرش آن آزاد است و هیچ اجباری در کار نیست. اما پذیرفتن و نپذیرفتن دین حق برای او متفاوت خواهد بود؛ اگر پذیرفت شاکر است و اگر نپذیرفت کفور.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

برگزیدن راه حق و تشرف به دین اسلام اختیاری است، اما بعد از قدم نهادن در این راه و قبول اسلام به عنوان آیین زندگی دیگر عمل به دستورات و معتقد شدن به معارف آن اختیاری نخواهد بود و فرد ملزم به رعایت تمام دستورات آن خواهد بود. از این رو قرآن کریم می فرماید:
«وَ ما کانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لا مُؤْمِنَهٍ إِذا قَضَى اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَمْراً أَنْ یَکُونَ لَهُمُ الْخِیَرَهُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَ مَنْ یَعْصِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلالاً مُبیناً»^[۲۴۳]؛
«و هیچ مرد و زن مؤمنى را نرسد که چون خدا و فرستاده‏اش به کارى فرمان دهند، براى آنان در کارشان اختیارى باشد و هر کس خدا و فرستاده‏اش را نافرمانى کند قطعاً دچار گمراهىِ آشکارى گردیده است‏‏».
این «باید» در شریعت به معنای «جبر» و «سلب اختیار» نیست. بهترین دلیل برای این حرف، همین است که می بینید افرادی بین گناه و عبادت، آزادانه گناه را انتخاب کرده و آن را مرتکب می شوند. پس معلوم می شود کسی در انجام واجب و ترک حرام مجبور نیست.
راه شناخت اسلام هم کاملاً مشخص است. برای شناخت اسلام دو وسیله عمومی وجود دارد که همگان به آن توصیه شده اند: یکی عقل است و دیگری نقل.^[۲۴۴] اولی را براهین و ادله قطعی و مقبول تشکیل می دهد و دومی که خود به دو شاخه تقسیم می شود متشکل است از قرآن و عترت.
بر این اساس اگر کسی مطلبی را به اسلام نسبت داد که با یکی از اینها در ستیز بود به هیچ عنوان از او نمی پذیریم ولی اگر با عقل و نقل در تضاد نبود بلکه مورد تایید این دو بود دلیلی بر نفی آن نیست.
ثانیاً: در سراسر قرآن، عموم مشیت الهی به چشم می خورد که برای مثال می توان به آیه‌ی «وَ ما تَشاؤوُنَ الّا ان یَشاءَ اللهُ» اشاره کرد. قرآن یک کتاب توحیدی عجیبی است؛ یعنی همیشه بشر را از شرک دور می‌کند و اینکه کسی خیال کند در عالم حادثه‌ای رخ می‌دهد که از علم یا قدرت و یا مشیت خدا بیرون باشد را هرگز نمی‌پذیرد. این است که می‌بینیم عبارت « من یشاء» و « ما یشاء» در قرآن زیاد به چشم می‌خورد؛ یعنی جز آنچه خدا بخواهد چیز دیگری در عالم واقع نمی‌شود؛ ولی اینکه همه چیز به مشیت خدا است و چگونگی آن، تفسیر می خواهد.
جبریون یا به اصطلاح کلامی “اشاعره” از این آیات چنین نتیجه‌گیری می کنند که در عالم هیچ چیزی شرط هیچ چیزی نیست. بنابراین اگر قومی در دنیا سعادت پیدا می کند سعادت او مشروط به هیچ شرطی نیست، بلکه خدا خواسته است و اگر قومی در دنیا بدبخت شد نیز باید بگوییم، خدا خواسته است. همچنین در آن دنیا اگر مردمی اهل بهشت شدند، فقط به خاطر این است که خدا خواسته اینها اهل بهشت باشند، نه اینکه چون کار خوب انجام داده اند. درنتیجه، هیچ مانعی ندارد که خدا یک بنده‌ی صالح متقی مطیع را به جهنم ببرد و یک بنده‌ی عاصی گناهکار مشرک را به بهشت ببرد! چون خودش می‌خواهد و هیچ چیز در جهان هستی شرط هیچ چیز دیگر نیست! این گروه پنداشته‌اند که اگر غیر از این بگوییم با توحید و مشیّت عام خدا منافات دارد.
تعریف دقیق اختیار انسان در این بحث این است که انسان، دارای جاذبه‌های درونی مختلفی است که می‌تواند با فعالیت درونی خود، یکی را بر دیگری ترجیح دهد و آنرا انتخاب کند و این اختیار، ملاک تکلیف است. هر جا تکلیفی بود دلالت دارد که چنین اختیاری هست و به عکس: هر جا تکلیفی نبود، دلیل است بر اینکه چنین اختیاری وجود ندارد.
آیاتی داریم که با دلالت مطابقه و با صراحت، دلالت بر اختیار انسان می‌کند:
«قُلِ الْحَقُّ مِنْ رَبِّکُمْ فَمَنْ شاءَ فَلْیُؤْمِنْ وَ مَنْ شاءَ فَلْیَکْفُرْ» ^[۲۴۵] «بگو حق از پروردگار است پس هر که بخواهد بگرود وهرکه بخواهدانکار کند.»
ثالثاً: شبهه‌های جبریون باطل است
جبریون با استناد به آیات دیگر قائل به جبری بودن مشیت و اراده ی انسان شدند از جمله آنکه می‌گویند: در کنار آیاتی که ذکر شد ، آیات دیگری هست که موجب توهم جبر است.
یک دسته از این آیات می‌فرماید که مشیت و اراده ی شما، محکوم مشیت خداست و مشیت خدا بر شما غلبه داردمانند آیه: «وَ ما تَشاؤُنَ إِلاَّ أَنْ یَشاءَ اللَّهُ رَبُّ الْعالَمِینَ» ^[۲۴۶] «تاخداپروردگار جهانیان نخواهد شما نیز نخواهید خواست»
این آیه ایهام دارد که اگر خدا بخواهد، در ما مشیئتی پیدا می‌شود و اگر نخواهد، ما نیز نخواهیم خواست و کاری انجام نمی‌دهیم. پس آنچه مؤثر است، خواست خداست و ما ابزار بی اراده‌ای بیش نیستیم.
دسته ی دیگر، آیاتی است که می‌فرماید : آنچه انسان انجام می‌دهد، باید به اذن خدا باشد نظیر آیه ی:
«وَ ما کانَ لِنَفْسٍ أَنْ تَؤمنِ إِلاَّ بِإِذْنِ اللَّهِ» ^[۲۴۷] «و هیچ کس را نرسد که جز به اذن خدا ایمان بیاورد»
یعنی حتی ایمان و کفر انسان محکوم اذن الهی است.
همچنین، آیاتی در مورد قضا و قدر وجود دارد دال بر اینکه آنچه انجام می‌دهید در کتابی نوشته شده و هیچ چیز خارج از حوزه‌های قضا و قدر الهی تحقق نمی‌یابد. نظیر آیه :
«وَکُلَّ شَیْءٍ أحْصَیْنَاهُ فِی إِمَامٍ مُبِینٍ»^[۲۴۸] «و هر چیزى را در کارنامه‏اى روشن برشمرده‏ایم»
مقصود از «إِمامٍ مُبِینٍ» لوح محفوظ است. و برخى گویند که مقصود صحیفه‏هاى اعمال است و چون اثر آن مندرس و کهنه نمى‏شود «مبین» نامیده شده است.^[۲۴۹]
ولی اراده ی خدا و انسان، در عرض هم نیستند و اراده ی خدا جانشین اراده ی انسان نمی‌گردد، بلکه در طول یکدیگرند: کاری که با اراده ی انسان صورت می‌گیرد، این کار با مبادی و آثارش، «یکجا» تحت اراده ی خداست. کار ما، با اراده ی خود ما، رابطه علل و معلولی داردما باید اراده کنیم تا کاری انجام گیرد، تا اراده نکنیم، کار تحقق نمی‌یابد اما همین علت و معلول و نیز مبادی دیگر، همه، متعلق اراده ی الهی است. علت قریب و مباشر این کار، اراده ی انسان است پس اراده ی الهی در طول اراده ی انسان است.
با وجود رابطه سلسله وار علی و معلولی؛ اما همه محکوم اراده ی الهی هستند. اصولا کل نظام ، متعلق اراده ی الهی است; تا اراده ی الهی نباشد، این نظام، موجود نمی‌شود اگر اراده ی خدا نباشد، نه ما که مریدیم وجود خواهیم داشت و نه مرادی و نه اراده ای! زیرا چنانکه گفتیم اراده ی ما و خدا در طول یکدیگرند و منافاتی ندارد با این که همه ی این نظام بکلی متعلق اراده ی الهی باشد. این کلید حل همه ی این مسائل است، در اذن، مشیت، قضا و قدر و… که هیچکدام جانشین اراده ی انسان نیستند، بلکه نظامی است فراسوی نظام علت و معلول این جهان. آیاتی در مقام بیان توحید افعالی هستند و می‌خواهند انسان را از جهان که نسبت به خود و خدا دارد خارج کنند، آدمی خیال می‌کند در انجام کارهایش مستقل است، این توهم باطل است (و اکثر انسانها به آن مبتلایند). قرآن‌کریم می‌خواهد مردم را از این غفلت، بیدار کند تا گمان نکنند که مستقل‌اند و چه خدا باشد، چه نباشد و بخواهد یا نخواهد آنان هستند و کارشان را انجام می‌دهند، قرآن می‌خواهد نشان دهد که اراده ی الهی، فوق اراده ی انسانهاست:
«فَلَوْ شاءَ لَهَداکُمْ أَجْمَعِینَ» ^[۲۵۰] «اگرخدا میخواست قطعأ همه شماراهدایت می کرد»
ای آنان که کفر ورزیدید، گمان نکنید که با کفر ورزیتان، اراده ی شما بر اراده ی خدا غالب آمده، نه، چنین نیست، بلکه «لو شاء لهداکُم…» می‌تواند همه را جبراً هدایت کند ولی این را نخواسته است. خواست تکوینی خدا اینست که انسان از راه اراده ی خود کار کند.
پس این تعبیرات برای آنست که کفار گمان نکنند که وقتی بر خلاف اراده ی تشریعی خدا، عمل می‌کند، او را عاجز کرده یا بروی سبقت گرفته‌اند.
ثالثاً: نظر اسلام درباره جبر یا اختیار انسان در کلام معصومین (ع)
برای روشن شدن بحث رجوع می کنیم به حدیث امام علی (ع ) که چنین می فرماید:
«یقول الإمام علی (ع): لا تقولوا و کلهم الله أنفسهم، فتوهنوا و لا تقولوا اجبرهم علی المعاصی فتظلموه ولکن قولوا لخیر بتوفیق الله و الشر بخذلان الله وکل سابق فی علم الله»^[۲۵۱]
مگویید که خداوند مردم را بخودشان واگذار نموده که هرچه خواهند بکنند، زیرا در این صورت خدا را ضعیف و ناتوان شمرده اید. و مگویید آنها را به گناه مجبور ساخته، که لازمه آن ستمکار دانستن خداوند است بلکه بگویید: هرکار نیکی از دست بشر برآید (در عین اختیار) به توفیق خداوند، و کار بدی که مرتکب گردد بر اثر خذلان (یاری ننمودن) خداست. و همه اینها در علم خداوند گذشته است.
«سئل عن الإمام الصادق عن القضاء و القدر: قال: ما استطعت أن تلوم العبد علیه فهو منه و ما لم تستطع أن تلوم العبد علیه فهو من فعل الله. یقول الله للعبد:لم عصیت؟ لم فسقت؟ لم شربت الخمر؟ لم زنیت؟ فهذا فعل العبد، و لا یقول له: لم مرضت؟ لم قصرت؟ لم ابیضّت؟ لم اسودّت؟ لأنه من فعل الله تعالى.» ^[۲۵۲]
از امام صادق(ع) درباره حقیقت قضا و قدر پرسیدند حضرت فرمود: چیزی که بتوان بنده را بدان سرزنش نمود از بنده است و آنچه که نتوان بنده را در مورد آن سرزنش نمود از خداست، خداوند به بنده اش میگوید چرا گناه کردی، چرا مرتکب جنایت گشتی، چرا میگساری کردی، چرا زنا کردی؟ زیرا این اعمال از بنده است. ولی نمی‌گوید: چرا بیمار شدی، چرا ناتوان گشتی، چرا سفید شدی، چرا سیاه گشتی؟ زیرا اینها از خداست.
«قال الإمام الرضا(ع): إن الله عز وجل لم یطع باکراه، و لم یعص بغلبه، و لم یهمل العباد فی ملکه، هو المالک لما ملکهم و القادر على ما أقدرهم علیه، فإن ائتمر العباد بطاعته لم یکن الله منها صادا، و لا منها مانعا، و إن ائتمروا بمعصیته فشاء أن یحول بینهم و بین ذلک فعل، و إن لم یحل و فعلوه فلیس هو الذی أدخلهم فیه»^[۲۵۳]
امام رضا فرمود: خداوند کسی را به اطاعت مجبور نسازد و در معصیتش نیز مقهور و مغلوب کسی نباشد و بندگانش در قلمرو سلطنتش رها و آزاد مطلق نباشند، آنچه را که خود در اختیارشان نهاده خود مالک آن است و بر هر آنچه که قدرت دارند خود بر آن قدرت دارد؛ پس اگر اطاعتش نمودند، خدا آنان را مانع نشود و اگر معصیتش کردند اگر بخواهد مانعیبین آنها و آن فعل پیش آرد که معصیت نکنند و اگر هم مانعشان نگردد و آنها آن را انجام دهند، در حقیقت خدا به معصیت وادارشان نساخته است.
«عن النبی صلى الله علیه وآله أنه قال: یکون فی آخر الزمان قوم یعملون المعاصی، ویقولون: إن الله قد قدرها علیهم، الراد علیهم کشاهر سیفه فی سبیل الله» ^[۲۵۴]
پیامبر (ص) فرمود: «در آینده گروهی بیایند که خدا را معصیت کنند و گویند خدا برما چنین مقدر نموده، کسیکه گفتار آنها را رد کند مانند کسی باشد که در راه خدا شمشیر زند.»
بزرگترین دلیل جبریون اینست که خداوند از ازل به کارهای بندگان آگاه بوده است و اگر بگوییم آنان در کارهایشان آزادند نتیجه آن است علم خدا تخلف پذیر است. و بطلان این دلیل کاملاً واضح است.
آری خدا علم دارد که مردم به اختیار خود فلان کار کنند، پس اگر بگوییم آنان در آن کار مجبورند بر خلاف علم خداوند گفته ایم. وشگفت اینکه قائلین به جبر خود مسلمان و بلکه از دانشمندان این دین هستند، پس آنان ثواب و عقاب و مدح وتوبیخ خداوند را که از مسلّمات دین اسلام است چگونه توجیه می کنند و در بعثت انبیاء چه فایده ای مترتب برآن دارند؟!
استاد بزرگ ایت الله خوئی در کتاب البیان به این مسئله پرداخته اند:
«هر انسانی درک می کند که وی بر بخشی از کارهایش قدرت دارد که می تواند آن را انجام دهد یا انجام ندهد، وهمه می دانیم که چون کار زشتی از کسی سرزند مورد سرزنش عقلا، و چون کار نیکی از او سر زند مورد ستایش آنان باشد و این بهترین دلیل است بر اینکه هرکسی در کارش مختار است و مجبور نیست.
و هر انسان عاقل این را نیز درک می کند که وی گرچه در برخی از کارهایش مختار است اما مقدمات آن کارها از اختیارش خارج است ، زیرا از جمله مقدمات کار یکی وجود خود او و زنده بودنش و درک آن کار و شوق و علاقه اش به آن کار و متناسب بودن آن کار با یکی از نیروهای جسمی او و توانش بر انجام آن کار است که همه اینها از اختیار او خارج و بدست کسی دیگر است که او همان سازنده انسان است.
و معلوم است که انسان نسبت به سازنده خود مانند ساختمان نسبت به بنّا یا خطّ نسبت به خطّاط نیست که چون کار تمام شد دیگر به سازنده نیازی نداشته باشد، بلکه انسان تا زمانی که قرار است زنده باشد مدام به آن نیازمند است که هر آن به وی مدد رساند و حیاتش را ادامه دهد و به ضربان قلبش استمرار بخشد مانند روشنایی برق که بایستی مدام از کارخانه برق نیرو بگیرد و هر آن که ارتباطش از آن قطع شود در حال خاموش می شود.
پس کارهای انسان مانند آن است که شما در اتاقی تاریک دکمه چراغی را بزنی و آن را روشن کنی که از سویی این روشنایی به شما نسبت داده می شود که شما دکمه را زده ای و از سوی دیگر به موتورهای مولد برق نسبت داده می شود که اگر به آنجا متصل نبود نوری نبود.
محققان متأخر در این باب معتقدند: «اصل قدرت تمام وسائلی که عوامل طبیعی کار می باشد از خداوند است و بهره برداری اختیاری از آن قدرت و وسائل مربوط به انسان است. نظر امامیه اصل امر بین الامرین و بهترین تفسیر برای این اصل است. بدین صورت فرض کنیم که فردی مبتلا به فلج است، به طوری که توانایی حرکت ندارد و ما می توانیم با وصل کردن سیم برق او را به حرکت وادار کنیم و آن شخص فلج با نیروئی که ما در اختیارش گذارده ایم اختیارا کارهایی را انجام دهد. در اینجا آنچه از این کار به ما مستند است نیرو و قدرتی است که ما توسط برق در او ایجاد کرده ایم در هر لحظه قدرت سلب آن را داریم. از طرف دیگر بهره برداری به اختیار اوست. همچنین است مثل انسانها، در هر لحظه ریزش آن نیرو از فیاض مطلق انجام می گیرد و در هر لحظه می تواند آن را قطع کند، ولی اختیار بهره برداری از آن نیرو کاملا به دست ماست و این است معنای « لاحول و لاقوه الا بالله»^[۲۵۵] با توجه به قاعده معروف «ابی الله ان یجری الامور الا باسبابها»^[۲۵۶] «خداوند ابا و پرهیز دارد از جریان امور، مگر از طریق اسباب آن ها» افعال اختیاری ما نیز از این قاعده مستثنا نیست. از این رو افعال ارادی ما هم مال خداست و هم مال ما، اما در طول هم نه به طور اشتراک. جمع بودن همه عوامل غیرارادی و قرار دادن اصل اراده در زمره حلقه های اختیار از ناحیه خداست، ولی به کار بردن این اختیار و بهره برداری از آن از ناحیه ماست. در حقیقت او خواسته که ما با اراده و اختیار خود افعال ارادی مان را انجام دهیم. پس او فاعل بالتسبیب است و ما فاعل بالمباشره.
۵-۴-۴ شبهه چهارم: مسئله عقوبت کیفر و پاداش در تعارض با اختیار و آزادی است. موضوع کیفر ارتداد نیز در این شبهه مطرح است.
۵-۴-۴-۱. جواب و رد شبهه
لزوم توجه به دوگانگی الهامات نفسانی انسان (فطرت و وجدان در مقابل نفس اماره) قرآن و حدیث برای وجدان انسان در برابر محیط و جبر تاریخ و جبر اقتصادی و جبر سیاسی و جبر جغرافیایی و …، حریت و آزادی و استقلال قایل است و معتقد است که فطرت و عقل وجدان الهی در انسان در هر شرایطی می تواند بیدار باشد ودر جهت درست سوق دهد و خدا هم، به موجب همان بیداری و تَنَبُّه، انسان را پاداش و کیفر می دهد. این مضمون در اولین حدیث کتاب شریف کافی از امام باقر (ع) بیان شده است:
«لَمّا خَلَقَ اللهُ العقلَ استَنطَقَهُ، ثُمَّ قالَ لَهُ اَقبِل، فَاَقبَلَ، ثُمَّ قالَ لَهُ: اَدبر، فَاَدبرَ، ثُمَّ قالَ … ما خَلَقتُ خَلقاً هُوَ اَحَبُ الیَّ مِنکَ … ایّاکَ اُعاقبُ وَ ایّاکَ اُثیبُ»^[۲۵۷] «چون خدا عقل را آفرید از او بازپرسى کرده باو گفت پیش آى پیش آمد، گفت باز گرد، بازگشت، فرمود بعزت و جلالم سوگند مخلوقى که از تو به پیشم محبوب‏تر باشد نیافریدم و ترا تنها به کسانیکه دوستشان دارم بطور کامل دادم. همانا امر و نهى کیفر و پاداشم متوجه تو است.»
بدون شک آن مکتب هایی که انسان را در مقابل شرایط جغرافیایی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و غیره به صورت موجود مجبور و مانند خسی که روی سیل قرار گرفته است و بدون اختیار خودش این طرف و آن طرف می رود، می دانند، شخصیت انسان را محو کرده اند، ولی قرآن برای انسان شخصیتی مافوق همه‌ی این شرایط قایل است.
یک دلیل دیگر این است که زندگی انسان در منطق قرآن از آدم شروع شده است؛ آن هم یک انسان متعلّم «وَعَلَّمَ آدم الاسماءَ کُلّها»^[۲۵۸]، یک انسان مکلف که برگزیده ی خداست، همین انسان عصیان می‌کند؛ همین انسان موفق به توبه می شود. معلوم می شود که اصلاً انسان پیش از اینکه وارد جامعه شود و پیش از آنکه وضع طبقاتی پیدا کند و پیش از آنکه شرایط مختلف سیاسی و اقتصادی و غیره بر او حکومت کند، در درون خودش دو جنبه ی متضاد از الهامات نفسانی دارد. انسان آفریده شده است که از این دو امر متضاد یکی را انتخاب کند، از یک طرف، شیطان می آید.
و انسان را ترغیب و وسوسه می کند که به تعبیر قرآن “تسویل” نام دارد؛ یعنی مرغوب شهوانی انسان را زیبا جلوه می دهد و از طرف دیگر، فطرت و عقل و همچنین پیامبران انسان را به خیر و صلاح دعوت می کنند. به انسان گفته اند تو اختیار کاملی داری که از میان این دو ضد، یکی را انتخاب کنی. یعنی جنگ تلخی است میان مشتهیات نفسانی و الهامات وجدانی و عقلی و هدایت های انبیا که به کمک آنها آمده اند. «وَ نفسٍ وَ ما سَواها * فَاَلهَمَها فُجورها وَ تَقواها»^[۲۵۹] «سوگند به نَفْس و آن کس که آن را درست کرد * سپس پلیدکارى و پرهیزگارى‏اش را به آن الهام کرد»

ارزیابی متغیر های داخلی
تعیین اهداف
تعریف نقاط قوت
ارزیابی استراتژی تعیین استراتژی بازخورطراحی استراتژی
شکل۲-۱۱- مدل دیوید
در مجموعه مدیریت بایستی با توجه به سبک رهبری خود، شرایط سازمان، نقاط قوت و ضعف سازمان،میزان پذیرش و آمادگی نیروی انسانی وشرایط و موفقیت محیطی،استراتژی خود را براساس یک مدل تلفیقی تدوین کند.شناخت این مدل­ها به مدیر کمک خواهد کرد با توجه به ابعاد و متغیر­های مختلف استراتژی مناسب و کاربردی را طراحی نماید.
۲-۱۹- روش های اجرای صحیح استراتژی­ های سازمانی
۲-۱۹-۱- روش ارزیابی متوازن :در اواخر دهه­ ۱۹۸۰،مقالات متعددی در نشریات مدیریّتی اروپا و آمریکا در مورد ناکارآمدی روش­های ارزیابی عملکرد شرکت­ها منتشر می­شد.در سال ۱۹۸۷،تحقیقی توسط انجمن ملی حسابداران آمریکا نشان داد که ۶۰ درصد از مجموع ۲۶۰ مدیر مالی و ۶۴ مدیر اجرایی شرکت­های آمریکایی از سیستم ارزیابی شرکت خود ناراضی بودند.سیستم­های سنّتی ارزیابی عملکرد عمدتاً متکی بر سنجه­های مالی بوده و امور مالی شرکت­ها مسؤول انجام این ارزیابی­ها بودند.در عصر اقتصاد صنعتی معیار­های مالی شاخص­ های خوبی برای سنجش موفّقیت شرکت­ها بودند،چرا که مزیت­های رقابتی آن عصر عمدتاً مبتنی بر کاهش بهای تمام شده ناشی از صرفه مقیاس و تولید انبوه بود.پیچیده­تر شدن مناسبات اقتصادی و مسائل کسب و کار در آستانه­ قرن بیست و یکم، اتکای شرکت­ها به سنجه­های مالی برای ارزیابی عملکرد و نشان دادن نقاط قوّت و ضعف آن­ها ،کمرنگ شد و نارسایی سنجش­های مالی صرف بیش از پیش نمایان گردید.با توجّه به محدودیّت­های روش­های سنّتی ارزیابی عملکرد که عمدتاً بر سنجه­های مالی استوار بودند، نه تنها دیگر انعکاس کامل دلایل توفیق و یا عدم توفیق شرکت­ها کفایت لازم را نداشتند، بلکه ارتباطی منطقی و علّت و معلولی بین عوامل محرکه توفیق و دستاوردهای حاصله نیز برقرار نمی­کردند و از این رو در حمایت از برنامه ­های مدیریّت بالاخص برنامه ­های استراتژیک سازمان ناتوان بودند.

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در اوایل دهه ۱۹۹۰،رابرت کاپلان استاد دانشکده بازرگانی دانشگاه­ هاروارد باتفاق دیوید نورون طرحی تحقیقاتی را به منظور علل توفیق دوازده شرکت برتر آمریکایی و مطالعه روش­های ارزیابی عملکرد را آغاز کردند.حاصل این تحقیق در مقاله­ای تحت عنوان ” سنجه­هایی که محرک­های عملکرد­اند“^[۵۶].در ژانویه­ی ۱۹۹۲ در نشریه^[۵۷]تجاری هاروارد منتشر شد. در این مقاله اشاره شده بود که شرکت­های موفّق برای ارزیابی عملکرد خود فقط به سنجه­های مالی متکی نیستند بلکه عملکرد خود را از سه منظر دیگر یعنی مشتری، فرایند­های داخلی، و یادگیری و رشد نیز مورد ارزیابی قرار می­ دهند. به این ترتیب کاپلان و نورتون اعلام کردند که برای انجام یک ارزیابی کامل از عملکرد سازمان می­بایست این عملکرد از چهار زاویه دید یا منظر^[۵۸] مورد ارزیابی قرارگیرد.
۱- منظر مالی^[۵۹] ۲- منظر مشتری^[۶۰] ۳- منظر فرایند­های داخلی^[۶۱] ۴- منظر یادگیری و رشد^[۶۲]
یافته­های یادگیری و نورتون موید این واقعیت بود که شرکت­های موفّق، در هر یک از این چهار منظر، اهداف^[۶۳] خود را تعیین و برای ارزیابی توفیق در این اهداف در هر منظر، سنجه­هایی^[۶۴] انتخاب کرده و اهداف هر یک از این سنجه­هارا^[۶۵] برای دوره­ های ارزیابی مورد نظر، تعیین می­ کنند، سپس اقدامات و ابتکارات اجرایی^[۶۶] جهت تحقق این اهداف را برنامه­ ریزی و به مورد اجرا می­گذارند. کاپلان و نورتون متوجّه شدند که بین اهداف و سنجه­های این چهار منظر نوعی رابطه­ علّت و معلولی وجود دارد که آن­ها را به یگدیگر ارتباط می­دهد (شکل۲-۱۲).
شکل۲-۱۲- رابطه علّت و معلولی در چهار منظر ارزیابی متوازن
منظر مشتری
منظر فرایند داخلی
منظر یادگیری ورشد
منظر مالی
( کاپلان،رابرت اس،نورتون،دیوید پس،۱۳۸۶،سازمان های استراتژی محور، ترجمه پرویز بختیاری،انتشارات سازمان مدیریّت صنعتی،چاپ پنجم، ص ۱۵)
۲-۲۰- روش SWOT در برنامه ریزی استراتژیک
همان طور که اشاره شد، برنامه ریزی استراتژیک یا عبارت کلی­تر مدیریت استراتژیک نگاهی کل­گرا، سیستمی، و دوربرد به برنامه­ ها دارد و می­ کوشد تا راهنمای عمل مدیران در افق­های زمانی دورتر و حیطه­های وسیع­تر اجرایی باشد. البته در آغاز شکل­ گیری برنامه ریزی استراتژیک، برنامه­ ها برای دوره­ های زمانی بلند مدت ۳ ساله، ۵ ساله، و۷ ساله تنظیم می­شدند و برنامه­هایی که دارای پیش بینی­های بلند مدت بودند، برنامه ­های کامل­تر به حساب می­آمدند.
برنامه ریزی استراتژیک به شکل­های گوناگون و در قالب مدل­های مختلف ارائه شده ­اند که دراین قسمت به یکی از متداول­ترین آن­ها اشاره می­کنیم. این مدل سوات^[۶۷] نامیده شده و شامل بررسی نقاط قوت ، نقاط ضعف، فرصت ها و تهدیدات^[۶۸] است و عنوان آن را حروف ابتدای این چهار جزء گرفته شده است.
در این مدل دونوع بررسی صورت می­گیرد؛ یکی بررسی درونی که دربرگیرنده قوت­ها و ضعف­های داخلی سازمان است و امکان یک ارزیابی دقیق از منابع و محدویت­های سازمان را برای مدیریت فراهم می­ کند. بررسی دورنی باید با واقع بینی انجام گیرد، بدین معنی که در بر آورد قوت­ها اغراق نشود و ضعف­های سازمان نادیده گرفته نشوند. در چنین شرایطی مدیریت می ­تواند امکانات و محدویت­های سازمان را به درستی شناسایی و برنامه­ ریزی صحیحی را تنظیم و اجرا کند.
از سوی دیگر، کل­نگری برنامه ریزی استراتژیک ایجاب می­ کند که به محیط بیرونی سازمان نیز توجه شود. از این رو مدیریت پس از بررسی دورنی به ارزیابی فرصت­ها و تهدیدات محیط بیرونی می ­پردازد. بررسی بیرونی مواردی چون شرایط اقتصادی، سیاسی فرهنگی …، و موقعیت رقبا را برای مدیریت مشخص می­سازد. هنر مدیریت استراتژیک در آن است که بتواند بهترین ترکیب را، که حاصل این بررسی­هاست. برای برنامه­ ریزی به دست آورد . در شکل۱۳-۲ چهار حالت برنامه ریزی استراتژیک نشان داده شده است. (الوانی ، ۱۳۸۹: ۶۰)
شکل۲-۱۳- حالات چهارگانه برنامه ریزی استراتژیک(منبع: مدیریت عمومی ، دکتر سید مهدی الوانی ، نشر نی ،۱۳۸۹: ۶۰)
بررسی درونی
قوت ضعف
فرصت
بررسی بیرونی
تهدید
همان طوری که در شکل بالا دیده می­ شود، درحالت اول ، که سازمان از قوت­های درونی برخوردار و محیط بیرونی نیز فرصت­هایی را در اختیار سازمان قرار داده است، بهترین شرایط برای بهره ­برداری وجود دارد و سازمان می ­تواند از این موقعیت نهایت استفاده را به عمل آورد.
درحالت دوم که سازمان دارای ضعف­هایی است اما محیط مهیا و اماده بهره برداری است(محیط فرصت­هایی برای سازمان دارد.) مدیریت باید با تغییر در نوع خدمت یا کالای خود از محیط مساعد استفاده کند و بر ضعف­های سازمان خود فایق آید به عنوان مثال سازمانی که دچار ضعف مالی شده است، ولی در محیط آن مشتریانی وجود دارند که از امکانات مالی خوبی برخوردارند، می ­تواند با پیش فروش محصولات یا خدمات خود و یا مشترک کردن مشتریان و دریافت مبلغی از پیش ، بر مشکلات مالی غلبه کند.
در حالت سوم، که سازمان از قوت­های کافی برخوردار است، اما محیط مساعد نیست باید ترتیبی اتخاذ شود که تهدیدات محیط به فرصت بدل شوند و زیانی را متوجه سازمان نسازند.
درحالت چهارم که سازمان ضعف دارد و محیط نیز تهدید آمیز است، سازمان باید از فعالیت فعلی صرف نظر کند و در پی آن باشد که با محصولی متفاوت، در بازاری دیگر به کار خود ادامه دهد.
بدین جهت مدیریت با بررسی دورنی و بیرونی در مدل سوات ، استراتژی­ های سازمان را به طور واقعی و با توجه به امکانات دورنی و فرصت­های بیرونی تنظیم و آینده سازمان را با اطمینان پیش بینی می­ کند. البته نباید از یاد برد که مشخص ساختن حالات چهار گانه و تعیین ضعف­ها و فرصت­ها و تهدیدات، صرفاً با اظهار نظر مسئولان و مدیران صورت نمی­گیرد، بلکه با کسب اطلاعات و آمار دقیق و مستند کارشناسان و بدون جهت­گیری خاص و پیش داوری این حالات تعریف می­ شود.
۲-۲۱- چرا استراتژی ها درعمل پیاده نمی­شوند؟
باید قبول کرد که رمز بقا و موفّقیت سازمان­ها در جهان پر التهاب و پر از تحول امروز، هشیاری مدیران و رهبران این سازمان­ها در اتخاذ مناسب­ترین استراتژی­ها برای سازمان خود بوده است.
ولی مسأله­ مهم­تر در فرایند مدیریّت استراتژیک، موضوع پیاده­سازی استراتژی است. در سال ۱۹۹۹ مجله Furtune طی مقاله­ای ادعا کرد که ۷۰ درصد دلیل شکست مدیران ارشد اجرایی ⁽CEO⁾ در آمریکا، نه به خاطر ضعف آن­ها در فرموله کردن استراتژی بلکه بدلیل عدم توفیق آن­ها در پیاده سازی استراتژی­هایشان بوده است(۲). چرا پیاده­سازی استراتژی تا این حد مشکل است؟ محققین دلایل ناکامی سازمان­ها در اجرای استراتژی­هایشان را به چهار نوع محدویت یا مانع نسبت داده­اند :
۱-مانع مربوط به عدم انتقال استراتژی
۲-مانع مربوط به عدم همسویی کارکنان با استراتژی
۳-مانع مربوط به عدم تعهد مدیریّت ارشد
۴-مانع مربوط به عدم تخصیص منابع لازم
۲-۲۲- مقایسه و جمع‌بندی تعدادی از مدل‌های تدوین استراتژی
براساس یک برداشت اجمالی از مدل­های تدوین استراتژی می‌توان جمع‌بندی زیر را ارائه داد:
۱-از ارائه مدل هاروارد تا مدل­های هانگر و دیوید یک سیر تکاملی به چشم می‌خورد و به نظر می‌رسد مدل‌ها از شکل ساده و یک بعدی به سمت پیچیدگی و چند بعدی گام برداشته‌ و اجرایی‌تر نیز شده‌اند.
۲ـ علیرغم وجود تفاوت‌های ظاهری، اکثریت این مدل‌ها روی دو بعد داخلی و خارجی سازمان‌ها در تدوین استراتژی تاکید داشته‌اند و لذا توجه به نقاط قوت و ضعف داخلی و نیز قوت ها و تهدیدهای خارجی تقریباً مدنظر همه مدل‌ها بوده است.
۳- در همه مدل‌های تدوین استراتژی این پیام اساسی وجود دارد که: سازمان‌ها برای ماندن در میدان رقابت باید هم وضعیت موجود خود را بشناسند و هم برای ماندن و برخورداری از سهم بیشتر موقعیت خود را در مقایسه با توان، سهم و وضعیت رقبا سنجیده و دریابند که استراتژی چیزی نیست جز تعیین موقعیت و جایگاه یک سازمان در مقایسه با نیروهای رقیب.
۴ـ در همه مدل­ها نوعی عقلانیت و تصمیم‌گیری عقلایی مورد توجه قرار گرفته است و این نیست جز مفروض داشتن اینکه در محیط سازمان کلیه اطلاعات مورد نیاز قابل دسترسی است و برای دستیابی به استراتژی‌های مناسب می‌توان از روش عقلایی بهره‌گیری کرد و با وجود اینکه در مدل SWOT و نیز برخی مدل‌های دیگر تشخیص، ذوق، سلیقه و قدرت انتخاب افراد (موثر در فرایند تدوین استراتژی) تاثیر‌گذارند اما جایگاه خاصی برای تلقی اقتضایی کردن این رویکرد مورد توجه قرار نگرفته است. به تعبیر دیگر همه مدل‌های تدوین استراتژی برای همه محیط‌ها، رویکرد عقلایی را تجویز کرده‌اند. در حالیکه ممکن است این شیوه از تدوین استراتژی (پیروی از روش عقلایی) در همه محیط‌ها و سازمان‌ها پاسخگو نباشد. عناصر مهم این مدل‌ها ازجمله آیتم فرهنگ در جدول (۲-۲) مقایسه شده است. (B.tylor.1990 pp57-60)
جدول (۲-۲) مقایسه مدل های تدوین استراتژی