ابعاد گوناگون عدالت:

۱- عدالت در داوری: اسلام تأکید دارد که عدالت بر کلیه شئون داوری حکومت کند از این جهت شرط ‌کرده‌است که باید حاکم عادل باشد و بر او لازم است که در تمام مراحل حکم و حکومت طبق سنن عدالت عمل نماید، آنجا که نه آن می‌فرماید:«خداوند به شما فرمان می‌دهد که امانت ها را به صاحبان آن ها برسانید و هنگامی که میان مردم داوری می کنید از روی عدالت داوری کنید، از روی عدالت داوری کنید خداوند پند و اندرزهای خوبی به شما می‌دهد، خداوند شنوا و بیناست»

۲- عدالت در زمینه عمل به قانون: اسلام شدیداًً اصرار دارد که عدالت باید در تمام افراد جامعه بدون استثنا اجرا شود و در نظر اسلام همه مردم،از رئیس و مرئوس و… در برابر قانون مساوی هستند. رسول گرامی(ص) فرمود:«الناس امام الحق السواء» مردم در برابر قانون مساوی هستند.

۳- عدالت در زمینه اقتصاد: اسلام برنامه اقتصادی خود را نیز ‌بر اساس عدل وضع ‌کرده‌است و بر حکم اسلامی واجب نموده است که عدالت را در تمام زمینه‌های اقتصادی و با تمام مسائل ممکن، بسط و گسترش دهد و از هر نوع ظلم و اقتصادی مانند: ربا، احتکار و دادن امتیاز به بعضی ها، منع ‌کرده‌است و برای اجرای این قوانین جزائی قاطعی نیز وضع ‌کرده‌است که در تمام زمینه‌های اقتصادی، عدالت ‌را تضمین ‌کرده‌است. خداوند می‌فرمایند:« و اِن تبتم فلکم رؤوس اموالکم لا تظلمون و لا تظلمون» «اگر توبه کردید اصل سرمایه برای خودتان خواهد بود نه ستم کنید و نه به شما ستمی شود.»

۴-عدالت در زمینه روابط اجتماعی: اسلام نهایت سعی و کوشش نموده که روابط اجتماعی طبق قواعد عدل برقرار گردد و طوری تنظیم کرده که این روابط ظلم و بی عدالتی از یکی به دیگری از بین برود.اسلام عدالت را باعث عاقبت به خیری جامعه می‌داند. عاقبت و سرانجام عدالت از این جهت بهتر و نیکوتر است که وقتی ظلم در جامعه به تدریج روی هم جمع شود، موجب انفجار آن جامعه شده و سرانجام شهرها و مردم شهرها به فساد و نابودی کشیده می‌شوند.^[۷۷]

توصیه های بزرگان اسلام ‌در مورد عدالت اسلام:

بنده به شما توصیه می کنم برای حفظ ارزش‌ها و تبیین قسط و عدالت اجتماعی، فقه امام را زنده نگه دارید. ایشان علاوه بر اینکه سیاستمدار، فیلسوف بزرگ بود، یک فقیه دور اندیش بود که با شناخت افکار و اندیشه‌های وی، بسیاری از مشکلات کم می‌شود.^[۷۸]

امیرالمومنین در سخنانی گهر بار مهمترین مبدأ و اصل درعدالت عمومی اعلام و ابلاغ می‌کند و می فرمایند، کسی که بخاطر محبت و دوستی یا خویشاوندی افراد را برای انجام امور و مسئولیت های انتخاب کند و جز محبت و قرابت سببی نداشنه باشد حقیقتاً به خدا و رسول خدا(ص) و مسلمانان خیانت نموده، همچنین انتخاب اشخاص نادرست و فاسد یا فاسق و فاجر را هم شامل همین خیانت می‌داند.^[۷۹] اگر کسی به کسی دیگر ستم کند، یا به حق و حقوق دیگری تجاوز کند بخدا قسم رهایش نمی کنم تا رخش بر زمین نکشم و پای را به رخ دیگرش نگذارم و مگر به ادای حق گردن نهد و من با وصف این شدت و تندخویی، رخ خود را در قبال انسان سالم و حق دادن و حق گذار به زمین می گذارم و سر فرود می آورم.

نقش عدالت در رفع تبعیض و برقراری مساوات:

اسلام به تقسیم کار و تخصصی شدن امور و عقلانیت ابزاری، معتقد است و کسانی را که بدون تخصص و کارشناسی وارد مدیریت های صنعتی، کشاورزی و دولتی شوند، حتی اگه اخلاقاً افراد خوبی باشند خائن به جامعه اسلامی، می‌داند.^[۸۰]

حکمت خداوند ‌به این تعلق گرفته است که مردم طریقه زندگی عادلانه را بیاموزند و در حدود احکام الهی قدم بردارند این که بر ضد تبلیغات دشمنان اسلام با هر وسیله ممکن قیام نمایند تا روشن شود که اسلام برای تأسیس حکومت و عدالت‌گستری که در آن قوانین مربوط به مالیات و بیت المال و حق افراد وجود دارد آمده است اسلام همان حکومت است با شئونی که دارد و احکام و قوانین اسلام شأنی از شئون حکومت عادل اسلام است، بلکه احکام مطبوعات بالعرض و امور آلیه هستند که برای حکومت و اقامه عدل در جامعه وضع شده است(امام خمینی به نقل از کاظم قاضی زاده۱۳۸۸،صص۳۱، ۸۱).

اگر احکام اسلام پیاده شوند مستضعفین به حقوق خود می‌رسند. تمام اقشار به حقوق فقه خودشان می‌رسند.ظلم و جور ریشه کن می شود. در جمهوری اسلامی آزادی است، استقلال است و بلاخره همه چیز در اسلام مهیا شده است تا عدالت بر اسلام سایه افکند(امام خمینی،۱۳۸۸،ص۲۷۹) اصل ۲۹ قانون اساسی چنین مقرر می‌دارد، برخورداری از تأمین اجتماعی، بیکاری و پیری ….به صورت بیمه و دولت مکلف است طبق قوانین از محل درآمدهای عمومی و درآمدهای حاصل از مشارکت مردم، خدمات و حمایت های مالی را برای یکایک افراد کشور فراهم می آورد تا تبعیضات از بین می رود( یار احمدی خراسانی،۱۳۸۸).

تأثیر عدالت در برقراری حکومت اسلامی:

در دیدگاه امام علی(ع) حکومتی که ‌بر اساس عدالت اسلامی حرکت کند، ضمن حفظ استقلال و اقندار و عزت ‌و ارزشمندی، محبت مردم به حکومت استمرارمی‌یابد و زمینه عمران و آبادی کشور بیش از پیش فراهم می‌گردد و از سوی دیگر مولا علی(ع) حکومت بر پایه ظلم و جور را موجب فساد جامعه، اختلاف و شکاف طبقاتی، عقب ماندگی و سست شدن پایه های حکومت و دشمنی مردم نسبت به حکومت می دانند(امام علی،۱۳۸۸)روشن ترین ثمره عدالت، شکوفایی استعداد ها و به کمال رسیدن آن هاست زیرا وقتی فرد متصدی دانست که سعی و کوشش او ضایع نمی شود و اگر بلوغ و استعداد خود را آشکار سازد، بدون ظلم و بی عدالتی ، به حق خود می‌رسد، او فوراً استعداد خود را به کار می اندازد و از هر گونه تلاش و کوشش مضایقه نمی‌کند ولی اگر در جامعه بی عدالتی حاکم فرما شود، ظلم و بی‌عدالتی جامعه را فراگیرد و ملاک تقدم، لیاقت و کاردانی، نباشد و افراد با حیله و مکر و داشتن روابط با دست اندرکاران به مقام برسند و روابط بر ضوابط نمایند(سبحانی،۱۳۶۲،ص۳۸۳).

عدل از صفات خداوند:

عدالت یکی از صفات خداوند است. منظور از عادل بودن خدا این است که استحقاق و شایستگی

1. 1. .organ,4,1998 ↑

1. 1. .pood sakof,2000,527 ↑

1. 1. .Folger&keropanzoo,1998,69 ↑

1. 1. .Doall etal,29,2004 ↑

1. 1. . Espektoor,2001,297 ↑

1. 1. Colquitt, 2001, 389. ↑

1. 1. .Binestook et a l,361,2003 ↑

1. 1. Appelbaum et al,2004,19 ↑

1. 1. .Binestook et a l,361,2003 ↑

1. 1. .Appelbaum et al, 2004,19 ↑

1. 1. ۷،۲۰۰۰ ،کروپانزانووبیرن ↑

1. 1. . BRIEF&MOTOWILDO,1986 ↑

1. 1. . Van dyne et al,1995 ↑

1. 1. . Borman& MOTOWILDO،۱۹۹۳ ↑

1. 1. .kwantes, 2003 ↑

1. 1. .Moorman et al,1995 ↑

1. 1. . Cohen& Kol, 286 ،۲۰۰۴ ↑

1. 1. ،Zareei et al,15،۲۰۰۵ ↑

1. 1. . podsakoff et al,516،۲۰۰۰ ↑

1. 1. . Organ،۹۶،۱۹۹۰ ↑

1. 1. .Podsakoff,355,1994 ↑

1. 1. . Organ،۹۶،۱۹۹۰ ↑