حال این سؤال پیش می‌آید چرا در بین بنادر موجود در کشور پهناور ایران، بندر شهید رجایی مورد مطالعه قرار گرفته است؟ در جواب این پرسش، مجتمع بندری شهید رجایی، با برخورداری از موقعیت منحصربه‌فرد جغرافیایی در نزدیک‌ترین نقطه به تنگه هرمز و دهانه ورودی خلیج‌فارس مهم‌ترین دروازه واردات و صادرات جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود.

از طرف دیگر با بررسی‌های انجام داده‌شده در پیشینه تحقیقی مبحث حمل‌ونقل چندوجهی در منابع داخلی، تعداد کمی از پژوهشگران به‌ خصوص در داخل کشور، به بررسی عوامل اثرگذار حمل‌ونقل چندوجهی در بنادر پرداخته‌اند؛ ‌بنابرین‏، ایجاب می‌کند که این پژوهش جهت استفاده از این سیستم در بنادر مهم تجاری کشور انجام شود.

لذا این مطالعه به دنبال این است که با توجه به رشد سریع حمل‌ونقل چندوجهی در دنیا، بندر شهید رجایی در سیستم حمل‌ونقل چندوجهی در چه جایگاهی قرار دارد و آیا با بهبود نظام و توسعه این سیستم می‌توان تسهیل جریان را در این بندر افزایش داد. به همین خاطر و نظر به اهمیت این موضوع ضروری است تا مدلی با توجه به ماهیت بندر مورد مطالعه برای دستیابی به سیستم حمل‌ونقل چندوجهی مورد بررسی قرار گیرد؛ لذا با توجه به فقدان این سیستم در بندر شهید رجایی، مطالعه اصلی این تحقیق بررسی نظام سیستم حمل‌ونقل چندوجهی و تأثیرگذاری آن بر عملکرد بندر مورد مطالعه می‌باشد و همچنین تأثیر گذاری هر یک از مؤلفه‌ها بر روی سیستم حمل‌ونقل چندوجهی سنجیده می‌شود. سپس این مسائل با بیان فرضیاتی، در قالب الگویی جامع و با روشی نظام‌مند مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

اهمیت و ضرورت پژوهش

در دهه ۱۹۸۰ شاهد گسترش عظیم خدمات حمل‌ونقل چندوجهی با بهره گرفتن از کانتینرها ٬ چه در سطح بین‌الملل و چه در عرصه داخلی ٬ در آمریکای شمالی ٬ اروپا و کشورهای منطقه اقیانوس آرام بوده است. این رشد سریع به‌ویژه در ایالات‌متحده آمریکا مشهود بوده است. در این کشور به‌کارگیری قطارهایی که کانتینر را به صورت دو طبقه حمل می‌کنند نوعی اقتصاد مقیاس در سطح راه‌آهن و سایر خدمات چندوجهی به ارمغان آورد. کانتینرها بهترین وسایل حمل کالا در سیستم حمل‌ونقل چندوجهی می‌باشند زیرا می‌توان آن‌ ها را به‌راحتی به وسیله کشتی ٬ راه‌آهن و یا کامیون از کارخانه به مشتری تحویل داد. رقابت فزاینده‌ای که ناشی از کاهش نرخ‌های کرایه می‌باشد، گسترش سیستم‌های حمل‌ونقل چندوجهی را به طرق مختلفی ترغیب ‌کرده‌است. به عنوان نمونه بسیاری از خطوط کشتیرانی بزرگ جهان در هم ادغام شده‌اند. باوجود رشد و توسعه تجارت کانتینری جهانی، کشورهای توسعه یافته از آن به عنوان یک سیستم حمل‌ونقل مدرن و پول‌ساز نگاه می‌کنند که باعث سرعت، امنیت و پیشرفت وسیع در حمل‌ونقل می‌شود. کشورهای در حال توسعه هنوز به سیستم حمل‌ونقل چندوجهی اعتماد نکرده و به عنوان یک بار سنگین که مستلزم سرمایه‌گذاری‌های سنگین جهت تجهیزات حمل‌ونقل ٬ نگاه می‌کنند. در این صورت انتخاب بندر شهید رجایی (بندرعباس) به عنوان اصلی‌ترین بندر کانتینری کشور جهت تجهیز کردن و فراهم آوردن زیربنا جهت ارتقا سیستم حمل‌ونقل چندوجهی برای جابه‌جایی کانتینر می‌تواند نشان از حرکت در مسیر درست باشد و از آن به چشم یک سیاست منطقی مطابق با روش‌های کنونی در کانتینر کردن باشد.

لذا پذیرش سیستم حمل‌ونقل چندوجهی به عنوان یک سیستم کارآمد با امتیازات فراوان در کشورهای توسعه‌یافته و رشد سریع آن در عرصه بین‌الملل با توجه به رشد کانتینری در جهان دارای اهمیت بسزایی می‌باشد لذا کشور ایران نیز می‌بایست از این نوع سیستم حمل‌ونقل متابعت و این روش‌ها را اجرا کند که این امر باعث ایجاد فرصت رقابت در بازارهای بین‌الملل و توسعه اقتصادی کشور خواهد شد.

هدف از اجرای طرح و سؤالات

انتظار می‌رود پس از انجام این پژوهش مشخص شود که سیستم حمل‌ونقل دریایی کشور نیازمند اقدامات خاصی برای اجرای مؤثر حمل‌ونقل چندوجهی می‌باشد تا با بالا بردن کیفیت حمل‌ونقل داخلی، تسهیل نمودن جریان حمل‌ونقل میزان بهره‌برداری اقتصادی در بنادر را افزایش داد. همچنین این انتظار می‌رود که ایجاد توسعه و بهبود سیستم حمل‌ونقل چندوجهی در بندر شهید رجایی تأثیر بسزایی در تسهیل جریان در داخل و خارج از کشور دارد. هدف اصلی تحقیق، بیان ارتباط سیستم حمل‌ونقل چندوجهی در عملکرد کسب و کار بنادر می‌باشد. متغیرهای این مدل در درون موضوع مورد بحث مطالعه حاضر می‌باشد و با بهره گرفتن از پیشینه تحقیق به ارتباط بین متغیرها پرداخته می‌شود بر اساس توسعه مدل‌های پژوهش این مدل نیز با توجه به پیشینه و ارتباط بین متغیرها توسعه یافته است.

در نتیجه می‌توان هدف از مطالعه این پژوهش به صورت زیر بیان نمود. با توجه به اهمیت و ضرورت وجود سیستم حمل‌ونقل چندوجهی در بندر شهید رجایی جهت بهبود بندر و تسهیل حمل‌ونقل ترانزیت کالا و کانتینر، اهداف مطالعه به صورت زیر بیان می‌گردد:

1. 1. بررسی الزامات و وضعیت حمل‌ونقل چندوجهی در ایران

1. 1. بررسی ابعاد سیستم حمل‌ونقل چندوجهی

1. 1. تأثیر سیستم حمل‌ونقل چندوجهی در عملکرد بندر

1. شناسایی فاکتور های تأثیر گذار در جهت اجرای سیستم حمل‌ونقل چندوجهی

مدل پژوهش

مدل پژوهش حاضر در مرحله اول بیانگر اثر سیستم حمل‌ونقل چندوجهی و آماده سازی پذیرش آن در بندر می‌باشد. در نتیجه اولین متغیر مورد بحث در این پژوهش سیستم حمل‌ونقل چندوجهی با سه شاخص حمل و نقل، تسهیلات و ارتباطات و پس از آن دومین متغیر، عملکرد کسب و کار بندر جهت ارزیابی آن در ورود بندر به سیستم حمل و نقل چندوجهی نیز شناسایی شده است.

شکل ‏۱‑۱: تعیین متغیرهای مدل پژوهش