ترقی جاه، حمدیه و یعقوبی(۱۳۸۹) در تحقیقی دیگر با مفهوم عوامل پیش‌بینی کننده مصرف سیگار و قلیان در دانشجویان دانشگاه های دولتی را بررسی کردند. روش مورد استفاده برای انجام کار روش کمی شامل پیمایش است.جامعه آماری مورد بررسی در این مقاله شامل ۸۳۷۵ نفر از دانشجویان دانشگاه های کشور است که به شکل نمونه گیری خوشه ای تک مرحله ای۴۴۸۳ نفر انتخاب شدند. به طور کلی نتایج حاصل از تحقیق حاکی از آن بود که متغیرهای استان محل سکونت، وضعیت تاهل، نگرش نسبت به مصرف سیگار، جنسیت، داشتن دوست سیگاری، مذهبی بودن، معدل تحصیلی ترم گذشته و حمایت عاطفی خانواده پیش‌بینی ای سودمندی برای سیگاری شدن و مصرف تنباکو بودند. نویسنده معتقد است که سوء مصرف سیگار و قلیان در جمعیت مورد بررسی به طور قابل توجهی بالا است. با توجه به اینکه دانشجویان و مدیران اداره کنندگان آینده کشور هستند، لزوم درنظر گرفتن خدمات پیشگیرانه و آموزش مهارت های زندگی مشهود است.

صباحی، دیوسالار و نخعی(۱۳۸۹)، در تحقیق دیگری با عنوان نگرش دانشجویان نسبت به مصرف قلیان به بررسی قلیان پرداختند. هدف از این مطالعه، ارزیابی نگرش دانشجویان نسبت به مصرف قلیان بود. روش مورد استفاده در این مقاله یک روش کمی که شامل پیمایش می‌باشد. نمونه مورد بررسی در این مقاله شامل ۱۱۳۰ دانشجو از میان دانشجویان دانشگاه های شهر کرمان به صورت تصادفی انتخاب شدند. به طور کلی نتایج حاصل از تحقیق حاکی از آن بود که مثبت تر بودن معنی دار نگرش دانشجویانی که مصرف کننده متداول یا گاه گاه قلیان بودند نسبت به دانشجویانی که هیچ وقت استعمال قلیان نداشتند، در برخی حیطه ها بود؛ این حیطه ها شامل اعتیادآوری، پذیرش یا عدم پذیرش اجتماعی و مضر بودن است. نویسنده معتقد است که مصرف قلیان با وجود مضرات شناخته شده آن همراه با باورهای غلط اجتماعی در میان دانشجویان است ‌بنابرین‏ ضرورت آموزش و تغییر نگرش در این مورد تا حدی می‌تواند مصرف قلیان را کاهش دهد.

‌ده‌داری، جعفری و جوینی(۱۳۹۰)، در تحقیقی به بررسی دیدگاه های دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تهران ‌در مورد عوامل مؤثر بر مصرف قلیان پرداختند. هدف از مطالعه حاضر تعیین عوامل مؤثر بر مصرف قلیان از دیدگاه دانشجویان پسر ساکن در خوابگاه های دانشگاه علوم پزشکی تهران بوده است. مطالعه حاضر از نوع توصیفی تحلیلی بوده و روش مورد استفاده برای انجام کار روش پیمایشی است. نمونه مورد بررسی در این مقاله شامل ۱۶۲ دانشجوی پسر ساکن در خوابگاه های دانشگاه علوم پزشکی تهران هستند که به شکل نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شده بودند. به طور کلی نتایج حاصل از تحقیقی حاکی از آن بود که مهمترین عوامل مؤثر بر مصرف قلیان از دیدگاه این دانشجویان به ترتیب شامل پر کردن اوقات فراغت، مقرون به صرفه بودن، کاهش اضطراب، رفع خستگی، دسترسی به قلیان و داشتن دوستان قلیانی بود. نویسنده معتقد است که با طراحی فعالیت های چند جانبه جهت پرکردن اوقات فراغت دانشجویان خوابگاهی مانند ترویج ورزش، آموزش روش حل مسئله برای کاهش اضطراب و خستگی و یادگیری مهارت های نه گفتن در برابر تقاضای دوستان برای کشیدن قلیان، می‌تواند به کاهش میزان کشیدن قلیان در این گروه منجر شود.

علایی خرایم، کدیور، محمد خانی، صرامی و علایی خرایم(۱۳۹۰) میزان شیوع مصرف سیگار، قلیان، مشروبات الکلی و مواد مخدر و محرک را در میان دانش آموزان دبیرستانی بررسی کردند. روش این نوع پژوهش ازنوع مطالعات توصیفی ـ مقطعی بوده و شرکت ‌کنندگان پژوهش شامل ۴۴۷ دختر وپسر در شهر کرج بودکه به شیوه نمونه گیری تصادفی خوشه ایی انتخاب شدند. ابزار جمع‌ آوری داده های این پژوهش پرسشنامه بوده و نتیجه تحقیق نشان داد که این افراد سابقه مصرف انواع مواد سبک به ترتیب شامل قلیان، سیگار، مشروبات الکلی ومواد سنگین شامل قرص اکستازی وتریاک، حشیش، شیشه،کراک و هروئین را داشتند وشایع ترین مواد مصرفی دربین دانش آموزان دبیرستانی شامل قلیان، سیگار و مشروبات الکلی بوده است و همچنین نویسنده معتقد است که شاید بیشترین توجیه میزان افزایش سیگار و قلیان در این مطالعه نسبت به سایر مواد، زمینه‌های متفاوت فرهنگی و اعتقادی و منع صریح و بی چون و چرای مصرف مواد دیگر در ایران و آموزش دقیق این منکر از خرد سالی باشد؛ در حالی که احکام اعتقادی، اجتماعی و فرهنگی قاطعی در خصوص قلیان و سیگار در ایران وجود ندارد

جدول ۲-۲ چکیده تحقیقات انجام شده در داخل کشور

نام محقق

زمان پایان نامه

موضوع اصلی مورد بررسی

مهمترین یافته ها و علل مصرف تنباکو

مجد زاده، زمانی و کاظمی

۱۳۸۱

بررسی کیفی عوامل گرایش مردم هرمزگان به استعمال قلیان و راه های مناسب مبارزه با آن

ارزانی نسبی، دسترسی آسان و عدم وجود برنامه های آموزشی بر علیه آن

مؤمنان، سربندی زابلی، اعتمادی و عزیزی

۱۳۸۶

الگوی مصرف قلیان بین نوجوانان دانش آموز مطالعه مقطعی در منطقه ۱۳ شهر تهران

پیشگیری و اطلاع رسانی بیشتر ‌در مورد پیامدهای مصرف قلیان

آقا ملایی و زارع

۱۳۸۶

الگوی استعمال سیگار و قلیان در جمعیت بالای ۱۵ سال بندر عباس

عدم اگاهی و اطلاع رسانی بیشتر به مردم

آقا ملایی و زارع

۱۳۸۶

الگوی استعمال سیگار و قلیان در جمعیت بالای ۱۵ سال بندر عباس

عدم اگاهی و اطلاع رسانی بیشتر به مردم

ترقی جاه، حمدیه و یعقوبی

۱۳۸۹

عوامل پیش‌بینی کننده مصرف سیگار و قلیان در دانشجویان دانشگاه های دولتی

استان محل سکونت، وضعیت تاهل، نگرش نسبت به مصرف سیگار، جنسیت، داشتن دوست سیگاری، مذهبی بودن، معدل تحصیلی ترم گذشته و حمایت عاطفی خانواده

صباحی، دیوسالار و نخعی

۱۳۸۹

نگرش دانشجویان نسبت به مصرف قلیان

نگرش مثبت نسبت به مصرف قلیان و عوارض آن

‌ده‌داری، جعفری و جوینی

۱۳۹۰

بررسی دیدگاه های دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تهران ‌در مورد عوامل مؤثر بر مصرف قلیان

پر کردن اوقات فراغت، مقرون به صرفه بودن، کاهش اضطراب، رفع خستگی، دسترسی به قلیان و داشتن دوستان قلیانی

علایی خرایم، کدیور، محمد خانی، صرامی و علایی خرایم

۱۳۹۰

میزان شیوع مصرف سیگار، قلیان، مشروبات الکلی و مواد مخدر و محرک را در میان دانش آموزان دبیرستانی

عدم احکام اعتقادی، اجتماعی و فرهنگی قاطعی در خصوص قلیان و سیگار در ایران

۲-۱۰-۲- تحقیقات خارج کشور