نخست ابلاغ نخستین برگه به خوانده که معمولاً به صورت اخطاریه دعوت به جلسه دادرسی یا اخطاریه رفع نقص دادخواست ارسال می شود و خوانده در محل تعیین شده با چنین نامی شناخته نمی شود که مأمور ابلاغ به ناچار اقدام به الصاق نسخه دوم اخطاریه به نشانی اعلامی خوانده در محل مذکور، طبق مواد ۷۰ و ۷۹ ق.آ.د.م می کند وبرگ اول اخطاریه را ضمن گزارش الصاق اوراق به دفتر دادگاه اعاده می کند، زیرا قانون گذار در ماده ۷۹ ق.آ.د.م به صراحت اعلام نموده است که چنانچه نشانی معین مخاطب در دادخواست اشتباه باشد باید فوری محل جدید ‌و مشخصات صحیح را به دفتر دادگاه اطلاع دهد و تا وقتی که ‌به این ترتیب عمل نشده باشد، اوراق در همان محل سابق ابلاغ می شود.

دوم نشانی خوانده پس از تقدیم دادخواست خواهان به دادگاه تغییر پیدا می‌کند ومحل جدید تا پیش از صدور نخستین برگ راجع به دعوی به دفتر دادگاه اعلام نمی شود که مأمور ابلاغ با احراز اینکه به تازگی محل اقامت خوانده تغییر پیدا ‌کرده‌است طبق ماده ۷۰ ق.آ.د.م نسخه دوم اخطاریه را به نشانی مذکور الصاق نموده ونسخه اول را به همراه ضمایم آن به دفتر دادگاه عودت می کند که در این صورت برای خوانده سابقه ابلاغ به وجود می‌آید و در ابلاغ برگه ها به خواهان نیز به همان ترتیب در محل تعیین شده در دادخواست انجام می شود ؛

در اینجا نیز دو حالت به وجود می‌آید :

نخست خوانده در نشانی تعیین شده شناخته نمی شود یا اینکه خوانده در فاصله تقدیم دادخواست خواهان تا زمان ابلاغ آن به وی از آن محل به مکان دیگری نقل مکان می کند که در موارد بالا مأمور ابلاغ مراتب را در ابلاغ نامه گزارش نموده و اوراق قضایی را طبق ماده ۷۲ ق.آ.د.م به دفتر دادگاه اعاده می کند که در این صورت مدیر دفتر دادگاه اخطار رفع نقص دادخواست برای خواهان می فرستد تا ظرف مدت ده روز نشانی جدید خوانده را اعلام نماید، در صورت عجز از اعلام نشانی خوانده، باید وی را مجهول المکان اعلام نماید که در این صورت طبق ماده ۷۳ق.آ.د.م به درخواست خواهان وبه دستور دادگاه، مفاد دادخواست و زمان ومحل جلسه رسیدگی دادگاه یک نوبت در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار با هزینه خواهان آگهی می‌گردد که تاریخ انتشار آگهی تا جلسه رسیدگی نیز نباید کمتر از یک ماه باشد، با این وصف ابلاغ قانونی به خوانده انجام می‌گردد.

دوم نشانی اعلامی خوانده در دادخواست صحیح است ولی خوانده یا بستگان وی در محل معین حضور ندارند که با احراز این امر توسط مأمور ابلاغ ، طبق ماده ۷۰ ق.آ.د.م برگ دوم اخطاریه در محل مذکور الصاق و مراتب الصاق برگ دوم اخطاریه در نسخه اول گزارش شده ونسخه اول به همراه ضمایم آن به دفتر دادگاه اعاده می‌گردد که بدین ترتیب برای خوانده نیز سابقه ابلاغ در محل به وجود می‌آید .

مبحث نهم: دعاوی راجع به اهالی محل معین

( موضوع ماده ۷۴ق.آ.د.م ) در دعاوی راجع به اهالی محل معین اعم از ده، شهر یا بخشی از شهر که تعداد آن ها غیرمحصور است، امر ابلاغ در دو مرحله انجام می شود : نخست دادخواست وضمایم آن به شخص یا اشخاصی که مدعی آن ها را معارض خود معرفی می‌کند ابلاغ می شود ودیگر اینکه مفاد دادخواست وضمایم آن طبق ماده ۷۱ق.آ.د.م به دستور دادگاه، یک نوبت در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار و به هزینه خواهان آگهی می‌گردد که تاریخ انتشار آگهی تا جلسه رسیدگی دادگاه نباید کمتر از یک ماه باشد.

مبحث دهم: خوانده مجهول المکان

( موضوع ماده ۷۳ ق.آ.دم ) چنانچه تعیین نشانی خوانده برای خواهان امکان پذیر نباشد، خواهان می‌تواند مراتب مجهول المکان بودن خوانده را در دادخواست قید کند تا مفاد آن از طریق آگهی در روزنامه کثرالانتشار به وی (خوانده) ابلاغ گردد و همچنین در صورتی که خوانده در نشانی اعلام شده توسط خواهان شناخته نشود و خواهان نیز از تعیین نشانی دقیق خوانده عاجز باشد ومأمور ابلاغ هم نتواند نشانی خوانده را پیدا کند، برگه ها ی قضایی باید از طریق روزنامه کثیرالانتشار به خوانده ابلاغ گردد که بدین ترتیب به دستور دادگاه مفاد دادخواست وزمان ‌و مکان جلسه دادگاه یک نوبت در یکی از روزنامه های کثرالانتشار به هزینه خواهان آگهی می‌گردد که فاصله بین تاریخ انتشار آگهی تا روز جلسه رسیدگی دادگاه نباید کمتر از یک ماه باشد که بدین صورت حکم غیابی به محکوم علیه مجهول المکان نیز باید از طریق آگهی در روزنامه های کثیر الانتشار به عمل آید .

پس ابلاغ برگه ها از طریق روزنامه به علت عدم شناسایی خوانده در محل معین طبق ماده ۷۲ منوط ‌به این است که نخست نشانی مخاطب برخواهان مجهول باشد ‌و نشانی دقیقی را نتواند از خوانده ارائه نماید ودوم مأمور ابلاغ هم نتواند نشانی خوانده را پیدا کند وسوم نشانی خوانده بر دفتر دادگاه نیز مجهول باشد و باید ‌به این نکته نیز توجه داشته باشیم که ابلاغ برگه ها از طریق آگهی در روزنامه مختص اشخاص حقیقی مجهول المکان است و ‌در مورد اشخاص حقوقی طبق ماده ۷۵ ‌و تبصره ۱ ماده ۷۶ پیدا کردن نشانی آنان همواره شدنی است.^[۲۴]

مبحث یازدهم: مکلف نمودن خوانده بر پاسخ

دادگاه خوانده را مکلف می‌داند بر دادخواست مطروحه پاسخ دهد. به موجب ماده ۹۵ قانون آ.د.م عدم حضور هر یک از اصحاب دعوا در جلسه دادرسی مانع رسیدگی و اتخاذ تصمیم نیست دادگاه در صورت خود داری خوانده از ادای پاسخ چنانچه ادعای خواهان با توجه محتویات پرونده وارد باشد اقدام به صدور حکم علیه خوانده می کند^[۲۵] .

صرف نظر از کم و کیف و عدم حضور خوانده در جلسه دادرسی و بررسی علت موجه یا غیر موجه عدم حضور خوانده، صرف عدم حضور وی را نمی توان تأیید خواسته خواهان تلقی نمود، چرا اینکه حتی اگر با وصف اطلاع خوانده، نامبرده در جلسه اول دادرسی حاضر نگردد سکوت و عدم حضور وی را نمی توان رضا و قبول وی تلقی نمود، در فرضی که عدم حضور خوانده با وصف اطلاع واقعی، قبول خواسته تلقی نماییم این قبول به نوعی اقرار تلقی شده و با این کیفیت در اجرای تبصره ماده ۳۳۱ قانون آیین دادرسی مدنی محکمه مکلف به صدور حکم قطعی می‌گردد که این امر از حیث قانونی دارای اشکال بوده و با رویه قضایی محاکم ایران نیز هم خوانی ندارد.

فصل سوم:

عدم حضور خوانده در جلسه اول و جلسات بعدی دادرسی و آثار آن با فرض ابلاغ واقعی

مبحث اول: عدم حضور خوانده در جلسه اول

گفتار اول: امتیازات جلسه اول دادرسی خواهان و خوانده