دسته دوم، کشورهایی که سعی کردند خود را به عنوان جانشین­هایی ارزان قیمت­تر به جای کشورهای غرب اروپا معرفی کنند مثل ترکیه، تونس و مصر. آن­ها سعی کردند در مقایسه با رقبای خود از یک رشد ثابت بهره ببرند و خود را در دستور کار توسعه ی بلند مدت بخشT&T قرار دهند. آن­ها برای اینکه بتوانند این رقابت را در بلند مدت ادامه دهند، خدمات خود به گردشگران را در سطح گسترده­ای افزایش دادند، همچنین مقررات زیست محیطی و قواعد احترام به مصرف کننده را برای اینکه سفرها سازگار با محیط زیست باشند اجرا کردند و این یک نکته ی کلیدی برای آینده ی صنعت گردشگری آن­ها است (مجمع جهانی اقتصاد،۲۰۱۱).

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۵-۲-مقایسه منطقه ای اثر بحران مالی بر گردشگری :
در نمودار زیر این حقیقت که کشورهای با درآمد بالا در زمان بحران کاهش شدیدتری را در ورود گردشگر بین المللی­شان داشتند. همچنین بهبود^[۳۷] در کشورهای با درآمد بالا در مقایسه با سایر کشورها با سرعت کمتری حاصل می شود. با تقسیم کشورها در سه گروه (کم درآمد، متوسط، درآمد بالا) و مقایسه­ آن­ها مشخص می شود که کشورهای با درآمد پایین در تابستان ۲۰۰۸ در طی بحران مالی، ورود گردشگر بین المللی فورا افت کرد که بسیار قابل توجه بود. از طرفی بهبود برای این گروه از کشورها از اواخر ۲۰۰۸ آغاز شد و فقط در ماه­های مارچ و می^[۳۸] سال ۲۰۰۹ کاهش اندکی در ورود گردشگر بین المللی مجددا مشاهده شد. در پایان سال ۲۰۰۹ کشورهای با درآمد پاین و کشورهای با درآمد پایین­تر حد متوسط نسبت به کشورهای با درآمد بالا و با درآمد بالاتر از حد متوسط نقش مهم­تری در گردشگری بین الملل نسبت به سال ۲۰۰۸ داشتند.

نمودار (۲-۸): درصد تغییرتعداد ورود گردشگر بین المللی در مقایسه با سال قبل با توجه به گروه درآمدی ) از جولای ۲۰۰۷ تا مارچ ۲۰۱۰).
منبع: UNWTO,IMF data
با توجه به تقسیم بندی­های منطقه­ای، کشورهای خاورمیانه در طی بحران دیرتر از سایر کشورها دچار کاهش در ورود گردشگر بین الملل شدند اما این کاهش در اوایل سال ۲۰۰۹ بسیار شدید بود. همین طور که در نمودار نشان داده شده است بهبود اثرات بحران در این منطقه از سایر مناطق بیشتر و سریع صورت گرفت. تغییر در ورود گردشگر بین الملل برای افریقا نه تنها شدید نبود بلکه برای چند ماه مثبت بود و بهبود در این منطقه درست از اواخر ۲۰۰۸ آغاز شد. نرخ کاهش و بهبود در صنعت گردشگری برای اروپا تقریبا برابر بود و این منظقه در حد متوسط از بحران اثر گرفت. همچنین نرخ کاهش ورود گردشگر بین الملل برای آمریکا و آسیا تا حدودی شبیه اروپا بود؛ درحالی که بهبود در این دو منطقه در مقایسه با اروپا با سرعت کمتری صورت می­گرفت.

نمودار (۲-۹): درصد تغییر در ورود گردشگر بین الملل به صورت منطقه­ای (۲۰۰۷-۲۰۱۰)
منبع: UNWTO,IMF data
۲-۵-۳- اثر بحران مالی بر زیر شاخه­ های گردشگری:
در میان حوزه ­های مختلف گردشگری، گردشگری سلامت و زیر مجموعه­های آن به دلیل قابلیت­ها و مزیت­های رقابتی آن­ها از توجهی دو چندان برخوردار شده و همچنین گردشگری ورزشی به علت جایگاه مسابقات ورزشی در بین مردم و افزایش تمایل مردم به پیگیری مستقیم مسابقات، بیشتر از سایر حوزه ­های گردشگری مورد توجه قرار گرفته شده است و رشد شتابان را از خود نشان می دهند.
بحران مالی ۲۰۰۸ بر توانایی پذیرش تورهای گردشگری پزشکی از طریق کاهش امکانات تهیه امکانات پزشکی اثر گذاشت. با توجه به گزارش ۲۰۰۸ سازمان جهانی گردشگری حدود ۲۲% از افراد بالغ از مدت زمانی که برای استفاده از خدمات درمانی از طریق تورهای گردشگری پزشکی صرف می کردند کاستند و ۱۱% بدونه مراجعه به پزشک تنها با تکیه بر نسخه­های پیشین­شان و بدونه صرف هزینه برای تورهای درمانی به روند درمان ادامه دادند. به طور کلی کاهش درآمد مردم، کاهش پس انداز و سرمایه گذاری و عدم کاهش قیمت دارو و خدمات پزشکی موجب کاهش تقاضا توریسم درمانی و بیکاری تعدادی از شاغلین این صنعت شد. در چنین شرایطی بیماران در مقابل همان هزینه ای که قبلا می­کردند باید انتظار خدمات درمانی کمتری داشته باشند و یا اینکه همان خدمات سابق را با هزینه­ بیشتری دریافت کنند که این عامل در کاهش گردشگران درمانی و متقاضیان خدمات پزشکی تاثیر زیادی داشته است.
زمانی که شرکت بیمه خدمات پزشکی توریسم درمانی را به طور کسترده پوشش داد؛ اکثریت متقاضیان رهسپار سفرهای درمانی با هزینه­ های زیاد شدند و این باعث شد که شرکت بیمه بیشتر تورهای درمانی را محدود کند و تورها به صورت گزینشی صورت گیرد ( مرکز رفع مشکلات پزشکی^[۳۹]، ۲۰۰۹).
یکی دیگر از حوزه ­های گردشگری، گردشگری ورزشی می­باشد. که برای تماشای مسابقات ورزشی و یا استفاده از مکان­های ویژه برای ورزش­های خاص است. این حوزه از گردشگری طی سال­های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ دچار کاهش شدید در تعداد گردشگر شد؛ زیرا که بیشتر افراد به علت بحران مالی یا کار خود را از دست داده بودن یا به علت رکود اقتصادی و کاهش درآمد و افزایش هزینه­ها دیگر قادر به رفتن به تورهای ورزشی نبودند. مثلا در سال ۲۰۱۰ تعداد زیادی از افراد قدرت سفر به افریقای شمالی را برای تماشای مسابقات کاپ جهانی فیفا نداشتند و در این سال کل تماشاگران مسابقه نسبت به دوره­ های قبلی کاهش شدیدی داشت (هلابانه^[۴۰]،۲۰۱۲).
۲-۵-۴- روند گردشگری بین الملل بعد از بحران:
گردشگری یکی از بزرگ­ترین فاکتورهای اقتصاد داخلی هر کشور و راهی برای ایجاد رشد و اشتغال بیشتر است. با توجه به گزارش سازمان جهانی گردشگری صنعت گردشگری تاثیر شدیدی از بحران مالی داشته است اما این تاثیر در مقابل سایر تاثیری که سایر فاکتورهای صادراتی داشتند اندک است. همچنین این صنعت بسیار سریع­تر از سایر صنایع فرایند برگشت به سطح قبل از بحران را طی کرده است. طبق این گزارش صنعت گردشگری از آنچه که توسط این سازمان پیش ­بینی شده بود سریع­تر بهبود شد. زیرا افت اقتصادی که در سال ۲۰۰۸ به علت بحران مالی رخ داد بیشتر از آنچه برای پشتیبانی و شناسایی سیاسی و حمایت گردشگری لازم بود نشان داده شد. در سال ۲۰۱۰ سازمان جهانی گردشگری تلاش کرد تا گردشگری از طریق پیشبرد و همکاری­های مهمش در توسعه، کامیابی جهانی به سمت یک برنامه عملیاتی هدایت شود.
برای اقتصاد جهانی، سال ۲۰۱۰ به عنوان سالی برای بهبود است اما این سال با نااطمینانی­ها و چالش­های پایداری نیز همراه بود. در سال ۲۰۱۰ رشد قابل توجهی همراه با بازتاب روندهای جهانی اقتصادی توسط اقتصادهای نوظهور صورت گرفت؛ همچنین کاهش ۲/۴% گردشگری بین الملل که بر اثر بحران مالی ایجاد شوده بود شروع به جبران یا کاهش کرد. در هشت ماه اول سال ۲۰۱۰ تعداد گردشگران بین المللی افزایش یافت و طبق گزارش سازمان جهانی گردشگری در سال۲۰۱۱ حجم ورودی گردشگری بین المللی حدود ۶۴۲ میلیون بوده است که ۴۰ میلیون بیشتر از همین بازده زمانی در سال ۲۰۰۹ است. چیزی حدود ۷% افزایش داشته است. اما این مقدار فقط یک میلیون بیشتر از حجم گردشگر در سال ۲۰۰۸ می­باشد. آمار این افزایش و رشد گردشگری بین الملل نشان می­دهد که در تمام مناطق رشد وجود داشته است. از بین مناطق مختلف آسیا و خاورمیان از سایر مناطق بیشتر تحت تاثیر بحران قرار گرفتند اما در زمان بازگشت به سطح قبل از بحران نیز این مناطق جزء اولین مناطقی بودند که رشد گردشگری داشتند. بیشترین رشد را خاورمیانه با نرخ رشد ۱۶% داشت. افریقا با نرخ ۹% که البته تنها منطقه­ای بود که در سال ۲۰۰۹ نرخ ورود گردشگرش نه تنها منفی نشد بلکه مثبت هم بود. دلیل اصلی عدم کاهش نرخ ورود گردشگر ^[۴۱]FIFA است. نرخ رشد برای آمریکای شمالی ۸%، مرکز آمریکا ۹% و آمریکای جنوبی ۷% است. کشورهای اروپایی با نرخ ۳% کندترین نرخ رشد را داشتند. اما در کل بیشتر کشورهای اروپایی آینده­ای رو به رشد را گزارش کردند. غرب اروپا ۴% ، شرق اروپا ۴%، جنوب و اروپای مدیترانه­ای ۲% رشد داشتند و تنها شمال اروپا با نرخ ۳%- تنها منطقه ای در جهان بود که نرخ رشد منفی را در سال ۲۰۱۰ برای گردشگری بین الملل داشت. بهبود گردشگری بین المللی توانایی قابل توجه این بخش در عقب راندن زمان و شک­های خارجی را تایید کرده است. گردشگری، بخشی به شدت مقاوم است و با توجه به مشارکت آن در رشد اقتصادی جهانی، اشتغال­زایی و توسعه، بهبود سریع­تر از انتظار آن در سال ۲۰۱۰ خبر خوشایندی به شمار می رود.
رکود اقتصادی جهان در سال ۲۰۰۹-۲۰۰۸ بیش از همیشه نیاز به پذیرش سیاسی و حمایت بخش گردشگری را نشان داده است. در طی سال ۲۰۱۰ و با ارتقای مشارکت حائز اهمیت این بخش در رونق جهانی، توسعه و رفاه عمومی، سازمان جهانی گردشگری سعی در بدل ساختن گردشگری به روندی قالب در اهداف جهانی داشته است. در ادامه به بیان برخی از اقدامات جمعی که در سطح بین المللی و ملی صورت گرفته پرداخته شده است.

۲-۶- مطالعات گذشته:
اغلب پژوهش­های اقتصادی در زمینه گردشگری دارای دو خصوصیت می­باشد، اولا بسیار کلی و معمولا ملی است. ثانیا بیشتر در مورد موضوعات تخمین و تعیین توابع عرضه و تقاضا با بهره گرفتن از آمار ملی می­باشد. هیچ یک از مطالعات داخلی به طور مستقیم رابطه تجارت در صنعت گردشگری و بحران مالی را مورد بررسی قرار نداده است و بیشتر تمرکز بر تاثیر بحران مالی روی صادرات کالا متمرکز بوده است.
۲-۶-۱ مطالعات داخلی:
طیبی و رمضانی(۱۳۹۰), در مقاله­ای با عنوان” بحران مالی و یکپارچگی تجارت در صنعت فولاد در آسیا و اقیانوسیه با بکارگیری تحلیل­های ایستا و پویا” به بررسی اثر بحران مالی بر جریان­های تجاری صنایع فولاد در کشورهای برتر تولید کننده فولاد آسیا و اقیانوس آرام پرداخته­اند. در این مقاله، این فرض که بحران مالی جهانی تاثیر منفی بر جریان تجارت دوجانبه فولاد داشته است؛ مورد آزمون قرار گرفته است که با بهره گرفتن از الگوی جاذبه صورت گرفته است. دستاورد یافته­های این مطالعه نشان می دهد که یکپارچگی صنعت فولاد باعث بوجود آمدن یک بازار تجاری فولاد منطقه­ای بزرگتر و احتمالا منجر به کاهش بحران جهانی و یا منطقه ای گردد.
نجارزاده و تاسان (۱۳۹۰), در مقاله­ای تحت عنوان ” خدمات گردشگری در کشورهای گروه D-8 شناسایی توانایی­ها و مزیت­ها در این کشورها” تاثیر همگرایی و یکنواخت­سازی را بر تغییر حجم تجارت خدمات را با بهره گرفتن از الگوی جاذبه مورد بررسی قرار داده است. در این مقاله ظرفیت تجاری هر یک از کشورهای عضو در زمینه­ گردشگری محاسبه شده و نتایج حاکی از آن است که بخش بسیار زیادی از توان تجاری در عمل مورد استفاده قرار نمی­گیرد.
ذوالفقاری و شیرازی (۱۳۸۹), در مقاله “بررسی تاثیر بحران مالی جهانی بر صادرات گروه ­های مختلف کالاهای صادراتی، با بهره گرفتن از منطق فازی”ارتباط اقتصادی کشورها از طریق صادرات کالا را عامل انتقال تبعات بحران مالی به داخل اقتصاد کشورها می­داند. در این مطالعه با بکارگیری منطق فازی برای پیش ­بینی رفتار سیستم­های اقتصادی، کالاهای صادراتی کشورهای گروه دی ۸ و کشورهای بزرگ طرف تجارت با ایران را طبقه ­بندی و تغییرات تولیدات ناخالص داخلی شرکای تجاری و تغییرات میزان صادرات گروه ­های کالایی مورد آزمون قرار گرفته است. نتیجه مطالعه نشان می­ دهند که تاثیر بحران مالی برای برخی گروه ­های کالایی، مثبت و برای برخی منفی بود.
شفیعی و دیگران (۱۳۸۸)، در مقاله­” بررسی میزان اثرپذیری متغیرهای کلان اقتصاد ایران از بحران مالی جهانی” اثر بحران مالی را بر شاخص­ های اقتصاد کلان اقتصاد ایران مورد تحلیل قرار داده است. براساس یافته­های حاصل از این پژوهش بحران جهانی علاوه بر کاهش درآمد­های نفتی موجب کسری بودجه از طریق کاهش درآمد­های مالیاتی نیز خواهد شد. اثر بحران بر تراز پرداخت­ها را می­توان در افزایش کسری تراز پرداخت­ها به دلیل کاهش دآمد حاصل از صادرات نفت, کاهش صادرات غیر نفتی به دلیل کاهش قیمت فرآورده ­های نفتی و نیز کاهش تقاضا برای صادرات کشور به دلیل رکود جهانی، کاهش خالص دارایی­ های خرجی کشور، احتمال افزایش نرخ ارز و کاهش صادرات غیر نفتی و کاهش مالیات خلاصه کرد.
راستی (۱۳۸۸), در مقاله ی” تجارت خدمات مالی در کشورهای عضو گروه دی هشت: بررسی رابطه تجارت خدمات مالی و توسعه مالی”، فاکتور آزادسازی تجاری را در بخش تجارت خدمات را با بهره گرفتن از الگوی خود رگرسیونی برداری VAR بررسی کرده است و این فاکتور را موثر می­داند؛ اما برای تجارت خدمات مالی به علت عدم کارایی و توان رقابت پذیری این بخش، آزادسازی تجاری را مناسب نمی­داند. همچنین در این مقاله اثر همگرایی و یکنواخت سازی مورد بررسی قرار گرفته است.
فرزین وش و برخورداری (۱۳۸۸) در مقاله ای با عنوان” تجارب جهانی مقابله با بحران مالی و آموزه­هایی برای اقتصاد ایران” با هدف کسب آموزه­های سیاستی برای مقابله با بحران در اقتصاد ایران، ابتدا ریشه ­های ظهور بحران مالی اخیر در اقتصاد ایالات متحده و سرایت آن به اقتصاد جهانی مورد بحث قرار داده است و در ادامه آن سیاست­های مختلف پولی و مالی، برای مقابله با بحران در تجارب جهانی، از هر دو بعد نظری و تجربی، تبیین کرده است. وی و همکارن مداخله دولت در بازار پول را خطر ایجاد بحران مالی در اقتصاد ایران می­دانند. همچنین ضمن ذکر سیاست­های پولی و مالی برای مقابله با بحران مالی، سیاست­های پولی موثر را به دو دسته سیاست­های متعارف و غیر متعارف تقسیم کرده ­اند. سیاست­های متعارف همان سیاست­های است که در شرایط عادی گرفته می­ شود و سیاست­های غیر متعارف شامل سه نوع: سیاست­های آزادسازی مقداری، آزادسازی اعتباری و الزامات در نرخ­های بهره آتی است؛ همچنین اثرات این دسته از سیاست­ها بر سیستم­های مالی و فعالیت­های اقتصادی، برخلاف سیاست­های پولی متعارف، متغیر خواهد بود.
یکی از برجسته­ترین آموزه­های که در مقاله وی ارائه شده است این است که مشخصه­های اقتصادی کشورها نقش اساسی در تنوع به کارگیری سیاست­های اقتصادی مقابله با بحران در آن­ها داشته است. نتایج مطالعه نشان می­دهد که کشورهای مختلف، با توجه به شرایط اقتصادی و میزان آسیب پذیری از بحران مالی اخیر سیاست­های اقتصادی مختلفی (نظیر کاهش نرخ­های بهره سیاستی، حمایت از بنگاه­های کوچک و متوسط، گسترش اعتبارات، جذب کمک­های خارجی، برنامه ­های تضمین سپرده­های، به کارگیری بسته­های مالی با تمرکز بر سرمایه ­گذاری در زیرساخت­ها، تامین مالی بدهی­ها از طریق کاهش پرداخت بهره­ای و کاهش مالیات بر درآمد خانوارها و بنگاه­ها) را در راستای مقابله با بحران به کار گرفته­اند. همچنین بررسی شرایط اقتصادی ایران، به ویژه ساست­های اقتصادی در بازار پولی، نشان می­دهد که سیاست­های مورد توجه در این بخش می تواند محرک بحران مالی در اقتصاد کشور باشد.
۲-۶-۲ مطالعات خارجی:
اختروزمان^[۴۲] و دیگران (۲۰۱۱) در پژوهشی اثر بحران را به صورت گزارشی بر روی کشور بنگلادش بررسی کرده است. در این پژوهش اثر بحران را بر روی متغیرهای کلان اقتصاد از جمله صادرات، جریان سرمایه گزاری مستقیم خارجی مورد آزمون قرار داده و به این نتیجه رسیده است که متغیرهای یاد شده یک روند کاهشی و رو به پایین را به علت وقوع بحران تجربه کرده اند.
مازلو^[۴۳] و همکارانش(۲۰۱۰) در مقاله­ای تحت عنوان”گردشگری رم در طی بحران اقتصادی به کدام سمت می رود؟” اثر بحران اقتصادی را بر گردشگری رم مورد بررسی قرار دادند. در این مقاله ضمن ذکر آمار گردشگری این منطقه، کاهش ۱۴% گردشگری بین الملل بیان شده است در واقع حدود ۳/۴ میلیون گردشگر کاسته شده است. کاهش در صنعت گردشگری به گونه ­ای بوده که نیمی از کل گردشگر ورودی این کشور فقط ۱ شب اقامت داشتند که باعث کاهش شدید در حجم معاملات مرتبط با گردشگری شده است. مازلو بیان می­ کند که برای اثرات برجامانده از بحران باید بیشتر به توسعه پایدار صنعت گردشگری تمرکز کرد. از جمله راه کارهای که برای جبران این شرایط پس از بحران اتخاذ شد کاهش ۲۵% تا۳۰% نرخ­های هتل­های سه و چهار و پنج ستاره بوده که البته راهی بود که کشورهای اروپایی نیز اتخاذ کردند؛ این نرخ­ها کم­ترین قیمت­های بود که برای هتل­ها تا آن زمان اعمال شده بود اما بیشترین کاهش در نرخ هتل­ها را مکزیک اعمال کرد. در ادامه اصول کسب گردشگری پایدار برای رفع اثرات بحران مالی بیان شده است این اصول عبارت است از: رویکرد کلی و یکپارچه، برنامه­ ریزی طولانی مدت، یافتن شیوه­ مناسب توسعه، درگیر کردن ذی نفعان، استفاده از بهترین دانش موجود، کاهش ریسک و مدیریت، ایجاد و مداخله کردن محدودیت­ها در جایی که مناسب است. از بین این اصول، اصل درگیر کردن ذی نفعان بیشتر مد نظر قرار گرفته و نمودار زیر برای توضیح کامل آن ارائه شده است:
توسعه پایدار گردشگری
سرمایه انسانی
کارافرینان
ابداعات و نوآوری
خدمات ویژه
موسسه های تحقیقاتی و تحصیلی، موسسه های فنی و مشاوره ای
اختیارات عمومی، اتاق بازرگانی و اتحادیه ها
کمپانی ها
نمودار (۲-۱۰): نحوه مشارکت ذی نفعان در توسعه پایدار گردشگری.
در پایان رم را دارای پتانسیل زیاد در بهبود شرایط پس از بحران می­دانند و معتقدند که برای غلبه بر اثرات بحران مالی و اجرایی شدن هر چه بهتر فرایند بهبود نیاز به تجمع و همکاری ارکان­های مختلف است. چرا که از طریق همین ارکان­ها و سیاست­ها بحران مالی به صنایعی چون گردشگری منتقل شده است.
در گزارش سازمان WIFO با نام “اثرات بحران مالی و اقتصادی بر فعالیت­های گردشگری” که در سال ۲۰۰۹ تنظیم شده است در ابتدا به تغییرات آماری حاصل از اثرات بحران مالی اشاره شده است. خصوصیات صنعت گردشگری از جمله عدم امکان ذخیره سازی خدمات آن و یا عدم وجود فرایند تولید جزء عوامل موثر در کاهش اثرپذیری این صنعت از بحران مالی بیان شده است. در این گزارش صنعت گردشگری را به علت دارا بودن کشش قیمتی بالا و عدم ضروری بودن، در جبران اثرات بحران مالی کندتر از سایر صنایع برشمرده است. در این گزارش به بررسی آماری پنج کشور استرالیا، کانادا، آمریکا، ژاپن و منطقه یورو^[۴۴] پرداخته شده زیرا ۸۰% گردشگر بین المللی را دارد. تغییرات GDP طی بحران و سال­های بعد از آن بررسی شده است که نشان دهنده رشد منفی برای تمامی کشورهای مورد بررسی در سال ۲۰۰۹ بوده است. همچنین نرخ رشد واردات حاصل از گردشگری برای این کشورها در سال ۲۰۰۹ منفی بوده است.
نتایج این گزارش حاکی از آن است که گردشگری داخلی به میزان کمتری نسبت به گردشگری بین الملل تحت تاثیر بحران بوده و با افزایش مسافت بین مبدا و مقصد گردشگری این تاثیر بیشتر می شود. همچنین میزان اثرپذیری این صنعت از بحران ارتباط مستقیم با شرایط اقتصادی کشور مورد بررسی دارد؛ هر چه شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه بدتر باشد اثر بیشتر و طولانی مدت تری را از بحران خواهد داشت.

در بحث روایی (اعتبار) سؤال اصلی آن است که آیا محقق در حال اندازه‌گیری دقیق و درست همان چیزی است که در اندیشه اندازه‌گیری آن است؟ به عبارت دیگر روایی تعیین می‌کند که ابزار تعیین شده تا چه حد مفهوم خاص مورد نظر را اندازه می‌گیرد. هدف اصلی از سنجش وسیله اندازه‌گیری آن است که وسیله اندازه‌گیری بتواند ویژگی مورد نظررا واقعاً اندازه بگیرد نه ویژگی دیگری را. (مهدی زاده و حسینی، ۱۳۸۸) دراین تحقیق با توجه به استاندارد بودن پرسشنامه‌ها و تکرار آن در تحقیقات مشابه و نیز به صورت قضاوتی توسط گروه خبرگان (استاد راهنما, استاد مشاور و …) روایی آن‌ها مورد تائید قرار گرفت.
منظور از پایایی ثبات وسیله اندازه‌گیری است. اگر آزمودنی را چند بار تکرار کنیم و در همه موارد نتایج یکسان باشد، در این صورت ابزار دارای پایایی است. به‌طور خلاصه پایایی ثبات ابزار یا وسیله اندازه‌گیری در طول زمان است. (مهدی زاده و حسینی ۱۳۸۸)
برای برآورد پایایی از ضریب آفای کرونباخ استفاده‌شده، درواقع در مورد پرسشنامه‌هایی که پاسخ‌های چند گزینه ای‌ای دارند استفاده از فرمول ضریب آلفای کرونباخ توصیه شده است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

بنابر نتایج مربوطه از ۲۰ پرسشنامه بررسی شده با توجه به این‌که ضریب آلفای کرونباخ برای پرسشنامه کیفیت زندگی کاری به میزان ۸۵/۰ دست آمده است. (که خروجی spss آن در جداول ضمیمه ۱ آورده شده است) و برای پرسشنامه تعهد سازمانی این ضریب ۸۶/۰ به دست آمده است. (که خروجی spss آن در جداول ضمیمه ضمیمه ۱ آورده شده است) که در هر دوبیش از ۷۵/۰ است لذا پرسشنامه‌ها از پایایی مطلوب برخوردار هستند.
۳-۹- متغیرها:
متغیر مستقل آن متغیری است که محقق تأثیر آن را بر سایر متغیرها مورد سنجش قرار می‌دهد و متغیر وابسته آن متغیری است که متغیر مستقل بر روی آن اثر می‌کنند. در این تحقیق کیفیت زندگی کاری به‌عنوان متغیر مستقل و انواع تعهد سازمانی (تعهد عاطفی، تعهد مستمر، تعهد هنجاری) به‌عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته‌شده است.
۳-۱۰- روش‌های آماری تجزیه تحلیل اطلاعات و آزمون فرضیه‌ها:
دو دسته پردازش اصلی به‌طور عمده درتحقیقات مختلف بر روی داده‌ها انجام می‌شود. برای این کار از آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده می‌گردد.
با بهره گرفتن از آمار توصیفی که معمولاً به توصیف داده‌ها می‌پردازد از شاخص‌های تمایل مرکزی و شاخص‌های پراکندگی برای بیان داده‌های جمع‌ آوری‌شده به کمک نرم‌افزار Excel استفاده می‌شود.
آمار استنباطی به آزمون فرضیه‌های موردبررسی در تحقیق پرداخته می‌شود (با کمک ضریب همبستگی اسپیرمن و آزمون فریدمن) و با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS داده‌های جمع‌ آوری شده مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد و وجود رابطه و ضریب همبستگی بین متغییر‌ها بر رسی می‌شود که این کار در دو مرحله انجام می‌شود، در مرحله اول شاخص‌های کیفیت زندگی کاری از طریق آزمون فرید من رتبه بندی شده و وضعیت آن‌ها مشخص می‌گردد و در مرحله دوم اثبات فرضیه‌ها با بهره گرفتن از آزمون اسپیرمن صورت می‌گیرد.
فصل چهارم
یافته‌های پژوهش
۴-۱- مقدمه
مطالب تئوری و نظری بدون انجام تحقیق میدانی قابل استناد و بهره‌برداری نخواهد بود. بنابراین جمع‌ آوری صحیح اطلاعات و تجزیه و تحلیل دقیق و موشکافانه در یک ارتباط دو سویه مطالب تئوری و نظری را غنا خواهد بخشید. یکی از مهم‌ترین قسمت‌های هر کار تحقیقی، تجزیه و تحلیل داده‌های گرد‌آوری شده است. چرا که ممکن است عدم دقت در تجزیه و تحلیل داده‌ها منجر به نتیجه‌گیری غلط و تعمیم نادرست آن‌ها گردد. محقق به‌منظور بالا بردن میزان دقت در تجزیه و تحلیل داده‌ها و نتیجه‌گیری صحیح با حوصله و با مشاوره با استادان و متخصصان آمار به تجزیه و تحلیل داده‌ها پرداخته است. با توجه به مبانی نظری تحقیق در فصل اول و دوم و روش تحقیق ارائه شده در فصل سوم در ادامه به تجزیه و تحلیل نتایج خواهیم پرداخت. ابتدا نتایج توصیفی و سپس تحلیل استنباطی آورده شده است.
۴-۲- توصیف متغیرهای پرسشنامه
۴-۲-۱- وضعیت تأهل پاسخ‌دهندگان:

جدول ۴-۱: توزیع فراوانی وضعیت تأهل در بین پاسخ‌دهندگان
گزینه
فراوانی
درصد فراوانی وضعیت تأهل

متأهل

۱۲۴

۷۰٫۹%

مجرد

۵۱

۲۹٫۱%

جمع
۱۷۵
۱۰۰%

با توجه به جدول ۴-۱ در حدود ۷۱% از پاسخ‌دهندگان متأهل و ۲۹% درصد نیز مجرد بوده‌اند. نمودار ۴-۱ نیز موید این موضوع می‌باشد.
نمودار ۴-۱- توزیع فراوانی وضعیت تأهل در بین پاسخ‌دهندگان

۵-۲-نتیجه‌گیری و بررسی سؤالات پژوهشی
پژوهش حاضر با توجه به اهمیت روزافزون مدیریت دانش و هم­چنین به­منظور شناسایی نیازمندی‌های مدیریت دانش و اولویت­ بندی راه‌ حل ‌های مؤثر برای بهبود این نیازمندی‌ها در بخش اورژانس بیمارستان شهید بهشتی شیراز انجام گرفته است. در این بخش با توجه به سؤالات پژوهشی بررسی شده در این پژوهش به نتیجه‌گیری نهایی می‌پردازیم.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

نیازهای مدیریت دانش در بیمارستان شهید بهشتی شیراز کدامند؟
به­منظور شناسایی نیازمندی‌های مدیریت دانش در بیمارستان شهید بهشتی شیراز، بعد از بررسی ادبیات تحقیق، با توزیع پرسشنامه بین ۱۰ نفر از خبرگان بخش اورژانس بیمارستان، کلیه‌ی نیازمندی­های شناسایی شده با بررسی ادبیات تحقیق در ۵ معیار اصلی و ۳۲ زیرمعیار تأیید گردیدند. معیارهای اصلی عبارتند از: رقابت‌پذیری بازار، مدیریت منابع انسانی، مدیریت دانش، ساختار سازمانی و فرهنگ سازمانی.
سطوح اهمیت نیازهای مدیریت دانش در بیمارستان شهید بهشتی شیراز چگونه است؟
در این مرحله با بهره گرفتن از پرسشنامه و طیف ۵ گزینه‌ای لیکرت، نظرات خبرگان در مورد سطوح اهمیت هر یک از نیازمندی‌های مدیریت دانش تعیین گردید. در نهایت، از داده ­های این پرسشنامه برای تعیین وزن فازی نیازمندی­های مدیریت دانش با بهره گرفتن از تکنیک TOPSIS فازی استفاده گردید.
راه‌ حل ‌های مدیریت دانش در بیمارستان شهید بهشتی شیراز کدامند؟
بعد از استخراج راه‌ حل ‌های اولیه مدیریت دانش با بررسی ادبیات تحقیق، راه‌ حل ‌های نهایی مدیریت دانش با ۴ معیار اصلی شامل معیارهای فردی، گروهی، فنی و فرآیندها و ۳۷ زیر‌معیار با نظرسنجی از خبرگان بیمارستان شهید بهشتی شیراز در قالب پرسشنامه تصویب گردیدند. البته همان‌طور که قبلاً ذکر شد تمرکز این پژوهش بر بعد فرآیندها با ۱۷ زیرمعیار است.
سطوح اهمیت راه­ حل­های مدیریت دانش در بیمارستان شهید بهشتی شیراز چگونه است؟
در این مرحله با بهره گرفتن از پرسشنامه و طیف ۵ گزینه‌ای لیکرت، نظرات خبرگان در مورد سطوح اهمیت هر یک از راه­حل­‌های مدیریت دانش تعیین گردید. در نهایت از داده ­های این پرسشنامه برای تعیین وزن فازی راه­ حل­های مدیریت دانش، با بهره گرفتن از تکنیک TOPSIS فازی استفاده گردید.
اولویت نیازهای مدیریت دانش در بیمارستان شهید بهشتی شیراز به چه صورت است؟
از داده‌های پرسشنامه‌ی مربوط به تعیین سطوح اهمیت نیازمندی‌های مدیریت دانش جهت تعیین وزن فازی نیازهای مدیریت دانش با رویکرد TOPSIS فازی استفاده گردید. با توجه به نتایج رویکرد TOPSIS فازی از میان معیارهای اصلی نیازمندی‌های مدیریت دانش به­ترتیب: فرهنگ سازمانی، مدیریت منابع انسانی، رقابت‌پذیری بازار، مدیریت دانش و در نهایت، ساختار سازمانی دارای بیش­ترین سطوح اهمیت هستند. هم­چنین از میان زیرمعیارها، همدلی، به‌کارگیری منابع انسانی واجد شرایط و دارای صلاحیت و آشنایی کاربران با فناوری اطلاعات دارای بیشترین اهمیت و عدم تمرکزگرایی و عدم رسمیت­گرایی در پایین‌ترین سطوح اهمیت می‌باشند.
نتایج این رتبه ­بندی حاکی از آن است که ایجاد فرهنگ دوستدار دانش و مدیریت منابع انسانی مانند به‌کارگیری منابع انسانی واجد شرایط و مدیریت کردن آن‌ها در راستای اهداف مدیریت دانش در سازمان نسبت به توجه به ساختار سازمانی و فعالیت‌هایی مانند عدم تمرکزگرایی و عدم رسمیت‌گرایی در اولویت می‌باشند.
فرهنگ سازمانی بر موفقیت و اشاعه‌ی تفکرات و اندیشه‌های نو در سازمان مؤثر است و براساس اینکه فرهنگ موجود سازمان قوی و منعطف یا ضعیف و ثابت باشد، میزان اطلاعات و دانش به‌دست آمده و تسهیم شده بین افراد سازمانی متغیر خواهد بود. موفقیت سازمان در اجرای هر راهبرد از جمله مدیریت دانش، تا حدود زیادی به حمایت و پشتیبانی فرهنگ سازمانی از آن راهبرد بستگی دارد. بر همین اساس برای اجرای صحیح و اثربخش مدیریت دانش، ترویج فرهنگ باز، مشارکتی و یادگیرنده نقش به‌سزایی در تسهیل مدیریت دانش دارد(رحیم نیا و علی¬زاده، ۱۳۸۸؛ بروکمن و مورگان ، ۲۰۰۳). تسلط فرهنگ فردگرایی بر سازمان موجب می‌شود که افراد از انتقال دانشی که دارند مضایقه کنند، در صورتی‌که وجود اعتماد، همکاری و فرهنگ تسهیم دانش در میان کارکنان موجب افزایش شناسایی، خلق و تسهیم اثربخش دانش می‌شود. بنابراین، فرهنگ برای کارکنان شیوه انجام امور را مشخص می‌سازد که این موضوع بر ادراک افراد در مورد خلق و تسهیم دانش در سازمان تأثیر می‌گذارد و بدین شکل عملکرد تمامی اعضای سازمان را تحت تأثیر قرار می‌دهد که نتیجه‌ی این امر را می‌توان در کارآیی و اثربخشی کلی سازمان مشاهده کرد(نوناکا، ۱۹۹۱).
مدیریت منابع انسانی و فعالیت‌هایی در این زمینه مانند یک سیستم کارمندیابی مؤثر می‌تواند در انتخاب و اختصاص نیروی کار شایسته و لایق برای انجام کارهای مورد نیاز به سازمان کمک کند. به‌دست آوردن کارکنانی با دانش و تخصص خاص برای سازمان‌ها به­منظور عملیاتی کردن ابزارها و فعالیت‌های مدیریت دانش، مهم و حیاتی می‌باشد. این کارکنان تازه استخدام شده به احتمال زیاد به‌طور مؤثری تسهیم دانش می‌کنند، به شرطی که قادر باشند دیدگاه و نگرش گسترده‌ و مناسب‌تری اتخاذ کنند(اسکاربرا^[۲۰۶]، ۲۰۰۳). بنابراین، اقدامات راهبردی مدیریت منابع انسانی برای ایجاد انگیزه در کارکنان به­منظور کسب، تسهیم و کاربرد دانش در سازمان‌ها مفید و سودمند هستند. اقدامات راهبردی مناسب مدیریت منابع انسانی می‌تواند توسعه‌ی محیط سازمانی کمک کننده به فعالیت‌های مدیریت دانش را حمایت و ارتقا دهد(برومند و رنجبری، ۱۳۸۸).
اولویت راه‌ حل ‌های مدیریت دانش در بیمارستان شهید بهشتی شیراز چگونه است؟
بعد از تعیین وزن فازی راه­ حل­های مدیریت دانش با رویکرد TOPSIS فازی، از ماتریس روابط QFD به­منظور تعیین نظرات خبرگان بیمارستان شهید بهشتی شیراز در مورد میزان تأثیر هر کدام از راه‌حل­ها بر نیازمندی‌های مدیریت دانش استفاده گردید. ستون ماتریس QFD شامل ۸۰ درصد راه ‌حل ‌ها با بیش­ترین وزن فازی و سطر ماتریس QFD نیز شامل کلیه نیازمندی‌های مدیریت دانش می‌باشد. از داده‌های این پرسشنامه به­منظور تشکیل ماتریس فازی روابط QFD و در نهایت اولویت‌بندی راه‌ حل ‌های مدیریت دانش با رویکرد SAW استفاده شد.
یافته‌های حاصل از اولویت‌بندی راه‌ حل ‌های مدیریت دانش حاکی از این است که جهت پاسخ‌دهی به نیازمندی‌های مدیریت دانش در بیمارستان شهید بهشتی شیراز می‌بایست بر راه‌ حل ‌های مدیریت دانش زیر که دارای بالاترین رتبه هستند سرمایه‌گذاری نمود:
توزیع و به­ کارگیری صحیح دانش ذخیره شده در مسیر افزایش هرچه بیشتر بهره­وری سازمان.
ایجاد چندین کانال به­اشتراک­گذاری دانش.
توسعه یک سازمان مبتنی بر یادگیری.
مدیریت دانش به­عنوان یک رویکرد که بر اساس آن سازمان به شناسایی، خلق، دست یابی و به­ کارگیری دانش به­منظور بهبود و ارتقای بهره‌وری در سازمان می‌پردازد، معرفی می‌گردد. امروزه نقش و اهمیت مدیریت دانش بیش از پیش آشکار شده و اجرای موفق آن می‌تواند تأثیر به‌سزایی در افزایش کارایی و اثربخشی سازمان داشته باشد(نکودری و یعقوبی، ۱۳۹۰). بنابراین سرمایه ­گذاری در زمینه‌ی برنامه‌های پیاده‌سازی و توسعه‌ی مدیریت دانش امری ضروری می‌باشد. علاوه بر این، مدیریت دانش رویکرد جامعی جهت ترسیم چشم‌انداز گسترده و همه‌جانبه برای سازمان است و تمرکز اصلی آن بر ایجاد و به‌کارگیری دانش و نهایتاً، دست‌یابی به اثربخشی سازمانی می‌باشد. البته، چالش عمده‌ی مدیریت دانش، تبدیل هرچه بیشتر و بهتر دانش ضمنی به دانش صریح است(انواری رستی و شهائی، ۱۳۸۸). از طرفی دیگر، سازمان یادگیرنده، اطلاعات موجود در محیط را بررسی کرده، خود اطلاعاتی را تولید کرده، و افراد را به تسهیم و انتقال دانش در میان گروه‌های کاری ترغیب می کند(انواری رستی و شهائی، ۱۳۸۸). بنابراین توسعه‌ی یک سازمان مبتنی بر یادگیری در جهت بهبود اجرای مدیریت دانش امری حیاتی است.
۵-۳-پیشنهادات کاربردی
در زمینه فناوری اطلاعات
ایجاد فرهنگ استفاده از فناوری اطلاعات جهت استفاده و تسهیم دانش در سازمان. زیرا تا زمانی که این فرهنگ در سازمان وجود نداشته باشد، نمی توان از فناوری اطلاعات جهت دست­یابی به اهداف مدیریت دانش بهره گرفت.
با توجه به نقش فناوری اطلاعات به­عنوان عاملی مناسب برای ارتباطات اطلاعاتی درون و برون سازمانی و انجام کارها به صورت گروهی، پیشنهاد می شود، فرهنگ استفاده از شبکه ­های داخلی نظیر اینترانت، شبکه ­های اطلاع­رسانی، پورتال سازمان، پست­های الکترونیکی، و گروه­افزارها به­منظور تسهیل در امر ارتباطات میان اعضای سازمان به صورت عمودی و افقی ایجاد گردد.
ایجاد سامانه­ی نقشه­ی دانش از طریق ایجاد بانک­های اطلاعاتی که مشخص می­ کند کدام­یک از کارکنان، در چه موضوعی و در چه بخشی از سازمان دانش خاصی را دارا هستند، تا در صورت نیاز بتوان به آن دسترسی یافته و از آن­ها در جهت حل مشکلات سازمان بهترین استفاده را نمود.
در زمینه ساختار سازمانی
شکل­ گیری واحد مدیریت دانش در ساختار سازمانی و انجام فرایندهای منظم کاری و تدوین قوانین و آیین­ نامه­ های دانشی در سازمان.
تغییر و تحول در ساختار سازمانی و تبدیل آن به ساختاری منعطف.
تقویت میزان آزادی عمل افراد در انجام فعالیت­های کاری از طریق تفویض اختیار و مسئولیت بیشتر به کارکنان.
توجه به طراحی فیزیکی در سازمان­ها(مانند استفاده از طراحی دفاتر باز) به گونه ­ای که تعاملات بین واحدها و کارکنان را ساده­تر نموده، و تعامل در میان مرزهای رسمی سازمان آسان­تر شود.
توجه به مشارکت حداکثری کارکنان در تصمیم ­گیری­ها.
تقویت روابط غیررسمی از طریق ایجاد فرصت برای کارکنان جهت عضویت در تشکل­ها و گروه ­های سازمانی و همسو نمودن اهداف این گروه­ ها با اهداف سازمانی.
در زمینه فرهنگ سازمانی
میزان آگاهی مدیران و کارکنان از منافع مدیریت دانش ارتقا داده شود، برای این منظور می­توان از برگزاری دوره­ های آموزشی، گنجاندن بحث مدیریت دانش در دستورکار جلسات عمومی مدیران با کارکنان، و اختصاص دادن بخشی از فضای پورتال سازمان به مباحث مربوط به مدیریت دانش بهره گرفت.
ایجاد فرهنگ “تسهیم دانش قدرت است” به جای شعار “دانش قدرت است”، از طریق اجرای برنامه ­های انگیزشی و تشویقی مناسب در سازمان.
استقبال از ایده­های نو و تولید دانش جدید و راه­ حل­های تازه در سازمان و استفاده از آن­ها در طراحی مجدد فرایندها و روش­های کاری.
گسترش و نهادینه نمودن فرهنگ مطالعه و یادگیری و تقویت روحیۀ پرسش­گری در کارکنان.
در زمینه منابع انسانی
تدوین سیاست­های پرورش و توسعۀ منابع انسانی با توجه به اهداف راهبردی سازمان و مدیریت دانش.
بهبود مدیریت شایستگی و شایسته­سالاری در سازمان، از طریق شناسایی افراد شایسته و استفاده از دانش، تخصص و مهارت­ های آن­ها.
تدوین برنامه ­های انگیزشی برای ایجاد تمایل در منابع انسانی. برای مثال، در نظرگرفتن پاداش ویژه و یا برگزاری مراسم رسمی تشکر برای کارکنانی که بیشترین مشارکت و نقش را در کسب، تولید، انتقال و به­ کارگیری دانش داشته اند.
۵-۴-پیشنهادات پژوهشی
تمرکز این پژوهش بر بعد فرآیندها با ۱۷ زیرمعیار به¬عنوان راه‌ حل ‌های مدیریت دانش بوده است. درپژوهش‌های آتی، پژوهشگران می‌توانند به اولویت‌بندی سایر راه‌ حل ‌های مدیریت دانش تصویب شده در بیمارستان شهید بهشتی شیراز بپردازند. لیست کامل این راه¬حل¬ها در فصل چهارم آورده شده است.
پیشنهاد می­ شود برای تحقیقات آتی، این پژوهش در سازمان­های دیگر نیز انجام شود و نیازمندی­های مدیریت دانش و راه­حل­هایی که برای بهبود این نیازمندی­ها در این سازمان­ها مؤثر است شناسایی گردد.

۷-۴-۳-۲– رعایت ادب اسلامی: اجتناب از تحقیر و توهین
از دیگر مصادیق رعایت اصول انسانی و اخلاقی در رفتار پیامبر، رعایت ادب و اجتناب از تحقیر و توهین به غیرمسلمانان است. سفارش پیامبر به ‌اصحاب خود در مورد اجتناب از ناسزاگویی به ‌ابوجهل پس از مرگ وی و پذیرفتن توبه‌ عکرمه فرزند او،^[۹۹۶] تحذیر پیامبر از دشنام به ‌مردگان در منازعه ابوبکر و یکی از کفار، تذکر به مسلمانی که عرب مشرک را در مورد جنس کره شترش مسخره می‌کرد،^[۹۹۷] از نمونه‌هایی از اهتمام پیامبر به ‌رعایت ادب در برخورد با غیرمسلمانان می‌باشد. این شیوه برخورد پیامبر در راستای سفارش قرآن است که مسلمانان را از دشنام مشرکان برحذر می‌دارد.^[۹۹۸]
در منابع تاریخی می‌خوانیم که ایشان حتی هنگام روبرو شدن با منافق معروفی چون عبدالله‌ابن ابی، به ‌احترام او از مرکب پیاده شد و سلام کرد و در جمع او و گروهی که همراهش بودند نشست و نخواست بی‌اعتنا عبور کند.^[۹۹۹] پیامبر گرامی اسلام همچنین در جریان صحبت با مشرکان مکه در سفر حج عمره، پس از آن‌که آنان زبان به ‌طعن و مخالفت گشودند، ایشان را به ‌ولیمه دعوت کرد.^[۱۰۰۰]
۷-۵- همزیستی مسالمت‌آمیز
اصطلاح همزیستی به‌دلیل همراه شدن با مفاهیمی همچون: تحمل، بردباری، مدارا، تساهل و تسامح دچار پیچیدگی نسبی معنایی گشته است. چنانچه همزیستی به صورت پدیده‌ای ذومراتب تلقی گردد، همه این مفاهیم را شامل می‌شود. لذا با توجه به این تشتت برداشت، برخی تلاش کرده‌اند، همزیستی را با یک وصف همراه کنند. به‌عنوان مثال، گفته می‌شود: «همزیستی پدیده‌ای ذومراتب است و در یک نگاه طیفی، به‌دو نوع «همزیستی سرد» و «همزیستی گرم» تقسیم می‌شود. همزیستی سرد به تعاملاتی اطلاق می‌شود که دو طرف ارتباط تلاش می‌کنند همدیگر را تحمل کنند تا تنش در زندگی جمعی رخ ندهد. برخلاف همزیستی گرم که بر پایه احترام متقابل استوار است».^[۱۰۰۱] مظفری،^[۱۰۰۲] معتقد است در قرآن کریم بردباری مذهبی در چهار سطح مطرح شده است: به‌رسمیت شناختن دیگری و پذیرش تفاوت‌ها،^[۱۰۰۳] تحمل دیگری به منظور جلوگیری از بروز خشونت در میان معتقدان مختلف،^[۱۰۰۴] احترام به دیگری^[۱۰۰۵] و احسان به دیگری.^[۱۰۰۶]
اسلام کامل‌ترین مکتب الهی و جهانی است که با مقررات حکیمانه خود زمینه‌های صلح و همزیستی مسالمت آمیز را برای همه انسان‌ها از هر مکتب و مرام فراهم آورده است و با احترام به کرامت انسان‌ها، تحمیل عقیده، ستم و ستیز با پیروان سایر ادیان و مکاتب را روا نمی‌داند، و همگان را به زندگی عدالت مدارانه دعوت می‌کند. این حقیقت در حکومت پیامبر اعظم (ص) در عینیت جامعه تحقق یافت و همه گروه‌ها با اختلاف مکتب و مرام در جامعه واحد و با رهبری یک انسان عادل در کنار هم زندگی مسالمت آمیزی داشتند.^[۱۰۰۷] اجبار و اکراه برای پذیرش دین جدید وجود نداشت. علامه طباطبائی در تفسیر آیه «لااکراه فی الدین …» می‌فرماید: «و در جمله‌ی «لا اکراه فى الدین»، دین اجبارى نفى شده است، چون دین عبارت است از یک سلسله معارف علمى که معارفى عملى به‌دنبال دارد، و جامع همه آن معارف، یک کلمه است و آن عبارت است از اعتقادات، و اعتقاد و ایمان هم از امور قلبى است که اکراه و اجبار در آن راه ندارد، چون کاربرد اکراه تنها در اعمال ظاهرى است، که عبارت است از حرکاتى مادى و بدنى (مکانیکى)، و اما اعتقاد قلبى براى خود، علل و اسباب دیگرى از سنخ خود اعتقاد و ادراک دارد و محال است که مثلا جهل، علم را نتیجه دهد، و یا مقدمات غیرعلمى، تصدیقى علمى را بزاید… و این آیه شریفه یکى از آیاتى است که دلالت مى‏کند بر این‌که مبنا و اساس دین اسلام شمشیر و خون نیست، و اکراه و زور را تجویز نکرده است.^[۱۰۰۸]

( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

شلتوت می‌نویسد: «اسلام سیاست صلح‌جویانه را به مسلمانان توصیه کرده تا هم بر روابط خودشان با یکدیگر و هم بر روابطشان با دیگر ملت‌ها حاکم شود. بدین لحاظ، صلح به‌عنوان حالت اصلی رابطه میان انسان‌ها، زمینه همکاری و آشنایی‌شان را فراهم می‌آورد.^[۱۰۰۹]
پروفسور توماس آرنولد در مورد تغییر کیش مسیحیان «بنى غسان»، که در کناره‏هاى فرات زندگى مى‏کردند و در جنگ قادسیه (سال ۱۴ه) مسلمان شدند، مى‏نویسد: «فشار و تحمیل عامل تعیین‌گر در تغییر کیش آن‏ها به ‌اسلام نبود، بلکه روابط صمیمى بین مسیحیان و عرب‏ها علت اساسى بود. محمّد صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم خودش قبلاً با بسیارى از قبایل مسیحى پیمان بست و به آن‏ها قول داد که جان و مال مسیحیان را حفظ کند و آن‏ها را براى انجام آزادانه اعمال مذهبى خویش آزاد بگذارد و نیز به‌ روحانیان مسیحى این ضمانت را داد که از حقوق و اقتدار سابق خویش بهره‏مند باشند.»^[۱۰۱۰]
ژوزف فان اس مى‏گوید: «گرچه مسیحیان یا یهودیان بیرون از حوزه کشور اسلامى دشمن محسوب مى‏شدند، اما کسانى که در داخل کشور اسلامى زندگى مى‏کردند، برخوردار از حقوقى تعریف شده بودند و با آنان به‌تسامح و تساهل رفتار مى‏شد. آنان ملزم نبودند در محله‏هاى جداگانه زندگى کنند، حتى با مسلمانان هم‏غذا مى‏شدند و به ‌میهمانى‏هاى آن‏ها دعوت مى‏شدند. از این حیث، اسلام نسبت به‌ یهودیت از سعه صدر زیادى برخوردار است.»^[۱۰۱۱]
نُرمَن دانیل نیز در مقاله‏اى با عنوان «وضعیت کنونى روابط مسیحیان و مسلمانان»، در ابتدا از طرز تلقّى‏هاى انتقادى مسیحیان در قرون گذشته نسبت به‌مسلمانان و از پیدایش نوعى گرایش به ‌لزوم تساهل و تسامح در روابط با مسلمانان سخن مى‏گوید که در بعضى موارد، مستند به‌ تساهل و همزیستى مسالمت‏آمیز مسلمانان با مسیحیان در امپراتورى عثمانى است و مى‏افزاید: «از همه مهم‏تر، تصمیم شوراى واتیکان دوم مبنى بر به‌رسمیت شناختن سهیم بودن مسلمانان در برخوردارى از دین ابراهیمى و اعتقاد آنان همچون مسیحیان به پرستش خداى یکتاى مهربان و اعتقاد به ‌روز جزا مى‏باشد» و در نهایت، توصیه مى‏کند که «ما مسیحیان باید نوعى همدلى با مسلمانان را در اعتقاد آنان به ‌تقدیس محمّدبن عبدالله صلى‏الله‏علیه‏و‏آله پذیرا باشیم.»^[۱۰۱۲]
عقد پیمان ذمه هم در راستای دسترسی اقلت‌های دینی به ‌حقوق شان تشریع شده است. اسلام برای تحقق زندگی و به‌منظور پایان دادن به حالت‌های خصمانه و ایجاد اتحاد و همبستگی بین جامعه مسلمانان با غیرمسلمانان در داخل قلمرو اسلامی، پیما ویژه‌ای تحت عنوان «ذمه» پیشنهاد نموده است. هدف از تشریع این پیمان ایجاد محیطی امن همراه با تفاهم و زندگی مشترک و همزیستی مسالمت‌آمیز بین فرقه‌های مختلف مذهبی داخل حکومت اسلامی است. در انعقاد این پیمان، اراده آزاد طرفین و توافق بین آنها شرط اساسی است.^[۱۰۱۳]
آیات متعددی از قرآن کریم و به‌صورت‌های گوناگون همزیستی مسالمت‏آمیز یا همزیستی مذهبی را سفارش می‌کنند. کینه‏توزی و پیش‏گرفتن روش‌های اهانت‏آمیز نسبت به ‌پیروان مذاهب دیگر یک روش پسندیده دینی به‌شمار نمی‏رود. قرآن کریم مذمت می‌کند گروهی از مسیحیان و یهودیان را که راه تمسخر و تکفیر یک‌دیگر را در پیش گرفته‏اند و همواره آتش جنگ و اختلاف را شعله‏ور می‏سازند: «یهود گفتند: نصرانی‌ها بر حق نیستند و نصرانی‌ها گفتند: یهود بر حق نیستند؛ حال آن‌که، اینان کتاب را تلاوت می‏کردند».^[۱۰۱۴]
لحن پیامبر اکرم (ص) در نهی مومنان از آزار و اذیت دیگران بسیار صریح است: یعنی، هر کس اهل ذمه (یهودی، مسیحی و زرتشتی که در پناه اسلام است) را آزار رساند، دشمن او خواهم بود و هر کس من دشمن او باشم، روز قیامت دشمنی خود را نسبت به ‌او آشکار خواهم نمود^[۱۰۱۵] ابن عباس از پیامبر اکرم نقل می‌کند: «به (فقرا) از پیروان همه ادیان الهی صدقه بدهید».^[۱۰۱۶] امیرالمؤمنین علیه‏السلام در بخشی از نامه‏اش به ‌مالک اشتر می‏فرماید: «(ای مالک!) مهربان باش و رعیت را با چشمی پرعاطفه و سینه‏ای لبریز از محبت بنگر، زنهار که چون درنده‏ای به ‌غارت جان و مال آن‌ها بپردازی! پس همانا فرمانبران تو از دو صنف بیرون نیستند: یا مسلمانان و برادر دینی تو هستند و یا (پیروان مذهب بیگانه‏اند، که در این‌صورت) همانند تو انسانند».^[۱۰۱۷] همچنین، آن حضرت در فرازی دیگر از این نامه، در استقبال از صلح می‏فرماید: «و از صلحی که دشمن تو را بدان فراخواند و رضای خداوند در آن بود، روی متاب که آشتی، سربازان تو را آسایش رساند، و از اندوهایت برهاند و شهرهایت ایمن ماند».^[۱۰۱۸]
از مطالعه روایات و احادیث چنین به‌دست می‏آید که همزیستی مسالمت‏آمیز و ایجاد رابطه مودّت و دوستی با بیگانگان، امری است که مسلمانان می‏توانند در روابط بین‏الملل از آن بهره گیرند؛ چه این‌که، اسلام آیین فطرت است و هرگز با احساسات طبیعی و انسانی بشر ضدیت ندارد و اسلام به ‌این نکته توجه می‏دهد که با ایجاد یک جو آرام و مودّت‏آمیز، می‏توان با مخالفان عقیدتی خود به ‌گفتگو و جدال احسن پرداخت. پیشوایان اسلام، پیوسته به رعایت عدالت، انصاف، ادای حقوق و پرهیز از آزار و اذیت پیروان مذاهب دیگر توصیه می‏نمودند.
بر اساس آیه ۲۰۸ بقره^[۱۰۱۹] و آیاتی از این سنخ،^[۱۰۲۰] یکی از اصول بنیادین در ارتباط با بیگانگان همزیستی مسالمت‌آمیز و دعوت دیگران به ‌این نوعی زندگی است تا زمینه‌های تحقق هدف اساسی بعثت انبیاء، یعنی خداپرستی و دعوت به ‌توحید پدید آید. «براى نفوذ در قلوب مردم (هر چند افراد گمراه و بسیار آلوده باشند) نخستین دستور قرآن برخورد ملایم و توأم با مهر و عواطف انسانى است».^[۱۰۲۱]
اما همزیستی نباید به پلورالیسم معرفتی منجر شود.^[۱۰۲۲] حضرت علی علیه‌السلام مسلمانان را از سلام کردن به اهل کتاب و کفار منع کرده است: «شما اوّل بر اهل کتاب سلام نکنید، و اگر آنان بر شما سلام کنند بگویید: «و علیکم». و اگر مسلمان، خواست به ‌اهل کتاب، سلام دهد و یا نامه‌ای برای آنان بنویسد، بگوید: السلام على من اتبع الهدی».^[۱۰۲۳] زیرا هنگامی که رسول خدا -‌صلى‌الله علیه وسلم- به ‌هرقل و تعدادی دیگر از سران کفر، نامه نوشت جمله‌ی فوق را در آغاز نامه‌ها مرقوم فرمود. همچنین در قرآن کریم آمده است که حضرت موسی علی نبینا و آله و علیه‌السلام به ‌فرعون گفت: «َالسَّلامُ عَلَى مَنِ اتَّبَعَ الْهُدَى^[۱۰۲۴]؛ سلام به‌ پیروان حق و هدایت». ممکن است توهم شود که ذکر این جمله با گفتار ملایمى که به‌ آن مامور بودند تناسب ندارد، ولى این اشتباه است، چه مانعى دارد که یک طبیب دلسوز با لحن ملایم به‌ بیمارش بگوید، هر کس از این دارو استفاده کند نجات مى‏یابد و هر کس نکند مرگ دامانش را خواهد گرفت.^[۱۰۲۵] در آموزه‌های اسلامی معارفی وجود دارد که حاکی از اهتمام واقعی و عملی به همزیستی به‌عنوان یک اصل مسلم است:
۷-۵-۱- باور به کرامت ذاتی انسان
یکی از مهم‌ترین راهبردهای نظری و معرفتی همزیست مسالمت‌آمیز، داشتن نگرش ویژه‌ای به‌ همه انسان‌هاست که آنها را در جایگاه بالایی قرار می‌دهد و شأن بی‌نظیری برای آنها قائل می‌شود. از دیدگاه اسلام، آنچه اصالت دارد وجود انسان است و در هر جامعه یا هر شرایطی که قرار گیرد، جوهره ذاتی خود را از دست نمی‌دهد و انسانیت او خدشه دار نمی‌گردد، بر این اساس، اقلیت یا اکثریت بودن یا مذهب و نگرش خاصی را داشتن، تاثیری در ماهیت و اصالت انسان ندارد. بسیاری از آیات قرآن و آموزه‌های اسلامی کرامت ذاتی انسان را از دیدگاه اسلام نشان می‌دهند. طبق آیه قرآن، خداوند هنگام خلقت انسان از روح خود در او دمید^[۱۰۲۶] و به ‌او کرامت بخشید و او را بر سایر حیوانات برتری داد.^[۱۰۲۷] بنابراین کرامت انسانی مربوط به ‌نوع انسان است.^[۱۰۲۸]
۷-۵-۲- احترام متقابل
در بررسی روند تحولات مسائل مربوط به ارتباطات میان‌فرهنگی به پرسش‌های متعددی مواجه می‌شویم که به مرور زمان از پرسش‌های صرفا توصیفی به‌سوی پرسش‌های ناظر به مدیریت ارتباط میان‌فرهنگی در جریان بوده است. پرسش‌های اولیه به این شیوه مطرح می‌شد که: «مردمی که اشتراک فرهنگی ندارند چگونه همدیگر را درک می‌کنند»؟ دامنه این پرسش در دوره‌ای تنها شامل دیپلمات‌ها و کارشناسان و مسافران موسمی می‌شد اما امروزه همه ما به نوعی در معرض این پرسش قرار گرفته‌ایم. دانشمندان ارتباطی اکنون پرسش‌های دیگری مطرح می‌کنند. «برای رسیدن به اهداف مشترک به چه نوع ارتباطاتی نیاز است»؟ «ارتباطات چگونه می‌تواند به خلق فضای احترام متقابل کمک کند»؟^[۱۰۲۹] اسلام در عین احترام به تنوع فرهنگی به‌عنوان یک امر طبیعی،^[۱۰۳۰] به این‌گونه پرسش‌ها پاسخ‌های روشنی می‌دهد.
رعایت ادب در حفظ احترام مخاطب، آغازین شرط برقراری ارتباط موثر، مطلوب و با ثبات است. حرمت شکنی در گام نخست، حالتی روانی را برای مخاطب موجب می‌شود که مانع پذیرش سخنان گوینده و حتی شعله‌ور شدن آتش خشم و تنفر در وی می‌گردد. از این‌رو، حفظ حرمت و ادب، حتی در جایی که طرف مقابل پایبندی به آن ندارد، ضرورت می‌یابد و این‌گونه است که ابراهیم علیه‌السلام هنگامی که در گفتگوی منطقی آمیخته با احترام خود با عمویش آذر، با برخورد توهین‌آمیز او روبرو گردید و فریاد تهدید او را شنید،^[۱۰۳۱] باز هم جانب حرمت را پاس داشت^[۱۰۳۲] و فرمود: «درود بر تو باد به‌زودى از پروردگارم براى تو آمرزش مى‏خواهم زیرا او همواره نسبت به‌من پر مهر بوده است.»^[۱۰۳۳]
برخی از نویسندگان غربی هم به این مهم توجه نشان داده‌اند. ریگوتی و همکارانش احترام متقابل را یکی از الزامات ارتباطات میان‌فرهنگی برشمرده‌اند. احترام به‌لحاظ ریشه‌شناسی به‌معنای آگاه بودن از حضور شخص دیگر است. این امر می طلبد که کرامت طرف مقابل حفظ شود. بدین ترتیب کرامت و احترام همبسته‌اند. احترام با تساهل فرق می‌کند. تساهل دارای بار منفی است چون به این معنی است که چون نمی‌خواهم با طرف خصومت داشته باشم او را تحمل می‌کنم اما احترام همواره با اذعان به کرامت همراه است.^[۱۰۳۴]
احترام متقابل در روابط اجتماعی میان انسان‌ها یک اصل مسلمی است که در زمینه‌‌ها و موضوعات مختلف شکل‌های گوناگون به‌خود می‌گیرد. تا آن‌جا که به ارتباطات میان‌فرهنگی مربوط می‌شود می‌توان گفت که اصل احترام متقابل به‌شکل احترام به‌ مقدسات، احترام به ‌فرهنگِ مخاطب و نیز نیکو سخن‌گفتن و حسن معاشرت با او روی می‌دهد که هر کدام را به‌‌صورت جداگانه توضیح خواهم داد:
۷-۵-۲-۱– احترام به مقدسات
قرآن کریم با نهی مسلمانان از توهین به ‌مقدسات غیرمسلمانان زمینه‌های توهین آنان به‌ مقدسات مسلمانان را از بین می‌برد. چیزهایی که دیگران برای خود مقدس می‌دانند از نظر خدای متعال حقیقتا مقدس نیستند ولی چون جسارت به‌ آن‌ها توهین به ‌مقدسات حقیقی را به‌ دنبال خواهد داشت، مورد نهی قرار گرفته است. آیه ۱۰۸ سوره انعام^[۱۰۳۵] یکى از ادب‏هاى دینى را خاطرنشان مى‏سازد که با رعایت آن، احترام مقدسات جامعه دینى محفوظ مانده و دست‌خوش اهانت و ناسزا و یا سخریه نمى‏شود؛ چون این معنای غریزه انسانى است که از حریم مقدسات خود دفاع نموده و با کسانى که به‌ حریم مقدساتش تجاوز کنند به ‌مقابله برخیزد و چه‌بسا شدت خشم او را به ‌فحش و ناسزاى به ‌مقدسات آنان وادار سازد، و چون ممکن بود مسلمین به ‌منظور دفاع از حریم پروردگار بت‏هاى مشرکین را هدف دشنام خود قرار داده در نتیجه عصبیت جاهلیت، مشرکین را نیز وادار سازد که حریم مقدس خداى متعال را مورد هتک قرار دهند، لذا به ‌آنان دستور مى‏دهد که به ‌خدایان مشرکین ناسزا نگویند، چون اگر ناسزا بگویند و آنان هم در مقام معارضه به‌مثل به‌ ساحت قدس ربوبى توهین کنند در حقیقت خود مؤمنین باعث هتک حرمت و جسارت به ‌مقام کبریایى خداوند شده‏اند.^[۱۰۳۶]
زیبا جلوه‌دادن چیزهایی انسان مصنوع خودشان می‌دانند امری روان‌شناختی و جامعه‌شناختی است. همیشه میان انسان و دست‌ساخته او پیوندی به‌ظاهر ناگسستنی وجود دارد. انسان‌ها بیشتر به ‌محیط و فرهنگ‌شان شناخته می‌شوند و به ‌آن تعلق دارند. حس تعلق به‌ واقعیت‌های خودساخته در مواردی چنان بالاست که هرگونه توهین به ‌آن توهین به‌ سازنده آن تلقی می‌گردد. قرآن کریم از این تعلق خاطر پرده برمی‌دارد: «اینگونه براى هر امتى کردارشان را زینت دادیم آنگاه بازگشت آنان به‌سوى پروردگارشان خواهد بود و ایشان را از آنچه انجام مى‏دادند آگاه خواهد ساخت.»^[۱۰۳۷] ‏زینت هر چیز زیبا و دوست داشتنى است که ضمیمه چیز دیگرى مى‏شود و به ان زیبایى مى‏بخشد. از عموم تعلیلى که جمله کَذَلِک زَیَّنَّا لِکلّ‏ أُمَّهٍ آن‌را افاده مى‏کند، نهى از هر کلام زشتى نسبت به ‌مقدسات دینى استفاده می‌شود. در این‌جا چون عمل به ‌امت نسبت داده شده، معلوم می‌شود که منظور فرهنگ و آداب و رسومِ یک امت مدنظر است. بنابراین همان‌طور که علامه طباطبائی هم در ذیل آیه توضیح داده‌اند، باید از هرگونه کلام زشت نسبت به‌ مقدسات و فرهنگ یک ملت اجتناب کرد. در غیر این‌صورت فاصله‌ای میان دو طرف ارتباط ایجاد می‌شود که هرگونه تفاهم را غیرممکن می‌سازد. احترام به ‌فرهنگ، احترام به ‌آداب و رسوم، زبان، پوشش و مانند آن را نیز بدنبال دارد.
احترام به‌ مقدسات در شکل‌های گوناگون در سیره ائمه معصومین علیهم‌السلام هم مشاهده می‌شود. به‌عنوان مثال، هنگامی که پیامبر اکرم(ص) عبدالرحمن‌بن عوف را به‌سریه‌ای به‌سوی بنی‌کلب فرستاد به ‌او فرمود چنین عمامه بپوش که شبیه‌تر و شناخته شده‌تر است.^[۱۰۳۸] طبق این روایت احترام به ‌پوشش میزبان نوعی احترام گذاشتن به‌ فرهنگ او تلقی می‌شود. اسقف‌های نجران هنگام ورود به ‌حضور پیامبر در مسجد با دیبا و صلیب‌هایشان وارد شدند و به‌ وضعی به‌ حضور آن حضرت رسیدند که تا آن زمان هیچ‌کس به ان وضع وارد نشده بود. رسول خدا دستور داد آنان را واگذارند^[۱۰۳۹] و در مقابل پوشش آن‌ها حساسیت زیاد نشان ندهند.
نمونه دیگری از احترام به مقدسات، احترام به ‌معابد و اماکن مقدس اهل کتاب است. به‌عقیده‌ی فقیهان شیعه، احترام به ‌محل عبادت اهل کتاب لازم است و احترام محل عبادت، حرمت نجس‌کردن آن‌ها را به‌دنبال دارد و برخی از فقها معتقد به ‌وجوب ازاله‌ی نجاست از معابد هستند.^[۱۰۴۰]
کلیه‌ی اماکن و معابد مقدس از منظر اقلیت‌های مذهبی نیز مورد احترام جامعه اسلامی است و از مصونیت کامل برخوردار است و هرگونه تعرضی چه از ناحیه‌ی مسلمین چه از ناحیه‌ی غیرمسلمانان به‌ این ناحیه جرم محسوب می‌شود و مرتکبین آن مجازات می‌شوند. احترام به‌ اماکن و معابد غیرمسلمانان در قراردادهای پیامبر نیز به‌چشم می‌خورد.
در آیه ۴۰ سوره حج، صیانت از معابد به‌عنوان یکی از اهداف جهاد و اثرات دفاع مشروع و نتیجه‌ی امنیت اجتماعی و محصول همزیستی بین ملل مختلف به‌شمار آورده شده است. در این آیه همه‌ی اماکنی که در آن نام و یاد خداوند ذکر می‌شود دارای ارزش و دفاع از آن‌ها لازم شمرده شده است: «اگر خداوند گروهی را به گروه دیگر دفع نمی‌نمود، دیِرها و کلیساها و کنشت‌ها و مسجدها که نام خدا در آن بسیار یاد می‌گردد ویران می‌شد.» ^[۱۰۴۱]
بیان اصل احترام به ‌مقدسات، که اروینگ گافمن آن را از الزامات نزاکت در تعاملات اجتماعی برشمرده است،^[۱۰۴۲] در ادبیات ارتباطات میان‌فرهنگی با نظریه «وجهه – مذاکره»‌ی تنگ تومی سازگاری نزدیکی دارد. ﮔودﯾﻜﺎﻧﺴﺖ، اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ را در زﻣﺮۀ اﻟﮕﻮﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽداﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮﭘﺬﯾﺮی ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ را در ﺑﺴﺘﺮ ارﺗﺒﺎﻃﺎت، ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﯽﻛﻨﻨﺪ. ﺗﯿﻨﮓﺗﻮﻣﯽ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﻤﻜﺎری ﻛﻮروﮔﯽ، اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ را ﺗﺪوﯾﻦ ﻛﺮده اﺳﺖ، دو ﺑﻌﺪ «ﻓﺮدﮔﺮاﯾﯽ‌-‌ ﺟﻤﻊﮔﺮاﯾﯽ «و » ﻛﻤﯽ‌-‌زﯾﺎدی ﻓﺎﺻﻠﮥ ﻗﺪرت» را در ﺗﺒﯿﯿﻦ اﯾﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺑﻪ‌ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ، ﭼﮕﻮﻧﻪ «ﺳﺘﯿﺰ» را ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و اﻗﺪام ﺑﻪ ﺑﺮﻗﺮاری ارﺗﺒﺎط ﻣﯽﻛﻨﻨﺪ. در اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ، ﺳﺘﯿﺰ، ﻧﻮﻋﯽ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻫﻮﯾﺖ در ﺳﻄﻮح ﻓﺮدی و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﻧﺎﺷـﯽ از ﺑﺮﺧـﻮرد ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎورﻫﺎ و ارزشﻫﺎی ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﯾﺎ ﻛﺎرﺑﺮد ﻧﺎدرﺳﺖ ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎ ﯾـﺎ اﻧﺘﻈﺎرﻫـﺎی رﻓﺘـﺎری ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﯾﻚ ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ اﺳﺖ. ﺳﺘﯿﺰ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ رخ ﻣﯽدﻫﺪ ﻛﻪ ﻓـﺮد ﯾـﺎ ﮔـﺮوه ﺑﺒﯿﻨـﺪ «وﺟﻬ»ـﻪ‌اش ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺷﺪه ﯾﺎ زﯾﺮ ﺳﺆال رﻓﺘﻪ اﺳﺖ. وﺟﻬﻪ، وﺟﻮه ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻫﻮﯾﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕـﯽ و ﻓـﺮدی و ﺗﺼـﻮر ﻋﻤﻮﻣﯽای اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﺪاﻗﻞ از ﻧﻈﺮ ﻓﺮد ﯾﺎ ﮔﺮوه، در ﺟﺎﻣﻌﻪ درﺑﺎرۀ آﻧـﺎن وﺟـﻮد دارد و ﺑﺮاﺳـﺎس ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎ و ارزشﻫﺎی ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، درﺑﺎره‌اش ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽﺷﻮد.
دﻏﺪﻏﮥ ﻋﻤﺪه در ﺳﺘﯿﺰ، «وﺟﻬﻪﺳﺎزی» ﯾﺎ ﻣﻬﺎرتﻫـﺎی ارﺗﺒـﺎﻃﯽ ﻣـﻮرد ﻧﯿـﺎز در ﺗﻘﻮﯾـﺖ و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ وﺟﻬﻪ اﺳﺖ. وﺟﻬﻪ و وﺟﻬﻪﺳﺎزی، ﻫﺮ دو ﺑﺨﺸﯽ از زﻧـﺪﮔﯽ روزﻣـﺮه ﻫﺴـﺘﻨﺪ. ﻛـﺎﻧﻮن ﺗﻮﺟﻪ اﯾﻦ ﻧﻈﺮﯾﻪ، ﭼﺎرﭼﻮب ﻣﺮﺟﻊِ ﻓـﺮدی و ﻓﺮﻫﻨﮕـﯽ ﻣـﺪﯾﺮﯾﺖ وﺟﻬـﻪ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻋﻤﯿﻘـﺎً از ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎ و ارزشﻫﺎی ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ﻓﺮدی و ﺗﻔﺎوتﻫﺎی ﻧﺎﺷﯽ از دو ﺑﻌﺪ ﯾﺎدﺷﺪه، اﺛﺮ ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد.^[۱۰۴۳]
۷-۵-۲-۲– احترام به آزادی
۷-۵-۲-۲-۱– آزادی مراسم و شعائر مذهبی
از جمله آزادی‌هایی که بر اساس اصل آزادی مذهبی طبق قرارداد ذمه برای اهل کتاب متعهد منظور می‌شود آزادی شعائر مذهبی و حق انجام مراسم و عبادات و سایر گروه‌های نامبرده است. آنان مجازند به‌طور انفرادی یا دسته‌جمعی در معابد و اماکن مقدسه خود مراسم مخصوص مذهبی خویش را به‌پا دارند و کسی حق تعرض به انان را نخواهد داشت. بدیهی است در پاره‌ای موارد ممکن است محدودیت‌هایی بر طبق مواد قرارداد مشترک ذمه پیش‌بینی شود ولی اصل آزادی مراسم مذهبی در هرصورت به‌عنوان یک حق غیرقابل سلب همچنان برای اقلیت‌های متعهد محفوظ خواهد ماند.^[۱۰۴۴]
دلایلی در آموزه‌های اسلامی وجود دارد که نشان می‌دهند درست و انسانی عمل‌کردن و نیکوکار بودن دارای ارزش و اهمیت بالایی است. قرآن ضمن اینکه اسلام را دین قبول خداوند می‌داند،^[۱۰۴۵] اما تصریح می‌کند که پیروان سایر ادیان اگر صادقانه به‌ خداوند اعتقاد داشته باشند و اعمال نیک انجام دهند رستگار خواهند شد و پاداش آنها نزد خداوند محفوظ است.^[۱۰۴۶] علامه طباطبائی معتقد است رستگاری و سعادت به ‌افراد خاصی یا فقط به‌ مسلمانان اختصاص ندارد، بلکه هر کسی واقعا به‌ خدا ایمان داشته باشد و عمل صالح انجام دهد رستگار خواهد شد. ^[۱۰۴۷] اسلام واقعی همان تسلیم در برابر خداست؛ حتی امرمومنان علیه‌السلام در معرفی حقیقت اسلام، به‌ یک جمله اکتفا می‌کند و می‌فرماید: «اسلام همان تسلیم در برابر دستورات خداست».^[۱۰۴۸] همچنین علامه با این‌که ادیان پیش از اسلام را تحریف شده می‌داند اما آنها را منسوخ به‌حساب نمی‌آورد بلکه در برخی موارد، احکام قرآن را ناسخ برخی احکام سایر ادیان می‌شمارد.^[۱۰۴۹] و در پاسخ به این پرسش جدی که در این‌صورت آیه مبارکه «دین درست نزد خداوند اسلام است و هرکس غیر از اسلام دینی برگیرد خداوند از او قبول نخواهد کرد» چگونه تفسیر می‌شود؟ می‌توان گفت که با توجه به سایر آیات قرآن در مورد ادیان الهی، معنی آیاتی از این سنخ، چنین می‌شود که کامل‌ترین، جامع‌ترین و درست‌ترین دین نزد خداوند اسلام است^[۱۰۵۰] و طبیعی است که این دین مورد پذیرش خداوند باشد ولی هر کدام از ادیان الهی در حد خود بهره‌ای از درستی دارند و میزانی از احکام الهی را مورد توجه قرار داده‌اند.^[۱۰۵۱]
از شاخص‌های همزیستی به‌عنوان یک اصل، رعایت آزادی بیان حتی برای اقلیت‌های مذهبی در جامعه اسلامی است. در سیره نبی گرامی اسلام (ص) شواهد فراوانی بر رعایت این اصل مهم وجود دارد. به‌عنوان مثال، یکی از مفاد پیمان نامه‌ی پیامبر با یهود مدینه این بود که یهود بنی عوف با مومنان مانند یک امت و ملت هستند با این تفاوت که یهود پیرو دین خود و مسلمانان هم پیرو دین خود هستند.^[۱۰۵۲]
هیئتی مسیحی برای دیدار پیامبر به مسجد آن حضرت آمده بودند. هنگام نمازِ مسیحیان که شد برخواستند. رسول خدا گفت: آنان را به‌حال خود واگذارید که هرطور می‌خواهند نمازشان را انجام دهند. مسلمانان دیدند که ایشان به‌سوی شرق ایستادند و نماز خواندند.^[۱۰۵۳]
۷-۵-۲-۲-۲– آزادی در انتخاب محاکم
اگر ذمی مدعی و مسلمان مدعی‌علیه باشد و یا مسلمان مدعی و ذمی مدعی‌علیه باشد از آن‌جهت که حق مسلمانی در میان است اختلاف باید در محاکم اسلامی مطرح شود و قاضی موظف است طبق مقررات عادلانه‌ی محاکم اسلامی و بدون تبعیض به‌ قضاوت عادلانه بپردازد.
اگر مدعی و مدعی علیه هردو ذمی باشند می‌توانند از طرح دعوی در دادگاه‌های اسلامی اجتناب کنند و به‌ محاکم قضایی خود مراجعه کنند و حق استقلال قضایی ایشان محفوظ است. اسلام دین حق را برای متحدین و اقلیت‌های مذهبی مقیم سرزمین‌های اسلامی به‌عنوان یک حق ضروری و مشروع تلقی می‌کند و احکام صادره و محاکم قضایی اقلیت‌ها را در موارد مذکور به‌رسمیت می‌شناسد.^[۱۰۵۴] در حقیقت باید این را یک نوع امتیاز شمرد نه حق و احترام به ازادی؛ زیرا اعطای چنین حقی به ‌مفهوم اعتراف به‌یک نوع استقلال داخلی گروه‌های غیر مسلمان در داخل جامعه ی اسلامی به‌شمار می‌رود. ^[۱۰۵۵]
از دیگر شاخص‌های رعایت همزیستی این است که قضاوت در مورد پیروان هر دین به‌خود آن‌ها واگذار گردد. در قرآن کریم نیز در این زمینه آمده است: بگو ای اهل کتاب شما هیچ‌گونه ارزشی ندارید مگر آن‌که که به ‌دستورات تورات و انجیل و قرآن عمل کنید.^[۱۰۵۶] پیامبر علمای یهود را به عمل‌کردن به ‌دستورات کتاب خودشان فرا خواند.^[۱۰۵۷] حضرت علی علیه‌السلام نیز به ‌هنگام خلافت فرمودند: آگاه باشید به‌خدا اگر بر بالین خلافت تکیه زنم و بستر حکومت برایم گسترده شود میان اهل تورات و یهود با توراتشان و میان اهل انجیل و نصاری با انجیلشان و میان اهل زبور با زبور ایشان و میان اهل قرآن با قرآن داوری کنم.^[۱۰۵۸] مطابق همین اصل ازدواج هر گروهی بر اساس آیین خودشان به‌رسمیت شناخته می‌شود. امام علی علیه‌السلام در این‌باره می‌فرمایند: برای هر ملت و مذهبی ازدواجی است که به‌وسیله‌ی آن از زنا جلوگیری می‌کنند.^[۱۰۵۹] مطابق این روایات ازدواج هر ملت و مذهبی چنان چه بر قانون آنان باشد صحیح است و از نظر اسلام حلال‌زاده هستند.
۷-۵-۲-۲-۳– آزادی مالکیت فردی
مالکیت فردی همان‌طورکه در مورد مسلمانان مطرح است بدون هیچ‌گونه تغییر اساسی در مورد متحدین غیرمسلمان ایشان نیز مطرح است و مالکیت آنان نیز مانند مسلمانان به‌طور قانونی مورد احترام و مصونیت قرار گرفته است و از نخستین مسئولیت‌های جامعه‌ی اسلامی حفاظت و مصونیت کامل اموال و جان و عرض ذمیان است. حق مالکیت اراضی نیز برای اقلیت‌ها محفوظ است و آنان می‌توانند از طریق معاملات مشروع زمین یا ساختمان و نظایر آن را به ‌مالکیت خویش در آورند. اسلام بر اساس اصل احترام به ‌مالکیت فردی در مورد گروه‌های متعهد اجازه نمی‌دهد در ملک افراد کوچک‌ترین تصرفی به‌عمل آید و هرگونه تصرف اموال ذمیان باید منوط به ‌رضایت و توافق قبلی باشد و در این‌باره اموال منقول و غیرمنقول حکم یکسانی دارند.^[۱۰۶۰]
۷-۵-۲-۲-۴– مالکیت اهل کتاب
در اسلام احترام به ‌مالکیت اهل کتاب بر اموال خود تا بدان حد پیش رفته است که حتی اموالی را که مسلمانان نمی‌توانند تملک کنند؛ اگر از نظر اهل کتاب مالکیت آن مشروع باشد می‌توانند در کشور اسلامی آن را تملک کنند و آثار تملک را بر آن بار کنند و چنانچه مسلمانی آن را تلف کند ضامن است. البته این احترام تا زمانی است که آشکارا در بین مسلمانان به‌ خرید و فروش یا استفاده از آن اقدام نکنند. برای نمونه چیزهایی مانند شراب، گوشت خوک، آلات لهو و لعب نزد مسلمانان ارزش و مالیتی ندارد.
محقق حلی می‌گوید: شرابی که از مسلمانان غصب شود ضمان ندارد گرچه کافر آن را غصب کند؛ ولی همان شراب اگر از کافر ذمی که آن را آشکار نمی‌کند غصب شود ضمان دارد گر چه غاصب مسلمان باشد.^[۱۰۶۱]
۷-۵-۲-۲-۵– آزادی تجارت
هرگونه فعالیت اقتصادی از جمله تجارت و فعالیت‌های بازرگانی برای اقلیت‌های مذهبی مجاز شمرده می‌شود و اسلام حتی تجار غیرمسلمان را مجبور به‌ پیروی و مراعات قوانین و مقررات اسلامی نمی‌کند و پیروان هریک از مذاهب سه‌گانه می‌توانند طبق مقررات آیین خود به ‌داد و ستد و فعالیت‌های اقتصادی و بازرگانی بپردازند.
در مواردی که طرف معامله مسلمان است ممکن است معاملاتی وجود داشته باشد که از نظر یک فرد مسلمان نمی‌تواند رسمی باشد؛ در این‌گونه موارد باید طرفین در تطبیق معاملات خود با مقررات اقتصادی اسلام توافق نمایند. در معاملاتی که اسلام باطل اعلام کرده مثل خرید و فروش شراب اگر یک‌طرف معامله مسلمان باشد؛ معامله باطل است.^[۱۰۶۲]
شاید یکی از علل تجویز روابط آزاد اقتصادی این است که این نوع روابط و معاملات معمولا تفاهم و دوستی ایجاد می‌کند و می‌تواند نتایج مطلوبی به‌همراه آورد. بیشتر موفقیت‌های مسلمین و پیشرفت‌های سریع اسلام در جوامع مختلف مرهون این‌گونه روابط و مراودات بوده است و روابط بازرگانی در تاریخ مسلمین از موثرترین عوامل گسترش روز افزون اسلام به‌شمار می‌آید.^[۱۰۶۳]
۷-۵-۲-۳– مدارا و نیکو سخن گفتن

سرمایه ساختاری

۳-۱- تحقیق و توسعه

۳-۲- سیستم‏ها و برنامه ها

۳-۳- حقوق صاحبان سرمایه

جدول ‏۵‑۱- رتبه بندی ابعاد و متغیرهای سرمایه فکری
همانطور که در جدول ۵-۱ مشخص شده است، با توجه به نتایج بدست آمده برای بهبود سرمایه­فکری که به طبع آن عملکرد سازمانی نیز بهبود می­یابد شرکت‏های نرم­افزاری مورد مطالعه باید به سرمایه ساختاری بیشترین توجه را نشان بدهند، زیرا که سرمایه ارتباطی بیشترین تاثیر را بر روی عملکرد سازمان نشان دارا می­باشد. در این میان، متغیر دانش در مورد شرکاء، تامین­کنندگان، مشتریان دارای بیشترین تاثیر روی سرمایه ارتباطی می­باشد، دانش در مورد شرکاء، تامین­کنندگان، مشتریان عنصر کلیدی در این شرکت‏ها می­باشد و شرکت‏های نرم­افزاری که در این رقابت خواهان، عملکرد سازمانی بهتری می­باشند باید در وحله اول باید به دانش در مورد شرکاء، تامین­کنندگان، مشتریان در شرکت­شان بها بدهند، در رتبه دوم تاثیر همانطور که در جدول۵-۱ مشهود است، اتحادها، مجوزها، قراردادها قرار دارند، بدین معنی که اتحادها، مجوزها، قراردادهای شرکت دومین عامل تاثیرگذار بر روی سرمایه ارتباطی، که خود اولین عامل تاثیر گذار بر روی عملکرد سازمانی می­باشد، هستند. همچنین ارتباط با شرکاء، تامین­کنندگان، مشتریان ، سومین عامل تاثیر گذار بر روی اولین جزء، تاثیر گذار بر روی عملکرد سازمانی در شرکت‏های نرم­افزاری مورد مطالعه می­باشد. بقیه اجزاء و متغیرهای مربوط به آن‏ها با توجه با جدول ۵-۱ در رتبه ­های بعدی توجه در شرکت‏های تولید کننده نرم­افزار قرار دارند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

نکته قابل ذکر این است، قرار گیری در رتبه ­های پایین­تر به معنی بی توجهی و عدم توجه شرکت‏ها نباید باشد و هریک از این متغیرها بر طبق مدل معادلات ساختاری آمده در فصل ۴ ارتباط کاملا معنا دار و مهمی را با عملکرد سازمانی دارا می­باشند.
پیشنهادات اجرایی
پیشنهادات بر مبنای نتایج و یافته­ های تحقیق
با توجه به نتایج حاصل از تحقیقات شرکت‏های تولیدکننده نرم­افزار در این پژوهش به منظور بهبود سرمایه­ فکری و عملکرد سازمانی خود، می­توانند به ترتیب در حوزه ­های زیر اقدامات اصلاحی پیشنهادی را برای بهبود انجام دهند:
سرمایه ارتباطی
– تعریف پروژه­ های مشترک با سایر شرکت‏ها و سازمآن‏های ذیربط.
– مذاکره با شرکت‏های پیشرو و رهبر در صنعت نرم­افزار برای ایجاد اتحادهای استراتژیک مناسب.
– در صورتی که شرکت محصولاتی از خود دارد، داشتن برنامه ­های مناسب بازاریابی و ایجاد Marketing Plan برای فروش محصولات خود.
– در صورتی که شرکت محصولاتی از خود دارد، کارکردن بر روی ۴ عامل مهم تحت کنترل شرکت در بازاریابی یعنی : محصول، قیمت، مکان و ارتقاء .
– مشاوره و درخواست کمک برای اخذ تصمیمات با افراد خارج از شرکت.
– بررسی سطح وفاداری مشتریان و نظر سنجی از آن‏ها و ارائه راهکارهای بازاریابی مناسب در جهت بالا بردن وفاداری.
– تولید محصولات نرم­افزاری مناسب در جهت تطابق کامل با نیازهای مشتری برای بالا بردن رضایت مشتریان.
– پی­گیری درست و به موقع شکایات مشتریان و کاهش زمان پی­گیری با بهره گرفتن از راهکارهای نرم­افزاری مناسب.
– ایجاد رابطه بلند مدت با تامین­کنندگان محصولات اولیه برای شرکت.
– تسهیم و به اشتراک گذاری دانش با شرکاء.
– داشتن یک سیستم اطلاعاتی مناسب مخصوص مشتریان (در این مورد اکثر شرکت‏های مورد مطالعه دارای ضعف قابل توجهی بودند.)
– بروز رسانی دانش مربوط به مشتری به صورت مستمر.
– همراهی مشتری از ابتدای تعریف پروژه تا پیاده­سازی محصول بر طبق متدولوژی­های موجود در مهندسی­ نرم­افزار و ایجاد جلسات منظم و مدام با مشتریان.
سرمایه انسانی
– ایجاد تطابق مناسب برای انجام کار بین شرایط لازم برای انجام کار و تخصص کارمند.
– تدوین برنامه ­های آموزشی مناسب و بروز شده برای کارمندان.
– استفاده از BenchMarking برای بهبود یادگیری از منابع خارج از شرکت.
– استفاده از نیروهایی با تحصیلات دانشگاهی بالاتر و لحاظ کردن این موضوع در برنامه ­های استخدامی.
– ترغیب کارکنان به کار برای استفاده از حداکثر توان آن‏ها در انجام کار، نظارت غیر مستقیم بر انجام کارها.
– کاهش هزینه­ های شرکت به کمترین سطح برای انجام یک پروژه.
– توجه به سطح استعداد و هوش کارکنان به هنگام استخدام.
– استفاده از نظرات کارکنان و ایجاد بحث­های گروهی برای ترغیب آن‏ها برای شرکت و ارائه نظر.
– استقبال از ایده­های جدید موجود در هر سطحی و بررسی این ایده­ ها.
– استفاده از سیاست­های مناسب منابع انسانی برای ترغیب کارکنان به آوردن دانش جدید به شرکت و ایجاد وفاداری در آن‏ها، ایجاد محیط مناسب برای ایده­پروری و اشتراک گذاری این ایده­ ها.
سرمایه ساختاری
برنامه ­های آموزشی مداوم و پی در پی برای پست­های موجود در شرکت، با توجه به تخصص و نیاز آن بخش از شرکت، علاوه بر این، باعث ایجاد رضایت شغلی در این شرکت‏ها خواهد شد، زیرا کارکنان متخصص از برنامه آموزشی در جهت ارتقای دانش خود استقبال می­ کنند.