اما در تکمیل صحبت‌های مددکار محترم مرکز لازم به ذکر است که :
جمع‌ آوری اطلاعات از کودکان به دلایل گوناگونی صورت می‌گیرد که از جمله آن‌ها امکان ایجاد شرایطی برای بازگشت به خانواده یا بستگان در رابطه با کودکانی که کسانی برای نگهداری از آن‌ها وجود دارد و به هر ترتیب راهی برای ممانعت از ورود آن‌ها به سیستم شبانه‌روزی می‌توان یافت.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

کودکانی هستند که با مشکلات مادی در خانواده مواجه بود‌ه‌اند و در صورتی که از این نظر تأمین شوند خانواده توانایی نگهداری از فرزندش را دارد. مواردی که یکی از والدین و یا هر دو معتاد بوده و فرد موثری برای توانایی نگهداری از کودک وجود ندارد، در بین این والدین کسانی هستند که خواهان ترک اعتیاد خود بوده و مددکار مربوط با ارجاع شخص به مراکز موجود تسهیلات لازم را برای بازگشت کودک به خانواده فراهم می‌آورد. از آن جایی که مهمترین آرمان و هدف سازمان بهزیستی و مرکز قرنطینه ترخیص کودکان پذیرش شده به خانواده یا بستگان نزدیک است نقش اصلی مددکار اجتماعی برقراری رابطه با نزدیکان کودک می باشد تا بدین وسیله مکان امنی برای کودک خارج از حیطه بهزیستی فراهم شود، در غیر اینصورت مراحل قانونی جهت ورود به مراکز شبانه روزی سازمان بهزیستی طی شده و نقش مددکار آماده کردن کودک برای ورود به این سیستم خواهد بود.
ارتباط مستقیم با مربیان ضمن گرفتن اطلاعات از وضعیت کودکان و همچنین دادن اطلاعات از وضعیت آنها به مربیان به منظور تسهیل در شیوه‌های ارتباطی بین آنها خواهد بود. مددکار واسطه بین کودکان و نوجوانان ساکن و مربیان بوده و تمام تلاش خود را جهت بهبود کیفیت این روابط بکار خواهد بود. در این میان می‌توان جلساتی رابه طور مشترک با مربیان، و روانشناس مرکز تشکیل داده و در رابطه با مسائل و مشکلات مرکز به بحث و گفتگو نشست.
پیگیری میدانی وضعیت کودکان به طور حتم محدود به مدت زمان اقامت آنها در مرکز نخواهد بود و این پیگیری خاصه در ارتباط با کودکانی که به خانواده ترخیص شده‌اند ادامه خواهد داشت. بویژه در موارد مربوط به کودک آزاری و یا موارد مشابه با پیگیری از وضعیت کودک پس از ترخیص به خانواده می‌توان از بروز حوادث نامطلوب پیشگیری کرد.
۲۲-۲ بیان چارچوب نظری پژوهش حاضر
با عنایت به نظریه‌های مطرح شده و پیشینه پژوهش می توان نتیجه گرفت کیفیت زندگی دختران ساکن درمرکز قرنطینه دستخوش عوامل گوناگونی می‌باشد.
در این پژوهش سعی شده است از تئوری‌های «بلون دن^[۷۷]» و «ایوانزوکوب^[۷۸]» و «لبو^[۷۹]» مربوط به کیفیت زندگی و تئوری‌های سنجش رضایت «جوران و دمینگ» استفاده شود. این نظریه‌پردازان اهمیت کیفیت را مورد توجه قرار داده‌اند. آن‌ها معتقدند کیفیت دقیقاً همان است که دریافت‌کننده خدمات تعیین می‌کند. به نظر آنها تأمین نیازها و انتظارات مشتریان و مصرف‌کنندگان خدمات، اصل مسلم دستیابی به موفقیت محسوب می‌شود. مهمترین و اصلی‌ترین مسیر موفقیت در فرآیندهای مختلف ارائه یک خدمت، مشارکت مستقیم دریافت‌کنندگان خدمات است و این نکته در قالب رویکرد مرجع‌مداری مطرح شده از جانب «جوران و دمینگ» شرح داده می‌شود.
نظریه کنش متقابل «ویلیام شوراتز» نیز در متن پژوهش مورد استفاده قرار گرفت. نظریه کنش متقابل به عنوان یکی از نظریات مورداستفاده در مددکاری اجتماعی است. ما در این دیدگاه نمی‌توانیم رفتار و حرکات فرد را بدون درنظر گرفتن رفتار و حرکات دیگران درک کنیم. به بیان دیگر هر مسأله ای باید در متن کنش متقابل با محیط خود دیده شود، زیرا که ممکن است بین فرد و سیستم‌هایی که با آنها ارتباط دارد مانعی وجود داشته باشد که با رفع آن بهبود در کیفیت زندگی فرد ایجاد شود.
در مرحله بعدی پژوهش در بررسی کیفیت زندگی دختران ساکن در مرکز قرنطینه و انتظارات آن‌ها از مرکز از نظریات پیلا و پرلمن^[۸۰] در رابطه با تنهایی، از نظریه بندورا^[۸۱] در رابطه با نوجوانی و یادگیری اجتماعی، از نظریه‌های «البک^[۸۲]» و «فکتو^[۸۳]» و «بلون دن^[۸۴]» در رابطه با مشارکت، از نظریه‌های «راجرز^[۸۵]»، «لوین^[۸۶]»، «کولی^[۸۷]» و «پارسونز^[۸۸]» در رابطه با روابط فردی و از نظریات «دومازویه^[۸۹]« در مورد اوقات فراغت و در مورد نیازهای عاطفی از نظریات «راجرز» و «مازلو^[۹۰]» استفاده شد.
۲۳-۲ خلاصه نکات مهم
فصل دوم تحت عنوان ادبیات موضوع با تاریخچه کیفیت زندگی در ایران و جهان آغاز می‌شود. پس از بیان مفاد مهم و مرتبط پیمان‌نامه حقوق کودک (یونیسف)، اهمیت خانواده در قالب اصلی‌ترین نهاد و واحد اجتماعی که مکان امن و آرامش اعضای خود می باشد ذکر می‌شود. پدیده بی‌سرپرستی با از دست دادن والد یا والدین و یا سرپرست موثر موجب فقدان حضور کودک در خانه و خانواده می‌گردد.
کودکانی که بنا به دلایل مختلف وارد سیستم شبانه‌روزی می‌گردند نسبت به کودکانی که در کانون خانوادگی رشد می‌یابند، دارای خلقیات متفاوتی می‌گردند و زندگی در محیط شبانه‌روزی تأثیر خاصی روی کودکان و نوجوانان می‌گذارد. با توجه به این که مرکز قرنطینه ورودی سازمان بهزیستی می‌باشد و مدت اقامت در آن جا چندین ماه به طول می‌ انجامد توجه به کیفیت زندگی، رضایت و انتظارات کودکان و نوجوانان از مرکز اهمیت می‌یابد. ضمن این که نوجوانی به دلیل حساسیت‌های خاص خود نیاز به بازخوردی حرفه‌ای داشته و نیازهای متفاوتی را می‌طلبد. با توجه به نظریات مطروحه و با تأکید به این که هر لحظه از عمر انسان مهم تلقی شده و می‌تواند تأثیر بسیار مهمی در ادامه رند زندگی وی داشته باشد، چارچوب نظری حاضر انتخاب گردیده و پس از انجام مصاحبه‌های عمیق با ۳۱ نفر شرکت‌کننده در مصاحبه، مورد تحلیل قرار گرفته است.
۲۴-۲ سوال‌های پژوهش
با توجه به آن چه درباره ادبیات موضوع، پیشینه پژوهش و نظریه ها بیان شد، سوالاتی در مورد کیفیت زندگی کودکان ساکن در مرکز قرنطینه برای پژوهشگر مطرح شد :
کیفیت زندگی دختران ساکن در مرکز قرنطینه به چه صورت است؟
چه مواردی در مرکز قرنطینه موجب نارضایتی دختران شده و کیفیت زندگی آنها را پایین می‌آورد؟
آیا انتظارات دختران ساکن در مرکز قرنطینه با توجه به کیفیت موجود برآورده می شود؟
دختران ساکن در مرکز قرنطینه نسبت به ترخیص از مرکز قرنطینه، مراکز شبانه‌روزی و ورود به سیستم بهزیستی چه نگرشی و نگرانی‌هایی دارند.
۲۵-۲ الگوی نظری پژوهش
فصل سوم
روش‌شناسی پژوهش
۱-۳ مقدمه
در این فصل روش پژوهش بیان شده است روش پژوهش در این پژوهش از نوع کیفی و کمی بوده است که نتایج تحقیق با بهره گرفتن از روش مصاحبه عمیق با ۳۰ نفر از دخترانی که در طول مدت قرنطینه خود را گذرانده و حدود ۴ ماه در مرکز زندگی کرده‌اند بدست آمده است. اطلاعات جمع‌ آوری شده با بهره گرفتن از روش تحلیل محتوا موردارزیابی قرار گرفته است و در فصل چهارم به طور مفصل شرح داده خواهد شد.
۲-۳ روش تحقیق
روش مورد استفاده، روش تحقیق کیفی و کمی است. با بهره گرفتن از تحقیق کیفی می‌توان از راه‌ حل‌ هایی که توسط خود افراد پیشنهاد می‌شود برای شناسایی مسائل پیچیده اجتماعی، راه‌ حل ‌های طبیعی پیدا کرد. (مارشال، کاترین، ۱۳۷۷)
شیوه اجرای این تحقیق ایجاب می‌کند که محقق به منظور درک واقعیات موجود و به جهت پاسخگویی به سؤالاتی که وجود دارد به فرزندانی که دوره قرنطینه را گذرانده‌اند مراجعه کرده و با آن‌ها به مصاحبه بپردازد. به همین منظور تعدادی مصاحبه مقدماتی با تعدادی از مسئولین شبانه‌روزی‌ها و دختران ساکن در مرکز قرنطینه انجام شد و با تکیه بر ادبیات موضوع و همچنین پس از بررسی منابع و تحقیقات موجود یک پرسشنامه نیمه‌ساختمند تدوین گردید، با در نظر گرفتن این نکته که پس از هر مصاحبه، موضوعات و سؤالات مهم دیگری که در خلال مصاحبه مطرح شود در مصاحبه‌های بعدی با افراد دیگر مطرح گردد. بدین ترتیب پس از اتمام مصاحبه‌ها، عنوان‌های اصلی مشخص خواهد شد.
۳-۳ جامعه آماری موردمطالعه
جمعیت آماری موردبررسی تحقیق شامل کلیه دختران بی‌سرپرست و یا فاقد سرپرست مؤثر می‌باشد که در خانه کودکان و نوجوانان تحت نظارت سازمان‌ بهزیستی در شهر تهران پذیرش شده‌اند و طول دوره قرنطینه (۲۱ روز) و به طور تقریبی در همه موارد ۳ الی ۴ ماه و گاهی بیشتر را سپری کرده‌اند و در حال حاضر هنوز در مرکز قرنطینه زندگی کرده ویا به یکی از مراکز شبانه‌روزی ترخیص شده‌اند. براساس آمار ثبت‌شده در دفتر امور شبه‌خانواده این سازمان، از سال تأسیس این مرکز (۱۳۸۴) تا تاریخ شروع به اقدام جهت مصاحبه حدود ۱۷۵ دختر در این مرکز پذیرش‌ شده‌اند.
۴-۳ نمونه آماری موردمطالعه
برای انجام مصاحبه با دخترانی که در مرکز قرنطینه مورد پژوهش پذیرش شده‌اند، و طول مدت قرنطینه (۲۱ روز) را در این مرکز زندگی کرده‌اند و پس از طی دوره و پس از مشخص شدن برنامه ترخیص به خانواده و یا مرکز شبانه‌روزی انتقال داده‌ شده‌اند، با مطالعه پرونده‌ها و بررسی آمار موجود مشخص شد که از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۶حدود ۱۷۵ دختر در این مجتمع پذیرفته شده‌اند که حدود ۶۰ نفر آن در فاصله سنی ۱۸-۱۵ سال و یا بالاتر قرار دارند و از این میان با ۳۱ نفر از آن‌ها امکان مصاحبه عمیق وجود داشت.
۵-۳ روش جمع‌ آوری اطلاعات
اطلاعات با بهره گرفتن از روش‌های زیر گردآوری شده و اطلاعات نهایی بدست آمده است :
مطالعه ادبیات موضوع و پایان‌نامه‌های مربوطه
انجام مصاحبه عمیق : مصاحبه عمیق در روش تحقیق کیفی یکی از روش‌های شناخته شده است که به هنگام جمع‌ آوری اطلاعات به صورت فزاینده ای مورد استفاده قرار می‌گیرد (مارشال، کارترین، ۱۳۷۷). محقق با دختران ۱۸-۱۵ ساله ساکن شبانه‌روزی‌ها که البته خود نیز نسبت به موضوع تحقیق و انجام مصاحبه علاقه و تمایل نشان داده‌اند. مصاحبه انجام داده و مدت هر مصاحبه به طور متوسط ۶۰ دقیقه بوده است. همچنین جهت دریافت سایر اطلاعات و نیز کنترل مجدد اطلاعات قبلی دریافت شده با تعدادی از مسئولین مراکز و مددکاران نیز مصاحبه صورت گرفته است.
مطالعه پرونده ها
پرسشنامه
۶-۳ روش تحلیل اطلاعات
اطلاعات جمع‌ آوری شده با بهره گرفتن از تکنیک تحلیل محتوا تبیین و تحلیل شده است تحلیل محتوا یکی از مهمترین تکنیک‌های پژوهش در علوم اجتماعی است که در پی شناخت داده‌ها، نه به منزله مجموعه ای از رویدادهای مادی، بلکه به منزله پدید‌ه‌های نمادین است و بدون ایجاد اخلال در واقعیت اجتماعی به تحلیل آنها می پردازد. در این روش تحلیل پژوهشگر پس از جمع‌ آوری داده‌ها و هر کجا که لازم باشد مشخص می‌کند که در کجا باید تأکید بیشتری نمود. (مارشال، ۱۳۷۷) از این رو بعد از جمع‌ آوری کلیه اطلاعات، از این روش برای تحلیل استفاده شد تا مشخص شود عوامل اساسی و بنیادین و مؤثر بر کیفیت زندگی دختران ساکن در مرکز قرنطینه کدام بوده است و ارتباط آنان با انتظارات آن از مرکز و پس از ترخیص از مرکز چه بوده است. یکی از شیوه‌های تحلیل محتوا در کار کیفی، تکیه روی «عین جملات و عبارات پاسخگویان^[۹۱]» است. که از این روش در هر جا که ضرورت بوده است استفاده شده است.
۷-۳ روایی^[۹۲]
مقصود از روایی آن است که وسیله اندازه‌گیری، همان چیزی را بسنجد که موردنظر ماست. در این پژوهش برای روایی سنجی، از روش «روایی محتوا^[۹۳]» به معنای توافق و تأیید متخصصان و چندین بار تجدیدنظر محقق بهره گرفته شده است. به همین منظور، پرسش‌های موردنظر برای مصاحبه با دختران که در مرکز قرنطینه ساکن هستند یا بوده‌اند، به اساتید و پژوهشگران نشان داده شد و از نظرات آن ها برای تأیید و تکمیل استفاده شد. موارد غیرمرتبط حذف و موارد لازم اضافه گردید و پس از آن نیز ضمن انجام مصاحبه، برخی از سؤالات از نظر بیان و مفهوم به صورت ساده‌تر برای مصاحبه شوندگان مطرح گردید تا برای شرکت کنندگان در مصاحبه قابل فهم باشد.
۸-۳ تعریف مفاهیم
سن : مدت زمانی که از تولد فرد در گذشته است.
سرپرست : شخصیت حقیقی یا حقوقی که طبق قانون، وظایفی به او تفویض شده است.
بی سرپرست : فقدان کمی یا کیفی شرایط سرپرستی فرزند در خانواده که در نهایت منجر به بی‌سرپرستی وی‌ می‌گردد، شرایط کمی نظیر فقدان والدین به دلیل فوت و شرایط کیفی نظیر اعتیاد و یا مشکلات اخلاقی والدین.
فرزندان تحت سرپرستی سازمان بهزیستی کشور : به کلیه افرادی که طبق موارد دستورالعمل اجرایی واحدهای مجتمع های خدمات حمایتی، در حوزه‌ فعالیت‌های خدمات حمایتی سازمان بهزیستی کشور در واحدهای مختلف (شیرخوارگاه، شبه خانواده، مجتمع خدمات حمایتی شبانه‌روزی، خانه فرزندان) به منظور سرپرستی، پرورش و تعلیم و تربیت نگهداری می گردند، گفته می‌شود. (دکتر مرتضوی، ۱۳۷۷)
مراقبت شبانه‌روزی : مجموعه فعالیت‌های حرفه‌ای که در زمینه صیانت از حقوق و کرامت و منافع کودکان و فراهم نمودن سلامت جسمی، اجتماعی، روانی و شرایط رشد و بالندگی معنوی، اجتماعی، علمی و خودکفایی کودکان و نوجوانانی که به صورت شبانه‌روزی نگهداری می‌شوند، انجام می‌پذیرد.
پذیرش : عبارت است از قبول سرپرستی و یا نگهداری فرزندان واجد شرایط توسط سازمان بهزیستی کشور طبق مقررات و ضوابط دستورالعمل اجرایی واحدهای مجتمع‌های خدمات حمایتی.
نوجوانی : مرحله سنی بین ۱۲ تا ۲۱ سال را نوجوانی می گویند. این دوره سنی زمان پیدا کردن هویت و رسیدن به شناخت خویشتن است. فرد در این دوره به بلوغ می رسد بنابراین این مرحله سنی دارای اهمیت بالایی بوده و حدفاصل دوره کودکی و بزرگسالی است. (بیابانگرد، ۱۳۷۶)
سازمان بهزیستی : این سازمان بر اساس اصول ۲۱ و ۲۹ قانون اساسی به صورت سازمانی از سال ۱۳۵۸ آغاز بکار نمود. بهزیستی عبارت است از مجموعه متشکلی از تدابیر، خدمات و فعالیت ها و حمایتهای غیربیمه ای که به منظور بسط رحمت الهی در جامعه و حفظ کرامات والای انسانی، با تکیه بر مشارکتهای مردمی و همکاری های نزدیک سازمان های ذیربط در جهت گسترش خدمات توانبخشی، حمایتی، بازپروری، کودک پیشگیری از معلولیت ها و آسیب های اجتماعی و کمک به تأمین نیازهای اساسی گروه های کم بهره اقدام می نماید. (کارنامه بهزیستی، ۱۳۷۱)
فرزندان شبانه روزی : کودکان و نوجوانان ۶ تا ۱۸ساله که پس از گذراندن دوره قرنطینه در یکی از مراکز شبانه‌روزی سازمان بهزیستی زندگی می کنند. (بیابانگرد، ۱۳۷۶) کودکان زیر ۶ سال به شیرخوارگاه (۳-۰ سال) و خانه نوباوگان (۶-۳ سال) فرستاده می‌شوند.
مرکز شبانه روزی : به مکانی گفته می شود که اعم از دختر و پسر به دلیل از دست دادن پدر یا مادر و یا عدم صلاحیت والدین در امر تربیت فرزندان، از سرپرستی و نظارت والدین خود محروم شده اند و در این مراکز زندگی می کنند. (دستورالعمل شبانه روزی های سازمان بهزیستی، ۱۳۷۹)
فرزندان قرنطینه : کودکان و نوجوانان ۶ سال به بالا که در مرکز قرنطینه سازمان بهزیستی به طور موقت زندگی می کنند. این فرزندان دچار آسیب های اجتماعی نیستند و دختران فراری هم تنها در شرایطی می توانند در اینجا اقامت کنند که باکره باشند.
مرکز قرنطینه :کودکان و نوجوانان ۶ تا ۱۸ ساله که به تشخیص قاضی پرونده باید در محل امنی نگهداری شوند به این مرکز سپرده می شوند. حداکثر زمان رسمی نگهداری کودکان در قرنطینه ۲۱ روز است ولی تعدادی از آنها زمان بیشتری را در مرکز سپری می کنند، و در حالت کلی تر کودکان و نوجوانان اقامت های ۲ تا ۳ ماهه دارند. (بهشتی، ۱۳۸۵)
کیفیت زندگی : کیفیت زندگی معمولاً به احساس فرد و برداشت ذهنی و ارزشیابی او از زندگی اش در خصوص رفاه و آسایشی که در حیطه های اقتصادی، شغلی و ارتباط با سایرین و … احساس می کند اطلاق می گردد.
انتظارات : عبارت است از خواست‌ها و تمایلاتی که فرد برای حفظ رضایت و خشنودی خود با توجه به امکانات موجود ذهن می‌پروراند و در واقع آن را پیش‌بینی می‌کند.
کیفیت زندگی : نوع برداشت و درک فرد از موقعیت خود در زندگی در چارچوب اهداف و نظام ارزشی مورد قبول وی. (ایوانزوکوپ، ۱۹۸۹)