سال ۱۳۲۰ سال آغاز سلطنت محمد رضا پهلوی و ظهور نوعی چرخش در عرصه سیاست است.
سال ۱۳۳۱ سال تشدید مبارزه برای استقلال بیگانه ستیزی و ملی شدن صنعت نفت ایران است ویژگی این دوره استقلال خواهی، آزادی طلبی و استعمار ستیزی و اتکا به قابلیت داخلی بر سایر گفتمان‌ها است.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

سال ۱۳۵۲ یک سال پس از برگزاری جشن‌های دو هزار و پانصد ساله شاهنشاهی در ایران از سال‌هایی است که شاه در اوج احساس اقتدار قرار داد و به هیچ گونه رقیبی اجازه بروز نمی‌دهد.
سال ۱۳۵۸ اولین سال پیروزی انقلاب اسلامی و تسلط خودکفایی، نه شرقی نه غربی، استقلال سیاسی، پررنگ شدن ارزش‌های مذهبی و سنتی است نخستین نشانه های مشارکت مردم از طریق رأی دادن به جمهوری اسلامی تحقق میابد.
سال ۱۳۷۱ سالی که دولت پس از جنگ کاملاً استقرار یافته و برنامه های خو را بر امر سازندگی پیشرفت و ترمیم خرابی‌های جنگ متمرکز کرده است این دوران به دوران سازندگی مشهور است.
در سال ۱۳۷۷ توسعه سیاسی به عنوان پیش شرط توسعه اقتصادی مطرح می‌شود زیرا اعتقاد بر این است که بدون شفاف شدن عرصه سیاست و قاعده‌مند شدن بازی سیاسی و تن دادن بازیگران سیاسی به این قاعده توسعه و پیشرفت اقتصادی نیز میسر نمی‌شود.
هادی خانیکی نیز در پایان نامه کارشناسی ارشد خود که به صورت کتابی با “عنوان قدرت، جامعه مدنی و مطبوعات” نیز منتشر شد، به علل توسعه نیافتگی مطبوعات در ایران می‌پردازد و این امر را همراه و قرین با توسعه نیافتگی سیاسی جامعه ایران می‌داند. او با بررسی رابطه نسبت مطبوعات با قدرت سیاسی در دو دوره نهضت مشروطه تا ۱۲۹۹ و ۱۳۰۰ تا ۱۳۲۰ نشان می‌دهد هرگاه منابع قدرت سیاسی به صورت غیر متمرکز و توزیع شده وجود داشته است، مطبوعات نیز از توسعه و اقبال برخوردار بوده‌اند و بالعکس. نسبت جامعه مدنی نیز با مقوله تمرکز قدرت سیاسی به همین روال است. وی در این تحقیق از ۳ روش تحقیق تاریخی، تحلیل محتوا و تحلیل گفتمان در کنار هم بهره برده و چهار مؤلفه نظام سیاسی، جامعه مدنی، فرهنگ سیاسی و سازوکارهای حل اختلاف و ساخت مطبوعاتی را برای هر یک از دوره های ذکر شده بررسی نموده است.
از دیگر پژوهش‌های انجام شده در حیطه ارتباطات و توسعه، پایان نامه آقای داوود زارعیان است که در سال ۱۳۷۴ با عنوان «بررسی اخبار توسعه در مطبوعات ایران؛ تجزیه و تحلیل روزنامه های اطلاعات، جمهوری اسلامی، رسالت و کیهان در سال‌های ۱۳۶۶ و ۱۳۷۲ » انجام گرفته است.
این تحقیق با هدف بررسی اخبار توسعه در مطبوعات ایران صورت گرفته است و با توجه به نقشی که مطبوعات در تولید، مصرف، ایجاد انگیزه، جلب مشارکت اجتماعی مردم، آموزش، بهداشت و … دارند؛ اخبار منتشر شده در حوزه توسعه را از جنبه های مختلف بررسی می‌کند. این پژوهش همچنین به سؤالاتی از قبیل اینکه ما در کجا قرار داریم، جایگاه اخبار توسعه در مطبوعات کجاست؟ چه مطالبی برجسته می‌شوند؟ چه مطالبی چاپ می‌شوند؟ منابع تأمین این مطلب کجاست؟ پاسخ می‌دهد.
برای دستیابی به پاسخ هر یک از این سؤالات، اخبار توسعه در مطبوعات ایران در سال‌های ۱۳۶۶ (سال پایان جنگ و قبل از برنامه اول توسعه) و سال ۱۳۷۲ (سال پایان برنامه اول توسعه) در چهار روزنامه اطلاعات، جمهوری، اسلامی، رسالت و کیهان با بهره گرفتن از روش تجزیه و تحلیل محتوا بررسی شده است. هدف عمده و اساسی در این تحقیق مشخص کردن ساختار و نحوه ارائه اخبار توسعه در مطبوعات ایران و مقایسه دو دوره مذکور (۶۶-۷۲) از جهات تعیین شده در ارزش گذاری بر محتوای مطالب می‌باشد.
با توجه به یافته های این تحقیق تطبیق نقش رسانه‌ها در توسعه و عملکرد مطبوعات کشور در دو سال مورد بررسی نشان می‌دهد که چنانچه مطبوعات بخواهند به شیوه خود در کار خبررسانی ادامه دهند قادر خواهند بود علاقه مشترک مردم را در امور توسعه جلب کنند و بدین طریق می‌توانند در مهم‌ترین زیر ساخت‌های توسعه کشور نقش داشته باشند.
یکی دیگر از پژوهش‌های انجام شده در این حیطه پژوهش امید اسکندری در مقطع فوق لیسانس دانشگاه علامه طباطبایی با عنوان «اهمیت و ضرورت روزنامهنگاری توسعه در ایران، مقایسه تحلیل دیدگاه های روزنامهنگاران کشور» است. سؤال اصلی تحقیق عبارت است از اینکه روزنامهنگاران چه دیدی از روزنامهنگاری توسعه دارند و برای توسعه ملی تا چه اندازه با این روزنامهنگاری آشنایی دارند؟
این تحقیق در واقع تلاشی در این جهت بوده است که مشخص کند روزنامهنگاری کشور در روند دستیابی به توسعه همه جانبه از چه جایگاه و نقشی میتواند برخوردار باشد و چگونه میتواند دولتمردان را در دستیابی به این امر یاری نماید. این پژوهش از طریق روش کیو صورت پذیرفته است که در آن پرسشنامهای حاوی ۵۰ گویه تحقیق تهیه و در بین ۳۰ نفر از روزنامهنگاران فعال در ۹ روزنامه های پر تیراژ و معتبر سراسری کشور (اطلاعات، ایران، اخبار، همشهری)؟، کیهان، ابرار، آفتاب، انتخاب توزیع شد.
نتایج تحقیق مذکور را به صورت خلاصه چنین میتوان برشمرد:
۱- روزنامهنگاران در خصوص جایگاه و مسئولیت توسعه معتقدند که روزنامهنگاری توسعه باید از حقوق و مطلبان مردم در برابر دولت آگاه سازد؛ و همچنین به تأثیر اخلاقی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی گرایشهای خبری و غیر خبری خود توجه داشته باشند.
۲- آن‌ها همچنین به نیازهای محلی، منطقهای و ملی کشور خود توجه خاص داشته باشد و بیش از منافع فردی و گروهی بر منافع و مصالح و امنیت ملی تأکید کند.
۳- علاوه بر این روزنامهنگاری توسعه نباید مترادف با بولتنهای روابط عمومی سازمانی باشد بنابراین باید گزارشهای انتقادی ارائه دهد و ماهیت پروژه های توسعه و مشکلات آن‌ها را دنبال کند.
همچنین نباید اخبار توسعه متکی بر منابع رسمی و دولتی باشد و فقط به موضوعات اقتصادی تکیه نماید.
همچنین پژوهش دیگری از این دست توسط خانم فروزان عبد الوهابی در دانشگاه علامه با عنوان «مطبوعات و ترغیب سیاسی : بررسی پوشش خبری هفتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در روزنامه های سلام، رسالت، کیهان، اطلاعات از مهر ۱۳۷۵ تا مهر ۱۳۷۶» به انجام رسیده است.
در این تحقیق ۲۸۸ روزنامه به عنوان نمونه انتخاب و مورد بررسی قرار گرفته‌اند. وی با توجه به محتوای مطالب، استفاده از ارتباطات تصویری با تاکید بر برنامه های کاندیداها، چگونگی فعالیت تبلیغاتی کاندیداها، استفاده از سبک‌های خبری، برجسته سازی برخی از مطالب، به چگونگی جهت گیری پوشش خبری هفتمین انتخابات پرداخته است.
مهم‌ترین یافته های این پژوهش را به صورت زیر می‌توان خلاصه کرد:
محتوای غالب روزنامه های مورد بررسی حمایت از کاندیدا به عنوان تر غیبی‌ترین نوع بوده است. سبک غالب مطالب خبر و خراش بوده است. بیشتر برخورد با کاندیداها احترام آمیز است و برخوردهای بی طرف یا بی تفاوت کمترین نوع برخورد را در بر می‌گیرد که بیشترین برخورد احترام آمیز در روزنامه سلام و رسالت منعکس است. ابتدا به نظر می‌رسید تفاوت اصلی کاندیداها در پیشینه آن‌ها ست. اما تشریح دیدگاه‌ها و برنامه های کاندیداها نشان می‌دهد آرا و نظریات سید محمد خاتمی نسبت به کاندیداهای دیگر متفاوت است.
یافته‌ها همچنین نشان می‌دهد مفاهیمی چون عدالت اجتماعی؛ جوانان، زنان، قانون گرایی، روابط خارجی، مبارزه با فساد، تداوم خط امام، مشارکت سیاسی، امنیت اجتماعی حاکمیت مردم، آرا عمومی، ثبات سیاسی، آزادی‌های فردی و اجتماعی، برخورد اندیشه‌ها و تعامل فرهنگی بیش از سایر کاندیداها مورد توجه سید محمد خاتمی ست. گاهی نیز این مفاهیم تنها از طرف وی بکار گرفته شده‌اند. در این مورد می‌توان به مفهوم جامعه مدنی اشاره کرد.
هنرمندان، روزنامه نگاران، و مسئولان مطبوعات از سید محمد خاتمی بیش از علی اکبر ناطق نوری انتقاد کردند کرده‌اند. در حالی که اصناف بیشتر از علی اکبر ناطق انتقاد کرده‌اند.
دانشگاهیان، معلمان نمایندگان مجلس، مردم عادی، هنرمندان، روزنامه نگاران و مسئولان مطبوعات، خانواده شهدا، دانشجویان و دانش آموزان از سید محمد خاتمی بیشتر حمایت کرده‌اند و در مقابل روحانیون، ورزشکاران، بازاری‌ها، ایثار گران، رزمندگان و آزادگان بیشتر از علی اکبر ناطق نور حمایت کرده‌اند.
بخش پنجم – چارچوب نظری و سؤال‌های پژوهش
چارچوب نظری
همان‌طور که در فصل اول نیز اشاره شد، هدف این پژوهش شناخت سیر تحول مفهوم توسعه در مطبوعات دوره اصلاحات و اصولگرایی است. بررسی رویکردهای نظری نشان داد که نظریات و جهان بینی‌های متفاوتی در مورد توسعه وجود دارد و هنوز تعریف واحدی از آن ارائه نشده است. هر نظریه یا مکتب فکری با توجه به مبانی خاص خود به بررسی توسعه در کشورهای مختلف و ارائه راهکار در مورد آن می‌پردازد.
از آنجا که هر پژوهشی برای رسیدن به پاسخی درست و علمی نیاز به نظریه دارد. در تحقیق حاضر نیز با در نظر گرفتن این مهم و با بهره گرفتن از نظریه‌ها و دیدگاه های موجود در حیطه ارتباطات و توسعه به تدوین چارچوب نظری مناسب خواهیم پرداخت.
بدین لحاظ، چهارچوب نظری این پایان نامه با نگاه به رویکرد اجتماع محور در ارتباطات و توسعه و دیدگاه مجید تهرانیان و آمارتیاسن در مورد ارتباطات و توسعه به بررسی سیر تحول مفهوم توسعه در مطبوعات دوره اصلاحات و اصولگرایی می‌پردازد.
همان‌طور که در بخش سوم این فصل اشاره شد، رویکرد اجتماع محور علاوه بر شاخص‌های مادی توسعه به شاخص‌های انسانی توسعه توجه می‌کند و بر حفظ اجتماع و رهایی از ساختار های ظالمانه و وابستگی‌های بیرونی تأکید دارد. به زعم تهرانیان رویکرد اجتماع محور در مقایسه با رویکردهای جبرگرایانه اقتصادی و فرهنگیِ تغییر اجتماعی، اهمیت بسیار زیادی برای عامل انسانی قائل است. رویکردهای اجتماع محور برای فرهنگ و تفسیرهای فرهنگی از واقعیت نقش مرکزی قائل اند. اعادۀ نوعی فرهنگ، هویت فرهنگی و حس از دست رفته اجتماع، نقش حیاتی در طرح‌های رهایی بخشی جنبش‌های اجتماع محور ایفا می‌کند (ملکات و استیوز، ۱۳۸۸: ۴۷۴). بدین گونه تهرانیان توسعه را فرایند ارتقای یک نظام اجتماعی جهت برآوردن نیازهای فزایندۀ عمومی در نیل به سطوح بالاتر بهبود و رفاه مادی و معنوی می‌داند. این تعریف بر خلاف تعاریف پیشین توسعه بر وجه معنوی توسعه تاکید دارد. بدین ترتیب، این تعریف، عوامل محقق توسعه را از مقوله های برونزای موفقیت به آگاهی‌های درونزای توسعه منتقل می‌کند. همان‌طور که اشاره شد تهرانیان توسعه ملی را مفهومی می‌داند که به بالا رفتن ظرفیت مادی و معنوی نظام ملی و رسیدن به سطوح جدید از پیچیدگی، نظم و نوآوری منجر می‌شود. این تعریف که تمام ابعاد رشد و توسعه در زمینه های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، روانی و ارتباطی را در بر می‌گیرد شامل سه گونه عوامل زاینده و بازدارنده و تعیین کننده در فرا گرد توسعه است. (تهرانیان،۱۹۹۴، ۴).
این ابعاد را به طور موجز می‌توان به این صورت در جدول زیر نشان داد :
جدول ‏۲-۱ خلاصه دیدگاه تهرانیان پیرامون توسعه

عامل تعیین کننده
عامل بازدارنده
عامل زاینده
نوع توسعه

رفاه و بهبود سطح زندگی

فرسایش منابع

افزایش تولید

اقتصادی

افزایش کارایی نهادهای سیاسی

اختلاف و تشتت

تحرک (افزایش مشارکت)

سیاسی