۳-۱- نوع و روش مطالعه:

به­ طور کلی تحقیقات علمی را می‌توان با توجه به دو ملاک هدف تحقیق و نحوه گردآوری داده ها تقسیم‌بندی نمود. تحقیقات علمی بر اساس هدف تحقیق به سه دسته تقسیم می‌شوند: بنیادی، کاربردی، تحقیق و توسعه. در تحقیقات بنیادی، هدف اساسی آزمون نظریه ها، تبیین روابط بین پدیده‌ها و افزودن به مجموعه دانش در یک زمینه خاص است. هدف در تحقیقات کاربردی، توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص است. به عبارت دیگر، تحقیقات کاربردی به سمت کاربرد عملی دانش هدایت می‌شود و نهایتاًً حالت سوم یعنی تحقیق و توسعه، فرایندی است که به منظور تدوین و تشخیص مناسب بودن یک فرآورده آموزشی انجام می‌شود. هدف اساسی از این نوع تحقیقات، تدوین یا تهیه برنامه ها، طرح‌ها و امثال آن است (سرمد و همکاران، ۱۳۹۱).

به همین ترتیب، تحقیقات علمی را بر اساس چگونگی به دست آوردن داده های مورد نیاز (طرح تحقیق) می‌توان به دو دسته تحقیق توصیفی (غیر آزمایشی) و تحقیق آزمایشی تقسیم نمود. تحقیق توصیفی شامل مجموعه روش‌هایی است که هدف آن ها توصیف کردن شرایط یا پدیده‌های مورد بررسی است. اجرای تحقیق توصیفی می‌تواند صرفا برای شناخت بیشتر از شرایط موجود یا یاری دادن به فرایند تصمیم‌گیری باشد. در حالی که به منظور برقراری رابطه علت-معلولی میان دو یا چند متغیر از طرح‌های آزمایشی استفاده می‌شود. برخی از ویژگی‌های این تحقیق عبارتند از: دستکاری متغیرهای مستقل، ثابت در نظر گرفتن و کنترل سایر متغیرها به جز متغیر وابسته و مشاهده و بررسی تاثیر متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته (سرمد و همکاران، ۱۳۹۱).

‌بنابرین‏ با توجه به توضیحات فوق پژوهش حاضر از نظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی بوده و از نظر نحوه گردآوری و تحلیل داده ­ها در زمره پژوهش­های تحلیلی همبستگی (شبه علی) است چون احتمال وجود روابط علی احتمالی میان متغیر ها را با بهره گرفتن از داده های می‌دانی تحلیل می‌کند. بر مبنای تحقیقات پیشین در چند کشور چنین تاثیراتی بررسی و تأیید شده است و انتظار می رود در ایران نیز چنین تاثیراتی قابل بررسی و تأیید باشد.

۳-۲- جامعه آماری، روش نمونه گیری و حجم نمونه:

جامعه آماری این پژوهش کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد. نمونه مورد نظر با توجه به دو محدودیت زیر انتخاب می‌شوند:

• • کلیه شرکت هایی که در فاصله زمانی ۱۳۸۴ الی ۱۳۹۲ حداکثر در طول سال ۶ ماه بدون معامله نداشته باشند.

• شرکت های انتخاب شده جزء شرکت های سرمایه گذاری یا واسطه گری مالی نباشند.

با توجه به محدودیت های فوق نمونه و مشاهدات زیر حاصل شد:

تعداد مشاهدات ماهانه
تعداد مشاهدات روزانه
تعداد شرکت های موجود در نمونه
نوع بازار
۱۹۰۶۶
۲۲۸۶۳۵
۲۸۶

بورس اوراق بهادار تهران^[۳۸]

۳-۳- روش جمع ­آوری داده ­ها:

داده های تحقیق شامل اطلاعات بازار و اقلام صورت های مالی شرکت ها، از گزارش های منتشر شده سازمان بورس اوراق بهادار در سایت کدال و نیز بانک اطلاعاتی شرکت فناوری اطلاعاتی بورس تهران و نرم افزار ره آورد نوین استفاده شده است.

۳-۴- متغییر های پژوهش و نحوه سنجش آن ها

متغیرهای مورد استفاده در پژوهش حاضر به شرح ذیل سنجیده می شود.انگ و همکاران(۲۰۰۶،۲۰۰۹):

۳-۴-۱- متغیر وابسته:

محاسبه بازده روزانه و ماهانه هر سهم:

که در آن i سهام مورد نظر، قیمت سهام i در زمان t، نرخ بازده بدون ریسک و T دوره زمانی ۳۵۶ روزه برای بازده روزانه و ۱۲ ماهه برای بازده ماهانه می‌باشد.

۳-۴-۲- متغیر های مستقل:

عامل بازار (MKT): به مانند روش فوق عمل می شود لیکن منظور از iمیزان شاخص کل می‌باشد.

عامل اندازه (SMB): این عامل به شکل زیر محاسبه می شود:

که در آن وزن اوراق بهادار i در پرتفولیو و بازده اوراق بهادار i در زمان t می‌باشد.i نماینده شرکت های کوچک و j نماینده شرکت های بزرگ می‌باشد.

عامل ارزش دفتری به ارزش بازار (HML): این عامل نیز به مانند عامل اندازه ، محاسبه می شود لیکن به جای شرکت های کوچک، ارزش دفتری و به جای شرکت های بزرگ، ارزش بازار شرکت ها محاسبه خواهد شد.

عامل سود آوری شرکت (QPRO): سود هر سهم قبل از اقلام غیرمترقبه

عامل نوسانات جریانات نقدی (QCFV): انحراف معیار جریانات نقدی عملیاتی ۵ سال گذشته شرکت.

۳-۵- روش تجزیه و تحلیل داده ها:

در این پژوهش از رگرسیون های سری زمانی و رگرسیون های داده پنلی استفاده می شود. در مرحله اول از تحقیق با بهره گرفتن از مدل سه عاملی فاما و فرنچ میزان نوسانات غیرسیستماتیک از طریق انحراف معیار جزء اخلال مدل برای هر یک از شرکت های نمونه محاسبه می شود. سپس در مرحله دوم جهت شناسایی رابطه بازده و نوسانات غیر سیستماتیک از رویکرد مرتب سازی پرتفوی با بهره گرفتن از نتایج مرحله قبلی جهت طبقه بندی پرتفوی استفاده می شود. بدین نحو که نخست، کلیه سهام موجود در نمونه در پایان هر یک از سه ماهه های منتهی به فروردین، تیر، مهر و دی بر حسب نوسان پذیری غیرسیستماتیک به ۵ پرتفوی طبقه بندی می‌یابد. سپس میانگین سری های زمانی بازده پرتفوی ها محاسبه شده و با بهره گرفتن از آماره t تعدیل شده نوی وست تحلیل می شود. سپس در مرحله سوم جهت بررسی تاثیر کیفیت شرکت به عنوان دلیل بلقوه رابطه بازده و نوسانات غیرسیستماتیک، با اضافه کردن عاملی دیگر به مدل سه عاملی فاما و فرنچ با در نظر گرفتن دو عامل سودآوری و تغییر پذیری جریانات نقدی انجام می شود. نرم افزار مورد استفاده برای تحلیل داده ها Eviews است.

۳-۶- رویکرد مرتب سازی پرتفوی^[۳۹]

رویکرد های بسیاری برای ارزیابی بازده و ریسک اوراق بهادار نسبت به عوامل مورد استفاده قرار می‌گیرد.از این بین، چهار رویکرد از توجه و کاربرد فراوان برخوردار هستند.این رویکرد ها عبارتند از مرتب سازی پرتفولیو، مدل های عاملی^[۴۰]، پرتفولیو های عاملی^[۴۱] و ضریب اطلاعاتی^[۴۲].در عمل، برای انتخاب رویکرد مناسب جهت موقعیت مورد نظر موارد متعددی باید مورد توجه قرار گیرد. یکی از موارد تعیین کننده ساختار داده های مالی است. دومین مورد تعیین کننده مفهوم اقتصادی عامل مورد نظر است. سومین مورد تعیین کننده معتبر بودن مفروضات هر یک از رویکرد ها برای فرایند گردآوری داده های تحقیق ‌می‌باشد،فابوزی و همکاران(۲۰۱۱).

رویکرد مرتب سازی پورتفولیو