۳- در خواست تقدیمی به دیوان داوری

اختلافات به داوری همان‌ طور که پیشتر هم اشاره شد ممکن است پیرو شرط داوری یا قرارداد داوری یا حتی توافقات بعدی (لاحق) به دیوان داوری ارجاع شود؛ این توافق صورت گرفته در خصوص ارجاع اختلافات فی مابین به گونه ای خواهد بود که هر یک از طرفین می‌توانند به صورت یک طرفه به دیوان مراجعه و طرح موضوع نمایند. واضح است که هر توافقی در خصوص امر داوری محدوده ی رسیدگی امر داوری را برای دیوان و داوران مشخص می‌کند؛ با این وجود علاوه بر این محدوده ی مشخص شده این درخواست رسیدگی تقدیمی به دیوان است که خواسته ی یکی از طرفین را بیان می‌کند و در بیشتر موارد محدوده ی این خواسته مضیق تر از محدوده ی قرارداد داوری خواهد بود.

چرا که مثلاً از دسته اختلافات شمرده شده در شرط یا قرارداد داوری برخی از آن مورد نظر باشد و نه همه ی آن موارد؛ ‌بنابرین‏ تقاضا و درخواست تقدیمی به دیوان دارای خصوصیت مانعیت در برابر خواسته ها و اختلافاتی است که اگر چه ممکن است در حیطه ی قلمرو شرط یا قرارداد داوری باشد اما چون عملا به دیوان ارجاع نشده و مورد درخواست نبوده، رسیدگی به آن موارد در صلاحیت دیوان داوری نخواهد بود. به بیانی دیگر دیوان در این موارد فاقد صلاحیت رسیدگی است.

تقاضای داوری یا دادخواست تقدیمی به دیوان داوری جامع اختلافاتی است که دیوان داوری با در نظر گرفتن شرط یا قرارداد داوری، صلاحیت رسیدگی و صدور رأی‌ ‌در مورد آن ها را پیدا ‌کرده‌است.

۴- قانون

الف- قانون حاکم بر قرارداد داوری

در هر قرارداد داوری قانونی بر آن حاکمیت دارد که این قانون چهار چوب و محدوده ای را برای قرارداد داوری تعیین می‌کند و در حقیقت از قانون حتی ارجحیت دارد بر حاکمیت اراده ای طرفین؛ چرا که اراده ی طرفین هر چه که باشد ممکن است قانون آن را مضیق تر کند؛ به همین دلیل هم محدودیت هایی را بر صلاحیت دیوان تحمیل می‌کند. به همین دلیل هم برخی حقوق ‌دانان قانون حاکم بر قرارداد داوری را بر اعتبار، اثر، تفسیر قرارداد داوری و صلاحیت دیوان اکیداً مؤثر می دانند. (Redfern & Hunter, 1991, 251)

ب- قانون مبداء (متبوع)

قانون کشور مبداء یا به عبارتی دیگر قانون کشور متبوع دادگاه، حتی اگر قانون مورد توافق طرفین یعنی قانون حاکم بر قرارداد هم نباشد دارای سلطه و برتری بر قرارداد داوری است؛ معمولاً قانون مبداء با اعمال قواعد اجباری خود محدوده و اجبارهایی را بر قلمرو صلاحیت دیوان داوری تحمیل می‌کند. اعمال و تسلط قانون متبوع معمولاً نقش محدود کننده دارد. ‌به این صورت که قانون مبداء گستره ی حاکمیت اراده را مضیق می‌کند اما اجازه ی گسترده تر کردن آنچه طرفین بر آن توافق کردن را ندارد. چرا که ماهیت داوری بر رضایی بودن و توافقی بودن استوار است و مضیق شدن این گستره نیز به دلیل مصلحتی چون نظم عمومی و حاکمیت کشورها مطرح می شود.

به طور مثال ممکن است برخی توافقات حاصل در قرارداد داوری به موجب قانون داخلی برخی کشورها (قانون مبداء) اساسا غیر قابل داوری باشد.

گفتار دوم- انواع نقض صلاحیت دیوان داوری

پس از اینکه داور یا داوران نسبت به اصل وجود اختیار قضایی جهت رسیدگی به اختلاف که همان وجود قرارداد معتبر داوری است مطمئن شدند، اکنون باید با دقت کامل در حدود این اختیار رسیدگی خود را شروع کنند. محدوه ی این اختیار دارای دو وجه متفاوت است. یک وجه آن به رعایت صلاحیت شخصی داوران مربوط می شود و دیگری به رعایت صلاحیت موضوعی واگذار شده به داوران برمی گردد.

۱- نقض حدود صلاحیت شخصی مأموریت‌ دیوان داوری

منظور از رعایت صلاحیت شخصی دیوان داوری، محدود کردن رسیدگی و صدور رأی‌ به طرفین قرارداد داوری و عدم تسری آن به دیگران (اشخاص ثالث) است. این محدودیت به اصل نسبی بودن عقود و احکام بر می‌گردد. چرا که در آن بحث امکان انتقال قرارداد داوری و مسئله ی قائم مقامی پیش می‌آید. ‌بنابرین‏ ‌بر اساس اصل نسبی بودن عقود و احکام داور بایستی رسیدگی و رأی‌ را به طرفین قرارداد داوری محدود کند.

غیر از عدم تسری امر داوری به دیگران، که موجب تجاوز از حدود صلاحیت داوران می شود و ابطال رأی‌ را به همراه دارد، وضعیت دیگر این نقض در قراردادهای داوری چند جانبه قابل تصوراست. در این گونه موارد قرارداد داوری دارای طرف های متعددی است. در این صورت نیز چند فرض ممکن است پیش آید. بدین صورت که یکی از طرفین داوری، دادخواست داوری را به طرفیت شخصی مطرح کند که اصلاً طرف قرارداد داوری نیست؛ و یا بالعکس. خواهان طرح دعوای داوری خودش دارای صلاحیت و یکی از طرفین قرارداد داوری نیست. که در هر دوی این موارد اگر دیوان وارد دررسیدگی شود، از حدود صلاحیت شخصی قرارداد داوری تجاوز نموده است.

این دو فرض را می توان با اینگونه نیز مطرح ساخت که، دیوان اقدام به رسیدگی داوری و صدور رأی‌ در خصوص طرفینی کند که یکی از آن ها اساساً طرف قرارداد نبوده یا خوانده ی داوری نباشد؛ که در این صورت می توان گفت دیوان، قلمرو شخصی ماموریتی را خود رانقض ‌کرده‌است. به نوعی از میان این چند فرض به تفاوت نقض شخصی و نقض ماموریتی دیوان می توان پی برد.

در هر حال داور باید رسیدگی و رأی‌ را به طرفین قرارداد داوری محدود کند و نقض این اصل تبعاً عدم اجرای رأی‌ را به همراه خواهد داشت. در حقیقت می توان این طور نیز تعبیر نمود که بین طرفین قرارداد داوری معتبری، اصلا وجود ندارد. در موردی دیوان داوری به اشتباه خواهان دعوایی که طرف قرارداد داوری نبوده را پذیرفته بود و اقدام به صدور رأی‌ کرده بود. دادگاه اجرای رأی‌ اما متوجه این ایراد شد و به دلیل عدم وجود قرارداد داوری معتبر بین خواهان و خوانده ی داوری دستور امتناع ار اجرای رأی‌ را صادر کرد. (S.Komarov, 1998, 5)

۲- نقض حدود صلاحیت موضوعی مأموریت‌ دیوان داوری

دیوان داوری در این گونه موارد ممکن است در خصوص مسایلی اقدام به صدور رأی‌ نماید که اساساً آن موضوع از وی خواسته نشده است. به دیگر بیان عدم رعایت حدود و قلمرو موضوع ارجاعی به داوری، نقض موضوعی دیوان داوری است. عدم رعایت حدود موضوعی در دو فرض قابل طرح است:

اول: داور از حدود موضوع ارجاعی فراتر می رود؛ چه موضوع مورد رسیدگی در قرارداد داوری فی مابین بوده و چه در قرارداد مذکور نبوده باشد، آن موضوع در دادخواست تقدیمی، مورد نظر نبوده است؛ ولی دیوان آن را مورد رسیدگی قرارداده است. در این صورت رأی‌ صادره خارج از حدود اختیارات داور است و ابطال رأی‌ را به همراه دارد.

دوم: داور رسیدگی کننده، همه ی موضوعات ارجاعی را مورد رسیدگی قرار نمی دهد و بدین ترتیب رأی‌ دارای نقص جزیی یا کلی خواهد بود. در این صورت نیز رأی‌ صادره بر حسب مورد به صورت کلی یا جزیی قابل ابطال خواهد بود.

۳- تفکیک پذیر بودن رأی‌ داوری در حدود صلاحیت

در حال حاضر تخمین زده می شود که بیش از سه میلیون نوجوان آمریکایی از « ریتالین » که نوعی محرک روانی است ، استفاده می‌کنند تا آرام بگیرند و این آمار (رقم) رو به افزایش است.

واژه دارو به طیف وسیعی از مواد طبی (داروها)و غیر طبی اطلاق می شود. مصرف یا سوء مصرف داروها سابقه طولانی دارد. چینی ها در ۲۷ قرن قبل از میلاد مسیح از مری وانا ^[۵] استفاده می‌کردند. در آمریکا از قرن نوزدهم از داروهایی که شامل اُپیوم بود ، بدون نسخه پزشک استفاده می شد در نتیجه تعداد زیادی در سنین نوجوانی معتاد شدند .(شاملو.۱۳۸۸)

اعتیاد به مواد مخدر به عنوان یک اختلال روان پزشکی ، با ابعاد روان شناختی ، زیست شناسی و اجتماعی یکی از بزرگترین مشکلات هر کشور به شمار می‌آید. مطالعات نشان می‌دهند که مصرف مواد مخدر در متولدین دهه بیست و سی میلادی از ۱/۰ الی ۲ /۰ به ۲۰ درصد در متولدین پنجاه میلادیافزایش یافته است. این آمار نشان از آن دارد که مصرف مواد سیری نوسانی داشته است به طوری که طی قرن گذشته جهان شاهد افزایش مصرف در دهه های اول و دوم ، دهه های ششم تا هشتم و اواسط دهه نهم میلادی بوده است.(سازمان بهزیستی.۱۳۸۷)

۳-۲- تاریخچه مواد مخدر در ایران :

اینکه مواد اعتیاد آور چه زمانی وارد کشور ما شد نظرها متفاوت است. عده ای بر این عقیده اند که استعمال تریاک در ایران ره آورد حمله مغول ها یا اعراب به کشور است و عده ای اعتقاد دارند که تریاک سوغات حمله نادر شاه به هندوستان است. ولی بر اساس اسناد موثق موجود در دوره صفویه مصرف تریاک بیشتر توسط درباریان و رجال سیاسی و بازرگانان به منظور رفع خستگی اضطراب و نگرانی و در بیشتر اوقات برای خوش گذرانی معمول شد و حتی مصرف آن در دربار صفوی آنچنان رواج پیدا کرد که بر اثر سوء مصرف آن برخی از شاهان صفویه جان خود را از دست دادند. در قرن دهم هجری شاه طهماسب صفوی به عوارض و خطرات ناشی از مصرف تریاک پی برد و دستور داد تا همه تریاکی های موجود دربار را منهدم کنند.

البته مصرف تریاک و انواع مختلف دیگر مواد تنها به آن دوران محدود نمی‌شد و از دوره شاه طهماسب به بعد بر مقدار و مصرف آن به صورت روزشمار افزوده شد. اما با تحولات سیاسی بسیار وسیعی که در ایران رخ داد مصرف این ماده شکل جدیدی به خود گرفت.ابتدا در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم در دوره ناصر الدین شاه کشت تریاک در اطراف تهران به صورت آزمایشی صورت گرفت.

با رشد و گسترش استعمال در ایران مصرف و حتی تولید انواع مختلفی از مواد مخدر رواج وسیعی می‌یابد و این رویه حتی به صادارت تریاک به عنوان یکی از کالاهای بسیار سود آور برای دولت های ایران تا قبل از انقلاب محسوب می شد.

بعد از انقلاب تلاش های گسترده ای در جهت مبارزه با ورود یا تولید و پخش اینگونه مواد صورت گرفته اما به رغم تمهیدات صورت گرفته هر روز جوانان و بزرگسالان بیشتری گرفتار این پدیده شوم می‌گردند.(قراباغی.۱۳۸۷)

در بین پزشکان ایرانی بوعلی سینا و زکریای رازی جزء اوین اشخاصی بودند که به خواص دارویی تریاک پی برده و از آن به عنوان تسکین دهنده (مسکن) بسیار قوی برای معالجه بیماران استفاده می‌کردند.

در زمینه مبارزه با معضل اعتیاد اولین قانون ممنوعیت مصرف به سال ۱۲۹۰ بر می‌گردد. در سال ۱۳۱۷ مقدار صادرات رسمی تریاک ۴۶۸ تن بود که قریب به ۱۰ /. درآمد دولت را تشکیل می‌داد. مروری بر روند تحولات سوء مصرف مواد مخدر نشان می‌دهد که هر ۱۰ تا ۱۵ سال یکبار ، جامعه با تصویب قوانین جدید برای مبارزه با اعتیاد اقدام ‌کرده‌است.

در طی این سالها فشار بین‌المللی و ‌گروه‌های مردمی مبارزه با اعتیاد منجر به اقدام های بسیاری گردید. در سال ۱۳۳۴ با تصویب قانون منع کشت خشخاش ، روند قاچاق مواد مخدر آغاز شد. در سال ۱۳۴۴ (ده سال بعد) میزان قاچاق تریاک از ۱۳ تن به ۱۷ تن رسید.در سال ۱۳۴۷ پلیس بین الملل ، ایران را از لحاظ کشت مواد افیونی در دنیا به عنوان مقام اول معرفی کرد.

بعد از انقلاب با مصوبه شورای انقلاب در سال ۱۳۵۹ ، مصرف مواد مخدر جرم تلقی می شد و مصرف کنندگان آن پس از دستگیری بهاردوگاه های باز پروری تحت نظارت سازمان زندانها و کمیته انقلاب اسلامی معرفی گردیدند. تا سال ۱۳۶۷ اقدامات صورت گرفته محدود به فعالیت های مبارزه با عرضه مواد اختصاص یافت. اردوگاه های باز پروری از سال ۱۳۶۲ به سازمان بهزیستی کشور واگذار شد. از سال ۱۳۳۷ اقدام های جامعی مربوط به پیشگیری از اعتیاد در استانها توسط سازمان بهزیستی ایجاد شد و از سال ۱۳۷۵ نیز این سازمان اقدام به توسعه درمانگاه های ترک اعتیاد کرد ، به طوری که تا سال ۱۳۷۸ موفق به احداث ۴۰ مرکز سرپایی درمان اعتیاد در کشور گردید. (سازمان بهزیستی.۱۳۸۷)

در ایران شمار مصرف کنندگان مواد مخدر بین ۸/۱ تا ۳/۳ میلیون نفر برآورد شده است که مواد افیونی بیشترین نوع مواد مصرفی اند.بررسی هاهمچنین نشان می‌دهند ۲۰/۰تا۹۰/۰ معتادانی که تحت درمان قرار می گیرند ، دچار عود می‌شوند.(بوالهری.۱۳۸۷)

ایران به دلیل همسایگی با دو کشور تولید کننده مواد مخدر (افغانستان– پاکستان) که موسوم به (هلال طلایی) قرار گرفته است ، سالانه بیش از ۳۵۰۰ تن انواع مواد مخدر در این دو کشور تولید می‌گردد. ایران دارای مرز مشترک به طول ۱۹۲۵ کیلومتر با این دو کشور است و به منظور مقابله و کنترل مرزها تا به حال اعتباری بالغ بر ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیون دلار نسبت به احداث بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر جاده مرزی و پاسگاه اقدام نموده است هرچند این اقدامات نتوانسته اند میزان تقاضا را کم یا کنترل نمایند و میزان آمار معتادان رو به صعود است.(مطالعات و پژوهش.۱۳۸۸)

به دلیل سوق الجیشی منحصر به فرد ایران در مسیرهای اصلی حمل و نقل مواد مخدر و به دلایل خاص تاریخی و اجتماعی دیگر ، جزء بزرگترین قربانیان در خصوص تجارت مواد مخدر بشمار می‌آید. بر اساس برخی برآوردهای منتشر شده در ایران ۲/۱ میلیون تا ۶ میلیون نفر از مواد مخدر به صورت تفننی یا وابستگی مداوم استفاده می‌کنند. از آنجا که در حدود بالای ۴۰ /۰ جمعیت کشور را افراد زیر سن ۱۵ سال تشکیل می‌دهند و جمعیت افراد بالای ۱۵ سال حدود ۳۵ تا ۴۰ میلیون نفر هستند. طبق تخمین های بسیار خوش بینانه ( بر اساس آمار موجود) اگر وجود دو میلیون فرد معتاد را در کشور در نظر بگیریم ، ‌بنابرین‏ در حدود ۵ /۰ از جمعیت بالغ در کشور ما با مشکل اعتیاد دست به گریبانند ؛ در حال یکه این رقم در کشورهای صنعتی نسبت به دو دهه پیش بسیار کاهش یافته و به حدود ۲-۱ درصد رسیده است.(حیدری پهلویان.۱۳۸۸۶)

۴-۲- ماهیت مواد مخدر :

مفهوم مالی کنترل

در مدل پیشنهادی توسط فلکشتاین (۱۹۹۰) ادعا شده که شرکت­ها و تیم­های مدیریت عالی در دوره­ای به جای تمرکز بر مفهوم مالی کنترل توجه خود را معطوف به عملکرد بازار کرده ­اند و عملیات داخلی شرکت را نادیده گرفتند. شرکتی که فعالیت­های آن ‌بر اساس مفهوم مالی کنترل هدایت شود مانند آن است که “مجموعه ­ای از دارایی­ هایی با نرخ بازدهی متفاوت دارد”. فلکشتاین (۱۹۹۰) با تأکید بر مفهوم مالی کنترل، بیان ‌می‌کنند شرکت­ها و تیم­های مدیریت عالی که بر بازار تمرکز دارند شاخص اولیه اندازه ­گیری ارزش شرکت را قیمت سهام می­دانند. این موقعیت شرکت­ها و مدیران ارشد را برای برآوردن انتظارات عوامل بازار تحت فشار قرار می­دهد و به ویژه آنکه عوامل بازار چگونگی روند تصمیم ­گیری مدیران ارشد را دنبال ‌می‌کنند [Fligstein, 1990, p. 238-239].

علاوه بر آن، این نگرانی توسط آلیس و همکارانش (۲۰۰۰) نیز گزارش شده است. شرکت­ها به ویژه در هنگام عرضه نخستین سهام^[۵۵]، مورد نظارت و کنترل بیشتری از جانب تحلیل­گران سرمایه ­گذاری و ذینفعان عمده قرار می­ گیرند. در هنگام عرضه نخستین سهام، فعالیت مدیران ارشد بیشتر می­ شود. آن­ها هم­زمان با روند عرضه نخستین سهام و انتخاب مسیر استراتژیک برای موقعیت شرکت، باید مسیر تجاری بلندمدت شرکت را نیز مشخص کنند. این امر زمانی عملی است که ذینفعان مطمئن شوند اهداف بلندمدت مانند سودآوری شرکت حداکثر می­ شود .

اندرو و همکارانش (۱۹۹۵) این هدف­های دوگانه را برای مدیر ارشد مهم می­شمارد زیرا در شرایط و استراتژی­ های موجود در روند عرضه نخستین سهام، نقش ابزاری برای هدایت شرکت به مرحله رشد را ایفا ‌می‌کنند. در مدل مفهوم مالی کنترل فلکشتاین (۱۹۹۰) که توسط آلیس و همکارانش (۲۰۰۰) تأیید شده همچنین استدلال می­ شود، در جایی که به قیمت­های سهام و نسبت­های بازار مانند نسبت قیمت به درآمد بیشتر اهمیت داده می­ شود، مدیران ارشد باید انرژی و مهارت­ های خود را برای استفاده از ترفندهای حسابداری در جهت افزایش بازده/ قیمت کوتاه­مدت سهام به کار گیرند و به عملیات داخلی شرکت کمتر توجه کنند و یا حتی آن را نادیده بگیرند. این مدل همچنین بحث می­ کند که عملیات شرکت ممکن است بازده سهام شرکت را افزایش ندهد. از طرفی جنبه­ های بلند­مدت مانند محیط کاری مناسب یا رفاه کارکنان که در نظر سرمایه ­گذاران فاقد جذابیت است برای تضمین قیمت بالای سهام بی­اهمیت تلقی می­ شود. این نکته در روند عرضه نخستین سهام بسیار مشهود است .

نظریه مدیریت عالی

این مدل را تا حد زیادی به پژوهش­های همبریک و میسن (۱۹۸۴) نسبت داده ­اند. بر طبق این نظریه، همبریک و میسن (۱۹۸۴) استدلال ‌می‌کنند دیدگاه راهبری و مسیر سازمانی که مدیر ارشد شرکت دنبال می­ کند تحت­تاثیر دریافت او از جهان است. در این نظریه بیان می­ شود که گرایش مدیر ارشد تابعی از تجربیات، پیشینه تحصیلی، سابقه­کاری و ویژگی­های فردی-اجتماعی او است و نقش مؤثری در درک مسائل و گرایش ذهنی او در روند تصمیم ­گیری دارد. همچنین برای مدیریت عالی تحلیل تمامی مسائلی که در اطراف او رخ می­دهد کاری دشوار است. در این موقعیت به گفته همبریک و میسن (۱۹۸۴) عواملی که ادراک مدیر ارشد را شکل داده ­اند احتملا توسط سابقه تحصیلی، سن، تجربه و گرایش­های او به جهان جهت­دهی شده باشند [Hambrick, 2007, p. 334].

آن­ها همچنین ادعا ‌می‌کنند اعمال مدیران ارشد بر پایه تفاسیر شخصی از موقعیت استراتژیکی است که با آن مواجهند. این امر برخواسته از سابقه کاری و ارزش­های مدیر ارشد است. بر طبق این تفسیر، آن­ها استدلال ‌می‌کنند که عملکرد شرکت توسط ویژگی­های مدیریتی مدیر ارشد تعریف می­ شود. نظریه مدیرت عالی بر پایه فرضیه عقلانیت محدود^[۵۶] مارچ و سایرت^[۵۷] (۱۹۶۳) مطرح شده است. طرفداران نظریه مدیریت عالی شامل چایلد^[۵۸] (۱۹۷۲)، لورنس و همکارانش^[۵۹] (۱۹۶۷) همگی استدلال ‌می‌کنند که مدیران ارشدی که در روند تصمیم ­گیری استراتژیک و انتخاب­ها نقش دارند، تاثیر مستقیمی بر عملکرد شرکت می­گذارند. مدیر ارشد ساختار سازمانی را شکل می­دهد و با چالش­های محیطی و اقتصادی سازگار می­ کند. دراکر (۱۹۵۴) به عنوان یکی از حامیان این مکتب فکری بیان می­ کند که در اقتصاد رقابتی، بالاتر از هر چیزی، کیفیت و عملکرد مدیران است که موفقیت کسب و کار را مشخص می­ کند و در حقیقت بقای آن را تعیین می­ کند.

با انتشار نظریه مدیریت عالی، سوال­های زیادی از جانب پژوهشگران مطرح شده که آیا واقعا تیم­های مدیریت عالی و مدیر ارشد با عملکرد شرکت مرتبط هستند. هنان و فریمن^[۶۰] (۱۹۷۷) با مخالفت با ایده­ ارتباط عملکرد شرکت­ها با سابقه تحصیلی و کاری مدیر ارشد، عملکرد شرکت را از دیدگاه بوم­شناسی جمعیت^[۶۱] مطرح می­ کند. نظریه نهادی جدید دی­ماجیو^[۶۲] و همکارانش (۱۹۸۳) با حمایت از مکتب فکری مذبور عملکرد شرکت را وابسته به مجموعه ­ای از رویدادها، چارچوب­های تنظیمی و دیگر نیروهایی می­داند که فراتر از نفوذ و تاثیر مدیر ارشد است. آن­ها استدلال ‌می‌کنند که نقش مدیران ارشد در این روند کم اهمیت و ناچیز است. در این بین برای حل دیدگاه­ های متناقض درباره نقش مدیر ارشد و عملکرد شرکت دیدگاه­ های مدیریتی را با نظریه مدیریت عالی به عنوان عامل تعدیل­کننده تلفیق کردند [Hosea, 2012, p.12].

نظریه نهادی جدید

نهاد و نهادسازی مفهومی است که تاکنون از دیدگاه­ های مختلف بررسی و تعریف شده است. در رویکردهای که ‌به این مفهوم پرداخته شده این اصطلاح اغلب به صورت خاص یا نامفهوم تعریف می­ شود. سلزنیک^[۶۳] (۱۹۵۷)، اسکات (۱۹۸۷) سازمان­ها و واحدهای تجاری را وسایل نقلیه انعطاف­پذیری معرفی ‌می‌کنند که­ با واکنش­هایی که از سویی شخصیت­ها و شرکا و همچنین نفوذ و محدودیت­های محیط خارجی دریافت ‌می‌کنند جهت ‌می‌گیرد.

از نظر استروالدر(۲۰۰۴)، مدل کسب و کار دارای ماهیتی پویا بوده و صرفاً به تبیین مدل منتهی نمی‌شود، بلکه پس از تبیین مدل ارزیابی شده و در گام بعدی اصلاحات و نوآوری‌ها لحاظ می‌گردد. با توجه به مطالبی که بیان گردید با توجه به مدل مبنای استروالدر تم‌های مبنای این تحقیق نیز به ترتیب عبارتند از: ارزش قابل ارائه، مشتریان هدف، روابط با مشتریان، کانال‌های ارتباطی با مشتریان، فعالیت‌های کلیدی، منابع کلیدی، شرکای کلیدی، ساختار هزینه‌ای و جریان درآمدی.

دسته های مفهومی تشکیل دهنده تم‌های استخراج شده از مدل کسب و کار استروالدر

اصلی‌ترین دسته های مفهومی تشکیل دهنده تم‌های استخراج شده از مدل کسب و کار استروالدر در ادامه مورد بحث قرار می‌گیرند:

ارزش قابل ارائه

ارزش قابل ارائه اولین بلوک از نه بلوک هستان شناسی مدل کسب و کار استروالدر می‌باشد. این بلوک را می‌توان به عنوان شرح مزایا و منافعی که از طرف بنگاه به حوزه های خارجی‌اش عرضه می‌گردد، تعریف نمود(باغچی و تالسکی^[۵۲]،۲۰۰۰). تمِ ارزش قابل ارائه شامل شش دسته مفهومی سلامتی، تناسب اندام، کاربردی بودن، کسب نشاط و شادابی و تقویت روحیه، پر کردن اوقات فراغت و رهایی از تنهایی و دوست یابی، کسب اعتماد به نفس و افزایش امید به زندگی می‌باشد که در ادامه با بیان مثال‌هایی از جملات مصاحبه شوندگان به تشریح بیان می‌گردند. دسته های مفهومی تشکیل دهنده تم ارزش قابل ارائه در جدول زیر به همراه کدهای حاصل از مرحله کدگذاری داده های حاصل از مصاحبه نشان داده شده‌اند.

جدول ‏۴‑۲: دسته های مفهومی تشکیل دهنده تم

تم
دسته های مفهومی تشکیل دهنده تم
کد مصاحبه شوندگان

ارزش قابل ارائه

سلامتی

{I2},{I3},{I4},{I5},{I6},{I7},{I8},{I9},{I11}

تناسب اندام

{I1},{I2},{I6},{I7},{I8},{I10}

کاربردی بودن

{I1},{I3},{I9},{I11}

کسب نشاط و شادابی و تقویت روحیه

{I1},{I4},{I5},{I7},{I8},{I10}

پر کردن اوقات فراغت و رهایی از تنهایی و دوست یابی

{I7},{I8},{I9},{I11}

کسب اعتماد به نفس و افزایش امید به زندگی

{I1},{I2},{I3},{I4},{I5}

کدهای دو حرفیِ موجود در جدول، مربوط به مصاحبه شوندگان می‌باشند. به عنوان مثال کد {I11} نشان دهنده مصاحبه شونده‌ی شماره یازده می‌باشد، حرف I مخفف کلمه Interviewee به معنای مصاحبه شونده می‌باشد و منظور از شماره ۱۱ نیز یازدهمین مصاحبه شونده می‌باشد.

الف) سلامتی

• • به نظر من در درجه اول یک ورزش باید بتواند به حفظ سلامتی افراد کمک نماید{I2}.

• • به نظر من برخی از مشتریان که اغلب تحصیل کرده هم می‌باشند سلامتی خود را پیش از سایر گزینه‌ها مدنظر قرار می‌دهند{I3}.

• • باشگاه ورزشی با توجه به سن و پیشینه ورزشی افراد باید ورزشی را به مشتری پیشنهاد دهد که سلامتی او را تأمین کند {I4}.

• • • برخی از مشتریان باشگاه از این مسئله شکایت داشتند که به عنوان مثال چرا پس از انجام فلان حرکت من دچار کمردرد شدم یا اینکه زانو دردم به جای درمان شدیدتر شد؟ ‌بنابرین‏ باید مدنظر داشته باشیم که قبل از شروع کلاس‌های ورزشی مشتریان، تمامی دردهای عضلانی و مشکلات بدنی اشان باید مطرح گردد در غیر این صورت عواقب آتی گریبان گیر باشگاه خواهد شد، خیلی از افراد ورزش را به جای دارو برای خود تجویز می‌کنند، سلامتی افراد امروزه از اصلی‌ترین مسائلی است که فکر افراد را به خود مشغول ساخته است … {I5}

  

• • هدیه‌ی سلامتی و اینکه افراد سلامتی و شادابی خود را پس از یک دوره‌ ثبت نام در باشگاه حس کنند از مهم‌ترین مواردی است که می‌تواند وفاداری مشتری را به باشگاه ورزشی جلب نماید … {I6}

• • بسیاری از بانوان فقط به منظور حفظ تندرستی خود و فرزندان خود هزینه باشگاه ورزشی را متقبل می‌شوند{I7}.

• • در این مجموعه ورزشی کودکان، نوجوانان و جوانان به دنبال هیجان­اند و شاید سلامتی‌شان به رایشان اهمیتی نداشته باشد، اما یک باشگاه این مسئولیت اجتماعی و انسانی را بر عهده دارد که افراد جامعه‌اش را تا پایان عمر بیمه‌ سلامت نماید نه اینکه تا سن خاصی به آن‌ ها شادابی و نشاط بخشیده و پس از آن آن‌ ها را از کار افتاده کند! البته متأسفانه بسیاری از باشگاه‌ها امروزه این وظیفه انسانی را متقبل نمی‌شوند و فقط درآمد آنی خوشان به رایشان مهم است{I8}.

• • مسلماًً سلامتی اولین گزینه ایست که یک باشگاه ورزشی باید در مدل کسب و کار خود بگنجاند{I9}.

• پاسخ این سوالتان را می‌توانم به طور علمی و تجربی بدهم، در سال ۱۳۹۰ در این باشگاه به منظور کشف مواردی که مشتریان به رایشان ارزش محسوب می‌شود یک نظرخواهی از آن‌ ها انجام دادیم و در آن نظرخواهی بیشترین رأی‌ را ۳ گزینه آوردند: اول افزایش سلامتی، دوم کاهش وزن و سوم افزایش اعتماد به نفس {I11}

با توجه به مصاحبه های صورت گرفته، فلسفه ایجاد باشگاه­های ورزشی توجه به سلامتی افراد جامعه ‌می‌باشد. سلامتی عامل مهمی است که همه ابعاد زندگی فردی، اجتماعی و اقتصادی انسان را در بر ‌می‌گیرد. در این میان عواملی که در سلامت انسان تأثیرگذار است، از نقش ویژه­ای برخوردار می‌باشد. امروزه به دلیل گذر اپیدمیولوژیک یعنی جایگزینی بیماری­های غیرواگیردار به جای بیماری­های واگیردار به دلیل کنترل عوامل بیولوژیک از یک طرف و نقش رفتارهای ناهنجار بهداشتی و سبک زندگی و شیوه ­های تغذیه در افزایش میزان بیماری­های غیرواگیردار از طرف دیگر، لزوم تغییر نگرش در مراقبت و بهداشت با هدف حفظ و ارتقای سلامتی ضروری است. ‌بنابرین‏، کسب و کارها و باشگاه­های ورزشی بایستی در مدیریت خود ‌به این عامل توجه داشته باشند که هدف از ایجاد کسب و کار باشگاهی ارائه فعالیت­ها و سازو کارهایی جهت افزایش سلامتی برای افراد ‌می‌باشد.

ب) تناسب اندام

• • اکثر جوانان امروزه به دنبال تناسب اندام خود می‌باشند پس شما می‌توانید این گزینه را هم به موارد پیشین اضافه کنید{I1}.

• • مثلاً چاقی از معضلات فکری بانوان امروز شده است، آن‌ ها فکر می‌کنند با ورزش به تنهایی می‌توانند به درمان خود بپردازند در صورتی که توجه به رژیم غذایی مناسب نیز با ورزش در یک درجه اهمیت قرار دارد{I2}.

• • ورزشکارانی هستند که به دلیل عدم توجه به انرژی مورد نیاز بدن خود به ورزش‌های سنگین می‌پردازند در نتیجه از ادامه‌ تلاش‌های خود محروم خواهند شد، مسئله تغذیه درست امری جدیست که در صورت جدی گرفته نشدن ضعف جسمانی، لاغری مفرط و مشکلات دیگری را در پی خواهد داشت{I6}.

• • بسیاری از بانوان به منظور درمان چاقی موضعی دست به دامان ورزش می‌شوند، البته این مسئله باعث افتخار جامعه نیست زیرا علاج پس از واقعه سخت‌تر از پیشگیری است، اما در هر حال یک بدن خوش فرم می‌تواند نمایانگر یک بدن سالم باشد و خوش اندامی حاصل از ورزش از بهترین انواع آن است{I7}.

مبانی نظری و پیشینه پژوهش

۲-۱-مقدمه

در این فصل ابتدا به معرفی درس پژوهی ، مدل های مختلف آن ، انواع گفتمان در درس پژوهی ، ارتباط هویت معلم و درس پژوهی ، پرداخته شده است . در ادامه ،ارتباط درس پژوهی وپیشرفت تحصیلی و عوامل مؤثر بر آن، سپس درس ریاضی و جایگاه و اهمیت برنامه درسی ریاضی در میان سایر برنامه های درسی دوره ابتدایی و اصول حاکم بر آن و دلایل تغییر این درس مورد بررسی قرار گرفته است و در پایان تحقیقات انجام شده در داخل و خارج کشور در رابطه با موضوع پژوهش نقد و بررسی و سپس نتیجه گیری و مدل نظری تحقیق ارائه شده است.

۲-۲- چرایی درس پژوهی

محققان و سیاست گذاران به تازگی توجه خود را به آماده سازی اولیه معلمان معطوف ساخته اند (سنک و همکاران ، ۲۰۱۲)زیرا آن چه در فرایند یاددهی –یادگیری در کلاس درس اثر می‌گذارد تا حدود زیادی به کارکردهای عناصری از فرهنگ آموزش مربوط می شود که در قالب برنامه درسی ارئه می‌شوند و معلم و دانش آموزان در کلاس درس از آن ها استفاده می‌کنند .معلمان و دانش آموزان با باورها، علایق و انگیزه های متفاوتی به کلاس درس می‌آیند که در فرایند یاددهی –یادگیری تاثیر شگرفی دارد و فعالیت های آموزشی کلاس درس را تا حدود زیادی تحت تاثیر خود قرار می‌دهند.( سرکارآرانی ۱۳۸۰) پیوند میان باورهای معلمان و روش تدریس آن ها تأیید شده است (پتاری ^[۱]و جورجیادئو^[۲] ، ۲۰۰۹،نقل از احمدپور،۱۳۹۱)مطالعه باورهای معلمان و تاثیر آن بر روش تدریس نوید بخش افزایش کیفیت تدریس و در پی آن بهبود یادگیری دانش آموزان است که این دقیقا از اهداف تلاش های تحقیقاتی در آموزش ریاضی به شمار می رود.(مبارکه و همکاران ، ۱۳۹۲)پس ، معلمی حرفه ای پویا با پیچیدگی های بی بدیل است که طی آن معلمان بر بستری از موقعیت های نامعین و دشوار، برنامه درسی را اجرا می‌کنند. در چنین شرایطی عمل تدریس به عنوان فعالیتی هنری مطرح می شود.(دایموک^[۳] ،۲۰۰۸، نقل از ساکی ، ۱۳۹۱) کلیکمان^[۴] و همکاران (۲۰۱۲) معتقدند که در روش های سنتی به متخصصان با کیفیت در موضوعات درسی نیاز بود و تربیت معلم بر دانش محتوایی و پداگوژیک متمرکز بود. به زعم( شاه مرادی،۱۳۹۲) رویکرد معلم پژوهنده می‌تواند هسته مرکزی اندیشه معلمان حرفه ای باشد. زیرا معلمی که در بطن کلاس قرار دارد، بیش از هر کس دیگر صلاحیت و شایستگی شناسایی مسئله ، تجزیه و تحلیل و ارزشیابی و ارائه راه حل برای بهبود شرایط یادگیری دارد.به ویژه ، نحوه ای که طبق آن دانش و عمل معلم گسترش یابد – یا می‌تواند گسترش یابد – در ادبیات رو به رشد مربوط به آینده و به عمل در آوردن آموزش معلمان دارای اهمیت اساسی است.فعالیت های “آموزشی” سازمان یافته برای معلمان(مانند کارگاه ها، دوره ها و غیره) محدود نیوده و باید بتواند حالت های همزمان و مستقل رشد حرفه ای معلمان را در بر گیرد، چه دارای زمینه فردی و یا جمعی باشد. (تاکشی و ونیسلو ، ۲۰۱۳).

دادلی (۲۰۱۳) فرایند یاددهی – یادگیری در کلاس را نقل از لوئیس به رودخانه های با جریان سریع تشبیه می‌کند که معلم را در برابر بسیاری از نمونه ها یی از فعالیت های یادگیری دانش آموزان کور می‌کند.او معتقد است که معلمان باید خیلی بیشتر از سایر مشاغل و خیلی سریع تصمیم بگیرند .‌بنابرین‏ باید راه هایی برای کنار آمدن با این طوفان اطلاعاتی که هنگام تدریس دریافت می‌کنند ، پیدا کنند.ممکن است این راه کار ها به عنوان اطلاعاتی که در حال حاضر در امر تدریس مهم نیستند فیلتر شوند. (همان طور که انسان ها به صورت ناخودآگاه نگاه ها و صداهای تصادفی را در طول روز فیلتر می‌کنند)همچنین بخش عمده ی رفتار یادگیری شاگردان احتمال دارد از جانب یک معلم تنها در کلاس ۳۰ نفری از خاطر برود.اما دیگران مشاهده کرده‌اند که فرایند های درس پژوهی می‌توانند فعالیت در کلاس را از طریق آوردن چند دیدگاه دیگر در پیچیدگی تدریس که حرکت سریعی هم دارد، کُند نماید. در نتیجه درس پژوهی به عنوان جایگاهی برای ساختن دانش به کمک اعضای گروه درس پژوهی و تصور ، مشاهده و تصور مجدد روش تدریس و تاثیر آن روش برای انتشار این شناخت ،به افراد گروه عمل می‌کند.این همان نکته ای است که شورای ملی معلمان ریاضی آمریکا (NCTM، ۲۰۱۴)در بیانه ی خود تاکبد می کندکه عملکردهایی که از دسترسی وعدالت حمایت می‌کنند نیازمند درک جامعی می‌باشند. این عملکردها شامل این عوامل است، اما به آن ها محدود نمی شود: ایجاد انتظارات بالا، حصول اطمینان از دسترسی به آموزش و برنامه آموزشی مختص ریاضیات با کیفیت بالا، تخصیص زمان کافی برای یادگیری دانش آموزان، تأکید مناسب به فرایند های مختلفی که تعامل سازنده دانش آموزان با ریاضیات را گسترش می‌دهد و فرآهم آوری استفاده ‌استراتژیک از منابع انسانی و مادی. هنگامی که دسترسی و عدالت به طور موفقیت آمیزی به دست آمد، دست آوردهای دانش آموزان شامل دستاورد در طیف وسیعی از ارزیابی ریاضیات، استقرار ریاضیات، ثبات در ریاضیات فراتر از حد معمول می رود، و نمی تواند توسط پیش زمینه‌های نژادی، قومی، زبانی، جنسیتی و اجتماعی-اقتصادی پیش‌بینی شود.پس برای تحقق چنین هدفی ما بایستی معلمان کارآمدتری داشته باشیم و یک راه کارآمد تر کردن معلمان ،ایجاد یک بستر و فرصت مناسب به منظور هم آموزی آنان از تجربه های یکدیگر است و درس پژوهی این فرصت را بدون تخمل هیچ هزینه اضافی فراهم می آورد.(ساده ئی ،۱۳۹۳)

۲-۳-درس پژوهی چیست؟

پژوهش­های جهانی نشان می­دهد که برنامه ­های آموزش ضمن­خدمت معلمان در مدرسه از جمله مؤثرترین روش­های ارتقای صلاحیت­های حرفه­ای معلمان و بهسازی کیفیت فرایند یاددهی-یادگیری است. بیشتر ‌به این علت که آموزش ضمن­خدمت معلمان در مدرسه توجه آشکاری به علاقمندی­های حرفه­ای معلمان دارد، گوناگونی خواست­های معلمان را در نظر ‌می‌گیرد و فرصت­های بسیاری را برای یادگیری آن­ها با تأکید بر شناخت بیشتر از مدرسه و دانش ­آموزان فراهم می‌کند. ضمن این که معلمان را بیش از پیش در تصمیم ­گیری­های آموزشی مشارکت می­دهد و امکان پژوهش در کلاس درس را توسط معلمان و با همراهی دانش ­آموزان به وجود ‌می‌آورد. در این روش به دانش ­آموزان، علاوه بر یادگیرندگان، به عنوان کسانی که درتوسعه­ی حرفه­ای معلمان نیز نقشی قابل توجه دارند، نگاه می­ شود. این روش، رویکردی نوین از پژوهش کنشی را متبلور می­سازد که در آن، شرکت مؤثر در تصمیم ­گیری و مشارکت فعال در عمل معلمان دو پایه­ اساسی پژوهش محسوب می­شوند و نقشی بسزا در توسعه حرفه­ای معلمان ایفا ‌می‌کنند(سرکارآرانی،۱۳۷۹).