دسته بندی کلی پژوهش‌های انجام شده
پژوهش‌های در زمینه مدیریت سانحه به دو گروه کلی تقسیم‌بندی می‌شوند.
گروه اول مجموعه تحقیقات مدیریتی است که با بررسی مفاهیم کیفی، سعی در ایجاد بهبود و افزایش کارایی در فازهای مدیریت فاجعه را دارند. از پژوهش‌های انجام‌شده در این زمینه می‌توان به [۴۰،۴۱،۴۲] مربوط به فاز پیش‌گیری و تسکین، [۴۳] مربوط به فاز آمادگی، [۴۴،۴۵] درخصوص فاز پاسخ و [۴۶] درباره فاز بازسازی اشاره‌ داشت.
گروه دوم از پژوهش‌های انجام‌شده در این باره، پژوهش‌های تکنیکی است که از دیدگاه کمی مدیریت فاجعه و زنجیره تأمین امدادی را بررسی می‌کنند و سعی در ارائه مفاهیم و مدل‌های کمی برای بهینه‌سازی و ایجاد بیشترین بهبود ممکن در زنجیره امدادی، دارد. عمده پژوهش‌های این گروه متعلق به فازهای پیش‌گیری یا تسکین و پاسخ است.

لجستیک بشردوستانه
لجستیک بشردوستانه شاخه‌ای از لجستیک است که با فازهای آمادگی و پاسخ یک سیستم مدیریت فاجعه در ارتباط است. لجستیک بشردوستانه می‌تواند این‌گونه تعریف شود: فرایند برنامه‌ریزی، اجرا و کنترل کارای جریان و انبارش مقرون‌به‌صرفه کالاها و اطلاعات مربوط، از نقطه مبدأ تا نقطه مصرف با هدف کاهش درد و رنج مردم آسیب‌دیده. عملکرد آن دربرگیرنده دامنه‌ای از فعالیت‌ها شامل آمادگی، برنامه‌ریزی، تدارکات، حمل‌ونقل، انبارداری، ردیابی و ترخیص کالا از گمرک است[۴].
لجستیک‌های بشردوستانه برای اثربخشی و سرعت برنامه‌ها و عملیات نجات حیاتی است [۲۴]. برای سیستم‌های لجستیک، ضروری است که درطی دوره‌های قبلی و پس از فاجعه کالا، آب، دارو و سایر عرضه‌ها را تهیه و انبارش کنند و نیروی انسانی، ماشین آلات، تجهیزات ضروری و مردم آسیب‌دیده را نیز منتقل کنند.
تنوع عملیات لجستیکی نجات آن‌چنان گسترده هستند که لجستیک بشردوستانه گران‌ترین بخش عملیات نجات فاجعه است و تقریباً ۸۰% آن را دربرمی‌گیرد [۲۵]. هم‌چنین، عملیات نجات نیازمند اعمال تعدادی از وسایل نقلیه لجستیکی، تجهیزات و پرسنل است. به عنوان مثال، در زلزله ونچوان ^[۵] در دوازدهم ماه می سال دوهزار‌و‌هشت در چین [۲۶]، شش هواپیمای باربری و نوزده هلیکوپتر در طی بیست وچهار ساعت به منطقه فرستاده شدند. در حدود ۵۸۰۰ پرسنل نجات و پزشک ارتش و ۱۵۰ تن از عرضه‌ها به منطقه آسیب‌دیده منتقل شدند. اجرای مؤثر و کارای این عملیات گسترده، با در نظر گرفتن طبیعت بی‌نظم و آشفته وضعیت پس از فاجعه (به عنوان مثال، وحشت عمومی، از بین رفتن زیرساخت‌های ارتباطات و حمل‌ونقل) در حقیقت عملیات پیچیده و سختی بوده‌اند.
سیستم‌های لجستیک بشردوستانه در مقابل زنجیره‌های تأمین بازرگانی
در عمل، مدیریت سیستم‌های لجستیک بشردوستانه می‌تواند بسیار متفاوت از مدیریت همتای بازرگانی آن در نظر گرفته‌شود، به این دلیل که ویژگی‌های ذاتی تقاضا در هر سیستم متفاوت است. در زنجیره‌های تأمین بازرگانی تقاضای کالا یا با بهره گرفتن از تکنیک‌های پیش‌بینی مناسب تخمین زده می‌شود یا به‌وسیله مشتری داده می‌شود (سیستم‌های کشش محصول). لذا مدیران زنجیره تأمین بازرگانی بیشترین تلاش را می‌کنند، تا عدم قطعیت را حذف کنند. با این حال، طبیعت تقاضا در لجستیک انسانی به دلیل زمان، مکان و شدت فاجعه بسیار غیر‌قطعی است و لذا ملزومات دقیق نجات تا پس از رخ‌دادن حادثه مشخص نیستند. بر اساس این توضیحات، ویژگی‌های به‌ خصوص سیستم‌های لجستیک بشردوستانه به شرح زیر [۲۵ تا ۳۴، ۲۴ تا ۲۷] مطرح می‌شوند.

1. 1. مأموریت سازمان‌های غیرانتفاعی با نهادهای سودده متفاوت است (تضمین پاسخ سریع و امدادی به جای بیشینه‌سازی سود و کاهش هزینه‌ها).

1. 1. موازنه اهداف پیچیده‌تری، به دلیل انواع مختلف ذینفعان، شامل دولت، سازمان‌های نجات، اهداگران و مردم فاجعه‌دیده موجود است.

1. 1. ویژگی‌های پیچیده تقاضا شامل

(الف) عدم قطعیت تقاضا در ویژگی‌هایی مانند مکان، زمان، نوع و مقدار.
(ب) تقاضای فوری و لذا زمان تدارک کوتاه‌تر و فوری.

1. 1. شرایط پیچیده عملیاتی به دلایل زیر وجود دارند

(الف) شرایط بی‌نظم و آشفته وضعیت در دوره پس از فاجعه.
(ب) کمبود منابع (وسایل نقلیه، تجهیزات، غذا، ذخیره آب و ذخیره پزشکی).
(پ) کمبود دسترسی مناسب به زیرساخت‌های حیاتی(حمل‌و‌نقل و ارتباطات).
(ت) کمبود منابع انسانی حرفه‌ای و با‌تجربه.
(ث) کمبود امنیت در مناطق فاجعه‌دیده.

1. 1. هماهنگی بین سازمان‌های شرکت‌کننده در عملیات نجات اغلب وجود ندارد.

1. 1. سازمان‌های نجات باید مطابق با اصول بی‌طرفی و انسانیت رفتارکنند.

1. 1. اغلب یک محیط سیاسی وجود دارد که در آن حفظ دیدگاه بشردوستانه به عملیات مشکل می‌شود.

1. 1. راهی برای تنبیه سازمان‌های نا‌موثر به دلیل نبودن صدای ذینفعان نهایی سیستم لجستیک بشردوستانه در ارزیابی عملکرد و فرایند ارزشیابی وجود ندارد و لذا مردم حادثه‌دیده مستقیماً در این فرایند درگیر نیستند. اگر زنده باشند، آن‌ها معمولاً بیش از خسارت واردشده، که معمولاً به‍وسیله بیمه و دولت‌ها پرداخت‌می‌شود، نمی‌توانند ‌بخواهند، در حالی که، در زنجیره تأمین بازرگانی یک عضو نا‌موثر باید تاوان ناکارایی خود را بپردازد.

ساختار زنجیره لجستیک بشردوستانه
ساختار زنجیره لجستیک بشردوستانه شامل سه مرحله اصلی است (شکل ۲-۴): بدست آوردن عرضه و تدارکات، اسقرار و انبارگردانی و حمل‌و‌نقل [۲۵]. مرحله اول در هر زنجیره لجستیک بشردوستانه دستیابی و تدارک اقلام و تجهیزات ضروری است. هر سازمان نجات لازم است که اقلام و تجهیزات ضروری را از عرضه‌کنندگان منطقه‌ای یا جهانی با بهره گرفتن از تکنیک‌های متنوع تدارکات مانند خرید مستقیم و مناقصات بدست آورد. تلاش‌های اصلی در این مرحله کاهش هزینه‌های خرید (در نظر گرفتن تورم ممکن قیمت‌ها در بازارهای منطقه‌ای پس از فاجعه)، تضمین دردسترس بودن عرضه در زمان‌های مورد نیاز، کاهش زمان تدارک و هماهنگی بین اهداگران با توجه به سایر اقلام بدست آمده، هستند[۲۹].
پس از بدست آوردن اقلام و تجهیزات ضروری در دوره‌های قبلی و پس از فاجعه، سازمان‌های نجات مسئول، موظف به استقرار و ذخیره‌‌سازی اقلام و تجهیزات در مکان‌های مناسب با در نظر گرفتن مکان مناطق فاجعه‌دیده می‌شوند. چالش‌های این مرحله شامل هزینه‌های بالای بازگشایی و فعال‌سازی تسهیلات دایمی [۲۹]، هزینه‌های نگهداری و موجودی و امکان فاسد شدن اقلام می‌شود. هم‌چنین، ریسک بالا وجود دارد که تسهیلات ممکن است در طی مدت فاجعه از بین بروند و لذا آن‌هایی که در مورد لجستیک بشر دوستانه استفاده می‌شوند، باید مقاومت بالاتری در برابر فجایع داشته باشند و به صورت موثر استقرار یابند [۱].

شکل۲- ۴- ساختار زنجیره لجستیک بشردوستانه
در نهایت، حمل‌ونقل آخرین مرحله مهم در هر زنجیره لجستیک بشردوستانه است که در آن پرسنل انسانی، تجهیزات و کالاهای ضروری به مراکز توزیع از پیش تعریف‌شده، نقاط میانی توزیع، مراکز توزیع منطقه‌ای و در انتها به مناطق حادثه‌دیده فرستاده می‌شوند. حمل‌و‌نقل در طول دوره پس از فاجعه از برخی جهات سخت‌ترین مرحله لجستیک بشردوستانه است، حتی اگر اقدامات و برنامه‌های پیش‌گیرانه متنوع صورت پذیرد [۲۷]، به این دلیل که زیرساخت‌ها و تجهیزات حمل‌ونقل معمولاً پس از فاجعه آسیب‌می‌بینند و در شرایطی ضعیف قراردارند. هم‌چنین، شرایط جوی و جغرافیایی و عدم امنیت مناطق آسیب‌دیده ممکن است انواع وسایل نقلیه و روش استفاده از آن‌ها را محدود کند.
کالاها و تجهیزات مورد نیاز در لجستیک بشردوستانه
معمولاً پس از فاجعه در یک منطقه، تقاضای زیادی برای کالاها و تجهیزات متنوع وجود دارد. براساس اطلاعات سازمان بهداشت پان امریکن^[۶] و سازمان بهداشت جهانی^[۷] [۳۳]، لیست مشروح کالاها و تجهیزات ضروری شامل موارد زیر است، ولی تنها محدود به این اقلام نمی‌شود:
غذا.
آب و اقلام بهداشتی.
اقلام و تجهیزات بهداشت محیط .
دارو(شامل محصولات دارویی و محصولات دارویی ویژه در موارد همه‌گیر).
کیت و عرضه بهداشتی برای پشتیبانی از فرایندهای بهداشت و درمان.
بیمارستان‌های صحرایی.
لباس و پتو.
اقلام مورد نیاز نوزادان و کودکان (شیرخشک، پوشک و اسباب بازی).
پناه‌گاه و تسهیلات اسکان موقت (چادر).

1. 1. برق و تجهیزات نیروگاهی.

1. سوخت (زغال‌سنگ، گاز و نفت).