با انتقال نطفه در رحم مادر، کار پدر از جنبه وراثتی پایان یافته است ولی مادر تا ۹ ماه دیگر با جنین خود رابطه وراثتی و خونی دارد جنین توسط لوله‌ای به نام ناف از خون مادر و از شیره حیاتش تغذیه می‌کند و توصیه‌های تربیتی خواه از نظر مکاتب و خواه از نظر مذاهب در این دوره بسیار است.
تحقیقات نشان داده که غذاها، داروها، مناظر زشت و زیبا، هیجانات، اضطراب‌ها، ترسها، نگرانیها و افکار اندیشه‌های مادر در جنین اثر می‌گذارند^[۷۲].

تغذیه مادر

از مهمترین مواردی که زن و شوهر باید به آن توجه داشته باشند تأثیر غذا بر جنین می‌باشد که مهمترین نقش را در سعادت و شقاوت فرزند دارد.
وقتی باغبانی نهال درختی را در زمین می‌کارد لازم است در حفظ آن بکوشد و عوامل پرورش آن را فراهم کند و از عوامل آسیب‌رسان جلوگیری نماید تا این نهال پرثمر گردد اگر پدر و مادر در تربیت فرزندشان کوتاهی کنند و از اموری که باعث آفت‌زدگی کودک می‌شود جلوگیری نکنند باعث انحراف و سقوط فرزند می‌گردد^[۷۳].
پیامبر اکرمe فرمودند: السعیدُ من سعد فی بطن اُمّه و الشّقی مَن شَقِی فی بطن اُمه. شقاوت و سعادت فرزند در شکم مادر ریخته می‌شود^[۷۴].
وضع تغذیه مادر در ایام بارداری حتی در اخلاق و مقدار هوش و استعداد کودک تأثیر دارد و هر نوع غذایی اثر مخصوصی دارد.
یکی از مهمترین علل ترک نماز، خوردن لقمه حرام است که بعضی از خانواده‌ها به آن اهمیت نمی‌دهند و با بی‌توجهی به آن صاحب نسلی می‌گردند که اهمیتی به عبادات نخواهد داد.
همچنین حرام‌خواری، برکت زندگی را از بین برده و انسان را از راز و نیاز با خدا محروم می‌کند.
پیامبر اکرمe در این زمینه می‌فرمایند: عبادت کردن هم زمان با حرام‌خواری همانند بنا کردن ساختمان در شن‌زار است.
همانطور که یک ساختمان اگر در شن‌زار بنا شود پایه محکمی نخواهد داشت و به زودی خراب شده و صاحبش هیچ استفاده‌ای از آن بنا نخواهد کرد عبادتی که همراه با حرام‌خواری باشد هیچ کمکی به صاحبش نخواهد کرد. کسیکه حرام‌خوار باشد تا چهل شبانه روز، نه نمازش پذیرفته می‌شود و نه دعایش مستجاب می‌گردد.
همچنین حرام‌خواری باعث سنگدلی صاحبش می‌گردد و قلبش به گونه‌ای سیاه می‌گردد و سخت می‌شود که پند و اندرز هیچ‌کس در آن تأثیرگذار نمی‌شود و سخت‌ترین رنجهای افراد دل او را به درد نمی‌آورد^[۷۵].

انعقاد نطفه بانوی دو عالم

در تاریخ زندگانی پیامبرe آمده است که پس از آنکه آن حضرت با خدیجه(سلام‌الله علیها) ازدواج کردند قبل از انعقاد نطفه حضرت زهرا (سلام‌الله علیها) از جانب خداوند دستور آمد که ای پیامبر تا چهل شبانه روز، از خدیجه(سلام‌الله علیها) دور باش و در این مدت شبها به عبادت بپردازد و روزها را روزه بگیر. وقتی به روز چهلم رسید پیامبر با خرما و انگور بهشتی افطار نمودند و به نزد خدیجه(سلام‌الله علیها) رفتند و نور حضرت زهرا (سلام‌الله علیها) به رحم خدیجه(سلام‌الله علیها) منتقل شد.
حساسیتهایی که اسلام به آنها توجه دارد در هیچ مکتب و مسلکی دیده نشده، اعتقاد اسلام بر این است که انسان از یک مکان مقدس آمده است و برگشت به آن مکان نیز باید با پاکی و قداست باشد^[۷۶].

اثر لقمه حرام بر جنین

علامه مجلسی دوم ۷ ساله بود که هر شب با پدرش به مسجدی می‌آمد شبی در صحن مسجد مشغول به بازی شد، سقایی از آنجا عبور می‌کرد به مسجد آمد تا نماز گذارد و مشک آبش را در صحن مسجد گذاشت و به داخل رفت این بچه ۷ ساله یک سوزن به مشک آب زد و آنرا سوراخ کرد و تمام آب مشک خالی شد.
بعد از تمام شدن نماز وقتی سقا مشک سوراخ شده‌اش را دید پرسید چه کسی این مشک را سوراخ کرده همه گفتند: آقازاده علامه مجلسی، وقتی خبر به مجلسی اول رسید خیلی ناراحت شد، وقتی به خانه رفت به خانمش گفت: من آنچه را که باید رعایت می‌شده رعایت کردم و تمام دستورات اسلام را برای بدنیا آمدن یک فرزند صالح انجام داده‌ام این کاریکه این بچه کرده، باید تقصیر تو باشد فکر کن ببین چه کردی؟ زن می‌گوید وقتی باردار بودم به منزل همسایه رفتم اناری در خانه‌آنها بود و من هم که در آن موقع تمایل به ترشی داشتم سوزنی برداشتم و به انار زدم تا ببینم شیرین است یا ترش، دیدم انار شیرین است و آنرا رها کردم اما این مطلب را به صاحبخانه نگفتم.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

آن سوزنی که مادر در هنگام حمل بچه به انار همسایه زد در سن ۷ سالگی در کودک اثر گذاشت و سبب سوراخ کردن مشک سقا شد.
غذای حرام تأثیر عجیبی در تربیت کودک می‌گذارد و کسیکه گوشت و پوستش از حرام روئیده شده باشد به شقاوت می‌رسد. زمانیکه یک سوزن ناچیز اینقدر در کودکی که با مقام آیین و شرایط اسلام بزرگ شده تأثیر می‌گذارد پس بی‌دقتی کردن در خوردن اموال دیگران چقدر تأثیرگذر است^[۷۷].
اسلام دستور داده است که مادران از زمان تولد کودک به مدت دوسال تمام کودک را شیردهند و اگر از این امر سرپیچی کنند باعث زیان به کودکشان می‌شود.
در قرآن کریم آمده است: وَالْوَالِدَاتُ یُرْضِعْنَ أَوْلاَدَهُنَّ حَوْلَیْنِ کَامِلَیْنِ^[۷۸].
که این خود بیانگر اهمیت خداوند به مسأله شیردادن و سپری شدن دو سال کامل می‌باشد^[۷۹].

شیرمادر بهترین غذا

شیرمادر برای کودک بهترین و غنی‌ترین غذاهاست. و از جهاتی برهر غذای دیگری ترجیح دارد. شیرمادر از لحاظ کمیت و کیفیت موادغذایی، با دستگاه گوارش کودک تناسب دارد چون کودک به مدت نه ماه در رحم مادر زندگی کرده و با مواد غذایی که به وسیله دستگاه کوارش مادر تهیه شده تغذیه کرده و به آن عادت نموده است اکنون همان مواد به صورت شیر برای تغذیه کودک تهیه می‌شوند. شیرمادر چون بصورت خام به مصرف می‌رسد موادغذایی خود را از دست نمی‌دهد برخلاف شیرگاو که به صورت جوشیده مصرف شده و برخی از موادغذایی خود را از دست می‌دهد.
شیر مادر به قدری در نظر اسلام اهمیت داشته که برای تشویق مادر ثوابهای زیادی بیان شده است.
پیامبر اکرمe می‌فرماید: هر زنی که بچه‌اش را شیر بدهد خدا در مقابل هر مرتبه‌ای که بچه از پستانش شیر بمکد ثواب آزاد کردن بنده‌ای به او عطا می‌فرماید و هنگامیکه دوران شیرخوارگی تمام شود و بچه از شیر گرفته شود فرشته بزرگ الهی دست بر پهلویش نهاده و می‌گوید: زندگی را دوباره آغاز کن که خدا گناهان گذشته ات را آمرزید. شیر مادر یگانه غذایی است که طبیعت برای طفل ساخته است و هیچ غذایی را نمی‌توان جایگزین آن کرد.
در اینجا باید این نکته را متذکر شد که چگونگی تغذیه مادر در چگونگی شیر نیز تأثیر دارد. شیر از غذاییکه مادر می‌خورد درست می‌شودپس غذای مادر بچه شیرخوار بایست متنوع تر باشد و از انواع میوه ها و سبزیجات و حبوبات استفاده کند تا هم خودش سالم بماند و هم شیر کامل و غنی داشته باشد.
اسلام نیز به این مطلب توجه داشته که غذای مادر در شیر او تأثیر دارد بدین جهت امام جعفر صادقu می‌فرمایند: اگر زن یهودی یا مسیحی را برای دایگی فرزندانشان انتخاب کردید آنها را از خوردن شراب و گوشت خوک نهی کنید^[۸۰].
همان‌طور که مادر در زمان بارداری می‌بایست خود را از حرام باز دارد در دوران شیردهی هم باید به لقمه ای که می‌خورد نگاه کرده و دهان جزء به حلال نزند.
اگر زن از لقمه حرام دوری نکند شیرش برای فرزند پاک نبوده و درست است که به او شیر می‌دهد اما این شیر دادن ظاهر قضیه است چون او شکم فرزندش را با آتش پر می کند.
امام علیu در یک نامه به فرزندش امام حسنu فرموده است:
انَّما قلبُ الْحدَث کالْاَرضِ الخالیه ما اُلْقِیَ فیها من شیءٍ قَبِلَتْهُ.
قلب فرزند نورس مانند زمین خالی است، خالی از بذر و گیاه هر تخمی که در آن بیفشانی همان می‌روید^[۸۱].
دانشمندان برای شیردادن کودک دو روش را پیشنهاد کرده‌اند بعضی عقیده دارند که برای تغذیه به کودک باید برنامه‌ای منظم و دقیق تعیین کرد و کودک را با همان برنامه در فاصله‌های معین شیرداد فاصله بین دو شیردادن را سه ساعت و بعضی چهارساعت تعیین کرده‌اند و گفته‌اند: هر سه ساعت یا چهار ساعت یک مرتبه بچه را شیر بدهید و در بین آنها از شیردادن خودداری کند.
گروهی دیگر این روش را نمی‌پسندند و به جای آن پرورش آزاد یا تنظیم خود به خود را پیشنهاد می‌کنند اینها می گویند: هر وقت بچه گرسنه شد و تقاضای شیر کرد شیرش دهید این روش بهتر است از اینکه مقید باشید که سر ساعتهای مشخص به بچه شیر بدهید پیشنهاد دوم علاوه بر اینکه آسان‌تر است پسندیده‌تر هم است^[۸۲].

بخش سوم

زمینه‌ها و اهداف تربیت

فصل اول:

پرورش مذهبی

پرورش مذهبی

انسان موضوع تربیت است، در او زمینه‌هایی وجود دارد که استفاده از آن زمینه‌ها، رسیدن مربی را به هدف پرورش مذهبی آسان می‌سازد. این زمینه‌ها به صورت فطری در کودک وجود دارد پس نیازی به آموختن آنها و حتی تهیه مقدمات جهت فراهم آوردن آن زمینه‌ها نیست و همین خود باعث آسان شدن کار مربی می‌شود.

زمینه‌های پرورش مذهبی

یکی از زمینه‌های پرورش مذهبی، فطرت است که آن همان سرشتی است که خداوند در بین آفریده‌های خود که از جمله انسان است قرار داده و به وسیله این فطرت در زندگی، نظم و برنامه بوجود آمده و کارها بدون برنامه و دارای هرج و مرج نخواهند بود. فطرت زمینه استدلالی و روابط علت و معلولی را پذیرفته و در برابر آنچه که برای آن واقعیت دارد تسلیم می‌شود. هر انسانی بر اساس چنین فطرتی بوجود آمده و در ذات تک تک انسان‌ها وجود دارد و این اجتماع و محیط است که انسان را از مسیر مستقیم منحرف کرده و او را به بیراهه می‌کشاند.
دومین امری که به صورت غریزی و فطری در ذات انسان قرار دارد کنجکاوی و چراجویی است. طفل از محیطی تنگ و محدود وارد مکانی وسیع و گسترده می‌گردد و اینک با پدیده‌هایی جدید و متعدد روبه‌رو می‌گردد، می‌خواهد آنها را بشناسد، به کنه آنها پی ببرد و از اسرار سر درآورد، پس این کنجکاوی در او غریزی است که می‌خواهد از منشأ پدیده‌ها بپرسد. تمام این مسائل زمینه‌های مناسبی است برای پرورش مذهبی کودک. باید از این امکانات که به صورت خدادادی در نهان کودک نهفته است سود جست و برای او واقعیت‌ها را معرفی کرد و توضیحاتی پیرامون سؤالاتش داد و او را توجیه کرد.
کودک موجودی اجتماعی است پس طبیعتاً می‌خواهد در میان جمع باشد، با آنها بجوشد و رفتار آنها را تقلید کند. این امور خود زمینه‌ای است که با بهره گرفتن از آنها می‌توان بخشی از جنبه‌های مذهبی را به کودک آموخت و او را وادار به انجام آنها کرد. مثلاً طفل ذاتاً مایل است در مجامع و مجالس شرکت کند، پس بهتر است هنگام رفتن به مجامع مذهبی او را همراه خود ببرند. کودک دوست دارد رفتار بزرگترها را تقلید نماید پس در حضور او نمازتان را بخوانید و یا او را همراه خود به مسجد ببرید. کودک تمایل دارد جا پای بزرگترها بگذارد و خود را به عنوان فردی بزرگ نشان دهد پس او را با بزرگترها آشنا کنید و از این راه آداب زندگی، معاشرتی، اخلاقی و جمعاً مذهبی را به او بیاموزید و سعی بر این باشد که کسانی که نقش الگوی عمل را برای آنها بازی می‌کند افرادی اسلامی و از نظر عمل نمونه باشند.^[۸۳]

هدف‌های تربیتی اسلام

در قرآن و نهج‌البلاغه و دیگر منابع معتبر اسلامی، هدف‌های تربیتی به صورت‌های گوناگون بیان شده است. در اینجا به برخی از این اهداف اشاره می‌کنیم.

الف) پرستش خدا هدف اساسی تربیت

در مکتب اسلام هدف اصلی، پرستش خدای یگانه می‌باشد.
«وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ».^[۸۴]