۱-۲-۲٫ بانکداری اینترنتی

روند تحوّلات فلسفی، اقتصادی و دیدگاه های مربوط در تاریخ جوامع پیشرفته در کنار روند تحولات فناوری در عرصه ارتباطات و کامپیوتر، به ایجاد بنای فرهنگی و نیازهای عینی و واقعی در این جوامع منجر شده است. به علاوه وجود سیستم های اقتصادی، مدیریتی، برنامه ریزی و آموزشی تعریف شده در این گونه جوامع نیز شرایط لازم را برای تحقّق مفاهیمی چون بازرگانی الکترونیک، تجارت الکترونیک و بانکداری اینترنتی فراهم ساخته است. بانکداری همواره به عنوان یک فعالیّت ویژه اطلاعاتی شناخته شده است، به خصوص در چند دهه اخیر فناوری اطلاعات به شدّت صنعت بانکداری اینترنتی را تحت تأثیر قرار داده است .پیدایش خدمات اینترنتی بانکداری، طبیعت خدمات مالی ارائه شده به مشتریان را به نحو گسترده ای تغییر داده است. از طریق فراهم کردن این خدمات، بانک ها می‌توانند هزینه قابل ملاحظه ای را صرفه جویی کنند و تعداد شعب و کارکنانی که در بخش صف و ستاد مشغول به کار می‌باشند را کاهش دهند (عبدالوند و باروند، ۱۳۸۹). بانکداری اینترنتی، اساساً به فراهم آوردن امکان دسترسی مشتریان به خدمات بانکی با بهره گرفتن از واسطه های ایمن و بدون حضور فیزیکی اطلاق می شود. بنابر تعریف دیگر، بانکداری اینترنتی به ایجاد محصولات و خدمات با بهای کم از طریق کانال های اینترنتی گفته می شود. این محصولات و خدمات می‌تواند شامل صورتحساب، وام، مدیریت سپرده ها، پرداخت های اینترنتی و ایجاد محصولات و خدمات پرداخت های اینترنتی همانند پول الکترونیکی باشند. در واقع، بانکداری اینترنتی شامل کلیه کانال های اینترنتی است که مشتریان برای دسترسی به حساب ها و انتقال پول یا پرداخت صورتحساب هایشان، از آن استفاده می‌کنند. توجّه روزافزون بانک های بزرگ در کشورهای توسعه یافته و کشورهای در حال توسعه به ارائه خدمات بانکی از طریق کانال های اینترنتی و توسعه بانک ها و مؤسسات مالی مجازی موجب افزایش رقابت در صنعت بانکداری شده است؛ به طوری که سایر بانک ها نیز درصدد توسعه رویکردهای مختلف بانکداری اینترنتی برآمده اند (تقوی فرد و ترابی، ۱۳۸۹).

با رشد سریع فناوری اطلاعات و ارتباطات، بانکداری اینترنتی نقش محوری و مهمی در حوزه پرداخت خواهد داشت. در واقع بانکداری اینترنتی راهی به سوی کاهش هزینه ها و باقی ماندن در رقابت در مقایسه با بانکداری سنّتی است. در این شرایط، نوآوری و پیدایش ابزارهای جدیدی همچون همراه بانک تأثیر به سزایی بر توسعه روزافزون بانکداری اینترنتی خواهد داشت. از آنجا که یکی از عوامل حیاتی تأثیرگذار بر استراتژی های رقابتی بانک ها، رفتار مشتری است، لذا بررسی عوامل مؤثر بر رفتار وی اهمیت بالایی دارد، چرا که توسعه فناوری های جدید منوط به پذیرش آن از سوی مشتری است (هاشمیان و عیسایی، ۱۳۹۰).

یکی از نوآوری هایی که در اثر تحولات گسترده فنّاوری ارتباطات و اطلاعات رشد قابل توجّهی را تجربه نموده، بانکداری اینترنتی است. از این رو بانک ها با حرکت به سوی بانکداری اینترنتی و عرضه خدمات مالی جدید، نقش قابل توجّهی در افزایش حجم تجارت بویژه تجارت الکترونیکی داشته اند (جعفر پور و همکاران، ۱۳۸۹).

دگرگونی های جهان به واسطه تکنولوژی و فناوری اطلاعات، اینترنت و به تبع آن تجارت الکترونیک که آن نیز به نوبه خود از فناوری اطلاعات مشتق می شود، تحوّل ژرف و عمیقی در ارتباطات و فرایند انتقال اطلاعات ایجاد ‌کرده‌است. به طوری که در حال حاضر افراد می‌توانند بدون حضور فیزیکی در محل کار خود و تنها با بهره گرفتن از یک رایانه شخصی و یک مودم، کار خود را در محیط خانه انجام دهند و این عوامل، زمینه ای را برای تسهیل انجام امور تجاری و خرید و فروش ایجاد نموده که منجر به افزایش رقابت بین شرکت ها شده است. میزان این رقابت به حدی است که اگر شرکتی نسبت به شرکت دیگر مزیت رقابتی کمتری داشته باشد به ناچار باید صحنه را ترک نماید. بانک ها نیز به عنوان مؤسساتی که در حوزه های مختلف پولی و مالی فعالیت می‌کنند، از این امر مستثنی نبوده و در انجام امور خود با موانع و تهدیدات گوناگونی مواجه هستند و برای فائق آمدن بر آن ها و دستیابی به فرصت های بالقوّه بازار، باید دارای مزیت های رقابتی باشند و سیستم های بانکداری اینترنتی، زمینه ای را برای دستیابی ‌به این مزایا فراهم می آورد. در عین حال باید توجّه داشت هدف اصلی از اجرای بانکداری اینترنتی، افزایش رفاه مشتریان و متعاقباً افزایش سود ناشی از بهره وری و همچنین کارایی است. حال اگر تحوّلات فناوری اطلاعات و ارتباطات متناسب با سطح دانش و آگاهی مشتریان نباشد به طور قطع به کارگیری فناوری در بانکداری با شکست روبرو خواهد شد (جعفر پور و همکاران، ۱۳۸۹).

۲-۲-۲٫ تاریخچه بانکداری اینترنتی

بانکداری اینترنتی، نوعی خدمت بانکی است که اوّلین بار در سال ۱۹۹۵در آمریکا مورد استفاده قرار گرفت و پس از آن به سرعت در میان سایر کشورها گسترش یافت. بانکداری اینترنتی، کلیه­ خدمات بانکی را به صورت اینترنتی ارائه می‌دهد و نیاز به حضور فیزیکی مشتری در بانک را مرتفع و خدماتی چون اطلاعات حساب و استعلام آن، حواله یا انتقال وجوه بین حساب ها، سپرده گذاری، تبدیل ارز و پرداخت صورتحساب ها و غیره را به صورت فهرست بندی و زمانبندی شده در اختیار مشتری قرار می‌دهد. بانکداری اینترنتی مزایای بسیاری چون افزایش مشتری و پایین آمدن هزینه­ معاملات بانکی را به دنبال دارد و در ضمن بانک ها می‌توانند از این طریق، خدمات را با کارایی بیشتری ارائه دهند و به حفظ و افزایش سهم بازار خود بپردازند. مزایای بانکداری اینترنتی را می توان هم از دید مشتریان و هم از دید مؤسسات مالی مورد ارزیابی قرار داد. بانکداری اینترنتی موجی است که برای مشتریان، آسایش و صرفه جویی را به دنبال دارد (آماده و جعفرپور ، ۱۳۸۸)

تحولات در نظام بانکداری را می توان به چهار دوره تقسیم کرد. هر دوره از تکامل برای مدیران نظام بانکی، این امکان را فراهم ‌کرده‌است که اوقات تلف شده را در محیط رقابتی به حداقل برسانند و در گستره­ی بالاتری به ارائه­ خدمات بپردازند و سرعت، کیفیت، دقّت و تنوّع خدمات خود را افزایش دهند.

۲-۱-۳ تعریف آموزش:

آموزش، تجربه ای است مبتنی بر یادگیری، که به منظور ایجاد تغییرات نسبتا ماندگار در فرد صورت می‌گیرد تا وی بتواند توانایی خود را برای انجام کار بهبود بخشد. (شیمون،۱۳۸۰).

در واقع آموزش به فعالیت‌هایی گفته می شود که با هدف آسان ساختن یادگیری از سوی آموزگار یا معلم طرح ریزی می شود و بین آموزگار و یک یا چند یادگیرنده به صورت کنش متقابل جریان می‌یابد. آموزش در این تعریف به فعالیت‌هایی گفته می شود که با هدف آسان ساختن یادگیری از سوی آموزگار یا معلم طرح ریزی
می شود و بین آموزگار و یک یا چند یادگیرنده به صورت کنش متقابل جریان می‌یابد. (سیف، ۱۳۷۹). جان اف ام می، آموزش را عبارت از بهبود سیستماتیک و مستمر شاغلین از نظر دانش ها، مهارت ها، توانایی ها و رفتارهامی داند که به رفاه آن ها کمک می‌کند و شرایط بهتری را برای احراز مقام بالاتر فراهم می آورد، تعریف ‌کرده‌است (محمدی، ۱۳۸۲).در تمامی این تعاریف، آموزش عامل اساسی تعالی انسان‌ها است و این تعالی می‌تواند در تلطیف روابط کارکنان و مدیریت نیز اثربخش باشد. فردی که کار خود را خوب بداند از کار کردن لذت
می‌برد و برایش ایجاد رضایت می‌کند و ناخودآگاه این رضایت را ناشی از محیط کار می‌داند. آموزش به خوبی این هدف را تحقق می بخشد (میرسپاسی، ۱۳۸۵). آموزش، کارآمدترین ابزار و قوی ترین فرایند موجود برای انتقال دانش و مهارت به نیروی انسانی و تقویت آنان برای انجام وظایف می‌باشد. با توجه به تغییر و تحولات روزمره و پیشرفت علوم و فنون فناوری و نیز تعدد مشاغل و حرف و برای جلوگیری از اتلاف منابع، آموزش کارکنان از اهمیت ویژه ای برخوردار است و اجرای آن نیاز به برنامه ریزی و مطالعه دقیق ‌بر اساس نیازهای آموزشی کارکنان دارد.(هوشنگ طالبی ، ۱۳۸۵).

۲-۱-۴ مفهوم آموزش ضمن خدمت:

توسعه و تحولات سازمانی و رشد روز افزون فناوری سبب شده که بشر به منظور برخورد اصولی و منطقی با پیچیدگی ها و اداره اثربخش تر سازمان ها، دانش، مهارت و اطلاعات خود را غنی تر سازد. از طرف دیگر در دنیای معاصر، بیش از هرزمان دیگر، بقا و دوام سازمان‌ها در گرو تعادل بین روش های اجرای کار در سازمان با تغییر وتحولات و نوآوری‌های فراسازمانی است.این بیان بویژه در صنایع و سازمان‌های تجاری معنا و مصداق بارزی
می‌یابد. زیرا استفاده نکردن ازفناوری جدید در سازمان به معنای از دست دادن بازار کار و مشتریان و در نتیجه اضمحلال و نابودی سازمان است. (فتحی واجارگاه ،۱۳۹۲). آموزش ضمن خدمت عبارت است از کوشش
نظام مند به منظور هماهنگ کردن آرزوها، علایق و نیازهای آتی سازمان، در قالب کارهایی که از افراد انتظار می رود. با وجود این، به هر نحوی که بخواهیم آموزش ضمن خدمت را تعریف کنیم، جوهره اصلی آن در همه سازمان ها و نهادها عبارت از افزایش کارایی کارکنان و ایجاد سازش با محیط و در نتیجه، افزایش خدمات
می‌باشد. اما کارکنان یک سازمان با توجه به میزان گستردگی مؤسسه، عمدتاً از لحاظ ‌گروه‌های اجتماعی و اقتصادی مختلف هستند. این افراد از لحاظ جنس، سن، زمینه شهری یا روستایی، میزان درآمد و حتی رفتار اخلاقی با هم متفاوتند. مطالعات نشان می‌دهد که استقبال از دوره های آموزشی در مواردی که افراد دارای تحصیلات بالا باشند، تازه استخدام شده باشند، عضو انجمن حرفه ای (نظیر انجمن معلمان) باشند، یا از لحاظ سنی جوان باشند، به نحو چشمگیری افزایش می‌یابد، در حالی که این امر ‌در مورد مردان، افراد مسن تر و با سابقه ی بیشتر، پایین تر است (فتحی واجارگاه، ۱۳۸۳).

با این روشنگری، آموزش ضمن خدمت چیزی نیست جز تلاش هایی که در جهت ارتقای دانش و آگاهی و مهارت های فنی، حرفه ای و شغلی و نیز استقرار رفتار مطلوب در کارکنان یک مؤسسه‌ یا سازمان صورت
می‌گیرد و آنان را برای انجام بهینه وظایف و مسئولیت‌های شغلی آماده می‌کند (چایچی،۱۳۸۱). آموزش ضمن خدمت، عبارت از برگزاری دوره های مختلف کار آموزی ، بازآموزی ، دانش افزایی و گردهمایی های آموزشی به منظور دانش افزایی و استفاده از سایر مزایای استخدامی و مالی است ( صافی ، ۱۳۸۳ ).جان اِف.می، در تعریف آموزش ضمن خدمت گفته است: آموزش ضمن خدمت عبارت است از بهبود نظامدار و پیوسته استخدام‌ شدگان از نظر دانش، مهارت‌ها و رفتارهایی که به رفاه آنان و سازمان محل خدمتشان کمک می‌کند. ‌به این ترتیب هدف از آموزش ضمن خدمت، ایجاد توانایی بیشتر تولید، افزایش کارایی در شغل کنونی و کسب شرایط بهتر برای دست یافتن به مقامات بالاتر می‌تواند باشد ( ابطحی ، ۱۳۷۵) . امروزه اهمیت و نقش آموزش های ضمن خدمت بر هیچ سازمانی پوشیده نیست و هر سازمانی به تناسب اهمیتی که ‌به این مهم داده است مراکزی را به تربیت نیروی انسانی خود تخصیص داده است. آموزش ضمن خدمتی که با دوره های حساب شده ادامه یابد و ضمن کوشش در افزایش توان مهارت و دانش کارکنان، در حل مسائل و مشکلات محیط کار نیز چاره ساز باشد می‌تواند به بقای سازمان خود مطمئن باشد. از این رو تلاش مستمر در بهبود کیفیت آموزش ضمن خدمت می‌تواند منافع قابل ملاحظه ای به همراه داشته باشد.

مطالعاتی که بین سال‌های ۱۹۸۶ تا ۱۹۸۷ توسط کارفرمایان انگلیسی از طریق مؤسسه مطالعاتی آموزش ملی صورت گرفته، نشان می‌دهد که نیمی از آموزش های انجام شده به صورت ضمن خدمت بوده است و در مقایسه با آموزش های خارج از محل کار، هزینه های بیشتری صرف آن شده است. این آموزش ها بخش اعظم هزینه اشتغال را به خود اختصاص داده‌اند (شاید حدود ۵/۱ درصد بازده) (اسلومن^[۴]، ۱۳۸۲).

در پژوهشی که توسط هاشیموتو در کشور ژاپن انجام شد، مشخص شده که توفیق آموزش های ضمن خدمت در کشور ژاپن به واسطه وجود ثبات شغلی، آموزش نیروهای کم تجربه به وسیله افراد ارشد و برقراری آموزش ضمن خدمت در سراسر دوره استخدامی افراد است. (هاشیموتو^[۵] ۱۹۹۹).

آموزش ضمن خدمت هنگامی بیشترین اثر و کارایی را دارد که لازم باشد یک یا تعدادی معدود کارآموز را در یک زمان و برای شغل مشخصی آموزش داد و تربیت کرد. مزیت بزرگ آموزش ضمن خدمت این است که فراگیر، کاری را که مسئول انجام آن شده است یاد می‌گیرد و با ابزار و وسایلی که باید به کار ببرد، آشنا می شود و این آموزش در محیط واقعی کار انجام می‌گیرد.از لحاظ انگیزشی نیز آموزش ضمن خدمت روش مؤثری است، زیرا فراگیر با انجام بهتر کار می‌تواند شاهد موفقیت و پیشرفت خویش باشد. علاوه بر این یادگیری به وسیله این روش به سهولت انجام می‌گیرد، زیرا فراگیر به آنچه می آموزد عمل می‌کند و به سرعت از درستی یا نادرستی عملکرد خویش آگاه می شود (قاسمی، ۱۳۸۲، ص ۴۸۶).

۲-۱-۵ اهداف آموزش ضمن خدمت:

‌هدف‌های‌ آموزش ضمن خدمت و بهسازی نیروی انسانی در هر مؤسسه‌ و سازمانی باید در قالب اهداف سه گانه اجتماعی، سازمانی و کارکنان خلاصه شود و آموزش های ارائه شده در جهت تحقق این اهداف باشد .

۲-۱-۵-۱ هدف های اجتماعی:

حق حضانت

کسانی که قانون مقرر داشته است و به تعبیر دیگر، حضانت به معنی سرپرستی طفل برای‌تربیت و تأمین مصالح مربوط به اوست.^[۱۰۰]

تمام فرق و مذاهب اسلامی‌متفق‌اند که در مرحله نخست حضانت کودک ازآن مادر است گر چه بحث‌های دیگر صورت گرفته که مدت این حضانت چقدر است؟‌یا این که پس از مادر حضانت به عهده چه کسی است؟ ‌بنابرین‏ در این که حضانت با مادر است‌تردیدی نیست دلیل آن نیز روشن است زیرا از مصادیق بارز حضانت رضاع است که این امر به مادر بر می‌گردد.^[۱۰۱]

مادر در مدت شیرخواری طفل ـ در صورت جدایی زن ومرد ـ در حضانت وی اولویت دارد. این نظر‌یبن فقیهان اجماعی است و روایاتی نیز بر آن دلالت دارد. البته حکم حضانت و شیر دادن‌یکی نیست. حضانت طی دو سال با مادر است، چه خودش شیر بدهد چه دیگری و چه بابت شیر دادن اجرت بگیرد چه نگیرد. در این مدت مادر و بچه بیشترین نیاز و وابستگی را به هم دارند. حضانت از دو تا هفت سالگی: راجع به بعد از دوران شیرخوارگی نظرات علما متفاوت است. فتوای مشهور علما بر این است که حضانت پسر بچه بعد از ۲ سال با پدر است و حضانت دختر همچنان به عهده مادر است تا هفت سالگی و بعد به پدر واگذار می‌شود.^[۱۰۲]

در ق.م ماده ۱۱۶۸ حضانت را حق و تکلیف ابوین دانسته و در ماده ۱۱۶۹ مقرر داشته برای نگهداری طفل مادر تا۲ سال از تاریخ ولادت اولویت خواهد داشت پس از انقضای این مدت حضانت با پدر است مگر نسبت به اطفال اناث که تا سال هفتم حضانت آن‌ ها با مادر است.^[۱۰۳]

شریعت اسلامی، برای زن حق حضانت نیز قائل است که در برابر نگهداری و مراقبت از فرزند، به او تعلق می‌گیرد این نگهداری، هم به عنوان حق و هم به مثابه تکلیف برای زن باید در نظر گرفته شود اما این حق و تکلیف با حق و تکلیف متقابل شوهر از‌یک سو نسبت به فرزند و از سوی دیگر نسبت ‌به یک‌دیگر است که تکمیل شود. بر اساس این حق و تکلیف متقابل و حقوق شخص ثالث(طفل مشترک)، زوجین نمی‌توانند از وظایف خود در قبال کودک استنکاف بورزند. اما زن در مدتی که حضانت بچه را قانوناً باید بر عهده داشته باشد، مستحق اجرت و حقوق مادی کامل خواهد بود.^[۱۰۴]

حق جنسی زن

در اسلام، حق همبستری همانند حق طلاق در اختیار شوهر است و به زن تعلق نمی‌گیرد. برحسب روایتی علی× ‌در مورد زنی که در عقد ازدواج شرط نموده بود که همبستری و طلاق در اختیار خودش باشد و به شوهرش مهریه پرداخت کرده بود، این گونه حکم کرد که این زن برخلاف سنت پیامبر|از حقی که ازآن او نبوده، برخوردار شده است؛ لذا آن حضرت، مهریه را بر عهده شوهر و همبستری و طلاق را نیز در اختیار او قرار داد. همچنین در برخی روایات در پاسخ ‌به این سوال که زن چه حقوقی بر شوهر دارد، هیچ اشاره ای به حق جنسی زن نشده است. بر این اساس، ممکن است کسانی گمان کنند که اسلام حق جنسی زنان را به رسمیت نمی‌شناسد؛ ولی نادرستی این پندار با بررسی احکام فقهی مربوط ‌به این موضوع مشخص خواهد شد. اجمالاً نتیجه ای که از بررسی فقهی به دست می‌آید آن است که اسلام حق ارضای جنسی را برای زن به رسمیت شناخته و بر این اساس، در مقام قانونگذاری کلی، حداکثر زمان مجازی برای خودداری شوهر از همبستری با همسرش را چهارماه معین ‌کرده‌است؛ در عین حال، ویژگی‌های فردی و موقعیتی رانیز نادیده نگرفته و با تشریع قاعده نفی ضرر، زمینه محرومیت جنسی زنان را در شرایط خاص از میان برده است. همچنین اسلام به رویکرد حقوقی بسنده نکرده و با برخی توصیه های استحبابی به شوهران، شدت اهتمام خود به موضوع ارضای جنسی زنان را به نمایش گذاشته است.

به نظر می‌رسد تفاوت‌های طبیعی زن ومرد در امیال و نیازهای جنسی که در متون دینی هم به پاره ای از آن‌ ها اشاره شده، مبنای زیستی و روانی توجیه این تمایز‌ها را به دست می‌دهد. بر حسب روایات اسلامی، زن و مرد از سطوح تحریک پذیری جنسی متفاوتی برخوردارند و مردان از نظر کمیت و تکررفعالیت جنسی بر زنان برتری دارند و اینکه در روایات، بردباری‌یا امکان پرهیز جنسی زنان در نتیجه‌ حیای خدادادی آن‌ ها بیش از مردان قلمداد شده، می‌تواند اشاره ای به همین تفاوت زیست شناختی باشد. با وجود این، زنان در هنگام تحریک جنسی، سطوح بالاتری از لذت را تجربه می‌کنند و این تفاوت در لذت و نیز تفاوت در بردباری جنسی بین زن و مرد در برخی روایات با نسبت ده در برابر‌یک تعیین شده است. از بررسی فقهی ‌به این نتیجه می‌رسیم که اسلام بدون آنکه میل جنسی زن را مسکوت بگذارد‌یا آن را نابهنجار قلمداد کند، بر حق جنسی او مهر تأیید زده و برای احقاق آن حتی راهکارهای قانونی مقرر ‌کرده‌است.^[۱۰۵]

حقوق اقتصادی

امتیازات اقتصادی بخش دیگری از حقوق زن است. این حقوق جنبه اثباتی دارد و دارای ارزش اقتصادی است. برخی از امتیازات اقتصادی، حقوق ناشی از مصالحی است که قانون‌گذار برای زن در محیط خانواده مقرر ‌کرده‌است. این احکام، احکام نکاح و‌یا ناشی از ضابطه قرابت است.^[۱۰۶]

نفقه

یکی از مهم‌ترین حقوقی که دین مقدس اسلام برای زن در نظر گرفته شده است، حق نفقه می‌باشد که به عنوان تکلیفی بر عهده شوهر قرار داده شده است. در این مقوله ما برخی از مسائل مربوط به نفقه را به صورت خلاصه مطرح می‌کنیم.

نفقه عبارت است از پرداخت هزینه های عمومی‌و عادی زن در خانواده، مانند خوراک و پوشاک و مسکن و و سایل زینت و دیگر نیازهای ضروری زن در حد متعارف که البته در هر شرایط اجتماعی و عرفی باید نسبت به تجدید نظر درباره‌ مصادیق آن‌اندیشه کرد باید از طرف مرد به زن پرداخت شود پیامبر|در آخرین خطبه خود به آن اشاره ‌کرده‌است و فرمودهاست:

«… وَ عَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَ کِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ…»

بر شما مردان است که لباس و خوراک زنانتان را به نیکی تأمین نمایید، علاوه بر آن مستحب است مردان تلاش بیشتری کرده، زنان و خانواده خود را در رفاه و آسایش قرار دهند تا زن بتواند به وظایف اصلی خود که همانا ‌تربیت فرزند اش با آسودگی خاطر بپردازد.

و در روایتی دیگر حضرت رسول می‌فرماید که

«ملعون ملعون من ضیع من‌یعول»

کسی که به عائله خود نرسد و به وضع آن‌ ها رسیدگی نکند ملعون و مورد لعن واقع خواهد شد.^[۱۰۷]

1. 1. نهادهای نظارتی بویژه نهادهای نظارتی فراقضایی از چه جایگاه و ضرورتی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران برخوردار است؟

   

1. 1. مهمترین ساز و کارهای حقوقی و ضمانت های اجرایی موجود در کمیسیون اصل نود در ارتباط با مفاسد اداری و اقتصادی کدامند؟

۲٫پرسش های فرعی:

1. 1. چه ارتباطی بین ساز و کارهای نظارتی و فساد اقتصادی وجود دارد؟

1. 1. کمیسیون اصل نود چگونه به شکایات رسیدگی کرده و گستره نظارت این کمیسیون تا چه اندازه است؟

1. کمیسیون اصل نود با نهادهای نظارتی مشابه چون آمبودزمان های امروزی به چه میزان همپوشانی دارد؟

د: فرضیه پژوهش

با توجه به اینکه نظارت اداری و اقتصادی مؤثر به طرق قانونی امری ضروری در نظام های امروزی شناخته می شود از این رو دول مختلف در ایجاد نهادهای نظارتی و اعطای اختیار کافی به آن ها تلاش گسترده ای داشته اند. به همین جهت بحث نظارت و بازرسی از مهمترین مباحث در حقوق عمومی و بالاخص حقوق اداری محسوب می‌گردد. در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز اصل نود یکی از ابزارهای نظارتی قوی در مجلس شورای اسلامی محسوب می شود. چراکه این نهاد مشروعیت خود را از بالاترین سند قانونی کشور یعنی قانون اساس دریافت می‌دارد.

‌بر اساس اصل نود قانون اساسی، کمیسیون مذکور پس از رسیدگی و بررسی شکایات می بایست در موارد که مربوط به عموم است به اطلاع عامه برساند. ‌بنابرین‏ با توجه به نص قانون اساسی ضمانت اجرای الزام آوری برای تصمیماتی که در کمیسیون اصل نود اتخاذ می‌گردد پیش‌بینی نشده است. اما این ضمانت اجرا را نمی توان دست کم گرفت. زیرا گزارش هایی که کمیسیون اصل نود به مجلس شورای اسلامی تسلیم می‌کند، می‌تواند تذکر، سوال و استیضاح مقامات خاطی را در پی داشته باشد. و ‌بر اساس ماده واحده قانون نحوه گزارش کمیسیون اصل نود قانون اساسی، گزارش ها پس از ارائه به هیئت رئیسه بدون رعایت نوبت در دستور کار مجلس شورای اسلامی قرار می‌گیرد و در اولین جلسه علنی قرائت می‌گیرد که این موضوع باعث می شود با آگاهی رسانی به شهروندان، شفافیت در نظام اداری و سیاسی پررنگ تر شده و که در پی خود ‌پاسخ‌گویی‌ بیشتری را به همراه دارد.

ه: اهداف پژوهش

1. 1. فهم حقوقی وظایف و سازوکارهای تشکیلاتی مؤثر کمیسیون اصل نود چه می‌تواند باشد؟

1. 1. بررسی دستاوردهای این کمیسیون در رسیدگی به شکایات مردمی علی الخصوص در حوزه مفاسد اقتصادی چگونه بوده است؟

1. نقاط ضعف عملکردی این کمیسیون در چه زمینه‌های است؟ دلایل و نقاط ضعف چه بوده و راهکارهای پیشنهادی چه می‌تواند باشد؟

و: روش پژوهش

روش پژوهش در این نوشتار از نوع تبیین نظری و حقوقی است و شیوه جمع‌ آوری اطلاعات و داده ها از نوع کتابخانه ای می‌باشد.

ز: سازماندهی پژوهش

این پژوهش در سه فصل، و فصل نخست و فصل دوم در سه مبحث، و فصل سوم در چهار مبحث تنظیم شده است. فصل نخست تحت عنوان کلیات و چارچوب نظری پژوهش به کلیات بحث نظارت و فلسفه وجودی آن و همچنین کلیات بحث فساد و انواع و تقسیم بندی های آن پرداخته شده است. فصل دوم به بررسی نهاد نظارتی کمیسیون اصل نود اختصاص دارد که پیشینه تاریخی تشکیلات، عملکردها، ضمانت های اجرایی و مقایسه آن با نهاد نظارتی فراقضایی امروزی در جهان (آمبودزمان) پرداخته شده است. و در فصل سوم به جایگاه مبارزه با فساد در قوانین و مقررات پرداخته می شود که نقش قوه قانون‌گذار در پیشگیری از فساد و جایگاه نهادهای نظارتی و استقلال آن ها در مقابله با فساد مورد بررسی قرار می‌گیرد.

ی: محدودیت های زمانی و مکانی پژوهش

محدوده زمانی این رساله پس از پیروزی انقلاب اسلامی و از هنگام تشکیل کمیسیون اصل نود بر مبنای اصل نودم قانون اساسی است. و ظرف مکانی مورد مطالعه کشور ایران می‌باشد که نگاهی تطبیقی با نهادهای مشابه دردیگر نظام ها را نیز به همراه دارد.

فصل اول

چارچوب و مفهوم نظری پژوهش

بر اساس مفهوم حاکمیت قانون ، کلیه قوای حاکم و سازمان های عمومی تحت نظارت قانون بوده و تمامی مقامات عمومی مکلف می‌شوند در تصمیماتی که می گیرند و اعمالی که انجام می‌دهند قوانین و مقررات را رعایت نمایند. و لازمه تحقق حاکمیت قانون آن است که هم همه فعالیت های عمومی و هم افراد تابع، تحت نظارت ناظران باشند. «در نظام های سیاسی جدید نظارت به معنای واقعی از زمانی آغاز شد و مورد توجه قانونگذاران قرارگرفت که اصل تفکیک قوا مورد اقبال و پذیرش عمومی کشورهای جهان واقع شد.»^[۱] و در جهان امروزی بدون وجود ناظر و نهادهای نظارت کننده، پیشگیری از فساد اداری و مالی که به یکی از چالش های اساسی تبدیل شده است امکان پذیر نمی باشد. چراکه گستره عمومی فساد مختص کشور، منطقه و یا قاره خاصی نبوده، هر چند ممکن است بسته به شرایط و استعداد محیطی در نقطه ای پررنگ تر از نقطه دیگر جلوه کند.

مبحث نخست: تعریف نظارت، جایگاه و ضرورت وجودی نهادهای نظارتی

مفهوم نظارت در گستره حقوق عمومی نه تنها شامل نهادهای تشکیل دهنده حکومت و دولت است بلکه حتی به طور خاص مشروعیت حکومت و دولت را هم در برمی گیرد ‌به این معنا که فراتر از نظارت بر اعمال حکومت، مشروعیت اصل نظام سیاسی هم مورد توجه و بحث قرار می‌گیرد. پس از این رو نظارت نقش تعیین کننده ای را در حکومت و دولت ایفا می‌کند. منظور از نظارت در مفهوم حقوقی بازرسی و سنجش و ارزیابی اقدامات مجریان می‌باشد. و به نظر می‌آید بیشترین کاربرد نظارت، در امور سیاسی و در ارتباط با حاکمیت است و چراکه به معنای کنترل قدرت و جلوگیری از سوء استفاده از قدرت و ارائه نقطه نظرهای اصلاحی در جهت هدایت مدیران سیاسی است. چنان که می توان گفت احیای حقوق عمومی و کنترل قدرت از راه قانون در معنا و مفهوم نظارت بر اعمال حکومت نهفته است.

گفتار نخست : تعریف نظارت

دنیس. سی. اسپارکس^[۲۳۶]در سال ۱۹۸۰، در مقاله ای با عنوان «بیست و پنج پیشنهاد برای مدیریت زمان »، از بین پیشنهادات ارائه شده در رابطه با مدیریت زمان، تعدادی را که برای افراد مناسب تر بوده برگزیده و از بین آن ها به موارد زیر اشاره دارد : تهیه فهرست فعالیت‌ها و تعیین اولویت‌های آن ها، هدفگذاری و ایجاد طرح کار و یادگرفتن اینکه «نه » بگوییم (اسپارکس، ۱۹۸۰).

مایکل. دبلیو. بورن^[۲۳۷]در سال ۱۹۷۹، پیشنهاداتی در زمینه بهبود مدیریت زمان مطرح ‌کرده‌است که عبارتند از : تعیین اهداف، تحلیل زمان موجود، تفویض مسئولیت به دیگران، سازماندهی آنچه که غیر قابل اجتناب است (بورن، ۱۹۷۹).

پاتریشا. اس. واگر^[۲۳۸]در سال ۱۹۸۱، لازمه مدیریت موفق زمان را، برنامه ریزی دقیق، نوشتن اهداف، سازماندهی زمان برای رسیدن به برنامه های کاری می‌داند و نیز هدفگذاری را وسیله ای برای ارزیابی برنامه ها می‌داند (واگر، ۱۹۸۱).

یکی از وجوه مدیریت زمان، پیچیدگی آن است که کنترل آن را برای برخی دشوار می‌سازد. مدیریت زمان از عناصر چندی پدید آمده است که این عناصر به یکدیگر گره خورده اند. تعیین یک موقعیت و مشخص کردن ضایع کنندگان وقت در آن، متضمن تقلا و کوشش فوق العاده ای است (مکنزی ؛ ترجمه رضاپور، ۱۳۷۲).

رابینز^[۲۳۹](۱۹۹۲) که یکی از صاحب نظران مدیریت است، اعتقاد دارد که دو نوع زمان وجود دارد :

یکی زمان غیر قابل کنترل و دیگری زمان قابل کنترل. او می‌گوید بسیاری از افراد، نمی توانند تمام وقتشان را کنترل نمایند. آن ها پیوسته و روزمره به بحران‌های ناگهانی، واکنش نشان می‌دهند. وقت عمده آن ها صرف ‌پاسخ‌گویی‌ به درخواست‌ها و تقاضاها و نیز توجه به مسائل و مشکلاتی می‌شود که توسط دیگران ایجاد شده است و این نوع زمان را نمی توان کنترل و مدیریت نمود. در مقابل بخشی از وقت آدمی قابل کنترل است. بسیاری از پیشنهادهای ارائه شده جهت مدیریت زمان، مربوط به استفاده از زمان قابل کنترل است. برای اینکه بخشی از وقت آدمی که قابلیت کنترل دارد، قابل مدیریت کردن است (رابینز، ۱۹۹۲).

«زمان تنها منبعی است، که به محض دستیابی به آن، می‌باید مصرف شود و آهنگ مصرف آن هم ثابت است. بعضی محققین در نوشته های خود برای افزایش اوقات آموزش از نظر کمّی، پیشنهاداتی ارائه نموده اند، ولی آنچه که بیش از همه مورد نیاز است، استفاده مؤثر از مقدار زمانی است که در دسترس است. برای این امر، برنامه‌ریزی و سازماندهی کافی، مورد نیاز است. در غیر این صورت، زمان بیشتری به هدر می‌رود. » (میلر^[۲۴۰]،۱۹۸۵، ص.۳، دیلون^[۲۴۱]، ۱۹۸۱، ص.۴).

وبر^[۲۴۲]در سال ۱۹۸۹، برای پیشرفت افراد در زمینه استفاده مؤثر از زمان به منظور انجام فعالیت‌های کاری شش پیشنهاد ارائه می‌دهد : تشخیص بین فعالیت مهم و فعالیت اضطراری، چشم پوشی از انجام بعضی از فعالیت‌ها که نیاز به زمان دارد، تمرکز بر فعالیتی که بیشترین کمک را به فرد می‌کند، تفویض اختیار، بهبود روابط بین افراد، پیشرفت در زمینه اهداف بلند مدت حیاتی. (وبر، ۱۹۸۹).

بی شاپ^[۲۴۳]در سال ۱۹۸۶، برای بهبود مدیریت زمان مراحلی را مطرح می‌کند که عبارتند از : تحلیل زمان، تعیین مشکلات موجود در زمان، ارزیابی از خود، تعیین اهداف و اولویتها، توسعه فعالیت‌های برنامه ریزی، اجرای برنامه ها، مواجه شدن با مشکلات زمان، تحلیل فعالیت‌های روزانه و استفاده مؤثر از تلفن (بی شاپ، ۱۹۸۶).

1. 1. Seligman , M.E.P. ↑

1. 1. csikszentmihalyi,M. ↑

1. 1. Argyle,M. ↑

1. 1. Myers , D. ↑

1. 1. The pursuit of happiness ↑

1. 1. Lu,L. ↑

1. 1. Fritz,G.H. ↑

1. 1. Scott,H. ↑

1. 1. Shannon, C ↑

1. 1. caroline , L. ↑

1. 1. Good,T. ↑

1. 1. Brophy,J. ↑

1. 1. Levin, K. ↑

1. 1. Farahany,M.N. ↑

1. 1. Personalogical ↑

1. 1. Institutional ↑

1. 1. Mohan.J. ↑

1. 1. Gulati,A. ↑

1. 1. Reidel,J.S. ↑

1. 1. Pandey.R.P. ↑

1. 1. Molnar,P. ↑

1. 1. Crealock,C.M. ↑

1. 1. introversion – extraversion ↑

1. 1. neuroticism ↑

1. 1. psychoticism ↑

1. 1. self-perception ↑

1. 1. Hansford , B.C. ↑

1. 1. Hattie, J.A. ↑

1. 1. Deluty , R.H. ↑

1. 1. Halasselt , V. ↑

1. 1. Bellack, A.S. ↑

1. 1. Hersen. M. ↑

1. 1. Bernestein , M.R. ↑

1. 1. Newman , R.M. ↑

1. 1. Visual – Spatial. ↑

1. 1. subjective well-being ↑

1. 1. life satisfaction ↑

1. 1. pleasant emotions ↑

1. 1. feelling of fulfillment ↑

1. 1. meaning ↑

1. 1. Diener , E.&Scollon , C.H. ↑

1. 1. life quality ↑

1. 1. optimism ↑

1. 1. hope ↑

1. 1. Roysamb,E. ↑

1. 1. Harris , J. ↑

1. 1. Magnus , P. ↑

1. 1. Vitterso , J. ↑

1. 1. Tambs,K. ↑

1. 1. Suh,E. ↑

1. 1. Oishi,S. ↑

1. 1. Natvig , K. ↑

1. 1. Albrektsen , G. ↑

1. 1. Qvarnstron , V. ↑

1. 1. Erikson , E. ↑

1. 1. Boss , M. ↑

1. 1. Myers , D.G. ↑

1. 1. Veenhoven , R. ↑

1. 1. Kashdan , T.B. ↑

1. 1. Fuhrere, M.J. ↑

1. 1. Krause , J.S. ↑

1. 1. Hampton , N.Z. ↑

1. 1. Rask,K. ↑

1. 1. Kurki,p. ↑

1. 1. Paavilainen,E. ↑

1. 1. Laippala,P. ↑

1. 1. Arrindell , W.A. ↑

1. 1. Wensink,J. ↑

1. 1. Rosenberg, E. ↑

1. 1. Stedma,J. ↑

1. 1. Hatzichristou , C,H. ↑

1. 1. King , L.A. ↑

1. 1. Janoff –Bulman , C.H. ↑

1. 1. Biswas – Diener , R. ↑

1. 1. Dumant , C. ↑

1. 1. Larson , R. ↑

1. 1. Sandvik, E. ↑

1. 1. Pavot , W. ↑