۴- انواع ساختار سازمانی، احساس خودکارآمدی حرفه­ای اعضای هیئت علمی را پیش ­بینی می­نمایند. ساختار بازدارنده، دارای رابطه منفی معنی­داری با احساس خودکارآمدی حرفه­ای اعضای هیئت علمی است و ساختار تواناساز، دارای رابطه مثبت معنی­داری با احساس خودکارآمدی حرفه­ای اعضای هیئت علمی ‌می‌باشد.

۵- انواع ساختار سازمانی، عدالت سازمانی را پیش ­بینی می­نمایند. هر دو نوع ساختار تواناساز و بازدارنده، به ترتیب دارای رابطه معنی­دار مثبت و منفی با عدالت سازمانی هستند.

۶- در دانشگاه یاسوج، ساختار سازمانی با واسطه عدالت سازمانی، پیش ­بینی­کننده مثبت و معنادار احساس خودکارآمدی حرفه­ای اعضای هیئت علمی می­باشند.

فصل پنجم

بحث و نتیجه ­گیری

مقدمه

هدف اصلی این پژوهش، بررسی رابطه بین نوع ساختار سازمانی، عدالت سازمانی و خودکارآمدی حرفه ای اعضای هیئت علمی دانشگاه یاسوج بوده است. جامعه آماری پژوهش شامل اعضای هیئت علمی دانشگاه یاسوج در سال ۹۰ – ۱۳۸۹ به تعداد ۱۶۰ نفر بود. با بهره گرفتن از فرمول کوکران، حجم نمونه‌ مورد نیاز برای انجام این پژوهش، ۱۱۳ نفر برآورد شد. ابزار مورد نظر جهت گردآوری اطلاعات لازم برای پژوهش، مقیاس نوع ساختار سازمانی، مقیاس عدالت سازمانی و مقیاس خودکارامدی حرفه ای بود که با مراجعه پژوهشگر به دانشگاه یاسوج، از ۱۵۰ پرسشنامه­ توزیع شده در بین اعضای هیئت علمی، ۱۱۳ پرسشنامه­ قابل استفاده، گردآوری شد و اطلاعات آن ها با بهره گرفتن از نرم افزار Spss16 و با روش های آماری تحلیل واریانس یک طرفه، تحلیل واریانس اندازه گیری های مکرر و آزمون تی وابسته، تی تک نمونه ای، رگرسیون چندگانه و مدل معادله­ ساختاری به کمک نرم افزار Lisrel مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در این فصل ابتدا نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل اطلاعات که در فصل چهار ارائه گردید، با توجه به هر یک از پرسش های پژوهش، مورد بحث و بررسی قرار گرفته و در ادامه نیز نتیجه ­گیری نهایی ارائه گردیده است. در انتها به ارائه‌ پیشنهادات پژوهشی و کاربردی و نیز محدودیت‌های اجرایی و پژوهشی که این پژوهش با آن ها مواجه بود، پرداخته شده است.

۵-۱- بحث و نتیجه گیری

در این قسمت نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده با توجه به هر یک از پرسش‌های پژوهش، مطرح گردیده است.

۵-۱- ۱- نوع ساختار سازمانی غالب در دانشگاه یاسوج

یافته ­های این پژوهش حاکی از آن است که از نظر اعضای هیئت علمی نوع ساختار سازمانی غالب در دانشگاه قلمرو پژوهش از نوع بازدارنده ‌می‌باشد. محترم (۱۳۹۰)، در پژوهشی با هدف بررسی رابطه نوع ساختار سازمانی دانشگاه و سرمایه اجتماعی بخش­ها با رضایت تحصیلی دانشجویان دانشگاه شیراز، ‌به این نتیجه دست یافت که از دیدگاه اساتید، نوع ساختار سازمانی غالب در دانشگاه، بازدارنده است که با این پژوهش هم سو می‌باشد. معینی (۱۳۹۰)، نیز در پژوهش خود نشان داد که ساختار سازمانی غالب در واحدهای ستادی دانشگاه شیراز، ساختار تواناساز می‌باشد که این نتیجه با این یافته ناهم سو می‌باشد.

علت دستیابی به چنین نتیجه­ای در دانشگاه قلمرو پژوهش را از طرفی ‌می‌توان به غلبه رویه­ ها و فرایندهای رسمی و غیررسمی سنتی، انعطاف­ناپذیر و بعضاً دست و پاگیر موجود در دانشگاه و از طرف دیگر به وجود شواهدی دال بر عدم همکاری و مشارکت اساتید در تصمیم­گیریها، عدم استقلال آنان در برنامه­ ریزی درسی، فراهم نبودن بستر مناسب برای بروز خلاقیت و نوآوری، ضرورت پایبندی به استانداردهای خاص دانشگاه و کم توجهی نسبی موجود به خواسته ­ها و انتظارات آن ها از سوی دانشگاه نسبت داد. در تأیید چنین نتیجه­ای شاهی و همکاران (۱۳۸۷) بیان کردند که دانشگاه­ها با اصرار بر وفاداری به ساختارهای مکانیکی و ایستا، حصول به قابلیت ­های لازم برای ‌پاسخ‌گویی‌ به چالش­های اساسی را از خود سلب کرده ­اند. بر این اساس تلاش برای بهبود ساختارهای موجود دانشگاه­ها از جمله دانشگاه قلمرو پژوهش حائز اهمیت ‌می‌باشد (محترم، ۱۳۹۰).

۵-۱-۲- بررسی نگرش اعضای هیئت علمی نسبت به عدالت سازمانی دانشگاه یاسوج

یافته های پژوهش در این زمینه نشان داد بیشترین میانگین ابعاد عدالت سازمانی مربوط به بعد عدالت توزیعی می‌باشد و کمترین میانگین ابعاد عدالت سازمانی مربوط به بعد عدالت رویه ­ای است. میانگین­های انواع عدالت سازمانی و میانگین­ عدالت سازمانی نیز کمتر از سطح حداقل قابل قبول ((Q1 است. این یافته با یافته نسیمی (۱۳۹۰) درمورد میزان عدالت سازمانی بین کارکنان دانشگاه شیراز ناهم سو می‌باشد. ‌بنابرین‏ از دید اعضای هیئت علمی دانشگاه یاسوج عدالت سازمانی در این دانشگاه رعایت نمی شود. هنگامی که کارکنان یک سازمان ‌در مورد میزانی که پیامدها مناسب، درست و اخلاقی هستند، قضاوت می‌کنند در واقع در میزان رعایت عدالت توزیعی در سازمان را مورد داوری قرار می‌دهند (فولگر و کروپانزانو، ۱۹۹۸).

طبق نظریه عدالت رویه‌ای هنگامی که افراد رویه‌های جاری تصمیم گیری در زمینه‌ی توزیع درآمدها را عادلانه بدانند انگیزه بیشتری برای عملکرد بهتر خواهند داشت، چرا که می‌دانند در این صورت عملکردشان به دقت ارزیابی می‌شود؛ برعکس اگر فکر کنند مسئولان از خدمات آن‌ ها آگاهی ندارند و طبعاً عملکردشان را به طور دقیق ارزیابی نمی‌کنند یا عواطف شخصی خود را در ارزیابی عملکرد دخالت می‌دهند انگیزه چندانی از خود نشان نخواهند داد. نظریه عدالت رویه ای در پی یافتن علل عادلانه یا ناعادلانه دانستن رویه ها و آثار ناشی از آن از سوی افراد است (رضائیان، ۱۳۸۶). عدالت مراوده ای نیز مطرح می‌کند که کیفیت رفتار بین شخصی در طول اجرای رویه ها، در تعیین قضاوت های انصاف مهم و مؤثر است. توجیه یا توضیحات ارائه شده در درک انصاف مؤثر است و احتمال اینکه رویه های تصمیم گیری منصفانه نگریسته شود، را افزایش می‌دهد (بایس و موگ، ۱۹۸۶).

عدالت سازمانی مهم است زیرا با فرایند‌های حیاتی سازمانی از قبیل تعهد، رفتار مدنی سازمانی، خشنودی ‌و عملکرد شغلی مرتبط است (کالالکیت، نو و جکسون،۲۰۰۲؛ کالکیت، کانلن، وسون ، پورتر و نگ ،۲۰۰۱؛ گرینبرگ، ۱۹۹۳). ‌بنابرین‏ درک اینکه چگونه افراد ‌در مورد عدالت در سازمان­شان قضاوت می‌کنند و چطور آن‌ ها به عدالت یا بی عدالتی درک شده پاسخ می‌دهند، از مباحث اساسی، خصوصاً برای درک رفتار سازمانی است (حسین‌زاده، ۱۳۸۵). لذا افرادی که احساس بی‌عدالتی کنند ممکن است شروع به رفتارهای نابهنجاری مثل انتقام جویی و خرابکاری کرده و حتی ممکن است سازمان را رها کنند (حسین زاده، ۱۳۸۵). عدالت سازمانی با اثری که، بر نگرش‌های فرد نسبت به سازمان می‌گذارد، وی را در بسیاری حوزه ها تحت تأثیر قرار می‌دهد(محی الدین، ابوبکر و سلیما، ۲۰۰۷).

۵-۱- ۳- بررسی احساس خودکارآمدی حرفه­ای اعضای هیئت علمی دانشگاه یاسوج

.

فصل چهارم

تجزیه‌و تحلیل داده ها

۴-۱- مقدمه

در این فصل تجزیه‌و تحلیل اطلاعات با بهره گرفتن از روش‌های آماری و چگونگی دستیابی به یافته های تحقیق موردبررسی قرار می‌گیرد. ابتدا شاخص‌های توصیفی مربوط به ویژگی‌های جمعیت شناختی استفاده‌ کنندگان از سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری مبتنی بر کامپیوتر ارائه می‌شود. سپس به بررسی فرضیه‌های تحقیق و در پایان به رتبه‌بندی فرضیه‌ها می‌پردازیم.

۴-۲-ویژگی‌های جمعیت شناختی نمونه آماری

در این بخش به بررسی و توصیف ویژگی‌های جمعیت شناختی پاسخ‌دهندگان به پرسشنامه‌ها می‌پردازیم.

۴-۲-۱-ویژگی‌های جمعیت شناختی پاسخ‌دهندگان به پرسشنامه‌ها

از مجموع ۳۳ نفر استفاده‌کننده سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری مبتنی بر کامپیوتر که پرسشنامه‌ها را تکمیل کرده‌اند، ۱۷ نفر مرد و ۱۶ نفر زن بوده‌اند.

نمودار ۴-۱: توزیع فراوانی استفاده‌ کنندگان از سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری مبتنی بر کامپیوتر برحسب جنسیت

اکثریت پاسخ‌دهندگان به پرسشنامه الف، دارای مدرک تحصیلی کارشناسی می‌باشند. همان طور که نمودار ۴-۲ نشان می‌دهد،۱ نفر دارای مدرک تحصیلی دیپلم،۲ نفر دارای مدرک فوق‌دیپلم، ۲۰ نفر دارای مدرک تحصیلی لیسانس و ۱۰ نفر دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد و بالاتر هستند.

نمودار ۴-۲: توزیع فراوانی استفاده‌ کنندگان از سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری مبتنی بر کامپیوتر برحسب میزان تحصیلات

همان طور که در نمودار ۴-۳ مشخص است، ۲/۱۵% از پاسخ‌دهندگان معادل ۵ نفر رشته تحصیلی کامپیوتر و سایر رشته‌ها، ۲/۱۸% معادل ۶ نفر اقتصاد و مدیریت، ۷/۶۶% از پاسخ‌دهندگان معادل ۲۲ نفر رشته تحصیلی حسابداری داشتند.

نمودار ۴-۳: توزیع فراوانی استفاده‌ کنندگان از سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری مبتنی بر کامپیوتر برحسب رشته تحصیلی

با توجه به نمودار ۴-۴، ۱۳ نفر از پاسخ‌دهندگان معادل ۴/۳۹% مدیر امور مالی و ۲۰ نفر از پاسخ‌دهندگان معادل ۶/۶۰% کارمند امور مالی هستند.

نمودار ۴- ۴: توزیع فراوانی استفاده‌ کنندگان از سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری برحسب پست سازمانی

با توجه به نمودار ۴-۵، تجربه و سابقه کار با نرم‌افزارهای مالی ۲ نفر از پاسخ‌دهندگان کمتر از سه سال، هشت نفر بین ۴ تا ۶ سال، نه نفر بین ۷ تا ۹ سال، هشت نفر بین ۱۰ تا ۱۲ سال و شش نفر بین ۱۳ تا ۳۰ سال است.

نمودار ۴-۵: توزیع فراوانی استفاده‌ کنندگان از سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری مبتنی بر کامپیوتر برحسب تجربه کار با نرم‌افزارهای مالی

همان طور که در نمودار ۴-۶ مشخص است،۲ نفر از پاسخ‌دهندگان به پرسشنامه الف، هیچ یک از دوره های مختلف مهارت‌آموزی کامپیوتر را نگذرانده‌اند. ۱ نفر دو دوره،۲ نفر سه دوره و ۲۸ نفر مهارت‌های هفتگانه کامپیوتر را گذرانده‌اند.

نمودار ۴-۶: توزیع فراوانی استفاده‌ کنندگان از سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری مبتنی بر کامپیوتر برحسب دوره های مهارت‌آموزی کامپیوتر

با توجه به نمودار ۴-۷، پنج نفر از پاسخ‌دهندگان معادل ۲/۱۵% فقط با یک نرم‌افزار از نرم‌افزارهای مالی آشنایی کامل داشته است. یازده نفر معادل ۳/۳۳% از پاسخ‌دهندگان با دو نرم‌افزار، نه نفر معادل ۳/۲۷% با سه نرم‌افزار، هشت نفر معادل ۲/۲۴% با چهار نرم‌افزار از نرم‌افزارهای مالی آشنایی کامل داشته است.

نمودار ۴-۷: توزیع فراوانی استفاده‌ کنندگان از سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری مبتنی بر کامپیوتر برحسب آشنایی با نرم‌افزارهای مالی

با توجه به نمودار ۴-۸، ۴/۴۲% از سازمان‌ها، ادارات و شرکت‌های دولتی سیستم‌های اطلاعاتی یکپارچه‌ای ندارند، ۳/۲۷% از سازمان‌ها، ادارات و شرکت‌های دولتی تعدادی از سیستم‌های اطلاعاتی آن‌ ها یکپارچه‌اند؛

و ۳/۳۰% از سازمان‌ها، ادارات و شرکت‌های دولتی تمام سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری آن‌ ها یکپارچه‌اند.

نمودار ۴-۸: توزیع فراوانی استفاده‌ کنندگان از سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری مبتنی بر کامپیوتر برحسب میزان یکپارچگی سیستم‌ها

۴-۳- آزمون فرضیه‌ها

۴-۳-۱- آزمون فرضیه اصلی اول

فرضیه اصلی اول: بین ویژگی کاربران و اثربخشی سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری رابطه معنی‌داری وجود دارد. برای بررسی این فرضیه، چهار فرضیه فرعی مورد آزمون قرار گرفت.

۴-۳-۱-۱- آزمون فرضیه فرعی اول

بین رضایت شغلی کاربران و اثربخشی سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری رابطه معنی‌داری وجود دارد. برای آزمون این فرضیه، از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده شده است.

H₀ : بین رضایت شغلی کاربران و اثربخشی سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری رابطه معنی‌داری وجود ندارد.

H₁: بین رضایت شغلی کاربران و اثربخشی سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری رابطه معنی‌داری وجود دارد.

جدول ۴-۱: نتایج آزمون اسپیرمن فرضیه فرعی اول

رضایت شغلی کاربران

اثربخشی

ضریب همبستگی

سطح معنی‌داری

تعداد

۶۲۷/۰

۰۰۳/۰

۲۰

با توجه به جدول ۴-۱ که بیانگر آزمون همبستگی اسپیرمن بین متغیر مستقل رضایت شغلی کاربران و متغیر وابسته اثربخشی سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری است؛ سطح معنی‌داری آزمون اسپیرمن برابر با ۰۰۳/۰ است؛

و ازآنجاکه سطح معنی‌داری آزمون کوچک‌تر از ۰۵/۰ است؛ لذا فرضیه H₀ رد می‌شود؛ ‌بنابرین‏ نمی‌توان نتیجه گرفت که بین رضایت شغلی کاربران و اثربخشی سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری مبتنی بر کامپیوتر رابطه‌ای وجود ندارد (در سطح اطمینان ۹۵%).

۴-۳-۱-۲- آزمون فرضیه فرعی دوم

فرضیه فرعی دوم: بین دانش و مهارت کامپیوتری کاربران و اثربخشی سیستم‌ها رابطه معنی‌داری وجود دارد. برای آزمون این فرضیه، از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده شده است؛ زیرا متغیرها ترتیبی هستند.

H₀: بین دانش و مهارت کامپیوتری کاربران و اثربخشی سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری ارتباط معنی‌داری وجود ندارد.

H₁: بین دانش و مهارت کامپیوتری کاربران و اثربخشی سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری ارتباط معنی‌داری وجود دارد.

جدول ۴-۲: نتایج آزمون اسپیرمن فرضیه فرعی دوم

دانش و مهارت کامپیوتری کاربران

اثربخشی

ضریب همبستگی

سطح معنی‌داری

تعداد

۱۵۵/۰-

۵۱۴/۰

۲۰

با توجه به جدول ۴-۲ که بیانگر آزمون همبستگی اسپیرمن است، سطح معنی‌داری آزمون اسپیرمن برابر با ۵۱۴/۰ است؛ و ازآنجاکه سطح معنی‌داری آزمون بزرگ‌تر از ۰۵/۰ است؛ لذا فرضیه H₀ رد نمی‌شود؛ ‌بنابرین‏ می‌توان نتیجه گرفت که بین دانش و مهارت کامپیوتری کاربران و اثربخشی سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری مبتنی بر کامپیوتر رابطه معنی‌داری وجود ندارد (در سطح اطمینان ۹۵%).

۴-۳-۱-۳- آزمون فرضیه فرعی سوم

فرضیه فرعی سوم: بین دانش و مهارت حسابداری کاربران و اثربخشی سیستم‌های اطلاعاتی حسابداری معنی‌داری وجود دارد.

تحقیق علمی را می‎توان چنین تعریف کرد، “فرآیندی که به کمک آن می‎توان روابط پنهان در پس یک پدیده را که مغشوش به نظر می‎رسند، کشف نمود”. در روش علمی ابتدا مدل‌آموزش‌ها یا نظریه‎هایی که به نظر می‎رسد ماهیت پدیده را تبیین کنند، قبول می‎شود، سپس نتیجه‎های منطقی از مدل پذیرفته شده استخراج می‎گردد و آن ها را با توجه به نتایج یافته‎های واقعی می سنجند، مدل تعریف می‎شود و جستجو به منظور یافتن تبیین بهتر برای پدیده ادامه می‎یابد. ویژگی‎های فرایند کسب آگاهی به اندازه انواع زمینه‎های تحقیق متفاوتند(آذر و مومنی، ۱۳۸۱).

۳-۳- روش پ‍ژوهش

پژوهش های حسابداری عموما در گروه تحقیقات اثبات گرایی قرار می‌گیرد زیرا پژوهشگران حسابداری معمولا با این پیش فرض که مفاهیم و واقعیات به صورت عینی در دنیای خارجی وجود دارد و با انواع روش های آماری،مشاهده و… قابل اندازه گیری هستند،اقدام به انجام تحقیق خویش می نمایند.آنان آگاهانه یا نا آگاهانه معتقد به استقلال آزمون کننده و آزمودنی از یکدیگر می‌باشند البته این شیوه غالبا در پژوهش های حسابداری به صورت روز افزون مورد انتقاد واقع شده اند(ناظمی اردکانی،۱۳۸۸).اما صرف نظر از آسیب شناسی تحقیقات مذبور،پژوهش حاضر در طبقه رویکرد های اثبات گرایی قرار می‌گیرد.

این تحقیق از لحاظ روش همبستگی و از لحاظ هدف کاربردی می‌باشد. همچنین از آنجا که این نوشتار به توصیف آنچه که هست یا توصیف شرایط موجود بدون دخل و تصرف (و نه به الزام و توصیه خاص) و با توجه به آن که قضاوت‌های ارزشی در این تحقیق کم رنگ است، پژوهش حاضر در زمره تحقیقات توصیفی حسابداری به شمار می رود. به علاوه با توجه به اینکه از اطلاعات تاریخی در آزمون فرضیات آن استفاده خواهد شد در گروه تحقیقات شبه آزمایشی طبقه بندی می‌گردد.

۳-۴- فرضیه‌های پژوهش

فرضیه عبارت است از حدس یا گمان اندیشمندانه دربارۀ ماهیت و چگونگی روابط بین پدیده‌ها، اشیاء و متغیرها، که پژوهشگر را در تشخیص نزدیک‌ترین و محتمل‌ترین راه برای کشف عامل مجهول کمک می‌کند. ‌بنابرین‏، فرضیه گمانی موقتی است که درست بودن یا درست نبودنش باید مورد آزمایش قرار گیرد. فرضیه بر اساس معلومات کلی و شناخت‌های قبلی یا تجارب پژوهشگر، به وجود می‌آید. این شناخت‌ها ممکن است ‌بر اساس تجارب یا مطالعات قبلی باشد، از منابع شفاهی به دست آمده باشد و یا در جریان مطالعۀ ادبیات تحقیق حاصل شده باشد(حافظ نیا، ۱۳۸۵). ساعی معتقد است که یک فرضیه­ خوب باید دارای ملاک­های زیر باشد:

۱- بین ریسک اعتباری و ریسک سود تعهدی رابطه وجود دارد.

۲- بین ریسک اعتباری و ریسک سود نقدی رابطه وجود دارد.

۳-۵- جامعه و نمونه آماری تحقیق

تعیین جامعه آماری در هر تحقیق ضروری است جامعه عبارت است از گروهی از افراد، اشیاء یا حوادث که حداقل دارای یک صفت یا ویژگی مشترک هستند. در پژوهش، واژه جامعه به کلیه افرادی اطلاق می­ شود که عمل تعمیم پذیری به آن ها صورت می‌گیرد ماهیت پژوهش تعیین کننده جامعه آماری است. ‌بنابرین‏ تعریف:«جامعه عبارت است از همه اعضای واقعی یا فرضی که علاقمند هستیم یافته های پژوهش را به آن تعمیم دهیم»(دلاوری، ۱۳۷۸). جامعه تحقیق حاضر بانک های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است.

۳-۵-۱- روش نمونه گیری

جامعه ی آماری این پژوهش شامل تمامی بانک‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است که این بانک ها در دوره زمانی ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۱ مورد آزمون واقع می‌شوند. به علت دشواری های خاص حاصل از آن و همچنین وجود برخی ناهماهنگی ها میان اعضای جامعه در ارتباط با داده های مورد نیاز پژوهش، شرایط زیر برای انتخاب نمونه ی آماری قرار داده شده و نمونه ی آماری پژوهش به روش حذف سیستماتیک انتخاب شده است:

۱. برای رعایت قابلیت مقایسه پذیری آن ها، سال مالی شرکت ها منتهی به پایان اسفند ماه هر سال باشد.

۲٫ طی قلمرو زمانی پژوهش، هیچ گونه توقف فعالیت نداشته و دوره مالی خود را تغییر نداده باشند.

۳٫ کلیه ی اطلاعات مورد نیاز از شرکت ها برای پژوهش در دسترس باشد.

۳-۶- مراحل عمومی آزمون فرض آماری

مرحله اول) تعریف فرضیه ­های آماری

قبل از اینکه ادعا کنیم حکمی معتبر است، باید شواهد کافی در تأیید آن به دست آوریم. در نتیجه، شخص تحلیل­گر باید حکم را غلط بداند مگر اینکه داده ­های به دست آمده آن را قویاً تأیید ­کند. ‌بنابرین‏ هرگاه بخواهیم یک ادعا را از طریق تأیید آن به وسیله اطلاعات حاصل از نمونه آزمون کنیم، نفی آن ادعا را فرض (H₀) و خود آن را فرض مقابل(H₁) در نظر می­گیریم (آذر و مومنی،۱۳۸۳).

قاعده پذیرفته شده در آمار این است که محقق فرض (H₀) را آزمون نماید و بر اساس تأیید یا رد فرض (H₀) به تحلیل فرضیه پژوهشی بپردازد.واضح است که تعریف آماری فرض (H₀) بایستی دارای مرز مشخصی باشد تا محقق بتواند آن را آزمون نماید.‌بنابرین‏ چنانچه فرضیه پژوهشی مرز مشخصی داشته باشد، H₀نشان دهنده ادعا (فرضیه پژوهشی) خواهد بود، در غیر این صورت نقیض آن در H₀ تعریف شده و فرضیه پژوهشی در قالب نماد آماری H₁قرار خواهد گرفت. آنچه مسلم است فرض H₀ و H₁ مکمل یکدیگر هستند. با این توصیف H₀ گاهی بیان کننده ادعا و گاهی نقیض ادعا خواهد بود(همان منبع).

مرحله دوم) تعیین توزیع نمونه ­گیری و نوع آماره آزمون

توزیع نمونه گیری به شرایط تخمین پارامتر مورد ادعا بستگی دارد. بسته به اینکه فرضیه پژوهشی چه پارامتری را بیان می­ کند، توزیع نمونه گیری آمار و آماره آزمون تغییر خواهد کرد. آماره آزمون، همان متغیر استاندارد ‌می‌باشد(همان منبع).

مرحله سوم) تعیین سطح زیر منحنی H₀ وH₁ و محاسبه مقدار بحرانی

سطح زیر منحنی H₀و H₁به توزیع نمونه گیری و مقدار آلفا بستگی دارد. یک دنباله یا دو دنباله بودن آزمون نیز بر سطح زیر منحنی فرضیه ­های آماری تاثیر مستقیم دارد. به طور کلی قاعده بر این است که H₀در برگیرنده سطح اطمینان و H₁ سطحی برابر آلفا خواهد داشت. محاسبه مقدار استانداردی که تفکیک کننده H₀ و H₁باشد از موارد ضروری در این مرحله است (همان منبع).

مرحله چهارم) تصمیم گیری

در این مرحله مقدار آماره آزمون در مرحله دوم با مقدار بحرانی مرحله سوم مقایسه می­ شود، چنانچه آماره آزمون در ناحیه پذیرش H₀قرار گیرد، گفته می­ شود که در سطح اطمینان مورد نظردلیل کافی برای پذیرش H₀وجود دارد (همان منبع).

۳-۷- ابزار جمع‌ آوری داده های مورد نیاز تحقیق

۳ ـ ۵٫ روایی و پایایی ابزار گردآوری اطلاعات

۳ ـ ۵ ـ ۱٫ روایی و پایایی پژوهش تحقیق کیفی

۳ ـ ۵ ـ ۱ ـ ۱٫ تعیین پایایی^[۳۱] (قابلیت اعتماد)

چاب (۲۰۰۰) پایایی را این گونه تعریف ‌کرده‌است : گستره ای که در آن نتایج تحقیق طی زمان معین ثابت مانده و یک نمونه واقعی و دقیق از همه جمعیت تحت مطالعه برای پایایی، مورد مراجعه قرار می‌گیرد و اگر یافته های تحقیق بتواند از طریق یک روش تحقیق همسان، تکرار شود پس در این صورت روایی ابزار تحقیق مورد تأیید قرار می‌گیرد. این بیان همان تکرار پذیری یا تکرار کردن نتایج یا مشاهدات است. اگر چه واژه پایایی مفهومی است که برای سنجش یا ارزیابی تحقیق کمی به کار می رود اما غالبا در همه اقسام تحقیق مورد استفاده قرار می‌گیرد، اگر ایده سنجش را به مثابه طریق بازخوانی اطلاعات بدانیم پس مهمترین سنجه (آزمون) هر مطالعه کیفی، کیفیت آن است. به بیان دیگر “چگونه یک مصاحبه کننده می‌تواند مخاطبانش را متقاعد سازد که یافته های تحقیق ناشی از یک پرس و جو، ارزش توجه را دارند؟” در پاسخ ‌به این پرسش، هیلی و پری^[۳۲](۲۰۰۰) بیان می دارند که کیفیت یک تحقیق، در هر پارادایمی باید از منظر پارادایم مرتبط با آن ارزیابی شود. به عنوان مثال وقتی پایایی و اعتبار، معیار اساسی برای کیفیت در الگوهای کمی هستند، در الگوهای کیفی واژگان بی طرفی، قابلیت اعتبار یا پایداری، تأیید، قابلیت وابستگی، قابلیت کاربرد، قابلیت انتقال، معیار های اساسی برای بررسیِ کیفیت به شمار می‌روند (خسروی،۱۳۸۷ : ۱۷۴).

به عبارت دیگر اگر پایایی را به مثابه ایده بررسی کنیم و به منزله روش استنباط اطلاعات
در نظر بگیریم، در این صورت، مفهوم مذکور، برای بررسی کیفیت در هر مطالعه کیفی، بسیار مهم خواهد بود. ‌بنابرین‏ زمانی که پایایی، مفهومی برای ارزیابی کیفیت در مطالعات کمی، با هدف تبیین به کار می رود در آن صورت، مفهوم کیفیت در مطالعات کیفی، هدفش ایجاد فهم است. لینکن و گوبا^[۳۳](۱۹۸۵) معتقدند که قابلیت وابستگی، در تحقیقات کیفی با پایایی در تحقیقات کمی مطابقت دارد. همچنین، آن ها ارزیابی دقیق تحقیق را یکی از مقیاس های مهم در افزایش قابلیت وابستگی دانسته اند. این امر می‌تواند برای بررسی فراگرد تحقیق برای ایجاد پایداری به کار رود. گوتز، معتقد است قابلیت اعتماد، شاخصی مهم در روش تحقیق کیفی به شمار می رود. چراکه مشاهدات طولانی در زندگی اجتماعی یک گروه در یک دوره زمانی به محقق این امکان را می‌دهد تا به سطح بالایی از روابط بین مفاهیم و مشاهدات دست یابد. در پژوهش کیفی برای رسیدن به پایایی کاربرد راهکارهای زیر کمک خواهدکرد :

۱٫ هدایت دقیق جریان مصاحبه برای گردآوری داده ۲٫ ایجاد فراگرد های ساختمند برای اجرا و تفسیر مصاحبه های همگرا ۳٫ استفاده از کمیته ی تخصصی (عباس زاده،۱۳۹۱ : ۲۷).

در این پژوهش از پایایی باز آزمایی و پایایی بین کدگذاران استفاده شده است :

۳ ـ ۵ ـ ۱ ـ ۱ ـ ۱٫ پایایی بازآزمایی^[۳۴]

با بهره گرفتن از روش بازآزمایی یا بازآزمون یا آزمون مجدد، می توان مطمئن شد که در زمان و مکان های مختلف، داده ها و مشاهدات یکسانی یافت می شود. همچنین با بهره گرفتن از روش بازآزمایی می توان مطمئن شدکه اطلاعات جمع‌ آوری شده قبلی از یک فرد، دقیق بوده است. این روش ‌به این صورت است که اطلاعاتی که از یک فرد جمع‌ آوری شده و بررسی شده، در تاریخی دیگر دوباره مورد بررسی مجدد قرار می‌گیرد.

بوون (۲۰۰۸) معتقد است که فراگرد کد گذاری در مصاحبه ها شامل درجه ای از قضاوت ذهنی داروان است. شاخص ثبات یا پایایی بازآزمایی به میزان سازگاری طبقه بندی داده ها در طول زمان اشاره داد. این شاخص را می توان زمانی محاسبه کرد که یک کدگذار، یک متن را در دو زمان متفاوت کدگذاری کرده باشد. به دلیل اینکه در محاسبه ی این شاخص کدگذار و متن یکسان است، این نوع پایایی شامل کمترین احتمال دخالت عوامل کنترل نشده است.

‌بنابرین‏ برای استفاده از روش پایایی باز آزمایی، از میان مصاحبه های انجام شده، به صورت نمونه چند مصاحبه انتخاب می شود و در فواصل زمانی متفاوت ولی نزدیک به هم (بین پنج تا سی روز)، کد گذاری دوباره انجام می شود.کدهایی که در فواصل زمانی مختلف، یکسان هستند، به مثابه “توافق” و کدهای متفاوت به مثابه “عدم توافق” مشخص می‌شوند. روش محاسبه پایایی
کدگذاری های انجام شده بین فواصل زمانی متفاوت ‌به این صورت است (خواستار، ۱۳۸۸ : ۱۶۸).

در این پژوهش به طور تصادفی سه مصاحبه انتخاب شد و در طی زمان‌های متفاوت هر کدام از آن ها به صورت جداگانه دوباره کدگذاری شد که نتایج آن در جدول زیر آمده است.

جدول ۳ ـ ۱٫ درصد پایایی باز آزمون

درصد پایایی باز آزمایی

تعداد عدم توافق

تعداد توافق

تعداد کد ها

مصاحبه

۷۰%

۱۳

۲۴

۶۸

I₁

۹۱%

۱۵

۳۲

۷۰

I₂

۸۹%

۷

۳۴

۷۶

I₃

۸۴%

۳۵

۹۰

۲۱۴

کل

در این روش از مصاحبه، پایایی تعداد کل کد ها در دو فاصله زمانی ده روزه برابر ۲۱۴ و تعداد کل توافقات در این دو فاصله زمانی برابر ۹۰ و تعدادکل عدم توافقات در این دو زمان برابر ۳۵ است. درصد پایایی بازآزمایی مصاحبه های این پژوهش ۸۴% محاسبه شد و از آنجا که این درصد بیشتر از ۶۰% است ‌بنابرین‏ مصاحبه های این پژوهش از پایایی لازم برخوردارند.

۳ ـ ۵ ـ ۱ ـ ۱ ـ ۲٫ پایایی بین کدگذاران^[۳۵]

صاحب نظران بر این باورند که به منظور ارزیابی پایایی کدگذاری، حداقل باید دو محقق متفاوت یک مصاحبه یکسانی را کدگذاری کنند. پایایی بین کدگذاران میزان سازگاری درک یا معنای مشترک متن را اندازه می‌گیرد. پایایی بین کدگذاران به درجه ای اشاره دارد که دو یا چند کدگذار نتایج یکدیگر را تکرار می‌کنند. فراگرد کدگذاری، در صورتی که کدگذاران یک متن را به یک شیوه کدگذاری کنند، تکرار پذیر خوانده می شود. برای محاسبه پایایی مصاحبه با روش توافق درون موضوعی دو کدگذار، محقق از یک همکار پژوهش (کدگذار) استفاده می‌کند. ‌به این صورت که در این روش چند نمونه مصاحبه انتخاب می شود و دو ارزیاب، کد گذاری مصاحبه ها را انجام می‌دهند. درصد توافق درون موضوعی، به مثابه شاخص پایایی تحلیل با بهره گرفتن از فرمول زیر محاسبه می شود:

‌بنابرین‏ برای اندازه گیری پایایی بین کدگذاران از یک دانشجوی کارشناسی ارشد خواسته شد همزمان با محقق سه مصاحبه را کدگذاری کنند که نتیجه آن در جدول زیر آمده است:

۳- نوجوانی

به گفته آرنت^[۴۱] ( ۱۹۹۹ ) اگر چه دوره نوجوانی ، دوره ی بحران و تنش نامیده می شود ، نوجوانان عملاً با چندین چالش مواجه می‌شوند : ۱-تعارض با والدین ۲-قطع خلق ۳-رفتارهای توأم با خطر کردن . پژوهش ها تقریباً نشان داده است که افزایش نگرانی نوجوانان به خلق منفی والدین مربوط می‌گردد ( کل^[۴۲] ، لاچلان^[۴۳] ، مارتین^[۴۴] ، تروگلیو^[۴۵] و سروزینسکی^[۴۶] ، ۱۹۹۸ ، اسپروجت-متز^[۴۷] و اسپروجت-متز ، ۱۹۹۷ ، به نقل از لوگسن^[۴۸] ، دوگاس^[۴۹] و بوکووسکی^[۵۰] ، ۲۰۰۳ ) . به گفته آرنت ( ۱۹۹۹ ) نوجوانان نسبت به کودکان و بزرگسالان به احتمال بیشتر در رفتارهای خطردار درگیر می‌شوند . در طی این رفتارهای خطردار ، احتمال مواجه شدن با پیامدهای بالقوه تهدیدآمیز افزایش می‌یابد و تداوم این پیامدهای نامعلوم ، احتمالاً منجر به افزایش نگرانی می‌گردد . این عوامل نشان می‌دهد نوجوان دوره ای را می گذراند که در آن عوامل شناختی و موقعیتی باعث ایجاد و حفظ نگرانی می‌گردند ( لوگسن ، دوگاس و بوکووسکی ، ۲۰۰۳ ) . از دیدگاه روان شناسان شخصیت مانند اریکسون ، نوجوان از ۱۲ تا ۱۹ سالگی در وضعیت احراز هویت در مقابل سرگشتگی قرار دارد . در این دوره ، معنای خود از محدوده ی والدین به دنیای دوستی گسترش پیدا می‌کند و این امر به نوبه خود بر تعامل والدین – نوجوان تاثیر می‌گذارد . نوجوان باید به چند پرسش فلسفی – شناختی – اجتماعی از قبیل « من کیستم ؟ » و « من چگونه آدمی هستم ؟ » پاسخ دهد . همچنین او سعی می‌کند تا هویت خود را در تکالیف اساسی روان شناختی نظیر رفتارهای روانی – جنسی ، مذهبی و شغلی ، ارزیابی کند و پاسخ ‌به این پرسش ها نیز بر نوع تعامل والدین – فرزند تاثیر می‌گذارد . می توان گفت که کیفیت تعامل والدین – فرزند ، در نوجوانی ، میانسالی و حتی دوره های بعد بسیار تحت تاثیر این موضع قرار خواهد گرفت . از دیدگاه شناخت گرایی ، نوجوانان به واسطه ی ظرفیت های شناختی جدید خود به تدریج این توانایی را می‌یابند تا ‌در مورد زندگی ، ارزش ها و آینده فکر کنند . در این دوره نوجوانان درصددند تا والدین آرمانی خود را بیابند و از این رو انتقاد کردن از آن ها را آغاز می‌کنند . رشد خود در نوجوان همبستگی مثبتی با رفتارهای او و رشد خود در والدینش دارد ( هاور^[۵۱] و همکاران ، ۱۹۸۴ ؛ به نقل از علیزاده ، ۱۳۸۰ ) .

هرلبات^[۵۲] و همکاران ( ۱۹۹۷ ) اظهار می دارند که بر اساس نظریه اریکسون ، عزت نفس نوجوانان با مهارت های پژوهشی والدین رابطه دارد و احراز هویت ، در این زمینه نقش اصلی را دارد ( علیزاده ، ۱۳۸۰ ) .

علی رغم اهمیت زیاد وجود همتا در دوره نوجوانی ، خانواده بافتی بحرانی برای یک نوجوان باقی می‌گذارد . خانواده ممکن است به عنوان یک عامل حمایت کننده یا خطردار برای بچه ها خدمت کند . در واقع خانواده از طریق فراهم آوردن فضایی برای بررسی نقش ها و ارزش های جدید ، نقش کلیدی در شکل دهی هویت و فردیت نوجوانان بازی می‌کند . نوجوانان همزمان با این که خود پیروی و استقلال را جستجو می‌کنند خواستار حفظ صمیمیت و ارتباط با خانواده هایشان هستند . اسچیکندانز^[۵۳] و همکاران ( ۱۹۹۴ ) ، سروف^[۵۴] و همکاران ( ۱۹۹۶ ) ، نوک^[۵۵] و همکاران ( ۱۹۹۹ ) و پتیلا^[۵۶] ( ۱۹۹۹ ) دریافتند ، صمیمیت نوجوان با پدر و مادر مهمترین پیش‌بینی کننده سازگاری روان شناختی آنان است . بر اساس یافته های پویکولانن^[۵۷] و کانروا^[۵۸] ( ۱۹۹۵ ) که توسط یافته های بعدی حمایت شد ، افزایش غیبت پدر از خانه با نشانگان جسمانی پسران نوجوان ارتباط دارد ، در حالی که افزایش نزاع بین والدین با نشانگان جسمی بین نوجوانان دختر در ارتباط است . مشخص شده است ، حمایت والدینی اثر مهمی بر سلامت نوجوانان دارد . برخی از مطالعه ها از قبیل آلن^[۵۹] و همکاران (۱۹۹۴ ) و نوم^[۶۰] و همکاران ( ۱۹۹۹ ) نشان می‌دهند ، خودپیروی و عدم وابستگی در خانواده نوجوان با نتایج مثبتی چون عزت نفس پیوند دارد ( جورنن^[۶۱] ، ۲۰۰۵ ) .

اسچیکندانز و همکاران ( ۱۹۹۴ ) ، سروف و همکاران ( ۱۹۹۶ ) و نوک و همکاران ( ۱۹۹۹ ) نشان دادند پویایی خانواده در گذر فرزند از کودکی به نوجوانی به طور دراماتیک تغییر می‌کند . ‌بنابرین‏ نه تنها نوجوان رشد می‌کند بلکه خانواده نیز رشد می‌کند . السون^[۶۲] ( ۱۹۹۳ ) نشان می‌دهد خانواده هایی که فرزندان نوجوان دارند در مقایسه با خانواده های بدون فرزند نوجوان سطوح بالاتری از فشارها و تنش های درون خانوادگی را تجربه می‌کنند . بامریند و اسکات^[۶۳] ( ۲۰۰۱ ) منطبق با مطالعه های قبلی مطرح ساختند عدم رضایت نوجوان از زندگی در خانواده در سنین ۱۱ تا ۱۵ سالگی افزایش می‌یابد . نوجوانانی که گیرایی کمتری از خانواده دریافت می‌کنند ، به سختی با والدینشان ارتباط برقرار می‌کنند . السون و همکاران ( ۱۹۸۹ ) نشان دادند میزان بالای فشارهای خانوادگی در طی دوره ی نوجوانی فرزندان ، ممکن است از عدم توافق طبیعی که بین والدین و نوجوانان وجود دارد ، نشأت می‌گیرد ( جورنن ، ۲۰۰۵ ) . به طور کلی نوجوانان بیشتر تحت تاثیر مادران قرار می گیرند و نبود مهر مادری در ارتباط با رفتارهای ناسازگارانه در دوران نوجوانی ، در بررسی های مختلف گزارش شده است . در واقع فردی که رفتار همدلی در او پرورش یافته ، می‌تواند عواطف و احساسات و نیازهای دیگران را درک کند و خود را با انتظارهای دیگران در جامعه هماهنگ سازد ( درویزه ، ۱۳۸۳ ) . با توجه به موضوع پژوهش یعنی شیوه های فرزندپروری ، ادراکی که والدین از تربیت کردن دارد به فهم ما از تربیت و معانی منسوب به تربیت کردن ، کمک می‌کند . همچنین روش قوی تری جهت توضیح یا پیش‌بینی وضعیت نوجوانان از دیدگاه والدین است ( چااو ، ۲۰۰۱ ) .

۴- خانواده و نوجوان

ماهیت روابط خانوادگی در نوجوانی کیفیت خاصی پیدا می‌کند . در دنیای معاصر وقتی از نوجوان و خانواده صحبت می شود ، تصاویر به خصوصی در ذهن افراد تداعی می شود . مثلاً این که نوجوان بیشترین اوقات خود را با دوستانش سپری می‌کند ، در مقابل خواسته های والدین مقاومت می ورزند و هر نوع مداخله والدین در امور زندگی خود را تهدیدی برای استقلال خود می بیند . به همین دلیل بسیاری از والدین ، که فرزندان نوجوان دارند ، برای آینده آنان بسیار نگرانند . آن ها احساس می‌کنند که از فرزندان نوجوان خود بسیار فاصله دارند و رابطه مطلوب گذشته آن ها خدشه دار شده است ( احدی و جمهری ، ۱۳۷۸ ) . از آن جایی که روابط والد – فرزند^[۶۴] ابتدایی ترین و اصلی ترین روابط اجتماعی انسان در گستره زندگی است . کیفیت روابط والد – فرزند به عنوان مهمترین عامل مؤثر شایستگی ، شکوفایی و بهزیستی همه افراد مورد بحث قرار گرفته است ( برجعلی ، ۱۳۷۸ ) .