نگرانیهایت را در به ثمر رسیدنم سپاس می گویم .

تقدیم به همسرم ، او که بودنم را با لطفش، کوتاهیم را با بزرگواریش ، ناملایماتم را با صبرش و بدیهایم را با گذتش بخشید او که زندگی ام را امید بخشید .

با سپاس و قدردانی فراوان از استاد گرانقدر جناب آقای دکتر مجید غلامی ، بزرگواری که بی هیچ دریغی لحظات ارزشمندشان را در اختیار بنده گذاشتند و با راهنمایی های خود باعث به سرانجام رسیدن این موفقیت شدند .

با تشکر از استاد ارجمند جناب آقای دکتر عزت الله فتحی که افتخار شاگردی در محضرشان را داشتم و در بحث مشاوره این پایان نامه بر عهده ایشان بود .

سپاس از استاد بزرگوار جناب آقای دکتر نامجو که علاوه بر افتخار شاگردی زحمت داوری و راهنمایی هایی در مباحث مختلف پایان نامه بر عهده ایشان بود.

و با سپاس از همه آنهایی که به من آموختند و تعالی مرا انتظار کشیدند .

فهرست مطالب

عنوان صفحه

چکیده ۱

۱-۱- مقدمه ۳

۱-۲- بیان مسئله ۴

۱-۳- مروری بر سابقه تحقیق ۴

۱-۴- اهداف، فرضیات و سوالات تحقیق ۶

۱-۴-۱- اهداف تحقیق ۶

۱-۴-۱-۱- هدف کلی ۶

۱-۴-۱-۲- اهداف جزئی ۶

۱-۴-۲- فرضیات تحقیق ۶

۱-۴-۳- سئوالات تحقیق ۶

۱-۵- روش تحقیق و پژوهش ۷

انگل‌ها و بیماری‌های طیور و سایر پرندگان ۹

۲-۱- انگلهای خارجی ۹

۲-۱-۱- ساسها ۹

۲-۱-۲- شپشهای گزنده ۹

۲-۱-۳- مگسهای سیاه ۱۰

۲-۱-۴- مایت‌های ماکیان ۱۰

۲-۱-۵- لارومایت ها ۱۰

۲-۱-۶- سوسک بستر و لارو آن آلفیتوبیوس دپاپرینوس ۱۱

۲-۱-۷- مایت‌های پر و مایت‌های ایجادکننده پرریزی ۱۱

۲-۱-۸- مایت‌های زیر پوستی ۱۱

۲-۲- انگل‌های داخلی ۱۲

۲-۲-۱- کیسه ملتحمه ۱۲

۲-۲-۲- نای ۱۳

۲-۲-۴- پیش معده ۱۴

۲-۲-۵- سنگدان ۱۴

۲-۲-۶- روده باریک ۱۵

۲-۲-۷- روده کور ۱۶

۲-۲-۸- پوست ۱۷

۲-۳- بیماری‌های انگلی طیور ۱۷

۲-۳-۱- کوکسیدیوز ۱۷

۲-۳-۲- کریپتوسپوریدیوز ۲۰

۲-۳-۳- هگزامیتیازیس ۲۴

۲-۳-۴- هیستومونیازیس ۲۷

۲-۳-۵- لکوسیتوزئونوز ۳۲

۲-۴- واکنش زنجیر‌های پلی مراز( PCR ) 35

۲-۴-۱- مواد و وسایل لازم برای انجام برای انجام آزمایش PCR 36
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۴-۲- سنتز ۳۶

۲-۴-۳- تشخیص و تجزیه فراورده‌های PCR: 37

۳-۱- نمونه گیری ۴۰

۳-۲- استخراج DNA از کبد با بهره گرفتن از کیت ۴۰

۳-۳- استخراج DNA از خون با بهره گرفتن از کیت ۴۱

۳-۴- آزمایش PCR 42

۳-۴-۱- روش کار ۴۲

۳-۵- تهیه ژل آگارز ۴۳

۳-۵-۱- مواد و وسایل لازم ۴۳

۳-۵-۲- روش تهیه بافر (۱X) TBEبرای تهیه ژل آگارز ۴۴

۳-۵-۳- روش تهیه ژل آگارز ۴۴

۳-۵-۴- روش انجام الکتروفورز ۴۴

۳-۵-۵- آنالیز محصول PCR: 45

۳-۶- آزمایشات هیستوپاتولوژی ۴۵

۳-۶-۱- رنگ آمیزی هماتوکسیلین-ائوزین (H&E) : 45

۳-۶-۲- روش رنگ آمیزی اسلاید با رنگ (H&E) : 46

۳-۶-۳- تفسیر رنگ آمیزی (H&E) 47

۳-۶-۴- نتایج رنگ آمیزی (H&E) 48

۴-۱- نتایج کیفی مربوط به استخراج DNA 50

۴-۲- نتایج آزمایشات هیستوپاتولوژی ۵۱

۵-۱- بحث ۵۳

۵-۲- پیشنهادات ۵۶

منابع ۵۷

فهرست شکل‌ها

عنوان صفحه

شکل ۴-۱- الکتروفورز محصولات PCR به منظور تکثیر ژن انگل هیستومونیازیس در نمونه‌های خون و کبد بوقلمون بر روی ژل آگارز ۱%. ۵۰

شکل ۴-۲- مشاهده مقاطع انگل هیستوموناد در بین هپاتوسیت‌های کبدی. ۵۱

فهرست جداول

عنوان صفحه

جدول ۴-۱- مقایسه روش ردیابی از طریق PCR و آزمایشات هیستوپاتولوژی ۵۱

چکیده

به منظور ردیابی هیستوموناس مله اگریدیس در بوقلمون‌های کشتار شده در استان اصفهان، ۲۰۰ نمونه خون و ۲۰۰ نمونه کبد در کشتارگاه اخذ شد و پس از استخراج DNA، قطعه ۵۵۰ جفت بازی مربوط به ژن ۱۸SRNA تکثیر شد. علاوه بر آن، نمونه‌های کبد در فرمالین ۱۰% نگهداری و پس از تهیه مقاطع پاتولوژی رنگ آمیزی با هماتوکسیلین – ائوزین از نظر وجود انگل مورد بررسی قرار گرفت. نتایج PCR نشان داد از ۲۰۰ نمونه خون، ۱۸ نمونه (۹%) و از تعداد ۲۰۰ نمونه کبد، ۳۲ نمونه (۱۶%) از لحاظ هیستوموناس مله اگریدیس مثبت می‌باشد. نتایج هیستوپاتولوژی نشان داد از بین نمونه‌های PCR مثبت ۷۶/۱۱ % در هیستوپاتولوژی مثبت ارزیابی شدند لذا به نظر می‌رسد برای شناسایی هیستوموناس مله اگریدیس PCR از ویژگی بالایی برخوردار می‌باشد.

کلید واژه‌ها : بوقلمون، هیستوموناس مله اگریدیس، PCR، اصفهان.

فصل اول

«مقدمه و طرح تحقیق»

۱-۱- مقدمه

در دهه‌ های اخیر به دلیل رشد جوامع بشری، نیاز به منابع غذایی به خصوص اقلام پروتئینی حیوانی افزایش یافته است وپرورش بوقلمون به طور صنعتی به منظور رفع بخشی از این نیاز در سراسر جهان درحال گسترش می‌باشد.درسال۲۰۰۴ ایالات متحده باتولید ۲۵۹۲۰۰۰ تن گوشت بوقلمون در رتبه نخست بوده است.درکشور ما نیز پرورش بوقلمون صنعتی در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته به طوری که تولید گوشت آن به صور مختلف قطعه بندی شده ویا لاشه قابل عرضه می‌باشد (۵).

در ایران صنعت پرورش بوقلمون از سال۱۳۵۵ آغاز گردیده وهرساله به تعداد مزارع بوقلمون درکشور اضافه می‌شود (۱).

باتوجه به خصوصیات پرورشی مناسب بوقلمون‌های گوشتی، نظیر میزان وزن گیری، سرعت رشد زیاد (۷۴/۱۰ کیلوگرم در۱۶ هفتگی برای بوقلمون‌های ماده و ۳۹/۲۰ کیلوگرم در۲۰ هفتگی برای بوقلمون‌های نر) ضریب تبدیل غذایی پایین،درصد اندک افت لاشه وارزش غذایی مناسب در مقایسه سایر طیور صنعتی،پرورش این پرنده به طور صنعتی به منظور رفع بخشی از این نیازها در سراسر جهان درحال گسترش است به طوری که در سال ۲۰۰۷ ایالات متحده، اتحادیه اروپا، برزیل و کانادا ازنظر تولید گوشت بوقلمون درسطح جهان به ترتیب دررتبه‌های اول تا چهارم قرار داشتند (۷).

۱-۲- بیان مسئله

هیستومونیازیس ^[۱] بیماری تک یاخته‌ای حاد است. هیستوموناس مله اگریدیس^[۲] تک تاژک است. تک‌یاخته‌های انگلی باعث هپاتیت سکوم می‌شوند.سایت‌های هجومی این انگل سکوم و کبد می‌باشد واختلال گردش خون درمراحل بعدی این بیماری به نظر می‌رسد وباعث یک بیماری سرسیاه در پرنده می‌شود.

در دهه‌ های اخیر هیستومونیازیس موجب شده است تا آسیب جدی به صنعت طیور، به ویژه در میان بوقلمون وارد شود. موارد کمی از بروز بیماری در ماکیان نیز گزارش شده است ولی ماکیان به علت مقاومت در مقابل بیماری، بیشتر نقش مخزن بیماری را داشته و در صورت آلودگی به کرم هتراکیس گالیناروم^[۳]، نقش مهمی در انتقال بیماری به بوقلمونها بازی می‌نمایند. جوجه بوقلمونها با خوردن تخمهای آلوده هتراکیس به بیماری مبتلا می‌شوند. این بیماری انتشار جغرافیایی وسیعی در دنیا دارد. مشاهدات درمانگاهی وکالبدگشایی در ایران نشان دهنده‌ی حضور بیماری می‌باشد (۲۹).

۱-۳- مروری بر سابقه تحقیق

در مطالعه‌ای که توسط Cortes و همکاران (۲۰۰۴) در گله جوجه‌های تجاری با ۶ هفته سن صورت گرفت نشان داد علائم کلینیکی شامل افسردگی و با آب و تاب راه رفتن، بی علاقگی وافزایش اندکی در مرگ و میر دارند. این اولین گزارش از حضور هیستومونیازیس در بورس فابرسیوس در جوجه‌های تجاری است (۱۰).

در مطالعه‌ای دیگر که توسط Hurst (1980) با موضوع بررسی هیستومونیازیس در بوقلمون‌های وحشی در می‌سی سی پی آمریکا صورت گرفت، نشان داد در جمعیت بوقلمون‌های وحشی با تراکم بالا، انگل هیستومونیازیس وجود دارد (۱۹).

در مطالعه‌ای دیگر که توسط Lotfi و همکاران (۲۰۱۲) انجام شد نشان داد انگل هیستومونیازیس در خارج از بدن میزبان به طور خیلی ضعیف زنده می‌ماند. این بررسی در شرایط مشابه مزرعه و در دمای اتاق بر روی چند ماده مصنوعی انجام گرفت که نتایج آن شامل: تک یاخته تا یک ساعت بر روی چوب، لاستیک وفلز، تا ۳ساعت در جعبه‌های تخم مرغ، پوسته‌های تخم مرغ وآجر، تا ۶ساعت در پر و بال و خوراک بوقلمون و تا ۹ ساعت در آب لوله کشی کلر نزده و مدفوع زنده می‌ماند. بنابراین آب آلوده و مدفوع تازه و یا هر دو می‌توانند نقش مهمی در انتقال انگل بازی کنند (۲۴).

در مطالعه‌ای که توسط McDougald (2005) با موضوع هیستومونیازیس در پرندگان در رودایسلند انجام شد نشان داد که بیماری سر سیاه باعث مرگ و میر بالا در بوقلمون‌ها گاهی نزدیک به ۱۰۰ درصد ودر جوجه‌ها میزان مرگ و میر ممکن است با عوارض بالا از ۲۰ تا ۱۰۰ درصد همراه باشد. دراین تحقیق نشان داده شد هیستومونیازیس به سرعت در گله‌ی بوقلمون از طریق تماس مستقیم پرندگان با یکدیگر پخش می‌شود و احتمالأ مربوط به پدیده کلوآک نوشی است. در این تحقیق بر وابستگی به هتراکیس گالیناروم به عنوان منبع عفونت ذکر شده است (۲۹).

در مطالعه دیگر که توسط Patra و همکاران (۲۰۱۳) در هند با هدف شناسایی میزان بروز هیستومونیازیس در پرندگان گوشتی از طریق مولکولی انجام شد نشان داد از ۴۰۰۰ پرنده مورد بررسی قرار گرفته ۴۰ پرنده به هیستومونیازیس مله آگریدیس مبتلا بودند یا به عبارتی میزان شیوع ۱ درصد بود (۳۲).

در گزارشی که توسط Popp و همکاران (۲۰۱۱) انجام شد نشان داد که مزرعه‌ای ارگانیک در جنوب آلمان به مدت ۳ سال متوالی در میان جوجه‌های گوشتی و بوقلمون‌ها، شیوع یک بیماری شدید ناشی از انگل تک یاخته هیستومونیازیس مله اگریدیس رخ داده است و تشخیص از طریق DNA بوده است (۳۳).

در مطالعه‌ای دیگر که توسط Senties-Cue و همکاران (۲۰۰۹) انجام شد نشان داد در بوقلمون‌هایی با سن ۷ تا ۱۳ هفتگی علایمی همچون بی اشتهایی، افسردگی، اسهال، از دست دادن وزن و افزایش مرگ و میر داشتند. علائم کالبدگشایی آن شامل ضخیم شدن شدید دیواره سکوم، بزرگ شدگی بورس، پانکراس و طحال کم رنگ و زرد بود. میکروسکوپ الکترونی حضور هیستومونیازیس در کبد و سکوم را تایید کرد. این اولین گزارش حضور سیستمیک هیستومونیازیس موثر بر بورس فابرسیوس، کلیه‌ها، ریه، پانکراس و پیش معده در بوقلمون است (۳۸).

۱-۴- اهداف، فرضیات و سوالات تحقیق

۱-۴-۱- اهداف تحقیق

۱-۴-۱-۱- هدف کلی

ردیابی انگل هیستوموناس مله آگریدیس در گله‌های بوقلمون استان اصفهان به روش PCR

۱-۴-۱-۲- اهداف جزئی

برآورد میزان فراوانی

۱-۴-۲- فرضیات تحقیق

هیستومونیازیس دربوقلمون‌های اصفهان وجوددارد.

۱-۴-۳- سئوالات تحقیق

آیا هیستومونیازیس در بوقلمون‌های اصفهان وجود دارد؟

۱-۵- روش تحقیق و پژوهش

الف : نمونه گیری :

به منظوربررسی آلودگی Histomoniasis Meleagridisدرگله‌های بوقلمون استان اصفهان، بامراجعه به کشتارگاه بوقلمون واقع دراستان اصفهان شامل شهرستانهای تیران و کرون و نجف آباد ۲۰۰ نمونه خون و ۲۰۰ نمونه کبد از ۲۰ گله بوقلمون اخذ ونمونه‌ها درکنار یخ به آزمایشگاه منتقل گردید وتا زمان انجام آزمایشات دردمای۲۰- درجه سانتی گراد نگه داری شد.

ب : استخراج DNA

نمونه خون وکبد پس از هموژن سازی با بهره گرفتن از کیت تخلیص DNA (Korea،(Bioneer استخراج می‌گردد.

پرایمرهای مورد استفاده (Hmf،Hmr) براساس توالی منتشرشده توسط Liu و همکاران در سال ۲۰۱۱ سنتزگردید (۲۲).

مخلوط واکنش با حجم نهایی ۲۵میکرولیتر شامل ۴ میلی مول کلرید منیزیم، ۵ میکرومول از پرایمر، ۵/۲ میکرولیتر از بافر Taq10x، ۲/۰ میکرومول از هر کدام dNTP‌ها،۱/۲۵ واحد از Taq DNA Polymerase و ۲ میکرولیتر از نمونه DNA می‌باشد. دمای واکنش شامل واسرشت سازی اولیه ۹۵ درجه سانتی‌گراد به مدت ۱۵ دقیقه، همراه با ۳۸ سیکل ۹۴ درجه سانتی‌گراد به مدت ۳۰ ثانیه (واسرشت سازی) ۵۵ درجه سانتی‌گراد به مدت ۱دقیقه (همسرشت‌سازی) و ۷۲درجه سانتی‌گراد به مدت ۱ دقیقه (گسترش) همراه با ۷۲ درجه سانتی گرادبه مدت ۱۰ دقیقه گسترش نهایی می‌باشد. محصول PCR برروی ژل ۵/۱ درصد الکتروفورز شده و میزان آلودگی به مواد Histomoniasis Meleagridis مشخص شد.

فصل دوم

« کلیات »

انگل‌ها و بیماری‌های طیور و سایر پرندگان

۲-۱- انگلهای خارجی

۲-۱-۱- ساسها

ساس‌های بستر حشرات مکنده خون هستند که بوی خیلی نامطبوعی دارند و این بو هنگامی که خرد می‌شوند به مشام می‌رسد.ساس‌های بستر را می‌توان به وسیله سایر پرندگان به سالن‌های مرغداری برد(۲).

ساسها، پستانداران و پرندگان از جمله طیور را مورد حمله قرار می‌دهند. انگل بالغ تا ۵ میلی مترطول داشته،شکم آن هشت قطعه‌ای است. ساسها در سالنهای خالی می‌توانند برای مدت یک سال زنده بمانند. پرندگان آلوده به ساس خیلی زود لاغر و کم خون می‌شوند(۸).

۲-۱-۲- شپشهای گزنده

شپش دارای چندین جنس و گونه است وممکن است پرندگان به طور همزمان با بیش از یک گونه ازآنها آلوده شوند. اندازه شپشهای طیور بین ۱تا ۶ میلی متر متغیر است ولی ممکن است شپشهای پرندگان وحشی بزرگتر باشند شپش رامعمولأ می‌توان با معاینه دقیق میزبان درناحیه مخرج، نواحی زیر بالها، سر و پاها پیدا کرد.اغلب تخم شپشها را که به پرها چسبیده اند می‌توان دید. تمام سیر تکاملی شپش روی میزبان صورت می‌گیرد ودرصورت جدا بودن از میزبان، فقط ۴ساعت می‌توانند زنده بمانند و سپس ازبین خواهند رفت.احتمالأ شپشها برای اغلب پرندگان رشد یافته، به طورجدی بیماری‌زا نیستند، ولی پرندگان جوانی که دارای آلودگی شدید باشند دچارلاغری شده،ممکن است تلف شوند (۸ و ۵).

۲-۱-۳- مگسهای سیاه

اینها حشراتی به رنگ خاکستری، بزرگ، باپشت خمیده وبه طول ۵ میلی متر هستند. انبوهی از مگسها به پستانداران وپرندگان از جمله طیور حمله می‌کنند. مگس سیاه، تک یاخته عامل بیماری لکوسیتوزئونوزیز و همچنین نوعی فیلاریا به نام ارنیتو فیلاریافالی سن سیس را به اردک انتقال می‌دهد. مگسهای سیاه خونخوار می‌توانند کم خونی شدید ایجاد نمایند و ممکن است پرندگان جوان را بکشند (۸).

۲-۱-۴- مایت‌های ماکیان

طول مایت‌های قرمز معمولأ از۷ /۰ میلی متر بوده، ممکن است خاکستری تا قرمز باشند. این انگل‌های خونخوار ازماکیان وانواع دیگر طیور وپرندگان وحشی تغذیه می‌نمایند، که درنتیجه موجب کم خونی ومرگ پرنده‌ها، بویژه پرندگان جوان می‌شوند. مایت‌های قرمز اکثرأ در شب تغذیه می‌کنند و ممکن است در تمام طول روز روی بدن میزبان پیدا نشوند. آنها را اغلب می‌توان به صورت کلنی‌هایی در شکافها یا درز‌های محل خواب یا آشیانه‌ها دیدکه می‌توانند تا چندین هفته بدون غذا زنده بمانند. گزارش شده است که مایت‌ها، عامل وبای ماکیان و عامل اسپیروکتوز را انتقال می‌دهند. آنها اغلب مرغهای تخمگذار موجود در قفس را آلوده می‌کنند.

۲-۱-۵- لارومایت ها^[۴]

لارومایت نئوسکون گاستیاامریکانا یکی از انگلهای مهم بوقلمون وپرندگان درایالت‌های جنوبی آمریکا می‌باشد. درمورد بوقلمونها لارو انگل به پوست می‌چسبد و موجب جراحات موضعی در پوست می‌شود و کیفیت لاشه را ازنظر بازار مصرف پایین می‌آورد. جراحات آن شبیه جوش بوده ممکن است تعداد آنها خیلی زیاد باشد.

۲-۱-۶- سوسک بستر و لارو آن^[۵] آلفیتوبیوس دپاپرینوس^[۶]

این سوسک ولارو آن که اغلب در بستر سالنهای پرورش طیور وجود دارند، نمی‌توانند به طیور سالم حمله کنند، ولی احتمالأ عامل انتقال بیماری مارک هستند. سم بوتولیسم در این سوسکها پیدا شده، ممکن است درهمه گیریهای بوتولیسم درجوجه‌های گوشتی نقش داشته باشند. اغلب کرمهای پهن توسط سوسکها و سایر حشرات و احتمالأ توسط سوسک بستر انتقال می‌یابند.

۲-۱-۷- مایت‌های پر و مایت‌های ایجادکننده پرریزی^[۷]

مایت‌های مختلفی روی پرها یا شاهپرهای ماکیان، بوقلمون، کبوتر وگنجشک زندگی می‌کنند و حضور و فعالیت این مایت‌ها موجب از دست دادن همه یا بعضی ازپرهای بدن میزبان می‌شود. مایت‌های پر هرکدام به میزبان خاصی تمایل دارند. مایت‌هایی مانند کنمیدوکوپتس گالینه موجب ریزش پرهای میزبان می‌شوند. ازدست دادن پرها به لاغری وشاید به حساس شدن میزبان نسبت به سایر بیماریها منجر می‌گردد.

۲-۱-۸- مایت‌های زیر پوستی^[۸]

این مایت درزیرپوست ماکیان، بوقلمون، کبوتر وغاز ندولهای زرد رنگ ۱تا ۵ میلی متری ایجاد می‌کنند. بیماری‌زایی این مایت‌ها شدید نیست و جراحات ایجادشده ممکن است موجب ضبط لاشه طیور درکشتارگاه شود.

۲-۲- انگل‌های داخلی

انگل‌های داخلی شامل تک یاخته‌ها و کرم‌های انگلی هستند.

کرم‌ها متداول‌ترین انگل‌های داخلی طیورند و سبب کندی رشد، ضعف، لاغری، کاهش تولید تخم مرغ (در دوره تخم گذاری) و مرگ و میر در ماکیان (در هر سنی) می‌شوند.

منابع اصلی آلودگی :

۱- تخم کرم

۲- بستر و خاک آلوده

۳- تماس با مدفوع پرندگان آلوده

۴- دان و آب آلوده

۵- خوردن میزبان‌های واسط مانند مگس، سوسک، حلزون و غیره

۶- انتقال آلودگی از یک سالن به سالن دیگر از راه کفش آلوده و نیز به دلیل بی توجهی در استفاده از تجهیزات آلوده (۶).

۲-۲-۱- کیسه ملتحمه

کرم‌های چشم (Oxyspirura spp =گونه‌های اکسیسپیرورا )

طول این انگلهاتا۲سانتی متر می‌رسد ودر کیسه ملتحمه، اغلب زیرپلک سوم زندگی می‌کنند و موجب تورم بافت ملتحمه، آماس چشم، بیرون زدن پلک سوم وگاهی چسبندگی پلکها می‌شوند. این کرمها، ماکیان، بوقلمون، کبوتر، برخی از پرندگان تفریحی و بسیاری از پرندگان وحشی منبع عفونت برای طیور می‌باشند. گاهی پرنده‌ای که جراحات شدیدی دارد درهنگام معاینه عاری از انگل می‌باشد. سوسکها، برای برخی از گونه‌های کرم‌های چشم، میزبان واسطه هستند (۸).

به نظر می‌رسدپرندگان بومی و وحشی از اهمیت کمی در انتشار این انگل برخوردار باشند (۳۷).

۲-۲-۲- نای

سینگاموس تراکیا^[۹]

این کرم‌ها، نماتود‌های قرمز رنگی هستند که در نای و گاهی در برونش‌های بزرگ زندگی می‌کنند. این انگلها از خون میزبان تغذیه می‌نمایند ودر محل اتصال به نای موجب تورم نای به صورت پراکنده یا کانونی می‌شوند. طول کرمها تا ۲ سانتی متر می‌رسد. هرجفت از این کرمها شامل ۲ جنس نر و ماده اند که حالت چنگال مانند دارند ودائمأ درحال جفت گیری می‌باشند.

ممکن است ماکیان، بوقلمون، قرقاول، طاووس، مرغ شاخدار، جوجه غاز، بلدرچین و بسیاری از پرندگان دیگر به این انگلها مبتلا شوند. نشانه‌های این بیماری شامل : تنفس بادهان باز، تنگی نفس و لرزش سر می‌باشد. پرنده‌هایی که بشدت مبتلا هستند ممکن است خفه شوند. کرمهای خاکی و حلزون‌ها ممکن است به عنوان ناقل یا میزبان‌های کمکی عمل نمایند، ولی سیرتکاملی آن ممکن است به صورت مستقیم هم انجام شود.

۲-۲-۳- مری و چینه دان

– کرمهای چینه دان^[۱۰]

– گونه‌های کاپیلاریا^[۱۱]

این نماتودها چینه دان و مری را مبتلا می‌کنند کوچکترین انگل روده‌ای بوقمون می‌باشد. مخاط را سوراخ کرده و تونلی در آن ایجاد می‌نمایند وموجب التهاب وضخیم شدن مخاط می‌شوند. طول برخی از این کرم‌ها به ۶سانتی متر می‌رسد. این انگلها نازک و نخی شکل بوده، با چشم غیر مسلح بسختی دیده می‌شوند ولی درگسترش‌های تهیه شده ازمخاط، به آسانی دیده می‌شوند. ماکیان، بوقلمون، غاز، اردک، مرغ شاخدار و بسیاری از پرندگان وحشی یا پرندگان تفریحی محبوس، به این انگل حساسند، نشانه‌های بیماری اغلب شامل کم خونی و لاغری است (۸ و ۵).

۲-۲-۴- پیش معده

حداقل سه گونه از نماتودها (دیسفارینکس، تترامرز، سیرنه آ) به عنوان انگل پیش معده طیور وسایرپرندگان محسوب می‌شوند. شکل بالغ این کرمها ۳ تا ۱۸ میلی متر طول داشته، براحتی با چشم غیرمسلح دیده می‌شود. اکثر گونه‌ها تونلی درمخاط ایجاد کرده، برخی به طور عمقی در داخل غدد نفوذ می‌کنند. جراحات شامل زخم مخاط همراه با خونریزی، نکروز وتورم مخاط می‌باشد، که درنتیجه گاهی سبب مسدود شدن مجرا می‌گردد. نشانه‌ها متغیر وگاهی شامل اسهال، لاغری و کم خونی می‌باشند. ماکیان، بوقلمون، کبوتر، مرغ شاخدار، بلدرچین، اردک، باقرقره و قرقاول به این انگل حساسند. مرگ و میر بالا درکبوترها وبا قرقره‌های آلوده به دیسفارینکس ناسوتا اتفاق افتاده است. ملخ، سوسک و دو نوع ساس (سوباگ و پیل باگ) برای یک یاچند گونه از این کرمها، میزبان واسط می‌باشند.

۲-۲-۵- سنگدان

کرم‌های سنگدان

حداقل دوجنس از انگلها، (کیلوسپیرورا، آمیدوستوموم) سنگدان را مبتلا می‌کنند. انگلهای بالغ حدود ۱ سانتی متر طول دارند و طول آنها به ۴سانتی مترهم می‌رسد. اکثر اینها زیر پوشش سنگدان زندگی می‌کنند، ممکن است سنگدان دچار زخم و نکروز شده یا قسمتهایی از آن کنده شود. ممکن است دیواره عضلانی سنگدان حالت کیسه‌ای پیدا کند یا پاره شود. ماکیان، بوقلمون، اردک، غاز، بلدرچین و باقرقره به این انگل حساسند. ملخ، سوسک، شپشک میزبان‌های واسطه یک یا چندگونه از این کرمها می‌باشند.

۲-۲-۶- روده باریک

کرم‌های گرد^[۱۲] (گونه آسکاریدیا)^[۱۳]

گونه‌های بسیاری از آسکاریسها در روده باریک پرندگان شناسایی شده اند. اکثر آسکاریسها تنها یک گونه از پرندگان را مبتلا می‌کنند. این کرمها ، بویژه در پرندگان جوان، تورم روده ایجاد می‌کنند. نشانه‌های عفونت معمولأ شامل اسهال وکاهش وزن می‌باشد. پرندگانی که اغلب آلوده می‌شوند شامل : ماکیان، بوقلمون، بلدرچین (همه به آسکاریدیاگالی حساسند)،کبوتر ومرغ شاخدار می‌باشند. اگرچه تخم آسکاریس به وسیله ملخها و کرم‌های خاکی انتقال می‌یابند و ماکیان را آلوده می‌نمایند، ولی چرخه زندگی آنها معمولأ مستقیم است.

گونه‌های کاپیلاریا^[۱۴]

این کرمها مخاط روده پرندگان را مبتلا می‌کنند. بسیاری از کاپیلاریاها میزبان اختصاصی ندارند. اینها در مخاط روده باریک ویا روده کور زندگی می‌کنند. طول کرم‌های بالغ این گروه از ۶ تا ۲۵ میلی متر متغیر است، این کرمها بسیار نازک هستند. بهترین راه تشخیص این کرمها، استفاده از میکروسکوپ می‌باشد و معمولأ می‌توان آنهارا در گسترشهای تهیه شده از مخاط پرندگان مبتلا پیدا کرد. این کرمها با شدتهای مختلف موجب تورم روده می‌شوند. نشانه‌ها شامل اسهال، لاغری و احتمالأ مرگ می‌باشد. پرندگانی که معمولأ به این کرمها مبتلا می‌شوند عبارتند از : ماکیان،بوقلمون، کبوتر، مرغ شاخدار، اردک، غاز، قرقاول و بلدرچین. بعضی از کاپیلاریاها دارای میزبان واسط (کرم خاکی) و بعضی دیگر داری مسیر تکامل مستقیم هستند.

کرم‌های پهن^[۱۵]

جنس و گونه‌های زیادی از کرم‌های پهن وجود دارند که طیور و سایر پرندگان را مبتلا می‌کنند. بسیاری از این گونه‌ها میزبان اختصاصی ندارند. اکثر این کرمها به آسانی باچشم قابل مشاهده‌اند، درحالی که تعدادی از آنها کوچکند و به آسانی دیده نمی‌شوند. اکثر کرم‌های پهن به وسیله یک میزبان واسطه بی مهره (حشرات، خرچنگها، کرم‌های خاکی، حلزونها، زالوها )انتقال می‌یابند و با کنترل میزبانهای واسطه می‌توان آنها را کنترل کرد. کرمهای پهن، پرنده را از غذا بی بهره می‌کنند و ممکن است در محل اتصال به روده جراحت ایجاد نمایند. بیماری‌زایی آنها نامعلوم و احتمالأ متغیر می‌باشد و گاهی از میزانی که تصور می‌شود هم پایین تر است. کرم‌های پهن به ندرت در طیور مشکل ایجاد می‌کنند، مگر در پرندگانی که دارای چرای آزادند یا گله‌های کوچک خانگی، که در آنها میزبانهای واسطه حضور دارند. سوسک‌هایی که در بستر زندگی می‌کنند و مگسهای خانگی می‌توانند برای طیوری که به طور متراکم و محبوس پرورش می‌یابند به عنوان میزبان واسطه عمل نمایند.

۲-۲-۷- روده کور

هتراکیس گالیناروم در روده کور بسیاری ازطیور وسایر پرندگان زندگی می‌کند. این انگل به خوبی شناخته شده است زیرا ممکن است تخم آن حاوی تک یاخته (هسیتوموناس مله آگریدیس) عامل بیماری سرسیاه باشد. طول این کرم به ۵/۱ سانتی متر می‌رسد وبه آسانی قابل مشاهده می‌باشد واکثرأ در انتهای روده کور فراوان است. کرم موجب تورم روده کور می‌شود و ممکن است در دیواره روده کور ندول‌های کوچکی تشکیل دهد. پرندگان حساس شامل : ماکیان، بوقلمون، مرغ شاخدار، بلدرچین، اردک، قرقاول و غاز می‌باشند. چرخه زندگی انگل مستقیم بوده ونیازی به میزبان واسط ندارد. پس از خروج تخم‌ها همراه با مدفوع، در عرض ۲هفته یا کمتر به لارو عفونت‌زا تبدیل می‌شوند این تخم‌های عفونت‌زا ممکن است توسط پرندگان و با کرم‌های خاکی که بعدأ مورد تغذیه پرندگان قرار می‌گیرند، خورده شوند. پس از آن رویان‌های تخم‌ها در قسمت فوقانی دستگاه گوارش از تخم خارج شده و در عرض ۲۴ ساعت به سکوم که محل بلوغ آنهاست مهاجرت می‌کنند (۸ و ۳).

۲-۲-۸- پوست

کالیریکلوم فابا^[۱۶]

یک ترماتود نیمه کروی است،که طول آن به ۵/۵ میلی متر می‌رسد. این کرم درون کیستهایی در پوست طیور و بسیاری از پرندگان وحشی زندگی می‌کند. کیستهای پوستی حدود ۴ تا ۴ میلی متر قطر داشته، معمولأ حاوی دو کرم می‌باشند و اغلب در ناحیه مخرج دیده می‌شوند. چرخه زندگی آن ناشناخته است. این جراحات نشانه‌های زیادی ایجاد نمی‌کنند ولی ممکن است به کاهش کیفیت لاشه در کشتارگاه منجر گردد.

۲-۳- بیماری‌های انگلی طیور

۲-۳-۱- کوکسیدیوز

تعریف

کوکسیدیوز طیور از بیماری‌های تک یاخته‌ای طیور در تمام نقاط دنیا است. که باعث ایجاد التهاب روده می‌شود و کارائی پرندگان را کاهش می‌دهد.

تاریخچه

کوکسیدیوز از سالها پیش به عنوان یکی از بیماری‌های مهم طیور، بویژه ماکیان شناخته شده است. بسیاری از اطلاعات اساسی در مورد کوکسیدیوز در دهه‌ های ۱۹۳۰ و۱۹۴۰ حاصل شد وهنوز هم تحقیقات مهمی در این زمینه انجام می‌گیرد. همزمان با توسعه صنعت طیور در سراسر دنیا، گله‌های بزرگتری از پرندگان در محوطه‌های محدود تری پرورش یافتند، که این وضعیت سبب افزایش شیوع کوکسیدیوز گردید. کسب دانش بیشتر درباره کوکسیدیا و تولید داروهای ضدکوکسیدیایی موثر، پیشگیری از خسارات زیادی را که قبلأ رایج بوده، ممکن ساخته است. امروزه کوکسیدیوز در اغلب واحدهای بزرگ پرورش طیور به خوبی کنترل می‌شود، ولی در جاهایی که معیارهای کنترل بیماری به کارگرفته نمی‌شود به صورت بیماری مهمی باقی می‌ماند (۸).

سبب شناسی

کوکسیدیوز در ماکیان و بوقلمون به وسیله گونه‌هایی از ایمریا ایجاد می‌شود. گونه‌های متعددی از آیمریا هادر ماکیان و بوقلمون وجود دارند ولی همه آنها بیماری‌زایی شدیدی ندارند. کوکسیدیاها دارای میزبان‌های اختصاصی می‌باشند، از این رو بین گونه‌های مختلف طیور انتقال نمی‌یابند (۵).

هفت گونه آیمریا عبارتنداز : آیمریا ادنوئیدس، آیمریا مله اگریدیس، آیمریا گالوپاوونیس،آیمریا مله اگریمیتیس، آیمریا دیسپرسا، آیمراینکوآ و آیمریا سابروتوندا. غالبأ ۳گونه اول در بوقلمون بیماری‌زا هستند (۳).

چندین گونه در مزارع بوقلمونهای تجاری در سراسرایالات متحده آمریکایافت شده است (۱۴).

انتقال

عامل بیماری‌زا برخلاف سایر ارگانیسم‌ها از پرنده‌ای به پرنده دیگر منتقل نمی‌شود. پرندگان با خوردن اووسیت‌های هاگ دار شده که با مدفوع پرندگان بیماری دفع می‌گردند و بستر، آب و غذا را آلوده می‌کنند مبتلا می‌شوند (۳).

نشانه‌های بالینی

نشانه‌های بیماری در ماکیان برحسب گونه‌های مختلف کوکسیدیا متفاوت است. گونه‌هایی که بیماری‌زایی کمی دارند، یافاقد نشانه اند یا نشانه‌های کمی ایجاد می‌کنند. گونه‌هایی که بیماریزایی بیشتری دارند، اغلب موجب اسهال می‌گردند که ممکن است موکوئیدی یاخونی باشد. غالبأ به همراه اسهال ، دهیدراتاسیون به وجود می‌آید. متعاقب اسهال و دهیدراتاسیون، بزودی ژولیدگی پرها، کم خونی ، بی حالی، ضعف،جمع کردن سرو گردن به طرف بدن و خواب آلودگی بروز می‌کند.

کوکسیدیوز در مرغ‌های تخم گذار معمولأ با کاهش تولید تخم مرغ مشخص می‌گردد. در صورت استقرار کامل عفونت، ممکن است از دست دادن رنگدانه‌های پوست نیز مشاهده شود. آلودگی پرندگان در حال رشد بویژه جوجه‌های گوشتی باعث می‌شود که رشد مناسب آنها سریعأ متوقف شود. میزان واگیری و مرگ و میر در ماکیان بسیار متغیر است ولی ممکن است هر دو بسیار بالا باشند. کوکسیدیوز در بوقلمون نیز شبیه این بیماری در ماکیان است اما اسهال بندرت خون آلود می‌شود و ابتلای شدید بوقلمون‌های جوان در سنین ۸ هفتگی به بالا بندرت اتفاق می‌افتد (۸).

جراحات

به منظور تشخیص ضایعات کوکسیدیوز می‌توان آنها را بر حسب ابتلای ثلث قدامی، میانی و خلفی روده‌ها تقسیم بندی نمود. نوع و محل جراحات ایجاد شده در روده و بیماری‌زایی انگل بدین ترتیب است :

ثلث قدامی

آیمریا آسرولینا : موجب تورم روده در ثلث قدامی روده‌ها می‌شود. در موارد شدید ممکن است جراحات به قسمت‌های پایین تر روده هم گسترش یابند. تورم روده ممکن است خفیف تا شدید باشد و گاهی منجر به ضخیم شدن مخاط می‌گردد. خطوط (پلاک های) عرضی سفید تا خاکستری اغلب در مخاط مشاهده می‌گردند ولی اگر به هم متصل شوند، ممکن است قابل تشخیص نباشند. در گسترش‌های تهیه شده از مخاط، اووسیت‌ها دارای اندازه متوسط و به شکل تخم مرغ می‌باشند. این نوع کوکسیدیوز در پرندگان مسن تر شایع است. آیمریا آسرولینا بیماری‌زایی نسیتأ شدیدی دارد. حضور گونه‌های مختلف آیمریا، معمولأ تشخیص را دشوار می کند.

ثلث میانی

آیمریا نکاتریکس : سبب تورم شدید روده در ثلث میانی، ودر موارد شدید در سرتاسر روده می‌شود. تورم روده اغلب با پرخونی، خونریزی، نکروز و مدفوع خون آلود مشخص می‌گردد. ثلث میانی روده اغلب به طور مشخصی متسع، ملتهب و ضخیم می‌گردد. کانون‌های سفید تا زرد (شیزونت‌های بسیار بزرگ) وخونریزی‌های پتشی ممکن است در سطح سروزی روده‌ای که باز نشده، مشاهده شوند. اووسیت‌ها فقط در روده کور تشکیل می‌گردند و تعداد آنها زیاد نیست، علاوه بر این، ممکن است پیش از حضور اووسیت‌ها در مدفوع، پرندگان بمیرند.

آیمریا نکاتریس بیماری‌زایی شدیدی دارد و اغلب موجب مرگ و میر بالایی می‌شود.

آیمریا ماکزیما : تورم ملایم تا شدیدی را درثلث میانی روده‌ها ایجاد می‌کند که گاهی با ضخیم شدن دیواره روده و اتساع مشخص آن همراه می‌باشد. محتویات ممکن است خون آلود باشد. اووسیت‌ها بسیار بزرگ واغلب به رنگ طلایی می‌باشند. آیمریا ماکزیما بیماری‌زایی متوسط تا شدیدی دارد.

ثلث خلفی

آیمریابرونتی : در ثلث خلفی روده‌ها (انتهای روده باریک، رکتوم و قسمت ابتدایی روده کور) تورم ایجاد می‌کند. ممکن است توده فیبرینی یا فیبرینی نکروتیکی از بقایای سلولی، مخاط مبتلا را بپوشاند یا توده پنیری شکلی در روده کور و رکتوم ایجاد نماید. اووسیت‌های بزرگ هستند وهرکدام دارای یک گرانول قطبی می‌باشند. آیمریا برونتی بیماری‌زایی نسبتأ شدیدی دارد.

آیمریا تنلا : موجب تورم مشخص روده کور وگاهی ابتلای نواحی دیگر روده می‌شود. غالبأ در ابتدا خون در روده کور و مدفوع ظاهر می‌شود. بعدأ ممکن است توده‌ای پنیری در روده کور یافت شود. شیزونت‌های بزرگی در روده کور وجود دارند. آیمریا تنلا بیماری‌زایی شدیدی دارد و در جوجه‌های جوان مرگ ومیر بالایی ایجاد می‌کند.

۲-۳-۲- کریپتوسپوریدیوز

کریپتوسپوریدیوز نوعی بیماری تک یاخته‌ای است که در پرندگان با ایجاد بیماری حاد یا مزمن در دستگاه‌های تنفس وگوارش مشخص می‌گردد. البته بعضی از عفونتهای کریپتوسپوریدیایی نشانه خاصی ندارند. این ارگانیسم دارای یک چرخه زندگی کوکسیدیایی می‌باشد که در لبه پرزهای کوچک سلول‌های اپی تلیال کامل می‌گردد.

وقوع بیماری

عفونت با کریپتو سپوریدیوم در ماکیان، بوقلمون، بلدرچین، قرقاول، طاووس، طوطی وپرندگان آبزی رخ می‌دهد. انسان و سایر گونه‌های پستانداران، خزندگان، دوزیستان وماهیها نیز ممکن است با این تک یاخته آلوده شوند. در میزبان‌هایی که ایمنی آنها تضعیف شده، کرپتوسپوریدیوز ممکن است بیماری شدید و مهلکی ایجاد نماید، ولی تضعیف ایمنی، لازمه ایجاد عفونت یا بیماری نیست.

دوگونه معتبر از کریپتوسپوریدیوم در بوقلمونها یافت شده است که شامل C.meleagridis و C.baileyi (36).

تاریخچه

۱- Tyzzer در سال ۱۹۰۷ اولین بار آلودگی موش آزمایشگاهی با کریپتوسپوریدیوم را توصیف نمود. بعدأ او دو گونه از کریپتوسپوریدیومهای آلوده کننده موش را براساس محل اختصاصی و مرفولوژی ارگانیسم مشخص نمود :کریپتوسپوریدیوم موریس (مخاط معده) وکریپتوسپوریدیوم پارووم (روده کوچک) (۴۰).

۲- همچنین Tyzzer اولین کسی بود که درسال ۱۹۲۹، آلودگی با کریپتوسپوریدیوم را در روده کور ماکیان شرح و گزارش داد، ولی هیچ نشانه‌ای ازبیماری توجه او را جلب نکرد. اولین گزارش از واگیری و مرگ و میر ناشی از کریپتوسپوریدیوم در پرندگان در سال ۱۹۵۵ و مربوط به ابتلای قسمتهای انتهایی روده باریک بوقلمونها بود. اولین گزارش کریپتوسپوریدیوز تنفسی در گونه‌های مختلف پرندگان، شامل بوقلمون نیز بود (۸،۱۸) و چندین گزارش کریپتوسپوریدیوز تنفسی شدید در بوقلمونهای تجاری نیز وجود دارد (۱۶،۳۵،۳۹).

سبب شناسی

۱- براساس جایگاه ویژه بافتی ومورفولوژی ارگانیسم دو گونه کریپتوسپوریدیوم در پرندگان مشخص شده اند : کریپتوسپوریدیوم مله آگریدیس که در شرایط طبیعی تنها روده باریک را مبتلا می‌کند و کریپتوسپوریدیوم بایلئی که دستگاه گوارش (بخصوص بورس فابرسیوس و کلوآک) وگاهی دستگاه تنفسی را مبتلا می کند.

۲- مشاهدات درمانگاهی و مطالعات تجربی بیانگر آن است که هیچ یک از گونه‌های کریپتوسپوریدیوم پرندگان، پستانداران از جمله انسان را آلوده نمی‌سازد، بنابراین از نظر بهداشت عمومی، هیچ خطر شناخته شده‌ای ندارند. گونه‌های کریپتوسپوریدیوم پستانداران گاهی بیماری مشترک بین انسان و دام ایجاد می‌کنند و در این مورد انتقال بیماری از حیوان به انسان به خوبی ثابت شده است.

همه گیر شناسی

کریپتوسپوریدیوم، کوکسیدیوم کوچکی است که در موقعیت داخل سلولی ولی خارج سیتوپلاسمی، درست در غشای لبه مژه دار سلولهای اپی تلیال میزبان تکثیر می‌یابد. اووسیت‌ها پس از ایجاد وارد محیط خارج سلولی می‌شوند، و زمانی که در مدفوع یا ترشحات قسمت فوقانی دستگاه تنفس دفع می‌شوند، عفونت‌زا هستند.

نشانه‌های بالینی

۱- نشانه‌های بالینی کریپتوسپوریدیوز مختص این بیماری نیست ومعمولأ عوامل بیماری‌زای دیگری نیز این نشانه‌ها را ایجاد می‌کنند. ابتلای روده باریک باعث اسهال می‌شود که ممکن است در بوقلمونهای جوان، بلدرچین وطوطی سانان مهلک باشد. در بلدرچین‌های جوان ممکن است مرگ و میر تا ۹۵ درصد افزایش یابد. ممکن است عفونت‌های گوارشی درجوجه‌های گوشتی باعث کاهش رنگدانه‌های لاشه گردد.

۲- نشانه‌های کریپتوسپوریدیوز تنفسی متناسب بامحل عفونت می‌باشد. ترشح از چشم، بینی، تورم سینوسها، سرفه، تنگی نفس، نفس نفس زدن، عطسه و صداهای تنفسی وجود دارد. ممکن است عفونت‌های عمقی ریه و کیسه‌های هوایی اتفاق افتاده، سبب مرگ و میر شود. عفونت همزمان با سایر عوامل بیماری‌زای تنفسی متداول می‌باشد (۸،۳۵،۳۹).

جراحات

۱- کریپتوسپوریدیوز روده باریک باعث اتساع روده همراه با تجمع محتویات آبکی در آن می‌شود. روده کور نیز ممکن است منبسط ودارای محتویات آبکی و کف آلود باشد. جراحات بافت شناسی شامل کوتاه شدن خملها همراه با نکروز و از بین رفتن سلولهای روده‌ای در ناحیه رأس خمل و حضور تعداد زیادی ارگانیسم در لبه مژه دار اپی تلیوم مخاطی می‌باشد. ارگانیسم‌ها همچنین در مخاط تونسیل‌های روده کور و درمخاط بورس فابرسیوس و کلو آک یافت می‌شوند. ممکن است اپی تلیوم مخاط بورس، هیپرپلاستیک و حاوی تعدادی هتروفیل باشد.

۲- کریپتوسپوریدیوز تنفسی باعث ایجاد اکسودای موکوسی خاکستری یا سفیدی بر روی سطوح مخاطی مبتلا در ملتحمه، سینوس‌ها، بوقک‌های بینی، نای، برونش‌ها و کیسه‌های هوایی می‌شود. در بوقلمون ممکن است حجم سینوسهای تحت حدقه‌ای به طور مشخصی افزایش یابد. عفونتهای ریوی ممکن است سفت شدن ریه‌ها و ایجاد رنگ خاکستری در آنها گردد.

تشخیص

۱- در بیشتر موارد، کریپتوسپوریدیوز را می‌توان با انجام آزمایش‌های بافت شناسی بر روی نمونه‌های بیوپسی شده با بافتهای جمع آوری شده در کالبدگشایی تشخیص داد. دررنگ آمیزی با هماتوکسیلین _ائوزین، این ارگانیسم بازوفیلیک بوده، ۲ تا ۴ میکرون قطر دارند و با لبه‌های مژه دار مخاط ارتباط نزدیکی دارند.

۲- از نظر سیتولوژی می‌توان جهت تأیید تشخیص استفاده نمود. گسترشهای تماسی سطوح مخاطی را می‌توان به وسیله یک میکروسکوپ فازکنتراست یا فاز کنتراست متعارض مورد آزمایش قرار داد. همچنین می‌توان این گسترشها را بعد از خشک شدن در هوا، با رنگ کربن فوشین قرمز یا گیمسا رنگ آمیزی کرد.در رنگ آمیزی با گیمسا ممکن است لازم باشد که آنها را از مخمرها متمایز نمود.

۳- برای مشخص نمودن اووسیت در نمونه‌های مدفوع، از تکنیک‌های شناورسازی در محلول‌های Sather’s sucrose، سولفات روی (۳۳ درصد تا اشباع) و کلرید سدیم (۳۶ درصد تا اشباع) استفاده می‌شود.

اووسیت‌ها ۴ میکرون قطر دارند ودارای دیواره سلولی ضخیم ، یک جسم باقی مانده برجسته و اجسام متراکم کروی کوچکتر و اسپوروزوئیت‌های هلالی می‌باشند.

۴- عوامل بیماری‌زای رایج دستگاه تنفس که با کریپتوسپوریدیوز تنفسی همراه بوده‌اند، شامل اشریشیا کلی، پاستورلا مولتوسیدا، ویروس بیماری نیوکاسل، آدنو ویروس‌ها، ویروس برونشیت عفونی و رئوویروسها می‌باشند.

۵- بسیاری از طیور گوشتی مبتلا به کریپتوسپوریدیوز بورس، به بیماری گامبورو نیز مبتلا بوده اند ولی این حالت برای بیماری‌زا بودن آن لازم نیست. در سایر پرندگان نیز ممکن است، بیماری‌های سالمونلوز، کاندیدیازیس، هپاتیت ویروسی بوقلمون، عفونت‌های رئو ویروسی روده‌ها و سایر انگلها با بیماری کریپتوسپوریدیوز همراه شوند.

۲-۳-۳- هگزامیتیازیس

تعریف

هگزامیتیازیس از بیماری‌های تک یاخته‌ای بوقلمونهای جوان، اردک‌ها، کبوتر، طاووس و بسیاری از پرندگان تفریحی می‌باشد که با تورم نزله‌ای روده و اسهال آبکی یا کف آلود مشخص می‌گردد.

وقوع بیماری

هگزامیتیازیس معمولأ در بوقلمونهای جوان در سن ۱ تا ۹ هفتگی و بخصوص در پرندگانی که در دوره‌های بعد نیز با همان امکانات پرورش داده می‌شوند

دول واسکوکان(۱۹۹۵) در تحقیق خود تحت عنوان مدل شناختی تأثیر مذهب بر سلامتی به این نتیجه رسیدند که باورهای مذهبی از طریق افزایش احساس کنترل،غنی سازی خودوخوش بینی،باعث ایجادشادی می شود.
جمع بندی:
مطالعات تاریخی گواه آن است که، دین به عنوان یک واقعیت موجود در جهان هستی از بدو خلقت انسان مطرح بوده است. مردم همواره برای نیل به به کمال از آن استفاده می کرده اند. قرآن کریم، بحث های مفصلی بر روی پرورش صحیح انسان داشته و بر روی بهداشت روانی بحث می کند . امروزه روان شناسان دریافته اند ، که دعا و نماز و داشتن ایمان محکم؛ تشویش، نگرانی و یأس را برطرف میسازد. به طور کلی نظریه پردازان دیگری وجود دارند که راه رسیدن به شادکامی و خوشبختی روان شناختی را در پرتو توجه به ارزش ها و هدف های معنوی، نیاز های بنیادین، معنا دار بودن و هدفمندی زندگی، عشق و علایق دینی و الهی میدانند. پیشینه ی تحقیقات نشان می دهد که تحقیقات زیادی راجع به شادی و همچنین در زمینه ی دین و مذهب انجام گرفته است، اما بحث ما در این پژوهش دانشجویان است که افرادی فرهیخته و جوان هستند در این رابطه بهره گیری از نظرات روان شناسان، جامعه شناسان، محققین علوم دینی و تاریخ شناسان امری ضروری برای شناخت مبانی و ضرورت های شادی در جوانان است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

فصل سوم:
روش تحقیق

• • روش تحقیق

• • روش و ابزار گرد آوری اطلاعات

• • روایی و پایایی ابزار

• • روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

• • جامعه و نمونه آماری

• • روش نمونه گیری

روش تحقیق:
در این پژوهش با توجه به موضوع، ماهیت وهدف تحقیق، روش مطالعه از نوع همبستگی می باشد، در این مطالعه روابط متغیر ها به صورت همزمان مورد بررسی قرار می گیرد، بدون این که هیچ کدام دستکاری یا کنترل شوند (هومن،۱۳۸۷).
روش وابزار گرد آوری اطلاعات:
یکی از مهمترین اقدامات پژوهشگر انتخاب ابزار جمع آوری داده ها می باشد، با توجه به موضوع وروش مورد استفاده در این پژوهش، ازپرسش نامه به عنوان ابزار جمع آوری اطلاعات استفاده شده است. پرسشنامه یکی از ابزار های رایج و معتبر است که در تحقیقات همبستگی برای کسب داده های تحقیق مورد استفاده قرار می گیرد وشامل مجموعه ای از (سؤال) است که به تناسب گویه های مورد نظر تنظیم شده و پاسخ دهنده با ملاحظه ی آنها پاسخ های لازم را ارائه می دهد. واین پاسخ ها داده های مورد نیاز پژوهشگر را تشکیل می دهد. درپژوهش حاضر، از پرسشنامه ی شادمانی مونش که حاوی ۲۴ سؤال است استفاده شده است. که دراین پرسشنامه با توجه به تعداد سؤالات آزمون و میزان نمره ی متعلق به هر سؤال، هر پاسخگویی می توانست حداکثر نمره ی خام ۲۴ را به دست آورد، هرچه نمره خام کسب شده بالاتر باشد،نشان می دهد شادی در او بیشتر است. و پرسشنامه ی دیگری که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته، پرسشنامه ی هویت دینی است. این پرسشنامه مشتمل بر۳۱ سؤال است و با توجه به سؤالات تحقیق تنظیم گردیده است. زیربنای نظری این پرسشنامه براساس مطالعات انجام گرفته در زمینه ی هویت دینی و همچنین مقیاس های دینی است که در قالب پرسشنامه در ایران تدوین شده، که به تهیه ی این پرسشنامه کمک کرده اند.
روایی وپایایی ابزار:
۱–پرسشنامه هویت دینی: روایی پرسشنامه به این سؤال اشاره می کند که آیا این ابزار، صفت یا آن ویژگی را که برای سنجیدن آن تدوین شده است می سنجد یا خیر(هومن، ۱۳۸۶، ص۳۵۹). برای سنجش روایی محتوایی این پرسشنامه و بررسی این مسئله که آیا این پرسشنامه ارتباط هویت دینی با شادمانی را می سنجد، پس از تهیهی ماده ها و فرم های تجربی مقیاس، ابتدا پرسشنامه در اختیار چندین تن از متخصصان در رشته های علوم تربیتی، روان شناسی، علوم و معارف اسلامی قرار گرفت وبا مقیاس لیکرت نظر سنجی شد و بر اساس نتایج این نظر سنجی اصلاحات صورت گرفت و پس از ارزیابی و اعمال نظرات متخصصان پرسشنامهی ۳۱ سؤالی تکثیر گردید. این پرسشنامه شامل سه مؤلفهی ۱- اعتقادات دینی، ۲-عواطف و احساسات دینی و۳- انجام رفتارهای دینی است، که گویه های۹-۱ پرسشنامهی هویت دینی مربوط به مؤلفهی اعتقادات دینی، گویه های ۲۰-۱۰ مربوط به مؤلفهی عواطف و احساسات دینی و گویه های ۳۱-۲۱ پرسشنامهی هویت دینی مربوط به مؤلفهی انجام رفتارهای دینی است. زیربنای نظری این پرسشنامه براساس مطالعات انجام گرفته در زمینه ی هویت دینی و همچنین مقیاس های دینی است که در قالب پرسشنامه هایی نظیر موارد ذیل، در ایران تدوین شده است، می باشد که به تهیه ی این پرسشنامه کمک کرده اند که عبارتند از: ۱-مقیاس اندازه گیری اعتقادات ونگرش مذهبی دانشجویان (خدایاری فرد و همکاران (۱۳۷۸).۲-مقیاس جهت گیری مذهبی با تکیه بر اسلام آذربایجانی (۱۳۸۲). ۳-مقیاس خود سنجی التزام عملی به معتقدات اسلامی نویدی(۱۳۷۶). ۴-پرسشنامه ی هویت دینی رحیمی نژاد(۱۳۷۴). ۵-آزمون معبد گلزاری(۱۳۸۳). ۶- پرسشنامه ی معصومه غفوری کله(۱۳۸۴) می باشد. و در نهایت روایی صوری و محتوایی گویه های پرسشنامه مورد تأیید اساتید قرار گرفت.
برای برآورد پایایی پرسشنامه نیز از روش آلفای کرونباخ و محاسبه ی همسانی درونی استفاده شد. بدین منظور ابتدا این پرسشنامه بر روی ۳۰ دانشجو اجرا شد و مقدار آن ۸۹۷ /۰ محاسبه گردید، نمرات برای هریک از زیر مقیاس ها از ۱ تا ۵ در تغییر می باشد، به طوری که در پرسشنامه ی هویت دینی؛ به گزینه ی کاملاً موافقم ارزش عددی ۵ ، موافقم ۴، نظری ندارم۳، مخالفم ۲ و کاملاً مخالفم ۱، داده شد.
۲- پرسشنامه ی شادمانی: مقیاس مونش^[۴۵] به منظور اندازه گیری شادمانی طرح شده است. با در نظر گرفتن دیدگاه های مختلف درباره ی سلامت روان شناختی و مقیاس های متنوعی که برای اندازه گیری آن ساخته شده اند، کوزما^[۴۶] و استونز^[۴۷](۲۰۰۰) آزمونی را ساختند که بیشتر بر مقدار و شدت احساسات مثبت و منفی تأکید می کند. هر کدام از این احساسات دو بعد کوتاه مدت و بلند مدت را در بر می گیرد. ماده های مربوط به بعد کوتاه مدت(۱۰ ماده) نشان دهنده ی جنبه ی حالتی( مثبت و منفی) و ماده های مربوط به بعد بلند مدت(۱۴) ماده مربوط به به بعد رگه ای( مثبت و منفی) است. هر کدام از جنبه های مثبت و منفی حالتی دارای ۵ سؤال و هر کدام از جنبه های مثبت و منفی رگه ای این مقیاس دارای ۷ سؤال است. روی هم رفته این مقیاس ۲۴ عبارت دارد.
سؤالات این مقیاس به صورت ۳ درجه ای( بلی=۲)، (نظری ندارم =۱) و(خیر=۰) نمره گذاری می شوند. هر کدام از جنبه های مثبت و منفی حالتی با داشتن ۵ سؤال، نمره ای از ۰ تا۱۰ و هر کدام از جنبه های مثبت و منفی رگه ای با داشتن ۷سؤال، نمره ای از ۰ تا ۱۴ خواهند داشت. نمره ی کلی مقیاس با توجه به جنبه های مثبت و منفی حالتی و رگه ای و با فرمول خاصی محاسبه می شود.
پایایی این آزمون با بهره گرفتن از روش باز آزمایی بعد از ۱۸ ماه برابر با ۷۰% گزارش شده است( کوزما و استونز، به نقل از باباپور و همکاران، ۱۳۸۲). در تحقیق باباپور و همکاران، ۱۳۸۲ همسانی درونی آزمون برابر با ۷۱/۰ به دست آمده است.
پژوهش هایی که به منظور بررسی روایی پیش بین مقیاس شادکامی مونش انجام شده است که این آزمون با ۷۶/۰ دقت می تواند بین افراد بهنجار و سایکوتیک تمایز قائل شود، همچنین مشاهده شده است که این آزمون با۷۶/۰ دقت می تواند افراد افسرده را از افراد سالم افتراق دهد. به علاوه همبستگی این آزمون با دیگر مقیاس های سلامت روان از جمله درجه بندی شادکامی یودگس^[۴۸] (۵۰/۰) نشان دهنده ی روایی همگرای این آزمون است.
روش تجریه وتحلیل اطلاعات:
برای انجام این تحقیق وبه منظور جمع آوری داده های طبقه بندی، سازماندهی، استخراج، توصیف وتجزیه وتحلیل داده ها از تکنیک های آمار توصیفی وهمچنین برای تحلیل داده ها از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شده است. بعد از جمع آوری پاسخ های آزمودنی ها (پرسشنامه ها)، به هریک از گزینه ها ی پرسشنامه ارزش عددی داده شده است.
آمار توصیفی: به منظور بدست آوردن فراوانی ها، درصدها، میانگین ها وانحراف استانداردها وتنظیم جداول از آمار توصیفی استفاده گردیده است.
جامعه و نمونه ی پژوهش:
جامعه ی آماری این پژوهش شامل کلیه ی دانشجویان کارشناسی پیوسته و ناپیوسته ی دانشکده های ادبیات و علوم انسانی، برق، کامپیوتر، معماری-هنر و شهرسازی دانشگاه آزاداسلامی شهرستان نجف آباد است که در سال تحصیلی ۹۰-۱۳۸۹ مشغول به تحصیل بودند، که تعداد آن ها ۹۷۹۷ نفربود. ازاین جامعه ی آماری با توجه به تعداد دختران و پسران و بر اساس فرمول مورگان ۳۷۰ نفر دانشجو انتخاب شدند . ازآن جایی که تعداد دانشجویان دختر ۵۱۶۲ نفر و تعداد دانشجویان پسر ۴۶۳۵ نفر می باشد با روش نمونه گیری طبقه ای نسبی ۱۹۶ نفر دختر و ۱۷۴ نفر پسر شاغل به تحصیل در ۴ دانشکده برق، علوم انسانی، کامپیوتر، معماری – هنر وشهر سازی به عنوان گروه نمونه انتخاب شدند.
جدول(۱-۳) توزیع فراوانی گروه نمونه بر اساس جنسیت

جنسیت

فراوانی

درصد

مرد

۱۷۶

۴۷%

زن

۱۹۴

۵۳%

است :

زهجرت شده پنج هشتاد بار

که گفتم من این نامه شهریار

پس،از این مورد نیز سال ۳۲۹ =(۷۱-۴۰۰) تائید می شود .
حال می توان این پرسش را مطرح کرد که کودکی را ،که در سال ۳۲۹ زاده شد و بعدها به نام فردوسی شهرت یافت و جهان از نام او پر آوازده شد ،چه نام نهادند .پاسخ به درستی دانسته نیست . شاید «حسن » یا «منصور» ؟نام پدرش را به درستی نمی دانیم . آنانکه نامش را «حسن» نوشته اند ،نام پدرش را «اسحاق » یا علی گفته اند و آنکه نامش «منصور» گفته نام پدرش را «حسن» نوشته است . اما کنیه او را همه جا «ابوالقاسم » نوشته اند .
۴-۱-۶ خانواده فردوسی :
از روزگار کودکی او چیزی نمی دانیم . نظامی عروضی ،نویسنده ای که حدود یک قرن و نیم بعد از فردوسی می زیسته ،او را از دهقانان طوس قلمداد کرده است . از گفته همین نظامی و از راه آگاهیهای که از احوال دهقانان آن روزگار داریم و نیز اشاره هایی که در شعر خود فردوسی هست ،می توانیم دور نمایی از از زندگی او را به دست آوریم .
نخست ببینیم در آن روزگاران به چه کسانی دهقانان می گفته اند ؟واژه «دهقان » تاریخچه پیچیده ای دارد و نه تنها در طول قرنها ،بلکه در همان روزگار فردوسی نیز به معنیهای گوناگونی اطلاق می شده است .در روزگار پیش از اسلام ،رئیس طبقه کشاورزان را «دهقان » می گفته اند. ولی در دوران اسلامی به بزرگان ایران دهقان گفته اند . گاهی پادشاه یک ناحیه کوچک هم دهقان نامیده می شده است .در روزگار فردوسی بیشتر اعیان و اشراف خراسان را دهقانان تشکیل
می داده اند . اغلب اینان دارای چند یا یک روستا یا لااقل دارای زمین و آب کشاورزی بوده اند. فردوسی جایی واژه دهقان را به معنی کسی که برتر از کشاورز است و جایی دیگر به معنی کسی که به دست خود کشت می کند به کار برده است . در بعضی از مآخذ نوشته اند:دهقانان با
جامه های خود از مردم عادی ممتاز بودند ؛کمر بندزرین بر زمین می بستند و در قلعه ها زندگی
می کردند: دهقانان با آداب و رسوم و سنتها و به داستانهای باستانی ایران علاقه می ورزیدند. بسیار از سنتها و داستانهای کهن ایرانی را این گروه نگهداری کرده و به آیندگان سپرده اند .چنانکه فردوسی برخی از داستانهای شاهنامه را از قول دهقان نقل می کند :

زگفتار دهقان یکی باستان

بپیوندم از گفته باستان

حال می توان دور نمای زندگی خانواده فردوسی را چنین ترسیم کرد . پدر فردوسی از دهقانان و دارای ثروت و رفاه بوده است . روستای باژ از آن او بوده یا در آن ده زمینهای کشاورزی و باغها و ستور و دام داشته است . با خانواده اش درقلعه ای در نزدیکی ده یا در خانه ای که از خانه های روستایی ممتاز بوده زندگی می کرده است . به تربیت فرزند علاقه داشته ،او را به مکتب فرستاده ،یا برای او معلم به خانه آورده بوده است . چنین بر می آید که فردوسی مدتی از روزگار کودکی و جوانی را در تحصیل دانش گذرانده بوده ،چه علاوه بر تاریخ و ادب فارسی ،از ادبیات عرب و علوم دینی نیز آگاهیهایی داشته است . گذشته از این ،چنانکه رسم آن روزگاران بوده سواری و تیر اندازی و شاید برخی از داستانهای کهن ایرانی را ،شاید از راه تفنن ،به نظم
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

می کشیده است . در روزگار جوانی همسری گزیده بوده ،و چنانکه از سر آغاز داستان بیژن و میژه بر می آید ،همسرش با سواد و هنرمند بوده ،چنگ می نواخته و زبان پهلوی می دانسته و از روی کتابهای پهلوی همین داستان بیژن و منیژه را برای فردوسی می خوانده است تا او را به نظم درآورد.

مرا گفت کز من سخن بشنوی
بگفتم بیار ای بت مهر چهر
زتو گشت طبع من آراسته
چنان چون زتو بشنوم در به در
به شعر آرم و هم پذیرم سپاس
بخواند آن بت مهربان داستان
به گفتار شعرم کنون گوش دار

به شعر ار ازاین دفتر پهلوی
بخوان داستان و بیفزای مهر
ایا مهربانان سرو پیراسته
به شعر آورم داستان سر به سر
ایا مهربان یار نیکی شناس
زدفتر نوشته گه باستان
خرد یاد دار و به دل هوش دار

۴-۱-۷ مرگ :
تاریخ در گذشت فردوسی را ۴۱۱ نوشته اند . در این هنگام فردوسی ۸۲سال داشته است .
آخرین اشاره ای که به سن خود می کند ،آنجاست که از ۸۰سالگی خود سخن به میان آورده :

۱) روش آبیاری ۲) تناوب آبیاری و ۳) مقدار آب به کار رفته در هر بار آبیاری
اتلاف آب از خاک:
آبی که مورد مصرف خاک قرار میگیرد چه از طریق آبیاری و چه از طریق بارندگی ممکن است به چهار طریق هدر رود:
– رواناب از سطح
– تبخیر از خاک سطحی
– نفوذ به اعماق پایینتر محیط ریشه
– تعرق توسط گیاهان
زمانی که گیاهان بزرگتر بوده و سایبان وسیع تری دارند، تعرق آن‌ها بیشتر است، و در عین حال بر روی سطح وسیعتری از خاک سایه میافکنند و از ‌‌این رو تبخیر از سطح خاک کمتر از تعرق گیاه بوده و آب کمتری از سطح خاک هدر میرود.
افزایش نفوذ:
دو رویکرد کلی برای افزایش نفوذ وجود دارد:

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱) بهبود ساختمان خاک ۲) اجرای مدیریت خاک
۱) بهبود ساختمان خاک:
الف) خاکورزی: خاکورزی مناسب، شرایط فیزیکی خاک را بهبود بخشیده و منجر به بهسازی ساختار کلی خاک میشود. برای خاکورزی عمیق، زیرشکنی از شخم زنی عمقی ارزانتر است اما شخمزنی عمقی هم سرعت نفوذ و هم عمق رسوخ آب را به طور عمده افزایش میدهد.
ب) اصلاح شیمیایی: چنانچه خاک ساختار خوبی نداشته باشد آنچنان که خاک‌های قلیایی ‌‌اینگونهاند کاربرد گچ میتواند کمک بزرگی باشد.
۲) اجرای مدیریت خاک:
الف) کاربرد مواد ارگانیک (آلی)، کود سبز و گیاه پوششی:
مواد ارگانیک (آلی) افزوده شده بر آبگیری خاک‌ها اثر گذاشته، شدت نفوذ را به طور قابل توجهی افزایش میدهد. کود سبز و گیاه پوششی آبگیری را در لوم آبرفتی زیاد میکند.
ب) توالی کشت: توالی کشت به حداقل خاکورزی نیاز دارد، در نتیجه ساختار خاک بهبود پیدا کرده و آبگیری افزایش مییابد.
نگهداری آب در خاک‌های گوناگون:
همه خاک‌ها از نظر ترکیباتشان بر اساس مقدار شن، سیلت، یا رسی که دارند، متفاوتند. از‌‌ این رو هر یک از آنها باید به طور مجزا بکار روند.
به طور کلی، خاک‌های رسی سرعت نفوذ کمتری دارند که مقدار آن کمتر از ۲۵/۰ سانتی متر در هر ساعت است. در حالیکه خاک شنی می تواند نفوذی بیشتر از ۵/۷ سانتیمتر داشته باشد. در خاک رس با سرعت نفوذ نهایی کمتر تنها به یک شیب بهینه‌ی اندک در حدود ۱ سانتیمتر در ۱۰۰ متر و ۴۵۰ متر طول نوار، نیاز است، در حالیکه در خاک‌های سبک، شیب میتواند به بزرگی ۱۰ سانتیمتر در ۱۰۰ متر و تنها ۹۰ متر طول نوار، باشد. شیب تعیین شده اجازه میدهد تا حرکت سطحی آب در نسبتی که با حرکت عمودی یا سرعت نفوذ خاک مناسب است،‌ صورت گیرد.
۲۵%
۲۵%
۲۵%
۲۵%
۲۰%
۴۰%
۳۰%
۱۰%
۱۰%
۱۲۰ سانتیمتر
۶۰ سانتیمتر
۳۰ سانتیمتر
۹۰ سانتیمتر
شکل ۱-۱۰- الگوی مصرف آب آبآب
به طور کلی، رس در حدود ۵/۷ سانتیمتر آب را در هر ۳۰ سانتیمتر محیط ریشه نگه میدارد، که ‌‌این مقدار یعنی ۸/۱ سانتیمتر آب در ۴ سانتیمتر عمق محیط ریشه از سطح خاک، زمانی که ۱۵ سانتیمتر آب مصرف شده است یعنی رطوبت خاک تا ۵۰٪ “ظرفیت مزرعه” افت کرده و فوراً باید آبیاری انجام شود.
برای هر نوع خاک و نیازهای آبی آن، کل آب مورد نیاز برای یک نوار عرضی ۵/۷ متری از زمین در طول ماکزیمم، از خاک‌های رسی تا شنی بسیار متغیر است. یک خاک رس با سطح نواری کمی بیش از ۴/۰ هکتار به دبی جریان ۲۴۳/۰ متر مکعب در ثانیه نیاز دارد تا بتواند یک آبیاری ۱۰ سانتیمتری ‌‌ایجاد کند.
در مورد خاک شنی با ۰۷۵/۰ هکتار با دبی جریان ۳ مترمکعب در ثانیه معادل همان مقدار آبیاری را به صورت یکنواخت میتوان‌‌ایجاد کرد. زمان آبیاری بستگی به مدت مورد نیاز برای تخلیه‌ی ۵۰ درصد رطوبت موجود در محیط ریشه دارد.
تیپ خاک، میزان آب مورد نیاز برای تأمین رطوبت خاک از ۵۰٪ تا ظرفیت مزرعه را تعیین میکند. آب در ظرفیت مزرعه‌ی بیشتر از ۱۰۰٪ در لایه‌های زیرین خاک فرو رفته و میتواند سطح آب زیرزمینی را بالا ببرد. در حین آبیاری اولیه، کشاورز باید بداند که:
– چه زمانی آبیاری کند
– چه مقدار آب مصرف کند
– چه زمانی آبیاری را متوقف کند
جدول زیر مقایسه‌ی آبیاری را با توجه به انواع خاک نشان میدهد.
جدول ۱-۲۲-آب مورد نیاز و تناوب آبیاری با توجه به خاک

نوع خاک

سرعت متوسط نفوذ (سانتیمتر در هکتار)

شیب بهینه نوار (سانتیمتر در هر ۳۰متر)

ماکزیمم طول نوار (متر)

ظرفیت ذخیره‌ی رطوبت در محیط ریشه (سانتیمتر در هر ۲/۱ متر عمق)

آب مورد نیاز در ۵۰٪ظرفیت مزرعه (ساتنیمتر)

زمان مورد نیاز (ساعت)

جدول2-5- فرایند تغییر در توانمندسازی…………………………………………………………………………………………………………33
جدول2-6- فهرست شاخص­هاي بهره­وري مديران…………………………………………………………………………………………….63
جدول2-7- عوامل موثر بر بهره­وری…………………………………………………………………………………………………………………69
جدول4-1 وضعیت جمعیت­شناختی نمونه…………………………………………………………………………………………………………..85
جدول4-2. یافته­های توصیفی خرده مقیاس­های تحقیق……………………………………………………………………………………..86
جدول4-3 آزمون کولموگروف اسمیرنوف تک نمونه ­ای………………………………………………………………………………………..87
جدول4-4- آزمون همبستگی پیرسون برای فرضیه اول……………………………………………………………………………………..88
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

جدول4-5-آزمون همبستگی پیرسون برای فرضیه دوم………………………………………………………………………………………89
جدول4- 6-آزمون همبستگی پیرسون برای فرضیه سوم…………………………………………………………………………………….89
جدول4- 7- آزمون همبستگی پیرسون برای فرضیه چهارم…………………………………………………………………………………90
جدول4- 8- آزمون همبستگی پیرسون برای فرضیه پنجم……………………………………………………………………………………91
جدول4-9- نتایج رگرسیون عوامل توانمندسازی بر بهره­وری منابع انسانی………………………………………………………92
جدول4-10- ضرایب استاندارد، غیراستاندارد و آمارهt متغییرهای وارد شده در معادله رگرسیون……………………….93
فهرست شکل­ها:
شکل2-1-فرایند توانمندسازی……………………………………………………………………………………………………………………..33
شکل2-2- مدل توانمندسازی مک­لاگان و نل ……………………………………………………………………………………………….43
شکل2-3- مدل توانمندسازی گائو…………………………………………………………………………………………………………………44
شکل2-4- مراحل مدیریت بهره­وری………………………………………………………………………………………………………………58
شکل2-5- مدل پروكوپنكو……………………………………………………………………………………………………………………………60
شكل 2-6- مدل يكپارچه عوامل بهره‌وري…………………………………………………………………………………………………….. 61
شكل 2-7- مدل سوتر مايستر………………………………………………………………………………………………………………………62
شکل2-8- مدل مفهومی عوامل موثر بر بهره­وری نیروی انسانی……………………………………………………………………….69
فصل اول
کلیات پژوهش
مقدمه
دوره کنونی حیات بشری با تحولات و دگرگونی­های شگفت­انگیزی همراه است. سازمان­ها برای رویاروئی با این تحولات عظیم باید آماده شوند. منظور از این آمادگی، آمادگی فناوری و تجهیزاتی نیست، بلکه آنها باید کارکنان، یعنی سرمایه اصلی و ارزشمند سازمان را آماده سازند. سازمان­ها برای ماندن در عرصه رقابت باید به منابع انسانی که ثروت واقعی یک سازمان را تشکیل می­دهد، توجه بیشتری داشته باشند چرا که توجه به این منبع می ­تواند کلید دستیابی به موفقیت سازمان­ها باشد. هرسازمانی با منابع انسانی ایجاد و بدون آن هیچ سازمانی قادر به ادامه حیات نخواهد بود. بنابراین شناخت انگیزه­ ها، نیازها، تمایلات و عوامل رضایت و عدم رضایت کارکنان و همچنین توانمندسازی آنها نه­تنها لازم است بلکه جهت اتخاذ سیاست­های صحیح، راهبردهای مناسب و برنامه ­های موثر، ضروری می­باشد(حسن­زاده، 1389). انسان در همه قرون و اعصار با مشکلی به نام محدودیت منابع و امکانات روبه­رو بوده است. با توجه به افزایش روزافزون جمعیت جهان و محدود بودن منابع، حتی برای کشورهای پیشرفته صنعتی، استفاده بهینه از امکانات موجود راهی برتر به منظور افزایش رفاه جامعه بشری تلقی می­ شود. در واقع کوشش­های انسان همواره معطوف بر آن بوده که حداکثر نتیجه را با کمترین امکانات و عوامل موجود به دست آورد این تمایل را می­توان دستیابی به بهره­وری نامید(امامی میبدی، 1379). موضوع بهره­وری و ارتقای آن به عنوان یک معیار اقتصادی صرف مطرح نیست و با کلیه شئونات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی یک جامعه در ارتباط است(موسی­زاده و امیراسماعیلی،1389).
بهره­وری، یک فرهنگ و نگرش به کار و زندگی است و بهبود آن منشأ اصلی توسعه به شمار می ­آید. متداول­ترین مفهوم بهره­وری، بهره­وری عامل کار است. انسان مهم­ترین و موثرترین عامل تولید است، زیرا چنانچه انسان­ها نتوانند از ابزارها و تجهیزات پیشرفته و فناوری استفاده مطلوب نمایند، عملا پیشرفت فناوری فاقد کارایی لازم خواهد بود. افزایش مداوم تولید و پایداری آن، در گرو ارتقا و رشد بهره­وری نیروی کار و تحول فناورانه است(صباحی، دهقان و شهنازی، 1389). ازآنجا که افزایش و رشد بهره­وری یکی از اساسی­ترین راه­های دستیابی به تولید بیشتر و به دنبال آن تامین رفاه و بهزیستی افراد در جوامع است، شناخت عوامل موثر بر افزایش بهره­وری از آرمان­های اصلی محققان و پژوهشگران در این زمینه بوده و هست(اعتمادی، 1379). مدیران سازمان­ها به مقوله بهره­وری و عوامل موثر بر آن، در بخش­های تولید و خدمات توجه ویژه­ای دارند بسیاری معتقدند معیار بهره­وری در بخش خدمات بیش از آنکه به فناوری و سایر عوامل بستگی داشته باشد به منابع انسانی و عواملی که برآن تاثیر می­گذارند، بستگی دارد(آلثین و بهرنز^[1]، 2005). از عوامل مهم بقا و حیات سازمان­ها، منابع انسانی کیفی و توانمند است. به عبارت دیگر اهمیت منابع انسانی به مراتب از فناوری جدید، منابع مالی و مادی بیشتر است. تفاوت اصلی سازمان­ها را باید در دانایی و نادانی آن دانست. نقش منابع انسانی کارآمد، توانا و دانا در تحقق اهداف سازمانی، امری غیر قابل انکار می­باشد(نکویی­مقدم و ملایی­فرد، 1388).
سازمان­ها، باید در محیطی کاملا رقابتی با تحولات زیاد و شگفت­آور اداره شوند. در این زمینه سازمان­هایی موفق­ترند که حاضر به خطر کردن بوده، تصمیم ­گیری را به پایین­ترین سطح سازمانی ممکن ارجاع دهند. این عمل برمبنای قدرت بخشیدن به فرد بنا شده است( قوچانی، حیدری و یزدانی،1391). در این راستا، سازمان­ها به گونه ­ای طراحی شده ­اند تا از انرژی و توانایی افراد برای انجام کار و تحقق هدف­های خود استفاده کنند(گازولی و پارک^[2]، 2010) از آنجایی که مدیران بیشترین وقت خود را صرف شناسایی محیط خارجی و داخلی سازمان می­ کنند، می­بایست سایر وظایف روزمره را بر عهده کارکنان بگذارند. کارکنان زمانی می­توانند به خوبی از عهده وظایف محوله برآیند که از مهارت، دانش و توانایی لازم برخوردار بوده و اهداف سازمان را به خوبی بشناسند. ابزاری که در این زمینه به مدیران کمک موثری می­ کند، فرایند توانمندسازی است(آقایار، 1385). توانمندسازی یکی از مفاهیمی است که در راستای بالندگی منابع انسانی مطرح گردیده است و استفاده از آن به عنوان شیوه­ نوین ایجاد انگیزش به یکی از داغترین مباحث مدیریت مبدل شده است. وجود تغییرات سریع، پیشرفت­های ­تکنولوژیک و رقابت­های آشکار و پنهان در دنیا، اهمیت و ضرورت توانمندسازی را بیش از پیش آشکار ساخته است(هشنوا، رجینا، آلمپی و فرانکو^[3]، 2006).
توانمندسازی روان­شناختی منابع انسانی، به عنوان یک رویکرد نوین انگیزش درونی شغل، به معنی آزاد کردن نیروهای درونی کارکنان و فراهم کردن بسترها و به وجود آوردن فرصت­ها برای شکوفایی استعدادها، توانایی­ها و شایستگی­های افراد است. توانمندسازی روان­شناختی با تغییر در باورها، افکار و طرز تلقی­های کارکنان شروع می­ شود. بدین معنی که آنها باید به این باور برسند که توانایی و شایستگی لازم را برای انجام وظایف، به طور موفقیت­آمیز داشته و احساس کنند توانایی تاثیرگذاری و کنترل بر نتایج شغلی را دارند؛ احساس کنند که اهداف شغلی معنادار و ارزشمند را دنبال می­ کنند و باور داشته باشند که با آنها صادقانه و منصفانه رفتار می­ شود(عبداللهی و نوه­ابراهیم، 1385). امروزه توانمندسازی روان­شناختی کارکنان به عنوان استراتژی افزایش عملکرد و تامین بقای سازمان باید به عنوان مهم­ترین مساله سازمان در نظرگرفته ­شود. در این شرایط بسیاری از سازمان­ها، راه­حل را اجرای برنامه ­های توانمندسازی تشخیص داده و کوشش کرده ­اند با به کارگیری این گونه برنامه­ ها بر احساس کارکنان با بهره گرفتن از توانمندسازی افراد، بر موانع درونی و بیرونی چیره شوند و زمینه مساعد را برای پرورش کارکنان توانمند فراهم سازند(تیمورنژاد و صریحی،1389). با توجه به موارد فوق و با عنایت به اینکه منابع انسانی کارآمد و توانمند مهم­ترین عامل رسیدن به بهره­وری است، برنامه­ ریزی در راستای توانمند کردن کارکنان برای رسیدن به بهره­وری جز برنامه ­های راهبردی محسوب می­ شود و برنامه­ ریزی در این زمینه از اهمیت بالایی برخوردار است.
بیان مسله
تغییر شرایط سازمان­ها منجر به تغییر در نگرش آنها به منابع انسانی شده است. در این شرایط کارکنان سازمان، به عنوان سرمایه ­های سازمان به گردانندگان اصلی جریان کار و شرکای سازمان تبدیل شده ­اند. بنابراین داشتن مهارت­ های رهبری برای مدیران کافی نیست و کارکنان نیز به روش­های خودراهبردی نیازمندند(چووآ و لینگر^[4]، 2006)برای دستیابی به این ویژگی­ها سازمان باید مهم­ترین منبع و عامل رقابتی خود، یعنی منابع انسانی را توانمند کند(ارگنلی، آری و متین^[5]، 2007).
مهم­ترین عامل بهره­وری در سازمان و در نهایت کل جامعه، منابع انسانی است. سیستم توسعه منابع انسانی در هر سازمانی باید راه­های جدیدی را برای اصلاح و ارتقای مدیریت نیروی کار، که تاثیر مثبتی برعملکرد و بهره­وری کارکنان دارد به وجود آورد)چن، لیو و لی^[6]، 2003). درعصر حاضرسازمان­ها در محیطی قرار گرفته­اند که با شتاب غیر قابل تصوری در حال تغیر و تحول هستند. در این شرایط عدم اطمینان، چنانچه توانمندی­های روان­شناختی همه اعضای سازمان­ تقویت نگردد، قدرت تحمل، رقابت و انطباق با تغییرات کاهش یافته، سازمان به سوی عدم­ بهره­وری و فرسودگی پیش خواهد رفت. از این رو توانمندسازی کارکنان ایجاب می­ کند که همواره به عنوان یکی از کلیدهای مدیریت منابع انسانی مورد توجه سازمان­ها قرار گیرد(نادری، رجایی­پور و جمشیدیان، 1388).
بی گمان رشد جوامع در گرو رشد بهره­وری آنان است. پایین بودن سطح بهره­وری که از ویژگی­های غالب کشورهای کمتر توسعه یافته است، ناشی از عوامل مختلف تاثیرگذار بر بهره­وری است که تعدادی از این عوامل خارج از کنترل این جوامع و پاره­ای قابل کنترل هستند. از این­رو امروزه بیشتر کشورهای جهان در پی دست­آوردن پیشرفت­هایی در زمینه بهره­وری هستند(الماسی، رستمی و فتاحی، 1394).
منابع انسانی مهم­ترین و با ارزش­ترین دارایی­ هایی است که هر سازمان در اختیار دارد. موثرترین راه به دست آوردن مزیت رقابتی در شرایط فعلی، کارآمدترکردن کارکنان سازمان­ها است(میرسپاسی، 1385). می­توان اذعان نمود که بدون افراد کارامد دست­یابی به اهداف سازمانی غیرممکن می­باشد. منابع انسانی نقش اساسی در رشد، پویایی، بالندگی یا شکست و نابودی سازمان­ها دارد(شپیرا و زمک^[7]، 2014). اطلاع مدیران منابع انسانی از توانمندسازی به عنوان ابزاری برای افزایش رضایت­مندی کارکنان، اهمیت حیاتی داشته و بهره­وری و اثربخشی بیشتری را سبب می­ شود(استاورو کاستی^[8]، 2005).
برخلاف بیشتر پژوهشگران که سازمان­های خصوصی را مورد مطالعه قرار داده­اند و در توانمندسازی کارکنان بر انگیزش فردی تاکید کرده ­اند(توانمندسازی روان­شناختی) پژوهشگران در بخش دولتی بر ساختارها و اقدامات بوروکراسی تمرکز داشته اند و نقش مهم رویکرد انگیزشی(روان­شناختی) توانمندسازی را نادیده گرفته­اند. که ممکن است این عدم توجه به بعد انگیزشی و روان­شناختی در بخش دولتی توانایی ما را برای توسعه توانمندسازی محدود کند. علاوه بر آنچه گفته شد در شرایط موجود، کارکنان بر این باور نیستند که وظایف مهم و ارزشمندی را انجام می­ دهند آنها احساس می­ کنند که نمی ­توانند به طور موفقیت­آمیزی از مهارت­ های حرفه­ای خود استفاده نمایند و در باور خود بر پیامدها و تحقق اهداف سازمانی موثر نیستند(واعظی، 1392). در راستای کمک به سازمان­ها در مقابله با چالش­ها و تغییرات سریع امروزی، کمک­های تکنولوژیکی زیادی به همراه تالیف کتاب­های فراوانی صورت گرفته که به سازمان­ها آموزش می­ دهند چگونه استانداردها و خط­مشی­هایی را تهیه کنند، اما به مسائل هیجانی، انگیزشی و دلگرمی کارکنان نمی­پردازند(فرگوسن^[9]، 2008).
برای کمک به سازمان­ها و کارکنان این مطالعه بر این مفروضه استوار است که سازمان­ها کمتر به رفاه انسان و فرآیندهای روانی کارکنان اهمیت می­ دهند و بیشتر نگاه ابزاری به بهره ­برداری از کارکنان دارند. با توجه به اهمیت بالای مسائلی که مطرح شد، تلاش برای توانمندسازی روان­شناختی کارکنان، ارتقاء بهره­وری منابع انسانی و استفاده بهینه از منابع انسانی از برنامه ­های حیاتی سازمان­ها محسوب می­گردند. این تحقیق در نظر دارد عوامل روان­شناختی توانمندسازی کارکنان و ارتباط آنها با بهره­وری منابع انسانی را بررسی کند. دغدغه اصلی محقق این است که نشان دهد چه ارتباطی بین عوامل روان­شناختی توانمندسازی (احساس معنی­داری، احساس شایستگی، احساس خودتصمیم گیری و احساس تاثیر) با بهره­وری منابع انسانی در میان کارکنان بخش اعتبارات شعب بانک ملی مشهد وجود دارد و میزان این ارتباط چگونه است؟ تا با پاسخ به این پرسش پیشنهاد­هایی برای توانمندساز کردن کارکنان برای افزایش بهره­وری منابع انسانی ارائه نماید.
اهمیت و ضرورت پژوهش
اهمیت بهره­وری و لزوم بررسی آن با توجه به گسترش سطح رقابت، پیچیدگی تکنولوژی، تنوع سلیقه­ها، کمبود منابع و سرعت تبادل اطلاعات برکسی پوشیده نیست. بهره­وری واژه­ای است که در سطح کلان و در سطح خرد قابل بررسی بوده و در طیفی از بهره­وری جهانی تا بهره­وری فردی قرار می­گیرد. علیرغم این اهمیت و گسترش، مفهوم بهره­وری برای بسیاری از مدیران واژه روشن و مشخصی نیست غالبا آن را به دیدگاه ذهنی خود محدود می­ کنند(محمدی، 1390).
بهبود بهره­وری و کیفیت در عصر حاضر به یک جنبش و حرکت ملی تبدیل شده است. بهره­وری مفهومی است جامع و کلی که افزایش آن به عنوان یک ضرورت جهت ارتقای سطح زندگی، رفاه بیشتر، آرامش و آسایش انسان­ها که هدف اساسی برای همه کشورهای جهان محسوب می­ شود، لازم است(ابطحی و کاظمی،1380).
با توجه به اینکه منابع انسانی مهم­ترین منبع برای پیشرفت و ترقی سازمان­ها تلقی شد، مطالعه مولفه­های توانمندسازی روان­شناختی کارکنان، به منظور فهم فرایند توانمندسازی و بالا بردن ظرفیت سازمان­ها جهت تواناسازی ضروری است. دیدگاه ­ها و تفکرات کارکنان در اتخاذ تصمیمات اداره و سازمان، همچنین در همکاری، مشارکت و رضایت شغلی آنها تاثیرگذار است. بنابراین تبیین ابعاد توانمندسازی روان­شناختی و بهره­وری منابع انسانی، از جنبه نظری به دلیل اینکه به شناخت هر چه بهتر این مفاهیم می­انجامد؛ از اهمیت خاصی برخوردار است. پژوهش­ها نشانگر آن است که سازمان­ها از انجام فرایند توانمندسازی منافعی کسب می­ کنند. افزایش رضایت شغلی اعضا، بهبود کیفیت زندگی کاری، بهبود کیفیت کالا و خدمات، افزایش بهره­وری سازمانی، افزایش خلاقیت، آمادگی رقابت و جلب اعتماد اعضای سازمان از جمله این منافع هستند(باون و لالر، اسپریتزر، 1995 ، به نقل از خالوندی، 1385). استفاده از این مفاهیم در حوزه کاربردی با توجه به نیاز کشور به طور عام و سازمان­ها به طور خاص به ارتقای سطح بهره­وری عوامل انسانی؛ می ­تواند تاییدی بر ضرورت این موضوع باشد.
توانمندسازی منابع انسانی دو فایده مهم برای سازمان دارد: اولاً کارکنان توانمند، انگیزه­مندتر و متعهدترند و حداکثر توان خود را برای رفع چالش­ها به کار می­گیرند؛ دوماً از بروز بعضی از چالش­ها پیشگیری می­نمایند زیرا بسیاری از چالش­های مدیریت منابع انسانی ریشه در ناتوانایی کارکنان دارند. از دیگر سو، سازمان­ها را مجبور به جهت­گیری راهبردی توانمندسازی كاركنان می­ کند(هاشمی و پورامین، 1390).
آنچه ضرورت انجام این پژوهش را الزامی می­ کند خلا توجه به نیاز کارکنان جهت ارتقا و تقویت خودپنداره آنها نسبت به نقش شغلشان و توانمندکردن روانی آنها برای رسیدن به بهره­وری است. در واقع نتایج پژوهش چارچوبی را فراهم می­ کند که سازمان­ها می­توانند در دوره­ های ضمن خدمت کارکنان از آن استفاده نمایند و به سیستم باور کارکنان به عنوان یک هدف عمده توجه کنند. در این شرایط پیامدهای فوق­العاده مطلوب عبارت است از توانمندسازی و آماده ­سازی روانی کارکنان برای انجام اقدامات موثر که بهره­ گیری از رویدادهای پیش ­بینی نشده را در پی دارد سازمان­ها باید از پادش­های بیرونی با اعمال کنترل و همچنین استفاده تنبیهی از ارزیابی عملکرد اجتناب کنند در عوض مدیران اجرایی بایستی کارکنان را برای مسولیت­پذیری وظایف شغلی و بهره­وری بیشتر از توانایی بالقوه آنها در راستای اهداف سازمانی، ریسک­پذیری و نترسیدن از نوآوری، یادگیری از اشتباهات و… برانگیزند.
هدف پژوهش
هدف پژوهش حاضر تعیین رابطه توانمندسازی روان­شناختی و بهره­وری منابع انسانی بخش اعتبارات شعب بانک ملی مشهد است. بنابراین نقش چهار مولفه توانمندسازی روان­شناختی(معناداری، شایستگی، خودتصمیم­گیری و تاثیر) در ارتباط با بهره وری منابع انسانی شعب بانک ملی مشهد مود مطالعه و بررسی قرار گرفت.
فرضیه ­های پژوهش: