۲-۱-۱- مقدمه
در این فصل ابتدا تعریفی از بازارهای مالی، فرایند تصمیم گیری در بازار سرمایه و فرایند تحلیل شبکه ای ارائه شده؛ سپس در مورد کارکردها ، سوابق و پیشینه تحقیق، تعاریف مورد نظر، اصول و سایر اطلاعات مورد نظر به بحث و بررسی جامع پرداخته خواهد شد.همچنین در مورد مبحث فازی و روش مورد عمل در این پژوهش نیز به بحث و بررسی پرداخته می شود.
۲- ۱- ۲- بازارمالی
با تقسیم کل سیستم اقتصاد یک کشور به دو بخش واقعی و مالی، بخش مالی را می‌توان به عنوان زیرمجموعه‌ای از نظام اقتصادی تعریف کرد که در آن وجوه، اعتبارات و سرمایه در چارچوب قوانین و مقررات مشخص از طرف پس‌انداز کنندگان و صاحبان پول و سرمایه به طرف متقاضیان، جریان می‌یابد.
بازارهای مالی نیز بازارهایی هستند که در آنها داراییهای مالی مبادله می شوند. داراییهای مالی داراییهایی مثل سهام و اوراق قرضه هستند که ارزش آنها به ارزش تولیدات وخدمات ارائه شده توسط شرکتهای منتشر کننده آنها وابسته است. تفاوت داراییهای مالی با داراییهای واقعی در این است که داراییهای واقعی ماهیت فیزیکی دارند مانند اتومبیل، املاک و مستغلات، و وسایل منزل.
یکی از راه های سرمایه گذاری خرید داراییهای مالی است. مزیت خرید داراییهای مالی نسبت به خرید داراییهای واقعی از دیدگاه اقتصادی این است که اولا دارایی واقعی کالای مصرفی است نه وسیله پس انداز و سرمایه گذاری. دوم اینکه خرید داراییهای واقعی و بلااستفاده نگه داشتن آنها به امید گرانتر شدن در آینده به معنای بلااستفاده نگه داشتن منابع کشور است و ارزش افزوده ای ایجاد نمی کند. مگر آنگه از آن استفاده شود. مثل اینکه شخصی اتومبیل و یا خانه‌ای بخرد و آن را اجاره دهد. چند نوع از داراییهای مالی عبارتند از: سپرده های سرمایه گذاری در بانکها، طرح های بازنشستگی که توسط صندوقهای بازنشستگی ارائه می شود، انواع بیمه نامه های شرکتهای بیمه و در نهایت اوراق بهادار قابل داد و ستد در بورس اوراق بهادار که توسط کارگزاران خرید و فروش می شود.
در اقتصاد، بازار مالی به مکانیزمی اطلاق می شود که امکان خرید و فروش سهام ، کالا یا هر محصول قابل تبادلی را برای مشارکت کنندگان با هزینه ای پایین فراهم می آورد. بازارهای مالی چند صده اخیر رشد قابل توجهی داشته و به طور مستمر درحال تکامل و افزایش نقدینگی در جهان است. وظیفه بازارها گردآوری خریداران و فروشندگان علاقه مند به مشارکت در بازار است. در واقع تمامی بازارهای مالی در پی گردآوری سرمایه و برقراری ارتباط بین جویندگان سرمایه (قرض گیرندگان) و دارندگان سرمایه (قرض دهندگان) هستند.

( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

۲-۱-۳-کارکردهای بازار مالی
جذب و تجهیز پس‌اندازها و تخصیص بهینه منابع (انتقال وجوه بین واحدهای اقتصادی)نقش اساسی بخش مالی اقتصاد است. واحدهای اقتصادی به‌طور کلی شامل واحدهای دارای پس‌انداز و واحدهای سرمایه‌گذاری هستند. نقش بازارهای مالی این است که این دو گروه مزبور را به یکدیگر نزدیک کند و راهکاری فراهم نمایند ‌که وجوه از واحدهای دارای مازاد پس‌انداز به واحدهای مواجه با کمبود منابع یا کسری پس‌انداز انتقال یابد. بدیهی است که تأثیر این نقل‌و‌انتقال وجوه فراهم آوردن امکانات سرمایه‌گذاری مولد است. بنابراین ملاحظه می‌شود که در صورت عدم وجود یا ضعف بازارهای مالی، امکان تحقق سرمایه‌گذاری‌های مولد در سطح وسیع وجود نخواهد داشت.
۲-۱-۴- سوابق و پیشینه تحقیق
مطالعات داخلی
سابقه ای در امر رتبه بندی معیارهای سهامداران برای معامله در بورس با بهره گرفتن از روشFANP وجود ندارد ولی در راستای امر رتبه بندی معیارهای خرید وفروش سهام در بورس اوراق بهادار با روش های مختلف تلاشهایی صورت گرفته است.
علی جهانخانی ومهدی مرادی در سال های ۱۳۷۱و۱۳۷۲،تحقیقی به نام«بررسی نحوه تصمیم گیری خریداران سهام عادی در بورس اوراق بهادار تهران»انجام داده اند.انواع تصمیماتی که سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار اتخاذ می کنند،شامل خرید وفروش ونگهداری سهام عادی است.در این تحقیق،این تصمیمات بر اساس توصیه کارگزاران و سهامداران،تبلیغات رسانه های گروهی،بررسی صورتهای مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس وارایه سهام کارخانجات به کارکنان،طبقه بندی وتجزیه وتحلیل شده است.نتیجه اهم این پژوهش این است که سرمایه گذاران بورس اوراق بهادار تهران بیشتر بر اساس توصیه سهامداران و تبلیغات رسانه های گروهی تصمیم گیری می کنند(جهانخانی و مرادی،۱۳۷۶،۸).
غلامرضا اکرمی در سال۱۳۷۴ در پایان نامه تحصیلی خود به نام«بررسی نحوه استفاده از تکنیک های تجزیه وتحلیل صورتهای مالی و نقش آنها در تصمیم گیری سرمایه گذاران»نقش نسبتهای مالی مختلف را در تصمیم گیری سرمایه گذاران مطالعه کرده است.فرضیه اهم این تحقیق به این صورت تعریف شده است:«سرمایه گذاران در تصمیم گیری برای سرمایه گذاری از تکنیک های تجزیه و تحلیل صورتهای مالی استفاده می کنند».نسبت های بررسی شده در این مطالعه عبارتند از:نسبت های سودآوری،نسبت های نقدینگی،نسبت های اهرم مالی(سرمایه گذاری)،نسبت های فعالیت،نسبت های بازار و تحلیل روندها.نتیجه اهم این پژوهش عبارت است از اینکه سرمایه گذاران فقط از نسبت های سودآوری وبازار استفاده می کنند واز سایر تکنیک ها استفاده نمی کنند.محقق در پایان نتیجه گیری کرده است که به طور کلی«سرمایه گذاران در تصمیم گیری برای سرمایه گزاری از تکنیک های تجزیه وتحلیل صورتهای مالی استفاده نمی کنند.»(اکرمی،۱۳۷۵، ۱۲).
مجتبی گودرزی در پایان نامه کارشناسی ارشد خود در دانشگاه شهید بهشتی به راهنمایی دکتر فدایی نژاد و مشاوره دکتر عالم تبریز در سال ۷۷ به بررسی نقش محتوای اطلاعاتی گزارشهای مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بر تصمیم گیری خریداران سهام پرداخت.
نتایج بدست آمده از این تحقیق بیانگر آنست که بطور کلی محتوای اطلاعاتی گزارشهای مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران دارای بار فزاینده اطلاعاتی جهت تصمیم گیری است.البته میزان تاثیر ودرجه اهمیت هر یک از اطلاعات مذکور که به عنوان محتوای اطلاعاتی گزارشهای مالی در نظر گرفته شده است بر تصمیمات خریداران سهام یکسان نبوده بلکه سطوح متفاوتی از میزان تاثیر این اطلاعات در تصمیم گیریها مد نظر می باشد(گودرزی،۱۳۷۷، ۹).
مهدی حامدیان در پایان نامه کارشناسی ارشد خود در دانشگاه شهید بهشتی به راهنمایی دکتر اسدی و مشاوره دکتر عالم تبریز در سال ۷۹ عوامل موثر بر قیمت سهام وتصمیم گیری سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار تهران را مورد بررسی قرار داد ونتایج تجزیه و تحلیل خویش را به شرح زیر خلاصه نمود.
۱-قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران بر اساس عرضه وتقاضا تعیین می شود.
۲-تصمیم گیری سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار تهران متاثر از پیش درآمد هر سهم(EPS) می باشد.
۳-تصمیم گیری سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار تهران متاثر از سود نقدی هر سهم(DPS) می باشد.
۴-تصمیم گیری سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار تهران تحت تاثیر افزایش سرمایه انجام شده توسط شرکتها می باشد.
۵- تصمیم گیری سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار تهران تحت تاثیر نوع مالکیت اکثریت (دولتی،خصوصی،عمومی) می باشد.
۶- تصمیم گیری سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار تهران متاثر از محصولات انحصاری بعضی از شرکتها می باشد.
۷- تصمیم گیری سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار تهران متاثر از توصیه ومشاوره کارگزاران نمی باشد(حامدیان،۱۳۷۹،۱۰).
شهریار فرخ نیا در پایان نامه کارشناسی ارشد خود در دانشگاه مازندران به راهنمایی دکتر احمد پور و مشاوره دکتر یحیی زاده فر در سال ۷۹ نقش اطلاعات مالی در تصمیم گیری سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار تهران را مورد بررسی قرار داد و نتیجه گیری کرد که سرمایه گذاران در بورس تهران در تصمیم گیری نسبت به خرید وفروش و قیمت سهام از الگوی خاصی مبتنی بر روش های علمی و تکنیکی از معاملات استفاده نمی کنند و مهمترین عوامل کم بودن دانش تخصصی-نواقص سیستم اطلاع رسانی بورس و عدم رضایت بازده و ناهماهنگی درآمدهای تضمینی سایر سرمایه گذاریها از جمله بانک واوراق مشارکت وبازار وپیش فروش خودرو،تلفن همراه و غیره…بود که به بازار سهام تاثیر منفی بر تصمیمات سرمایه گذاران می گذارد و از روش های علمی و تجزیه و تحلیل پیروی نمی کنند و بیشتر با توجه به آمار،پیرو نظرات دیگران می باشند(فرخ نیا،۱۳۷۹،۱۲).
امید مختاریان در پایان نامه کارشناسی ارشد خود در دانشگاه تربیت مدرس به راهنمایی دکتر آقایی و مشاوره دکتر اعتمادی در سال ۸۳ به بررسی عوامل موثر بر تصمیم گیری سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار تهران پرداخت و نتایج تحقیق وی نشان داد که اکثریت سرمایه گذاران،علاقه کمی به سفته بازی ومعاملات پر ریسک دارند.در مورد تصمیم گیری برای خرید سهام،معیارهای مالی،از قبیل تقسیم سود وسود هر سهم بسیار مربوط هستند،با اینحال اهمیت آنها کمتر از نوسانات قیمت وروند قیمت سهام در بورس است(آقایی و مختاریان، ۱۳۸۳، ۱۱).
مهدی خوشنود در پایان نامه کارشناسی ارشد خود در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران به راهنمایی دکتر تهرانی و مشاوره دکتر سید جوادین در سال ۸۳ به بررسی شناسایی ورتبه بندی گروه های موثر بر تصمیم گیری سرمایه گذاران فردی ونهادی در بورس اوراق بهادار تهران پرداخت و نتایج حاصل تز تحقیق وی بیانگر این موضوع است که سرمایه گذاران فردی وجزء هنگام تصمیم گیری برای سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار تهران از شایعات واخبار تایید نشده وهمچنین جو بازار وسرمایه گذاران بزرگ نهادی پیروی می نمایند و سرمایه گذاران نهادی هم هنگام تصمیم گیری از تحلیل علمی وبنیادی استفاده کرده وآنرا مرجع تصمیم گیری خود قرار می دهند.
به هر حال نتایج این تحقیق نشان می دهد که سرمایه گذاران نهادی در بازار بورس اوراق بهادار تهران بهتر وعقلایی تر تصمیم گیری می کنند اما بر عکس رفتارهای سرمایه گذاران فردی به دور از منطق تصمیم گیری صحیح وصرفا پیروی از شایعات وجو بازار و سرمایه گذاران بزرگ می باشد(خوشنود، ۱۳۸۳،۱۴).
مهدی خادمی گراشی در پایان نامه کارشناسی ارشد خود در دانشگاه مازندران به راهنمایی دکتریحیی زاده فر و مشاوره دکتر زالی در سال ۸۴ به بررسی عوامل موثر بر تصمیم گیری سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار تهران پرداخت و نتیجه گرفت که تصمیم گیری سهامداران فاقد مدلی از پیش تعیین شده وجهانشمول است،بلکه در هر بازار وبا توجه به ویژگیهای سرمایه گذاران نحوه تصمیم گیری وعوامل موثر بر آن متفاوت است.و همچنین نتایج تحقیق وی نشان داد که عوامل سیاسی،روانی،اقتصادی ومالی داخلی بالاترین تاثیر را به ترتیب بر تصمیم گیری سرمایه گذاران دارند(خادمی گراشی، ۱۳۸۴، ۷).
مهدی دلبری در پایان نامه کارشناسی ارشد خود در دانشگاه اصفهان در سال۸۴ به راهنمایی دکتر ابزری و مشاوره دکتر سامتی کاربرد مدل فرایند تحلیل سلسله مراتبی را در تعیین معیارهای موثر بر انتخاب سهام در بورس اوراق بهادار تهران مورد بررسی قرار داد.
یافته های این تحقیق نشان می دهد که مهمترین معیار از نظر کارشناسان،سود تقسیمی هر سهم بوده و همچنین تجزیه و تحلیل اساسی بر تجزیه و تحلیل فنی برتری دارد.در ضمن،الگوی استفاده شده در این تحقیق دارای سازگاری است(دلبری، ۱۳۸۴، ۱۵).
در خصوص استفاده از AHP فازی نیز میتوان به مقاله ای با عنوان اولویت بندی شاخص های ارزیابی عملکرد نیروی انسانی با بهره گرفتن از Fuzzy AHP اشاره نمود. هدف این مطالعه توصیف روشی به منظور اولویت بندی شاخصهای ارزیابی نیروی انسانی تحت محیط فازی عنوان شده است. بر این اساس با بهره گرفتن از یک متدولوژی مبتنی بر روش تحلیل سلسله مراتبی فازی به اولویت بندی شاخص های ارزیابی عملکرد نیروی انسانی همچون هوش و استعداد، رهبری پشتکار و جدیت در کار، ابتکار و خلاقیت و انعطاف پذیری پرداخته شده است (ثریایی، نوری فر و حیدرزاده،۱۳۸۵،ص۱۴).
سجاد امیریان و عادل آذر در نهمین کنفرانس بین المللی مدیریت مقاله ای با عنوان ارائه مدلی برای رتبه بندی سهم تحت محیط تصمیم گیری چند شاخصه فازی گروهی ارائه نمودند.
در این مقاله یک مدل تصمیم گیری چند شاخصه فازی^[۵] جهت رتبه بندی سهام در بورس اوراق بهادار تهران طراحی شده است.مدل طراحی شده، ترکیبی از دو روش تاپسیس فازی^[۶] و روش پایه فازی^[۷] را جهت رتبه بندی سهام مد نظر قرار داده است.(امیریان و آذر،۱۳۸۹،۴۰).
حسن حاله و محبوبه فراهتی در مقاله ای با عنوان رتبه بندی عوامل موثر و ارائه مدل ریاضی پیش بینی قیمت سهام به بررسی عوامل درونی و بیرونی موثر بر قیمت سهام که از بیشترین ارتباط با یکدیکر برخوردار می باشند پرداختند.که نتایج نشان دهنده خطای کمتر مدل برنامه ریزی خطی در زمان مورد بررسی نسبت به روش ARIMA^[8] می باشد(حاله و فراهتی، ۱۳۹۰،۲۴).
عزت الله اصغری زاده و مهدی نصر اللهی در پژوهشی با عنوان رتبه بندی شرکتها بر اساس معیارهای مدل سرآمدی اقدام به رتبه بندی شرکتهای قطعه ساز خودرو بر اساس سطوح درآمدی کسب شده با بهره گرفتن از روش PROMETHEE نمودند(اصغری زاده و نصر اللهی،۱۳۸۶،۵۹).
فرهاد وفایی و عباس بابایی در مقااله ای با عنوان طراحی مدل تصمیم گیری چند شاخصه فازی گروهی جهت رتبه بندی سهام در بورس اوراق بهادار تهران به بررسی دو روش تاپسیس فازی و روش پایه فازی جهت رتبه بندی سهام پرداختند.
در این تحقیق ۲۱ شرکت از شرکت های موجود در بورس اوراق بهادار تهران مورد بررسی قرار گرفته است که شرکتهای پتروشیمی خارک و پتروشیمی آبادان رتبه های نخستین را به خود اختصاص داده اند.(وفایی و بابایی،۱۳۸۹،۸۹).
دکتر میر غفوری، علیرضا رجبی پور و دکتر داریوش فرید در پژوهشی با عنوان کاربرد فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی در اولویت بندی عوامل موثر بر انتخاب سهام در بورس اوراق بهادار تهران از دیدگاه سهامداران به بررسی ترحیج سرمایه گذاران در انتخاب سهام پرداختند که در نتیجه معیارهای مسئله نقدشوندگی،سهام شناور آزاد،ترکیب سهامداران عمده، سود هر سهم،نسبت P/E، ارزش ذاتی هر سهم،نوع صنعت، انتشار مستمر اطلاعات شفاف و روند بازار به عنوان مهم ترین عوامل موثر بر ترجیح مشتریان در انتخاب هر سهم مشخص و تشریح شده است.
یافته های این پژوهش نشان می دهد که سرمایه گذاران بیشترین تاکید را بر معیارهای روند بازار، امکان نقدشوندگی سهام،نسبت P/E، و EPS قرار می دهند.(میر غفوری،رجبی پور و فرید،۱۳۸۸، ۱۲).
مطالعات خارجی
«بنیامین گراهام»،که به پدر تجزیه و تحلیل اوراق بهادار معروف شده،و«دیوید داد»در سال۱۹۳۴ کتابی به نام تجزیه و تحلیل اوراق بهادار نوشتند که به عنوان پایه واساس تجزیه وتحلیل اساسی اوراق بهادار معرفی شد.در این کتاب،قدرت درآمدی موسسات در آینده،مهم ترین عامل موثر در ارزش سهام مطرح گردید.(Graham,1934,140)
شرکت انجمن ملی سرمایه گذاران در دهه ۱۹۵۰،نرم افزار راهنمای انتخاب سهام را معرفی کرد.این شرکت پنج مرحله مهم را به خریداران سهام توصیه می کند،که شامل ارزیابی رشد تاریخی سود وفروش،تجزیه وتحلیل عملکرد مدیریت،تجزیه وتحلیل تاریخی سود وقیمت،پیش بینی ریسک وبازده،و تعیین بازده بالقوه سرمایه گذاری است..( National Association of Investors Corporation,1999)
مطالعات تجربی درباره رفتار سرمایه گذاران،از اوایل دهه ۱۹۷۰ شروع شد.بررسی«وارتون»،یکی از جامع ترین مطالعات رفتار سرمایه گذار،به این سوال می پردازد که چگونه متغیرهای جمعیت شناختی بر فرایند انتخاب سرمایه گذاری و تشکیل پرتفولیو تاثیر می گذارد.«بلوم»و«فرند»مروری قابل توجه بر نتایج وکاربردهای این مطالعه داشته اند.«ریلی»و«چو»دریافتند که وقتی سن،ثروت،درآمد و آموزش افراد افزایش یابد،ریسک گریزی آنها هم افزایش می یابد.«لولن»،«لیز»و«اسکلاریام»در مطالعه خود ثابت کردند که سن،جنس،درآمد و آموزش بر اولویت های سرمایه گذار برای سود سرمایه ای،بازده سود سهام و بازده کلی تاثیر می گذارد.
«بنیامین گراهام»و«جیمز ریا»در سال ۱۹۷۴،رویکرد جدیدی در شناسایی سهام عادی ارزان بوجود آوردند.در این رویکرد،پنج سوال بازده وپنج سوال ریسک در نظر گرفته شدند.در نهایت،سهامی برای خرید پیشنهاد می شد که پاسخ بله را در سوال ۶و یکی از سوال های۱ یا۳یا ۵ به دست آورده باشند.(Rea,1977,12)
موسسهValue Line،بزرگ ترین ومعروف ترین مشاور سرمایه گذاری،اطلاعات ارزشمندی درباره۱۷۰۰ شرکت سهامی ارائه می دهد.این موسسه،این تعداد سهام را با توجه به عملکرد مورد انتظار،برای ۱۲ ماه بعد رتبه بندی می نماید و در پنج گروه مطرح می نماید؛به نحوی که در گروه۱صد شرکت رتبه اول،در گروه ۲سیصد شرکت بعدی،در گروه ۳ نهصد شرکت میانی،در گروه ۴ سیصد شرکت بعدی و در گروه ۵ صد شرکت رده آخر قرار می گیرند.رتبه بندی این موسسه از سه بخش تشکیل می شود که شامل:ارزش نسبی،عامل سود آوری و شاخص ارزش است.(Valueline,2001,18)
«ویلیام اونیل»در سال ۱۹۹۱ حاصل سی وهشت سال تجربه و تحقیق خود را در کتابی به نام«چگونه در سهام عادی پولدار شویم؟»گرد آوری کرد که هفت معیار را به سهامداران توصیه می کند،که عبارتند از:درآمد سه ماهه جاری هر سهام،درآمد سالیانه هر سهام،مدیریت سیستم،عرضه و تقاضا،رهبران سهام،تعداد سهام تحت تملک نهادهای مالی و سرمایه گذاری و جهت کلی بازار.(Oneil,1991,7)
«وونگ»،«ونگ»،«جو»و«کوبک»در سال ۱۹۹۲،یک سیستم عصبی فازی برای انتخاب سهام معرفی کردند.در این سیستم عصبی،ابتدا تخصیص دارایی،سپس انتخاب کشور و در مرحله آخر انتخاب سهام صورت می گیرد.برای هر یک از این سه تصمیم،قواعدی به سیستم عصبی داده می شود که باید طبق آن تصمیم گیری کند.(Wong et al,1992,47-52)
«رابرت ناگی»و«رابرت لوینبرگر»در سال ۱۹۹۴عوامل موثر بر رفتار سرمایه گذاران فردی را مطالعه کردند.محققان در این پژوهش،۵۰۰ پرسشنامه برای سهامداران پست کردند که ۱۳۷ مورد آنها تکمیل شد.از سهامداران درباره اهمیت۳۴ متغیر سوال شد که چقدر در تصمیمات سرمایه گذاری تاثیر گذار است.
متغیرهایی که بیشترین تاثیر را داشتند عبارت بودند از:درآمد مورد انتظار شرکت؛نیازهای تنوع،احساس درباره محصولات یا خدمات شرکت،شرایط صورتهای مالی،شهرت و وجهه شرکت و عملکرد گذشته سهام.