• نسبت به خودش در اموری که در اختیارش نیست همچون مرگ و بلایا به تدبیر و مدیریت نپردازد و تدبیر این امور را از آن خداوند بداند (رکن اعتقادی)

• مشغول به انجام واجبات و ترک محرمات شرعی باشد. (رکن فقهی)

برای احراز این سه رکن نیاز به شاخص هایی داریم که بتواند هر یک از این عناصر را احراز و اندازه گیری کند.

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۲-۳-۱-۱. نماگرهای دلبستگی به اموال(رکن اقتصادی)

نسبت به رکن اول برای اینکه ببینیم در یک جامعه دینی انسان ها چقدر نسبت به مال و اموال خود دلبسته اند یا اینکه این اموال را مال خداوند می دانند و آن را در موضع خودش خرج می کنند شاخص های ذیل را پیشنهاد می کنیم:
۲-۳-۱-۱-۱. حجم ادای دیون شرعی واجب نسبت به میزان دلبستگی افراد به اموال خود یک شاخص بارز می باشد.
این دیون شامل موارد ذیل می‌شود:
الف: خمس ؛ میزان ادای این واجب شرعی نشانی از میزان دلبستگی افراد به مال دنیاست در روایت شریفی که از موسی بن جعفر علیه السلام نقل شده است آمده که حضرت فرمودند:…وَ اللَّهِ لَقَدْ یَسَّرَ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِینَ أَرْزَاقَهُمْ بِخَمْسَهِ دَرَاهِمَ جَعَلُوا لِرَبِّهِمْ وَاحِداً وَ أَکَلُوا أَرْبَعَهً أَحِلَّاءَ ثُمَّ قَالَ هَذَا مِنْ حَدِیثِنَا صَعْبٌ مُسْتَصْعَبٌ لَا یَعْمَلُ بِهِ وَ لَا یَصْبِرُ عَلَیْهِ إِلَّا مُمْتَحَنٌ قَلْبُهُ لِلْإِیمَانِ^[۱۰۵] .«به خدا قسم خداوند رزق مومنین را با پنج درهم بر ایشان آسان ساخته که یک درهم را برای خداوند کنار می گذارند و بقیه چهار درهم را به گونه ای حلال می خورند حضرت سپس فرمود: امر خمس مانند کلام ما سخت است که توفیق عمل به آن و صبر بر عمل به آن نصیب کسی نمی شود مگر کسی که دل او برای ایمان به خداوند مورد امتحان قرار گرفته است».
ب) زکات : از جمله دیونی که بر برخی از مسلمانان واجب می شود زکات است که در صورتی که بتوانیم نسبت زکات پرداخت شده با زکاتی که واجب شده است را به دست آوریم شاخصی از میزان دلبستگی افراد جامعه به مال دنیا را به دست می آوریم. میزان اعانات مستحبی مردم در قالب های مختلفی که در جامعه دینی ایران وجود دارد می‌تواند نماگری از حجم زکات پرداختی باشد زکات شامل موارد می‌شود:
الف : میزان بناهای خیریه مانند مسجد، مدرسه و بیمارستان و…. که توسط خیرین بنا می شود
ب : میزان موقوفاتی که سالیانه به موقوفات گذشته اضافه می گردد
ج : میزان قربانی هایی که در عید قربان یا در سائر مراسمات مذهبی مانند مجالس روضه خوانی با عناوین مختلف انجام می شود.
د : میزان کمک های نقدی به محرومان چه در حوادث غیرمترقبه و چه در طول سال که از طریق موسسات خیریه به دست نیازمندان می رسد.
ذ: میزان توریسم مذهبی.

۲-۳-۱-۲. نماگرهای معکوس دلبستگی به دنیا

از جمله شاخص هایی که می توانیم آنها را شاخص معکوس میزان دلبستگی به دنیا بدانیم شاخص های درآمدهای نامشروع و موارد مصرف نامشروع می باشد.

• در آمدهای نامشروعی که طیف مرفه و برخوردار جامعه به دست می آورند و ناشی از فقر نیست. که شامل موارد ذیل می‌شود: الف- میزان زمین خواری که گاهی منابع طبیعی عمومی را مورد دستبرد خود قرار می دهند و گاهی زمین های موقوفه، که از آن به موقوفه خواری نیز یاد می شود. ب: میزان اختلاس از بانک ها

• موارد مصرف نامشروع که عمدتا توسط طیف برخوردار جامعه شکل می گیرد :

الف: میزان پولی که بابت پارتی ها و عیاشی های حرام خرج می شود
ب: حجم خرید مشروبات الکلی در جامعه
ج: میزان توریسم حرام شامل سفر به عشرتکده های دنیا

۲-۳-۱-۳. نماگرهای تقدیر و قسمت

نسبت به رکن دوم عبودیت نیز می توانیم شاخص هایی در نظر بگیریم که خبر از میزان رضایت به تقدیر و قسمت می دهد شاخص های این رکن را بیشتر باید در لابراتوارهای روانشناسی و در میان پرونده های مراکز مشاوره جستجو کنیم شاخص های پیشنهادی این رکن عبارتند از:

• میزان آرامش روانی افراد جامعه

• میزان خودکشی ها در یک جامعه

• میزان افسردگی هایی که عمدتا ناشی از فقدان عزیزان فرد یا ناکامی در تحصیل یا کار می باشد.

۲-۳-۱-۴. نماگر انجام فرائض و ترک محرمات

برای رکن سوم عبودیت که اشتغال عبد به فرائض دینی و پرهیز از محرمات الهی بود نیز می توان شاخص هایی پیشنهاد کرد که عبارتند از:

• میزان اهتمام به فریضه نماز در یک جامعه که این خود نیز دارای شاخص هایی است از جمله:

الف: میزان شرکت در نمازهای جماعت نمادی از میزان تقید افراد به نماز است.
ب: میزان شرکت در نماز در نمازخانه های بین راهی و در هواپیما توسط مسافران.
ج: کودکانی که در فضای خانواده های نمازخوان بزرگ شده اند معمولا نماز را یاد دارند برخلاف کودکانی که در خانه نمازخوان بزرگ نمی شوند، این خود نیز می تواند شاخصی برای اهتمام به دینداری در یک خانواده باشد.

• میزان تعبد به احکام شرعی که این نیز می تواند با شاخص های ذیل اندازه گیری شود:

الف: حجم خرید رساله های توضیح المسائل در بازار کتاب
ب: حجم سوالاتی که از طرف مردم به مراکز پاسخ به سوالات شرعی وارد می شود البته تفکیک موضوعی این سوالات و حجم سوالات مربوط به هر موضوع نیز می تواند برای هر کارشناسی جالب توجه باشد.

۲-۴. بلندهمتی و آرمان‌خواهی

۲-۴-۱. مفهوم «بلندهمّتی»:
یکی از شاخص‌ها و معیارهای سنجش کرامت انسانی معیار و سنجه «ایده‌آل‌خواهی» یا «بلند همّتی» است، که گاهی به آن «آرمان‌خواهی» نیز گفته می‌شود. واژه «همت» مشتق از همَّ به معنای قصد و اراده است و به کسی که مقصد و هدف بلندی را انتخاب کند «بلند‌همّت» گویند، این نماگر از نماگرهای پیشینی «کرامت انسانی» هستند که تا این نماگر نباشد کرامت‌انسانی کم‌رنگ خواهد بود، امیرالمومنین در ضمن بیانی می‌فرمایند : «الکَرَمُ نَتیجَهُ علوِّ الهِمَّه»^[۱۰۶] «کرامت زاییده و نتیجه بلند همتی است» لذا برای اینکه بتوانیم کرامت را اندازه‌گیری کنیم یکی از عناصری که می‌تواند به عنوان شاخص مورد سنجش قرار گیرد «بلند همّتی» است؛ همه خصال و کردار انسانی تابعی از معرفت انسان و انتخاب‌های بنیادی انسان هست، افراد به تبع شناخت‌شان از زندگی و معنای زندگی و به تبع شناخت‌شان از خودشان، و کمالی که برای خویشتن خویش می‌توانند تصوّر کنند، اهداف متفاوتی برای زندگی خویش بر می‌گزینند، و هر کدام نقطه ایده‌آلی را به عنوان قلّه‌ای که باید در نهایت امر بدان برسند انتخاب می‌کنند، هر کس که برترین و بالاترین قلّه را که طبیعتا سخت‌ترین قلّه نیز خواهد بود، هدف خود قرار دهد، و برای رسیدن به آن تلاش کند، به اراده او در اصطلاح روایات «همّت عالی» گفته می‌شود؛ واین امر در روایات ما ستوده شده است؛

• رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرماید: «ان الله عزّوجلّ یحِبُّ الجُودَ و مَعالِی الاُمُورَ و یکرَهُ سَفسافَها»^[۱۰۷] خداوند بخشش و امور والا و برتر را دوست دارد و از امور پست بدش می‌آید؛ همانگونه که کارهای والا مورد محبت و اراده خداوند هستند بالتبع آنان که این کارها را انتخاب می‌کنند و آنها را هدف خود قرار می‌دهند اراده آنها در دایره تناسب با اراده خداوند متعال قرار می‌گیرد و بالتبع مورد محبّت خداوند خواهند بود.

• امام باقر علیه السلام در ضمن روایت شریفی که در تحف العقول به عنوان وصایای آن حضرت خطاب به جابر بن یزید جعفی نقل ‌شده می‌فرماید: «لاشَرَفَ کَبُعدِ الهِمَّه»^[۱۰۸] «هیچ شرافتی مانند بلند همتی نیست.»

• امام‌امیرالمومنین‌علی‌علیه‌السلام در بیانی در مقام ارزشگذاری برای هر فردی می‌فرماید: «قَدرُ الرَّجُلِ عَلی قَدرِ هِمَّتِه»^[۱۰۹] «قدر و ارزش مرد با قدر همتش برابری می‌کند»، کرامت به قدر و ارزش تفسیر می‌شود، این روایت نیز قدر وارزش هر شخص را به قدر همّت می‌داند، پس این نتیجه طبیعی است که بگوییم: کرامت هر شخص به اندازه همّت اوست، و اگر کسی همّت نداشت همان می‌شود که حضرت فرمود: «…و لا همه لمهینٍ..»^[۱۱۰] انسان پست و سست عنصر همتی ندارد.

• «مَن شَرُفَت هِمَّتُه عَظُمَت قِیمَتُه»^[۱۱۱] «هر که همتش شریف است قیمتش بالاست»، و هر کس قیمتش عظیم است کرامتش بیشتر.

مفهومی که از بلندهمّتی و ایده‌آل‌گرایی در این‌جا مورد نظر هست، ناظر به یک بعد از زندگی نیست، مثل این‌که بگوییم در تحصیلش بلندهمّت است یا در انتخاب شغلش بلندهمّت است، خیر! بلندهمّتی ناظر به کلّ زندگی و انتخاب‌های اساسی زندگی است، برای عده‌ای «ایده‌آل» ثروت است برای عده‌ای دیگر مقام، برای عده‌ای شهرت،‌ و برای عده‌ای عشق به زیبایی، گروهی همه «ایده‌آل» را محبت می‌دانند و گروه دیگری دانش، و برخی هنر را ایده‌آل می‌دانند؛ هر کسی بر اساس مبانی نظری و معرفتی خویش ایده‌آلی برای خویش انتخاب می‌کند