جایگاه تکنولوژی آموزشی در فرایند آموزش و یادگیری

در تکنولوژی آموزشی ما برای ایجاد تغییر تقریباً دائمی در رفتار بالقوه فرد برنامه ریزی می‌کنیم این برنامه را اجرا می‌کنیم و میزان تغییر در رفتار را می سنجیم و برای اینکه تغییر در رفتار شامل نگرش‌ها و عواطف، ‌مهارت‌های حرکتی و روانی، اطلاعات و دانسته‌های فرد) را ایجاد کنیم از کلیه امکانات و منابع انسانی و غیرانسانی استفاده می‌کنیم. ما نتایج تحقیقات ‌در مورد یادگیری انسان و ارتباط را نیز مورد توجه و بهره‌برداری قرار می‌دهیم تا بتوانیم تغییرات مطلوب را در افراد ایجاد کنیم. (احدیان،۱۳۷۴، ۳ ، ص۱۲)

تکنولوژی در سه محدوده موقعیت و پیشرفت آکادمیک دانش‌آموز را تحت تاثیر قرار می‌دهد:

۱٫ موفقیت در یادگیری مواد درسی

۲٫ بالا بردن سطح تفکر و افزایش مهارت در حل مسائل

۳٫ آماده سازی نیروی کار

در پیشرفت این سه محدوده تکنولوژی نقش محوری را بازی می‌کند. (Cradler, 2002, 77)

برخی گرایشات مهم وجود دارند که چهره تعلیم و تربیت را تا بیست سال آینده تغییر خواهند داد که بعضی از آن ها به حضور تکنولوژی در آموزش اشاره دارد و از آن ها می توان ضرورت کاربرد تکنولوژی آموزشی را دریافت. از جمله این گرایشات مهم می توان موارد زیر را بیان کرد:

• • حرکت روزافزون به سمت آموزش فراگیر محوری

• • افزایش تداوم در استفاده از مواد یادگیری انفرادی

• • افزایش درک اهمیت توانمندی‌های کلی مرتبط به زندگی واقعی

• • اهمیت بیشتردادن به فرایندهای یادگیری نسبت به محتوای برنامه های درس استمرار فعالیت جهت تصریح و تبیین ماهیت بازده‌های یادگیری مورد نظر از قبیل تنظیم شاخص‌های شایستگی و تنظیم معیارهای عملکرد(مبتنی بر اهداف)

• • افزایش آگاهی نسبت به غیر طبیعی بودن روش های ارزیابی سنتی مانند امتحان کتبی چند ساعته

• • گسترش آگاهی نسبت به محاسن در یادگیری از طریق کار کردن در گروه بدون حضور معلم

• • استمرار و گسترش سریع تکنولوژی اطلاعات و سیستم‌های رایانه‌ای

• • مشارکت بیشتر عوامل تعلیم و تربیت در طراحی و استفاده از تجهیزات و برنامه های رایانه‌ای

• • افزایش انتظارات از فراگیران با توجه به استفاده و دسترسی بیست و چهار ساعته به منابع یادگیری چندرسانه‌ای

• • افزایش انتظارات از فراگیران مبنی ‌بر استفاده وسیع معلمان و مربیان از ابزارهای حمایتی تکنولوژی آموزشی در بالا بردن اثربخشی دوره ها و برنامه های خودآموزی

• گسترش سریع آشنایی فراگیران با رسانه های پیشرفته

همان‌ طور که مشاهده می شود پنج مورد آخر مربوط به وجود تکنولوژی در آموزش است که البته خود گرایشات قبلی را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد. (علی‌آبادی ،۱۳۸۰، ۴۹، ص ۱۳۲)

تکنولوژی در هر دوره از زندگی بشر بسته به امکانات و توسعه خود آموزش را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به بیان کلی‌تر گسترش و توسعه تکنولوژی همه ابعاد اقتصاد، فرهنگ، آموزش و… را پوشش می‌دهد. اما برخی جوامع می‌خواهند با توسعه تکنولوژی به همراه جوامع پیشرفته‌تر حرکت کنند، به همین دلیل فقط همین بعد وارد کردن ابزارها و تجهیزات را مورد توجه قرار می‌دهند و تاثیر ورود آن ها بر زمینه‌های دیگر را نادیده می‌گیرند و تلاشی برای همسو کردن این ها نمی‌کنند. در واقع متخصص کارآمد تکنولوژی آموزشی برای همسو کردن دو متغییر تکنولوژی و آموزش(که حیطه وسیعی از زندگی را در بر دارد) پا به عرصه جهانی گذارده، تا بتواند پیش نیازها و بسترهای ورود هر نوع تکنولوژی جدیدی را در آموزش فراهم کند. تکنولوژی آموزشی خود نیز در این تغییر و تحولات گرایشات نوینی نسبت به قبل پیدا ‌کرده‌است، که به طور مختصر به بعضی از آن ها اشاره می شود:

– گسترش کامپیوترها در سطح مدارس و مؤسسات آموزشی

– دست یابی همگانی مدارس به منابع تلویزیونی

– افزایش جانبداری سیاستگذاران از بهره گیری تکنولوژی آموزشی

– افزایش تکنولوژی آموزشی در خانه و محیط اجتماعی

– توسعه شیوه های نوین در ارائه کاربرد تکنولوژی آموزشی

– لزوم سواد تکنولوژی آموزشی برای معلمان

– تکنولوژی آموزشی محل عمده برای حرکت به سمت اصلاحات آموزشی

تکنولوژی در هر دوره از زندگی بشر بسته به امکانات و توسعه خود، آموزش را تحت تاثیر قرار داده و می‌دهد.

اگرتکنولوژی و آموزش را دو متغییر فرض کنیم با هم دارای همبستگی مثبت اند یعنی اگر تکنولوژی توسعه یافت این توسعه باید در آموزش هم دیده شود.

اما بعضی از جوامع نتوانسته‌اند که این دو مقوله را با هم هماهنگ کنند و به اشتباه این دو را از هم جدا می‌دانند. به عبارتی دیگر توسعه تکنولوژی را به مرزهای خود وارد کرده‌اند اما آموزش را که خود تکنولوژی را هم در بر می‌گیرد را نادیده می‌گیرند. البته ضرورت کاربرد تکنولوژی آموزشی با عدم استفاده برخی جوامع از آن نفی نمی‌شود و همچنان بنا به بسیاری از گرایشات و دلایل که به برخی از آن ها در بالا اشاره شد، کاربرد تکنولوژی آموزشی امری قطعی و ضروری در آینده خواهد بود.

بحث بر آن که آیا تکنولوژی تاثیری روی یادگیری و نتایج آن دارد یا نه؟ هنوز حتی در جوامع پیشرفته ادامه دارد و پاسخ مشخصی به آن داده نشده است. آرتیکل^[۲۱] از متخصصان تعلیم و تربیت غربی معتقد است این بی‌مهری ناشی از این است که: “هنوز توافقی درباره‌ اینکه چه چیزی به طور مشخصه ‌در مورد تاثیر تکنولوژی اندازه‌گیری شود و حاصل نشده است. وی بیان می‌کند به همین دلیل است که بعضی از مراکز آموزشی برنامه های laptop دانش‌آموزان را به دلایل اقتصادی حذف نموده‌اند”. (Articles, 2009, 66)

به نظر آرتیکل سوء تفاهمی که ‌در مورد استفاه از تکنولوژی ایجاد شده است این است که گاهی یکی از تبعات بهره گیری از تکنولوژی آموزشی در جریان یادگیری، ساده‌سازی و ارائه شفاف محتویات آکادمیک است این امر فرایند یادگیری را به اندازه‌ای پائین می آورد که باعث کاهش شدید خلاقیت و مهارت می‌شود. در هر صورت مهمترین فایده استفاده از تکنولوژی این است که هر دانش‌آموزی را در فرایند یادگیری‌اش کمک نموده و او را مستقیماً در تماس با تمام اطلاعات مربوطه قرار می‌دهد و او را با تمام مراکز یادگیری و تیم‌های پروژه‌ای در ارتباط قرار می‌دهد و در صورتی که معلم نقش هدایتی و تسهیل‌گری خود را به خوبی ایفا کند مشکل فوق الذکر برطرف خواهد شد.

حالا سوال اصلی این است «کدام استاندارد موفقیت است که برای یافتن تاثیر تکنولوژی در یادگیری باید مورد توجه و اندازه‌گیری قرار گیرد؟