اصل دسترسی شهروندان به مجتمع های تولیدی-خدماتی نیز از اصول مهمی است که تعداد مجتمع های مورد نیاز و پراکنش آنها در شهر را مشخص می سازد. بهترین راه تعیین این مسئله، توانمندسازی اتحادیه ها و واگذاری تصمیم به خود آنها است.
.واگذاری فعالیتها به اتحادیه ها قبل از توانمند سازی آنها نتایج مطلوبی را در پی نخواهد داشت. در مکان یابی و ساخت مجتمع ها ملاحظات گوناگون عمرانی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی باید مورد توجه قرار گیرد. این ضوابط را می توان با تعیین مقررات خشک و انعطاف ناپذیر دولتی اعمال نمود (که نه مورد توجه صنوف قرار می گیرد و احتمالاً چندان صحیح و واقعی نیز نخواهد بود) و یا می توان ازطریق توانمند سازی اتحادیه ها خود آنها را به سمت رعایت چنین ملاحظاتی سوق داد. موضوع مسکن مهر یکی از نمونه های واگذاری فعالیت ها به مردم بدون توانمند سازی آنهاست. در این مسئله نیز به دلیل عدم توانایی اتحادیه ها، دولت دوباره به نحوی دیگر وارد میدان شد و مجدداً همان سیستم دولتی بر کارها حاکم گردید. مجری اصلی طرح توانمند سازی نیز باید مطابق قانون سازمان بازرگانی باشد که شهرداری و سازمان محیط زیست نیز آن را همراهی کنند(فرنهاد, ۱۳۸۱).
مروری پیشینه تحقیق
لزوم ارائه راهکار برای رفع آلوگی های ناشی از مشاغل آلاینده

(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

با توجه به اینکه این مشاغل هر یک حلقه های زنجیره تامین نیازها مردمند و پیامد طبیعی عرضه و تقاضا هستند، لذا تجربه نشان داده است راهکارهای مقطعی و برخورد های قهری هرچند مشکل را در نقطه ای و برای مدت کوتاهی حل می کند، اما پساز مدت کوتاهی شاهد بروز مشکل در نقطه دیگری خواهیم بود. به عنوان مثال سازمان های مسئول در برخی کلان شهرها در مراحلی اقدام به پلمپ واحدهای آلاینده سطح شهر کرده بود اما به دلیل نبود جا و مکان مشخص و اعتراض و نارضایتی صاحبان اصناف، کارگاهها کار خود را از سر می گرفتند.
از طرفی باید توجه داشت که توانایی مالی صاحبان مشاغل آلاینده و مزاحم محدود و ناچیز می باشد و اکثر واحد ها توانایی لازم جهت انتقال سریع به مجتمع های صنفی و یا شهرکهای صنعتی را ندارند. لذا هر گونه طرح و برنامه جامع جهت ساماندهی مشاغل مزاحم مستلزم در نظر گرفتن منافع کوتاه مدت و بلند مدت صاحبان اصناف و بستر سازی جهت مشارکت آنها می باشد(تهران, ۱۳۶۷).
بر اساس مشکلات فوق در امر انتقال واحدهای تولیدی، تا حد ممکن باید به دنبال بهینه کردن وضعیت این مشاغل جهت کاهش آلودگی ها و سایر معضلات بود تا امکان ادامه فعالیت آنها میسر گردد که خود نیازمند برنامه ریزی مفصل و تعیین شاخص ها و معیارهای ارزیابی دقیق می باشد.
فعالیت های صنعتی، از یکسو به طور مستقیم و غیر مستقیم با حیات شهر و توسعه شهری لازمه دارد و از سوی دیگر، باعث تغییرات وسیعی در شرایط محیط زیست و محیط اجتماعی شهر می شود. امروزه این اصل، مورد پذیرش عموم قرار گرفته که حذف و طرد کامل صنایع از شهر نه کاری درست و نه حتی عملی است- اما از طرف دیگر، استقرار صنایع به گونه ای داخل حاشیه و بیرون شهر لازم به نظر می رسد که علاوه بر تأمین نیازهای شهروندان، کمترین آسیب و زیان را برای شهر و شهروندان در بر داشته باشد(نظامی, ۱۳۸۵).
مطالعات انجام شده در دنیا
کوررا،۱۹۹۰
همزمان با افزایش جمعیت و ورود مظاهر مدرنیسم به کشور، شهرها همچنان به رشد بی رویه وغیر اصولی ادامه دادند. ۶۰ درصد مردم جهان در سکونتگاه های شهری زندگی می کنند، در حالی که بیشترین میزان انواع آلودگی ها در نتیجه ی فعالیت های مختلف شهری ایجاد می شود
پیراشا،۲۰۰۳
در بحث مشاغل مزاحم و آلا ینده ی شهری، بیشتر با صنایع و خدماتی روبرو هستیم که شهر به تولیدات و خدمات آنها نیاز دارد، اما به جهت استقرار نامناسب و مکان یابی نسنجیده، مزاحم تلقی می گردند. آلاینده های محیط های شهری، اکوسیستمها را در سطوح محلی، منطقه ای، ملی و جهانی تحت تأثیر قرار داده اند، از آلود گی فضاهای شهری گرفته تا بارش بارا ن های اسیدی و تغییرات اقلیمی در سطح جهانی.
براسل،۱۹۹۰
مناطق شهری به عنوان کانون های جمعیتی و فعالیت های اقتصادی، با تمرکز بالای واحدهای آلاینده ی محیط مواجه شده اند. سلامت شهروندان توسط این آلا ینده ها مورد تهدید جدی قرار گرفته است. به علاوه، محیط طبیعی، محیط فیزیکی و ساختمان ها نیز تحت تأثیر آثار سوء و آسیب های ناشی از انواع آلودگی ها قرار دارند. سه منبع آلاینده که بیشترین میزان آلودگی از آنها ناشی می شود عبارتند از : واحدهای صنعتی و سایل نقلیه، و سوخت های فسیلی که برای تولید گرما یا الکتریسیته به کار می روند. سهم واحدهای شغلی صنعتی در میزان آلودگی هوا از شهری به شهر دیگر متفاوت است که به میزان تمرکز و نوع صنعت غالب نطقه بستگی دارد. مسائل و مشکلات محیط های شهری در رابطه با انواع آلودگی و مزاحمت، عمدتاً به دو عامل مربوط می شود: الف) تمرکز و تراکم بیش از حد واحدهای تولیدی، صنعتی وخدماتی در شهرها ب ) توزیع فضایی انواع واحدهای شغلی در نواحی شهری.
مک گریوی،۲۰۰۳
برخی از مواد شیمیایی تو لید شده توسط کارگاه های تو لیدی، خدماتی و صنعتی، فاقد بو و غیر قابل رویت هستند. جریان یافتن این مواد در محیط های شهری، خطرات بالقوه ی زیادی را به همراه دارد؛ لذا استعمال این مواد در واحدهای شغلی، مستلزم رعایت قوانین زیست محیطی و مسائل بهداشتی است.
دایویس،۲۰۰۰
استقرار واحدهای شغلی مزاحم و آلاینده درشهرها به ویژه در جوار مناطق مسکونی، باعث به وجود آمدن وضعیت بحرا نی شده است که انتقال آنها به اراضی پیرامون شهرها می تواند راهکار مناسبی باشد. موقعیت مکانی نامناسب مشاغل مزاحم در شهرهای بزرگ، زندگی شهروندان را با مشکل مواجه ساخته است که این معضل، در مناطق مسکو نی عوارض حادتری به دنبال داشته است. زیرا، انواع آلاینده های ایجاد شده توسط آنها مستقیماً سلامت و آرامش شهروندان را تهدید می کند. لذا ساماندهی مناسب این مشاغل، بسیار ضروری است.
لینچ، ۱۳۸۱
محیطی سکونتگاه خوب تلقی می شود که سلامت و بهزیستی افراد و بقاء موجودات زنده را تأمین کند.
اتحادیه اروپا،۲۰۰۷
در واکنش به چالش هایی که شهرهای اروپایی با آنها مواجهند، توسعه ی استراتژی های ارتقاء کیفی محیط زیست شهری مورد توجه ویژه قرار گرفته است. عمده ترین اهداف این استراتژ ی ها عبارتنداز کنترل آلاینده های محیطی برای حفظ سلامتی انسان ها، حفظ محیط زیست و توسعه ی پایدار شهری. در اروپا قوانین ویژه ای برای کاستن از میزان آلودگی هوا قبل از سال ۱۹۷۰ ارائه گردید. درحال حاضر، این قوا نین بر کاهش میزان آلودگی ناشی از مهمترین آلاینده ها مانند وسایل نقلیه، کارخانه ها و کارگاه ها متمرکز شده اند. دراین قوا نین همچنین بر لزوم تدوین استانداردهای مربوط به کیفیت هوا تأکید شده است. شایان ذکر است که مقامات محلی معمولاً بیشترین نقش را در به کارگیری این استانداردها دارند
آژانس حفاظت از محیط زیست آمریکا،۲۰۰۸
در ایالات متحده امر یکا نیز در سال ۹۸، تدوین برنامه ای جامع برای مقابله با آلودگی های شیمیایی ناشی از فعالیت کارگاه ها و کارخانه های صنعتی در دستور کار قرار گرفت. دراین برنامه بر رعایت مسائل زیست محیطی در فرایند مکا نیابی، احداث و بهره برداری از واحدهای صنعتی تأکید شده است
سازمان بهداشت جهانی،۲۰۰۰
منابع آلاینده ی هوا در محیط های شهری، میزان ابتلا به بیماری های تنفسی را شدیداً افزایش می دهند.
مطالعات انجام شده در ایران
صرامی، ۱۳۷۲ و ۱۳۷۹
مشکلات ناشی از مشاغل مزاحم، مدتهاست که گریبانگیر نظام مدیریتی بسیاری از شهرها و به ویژه کلان شهرها شده است؛ مشاغلی که نوع فعالیت و مهم تر از آن، موقعیت و نحوه ی مدیریت آنها عامل ایجاد آلودگی و مزاحمت می باشد . لذا ساماندهی مناسب مشاغل مزاحم، امری مهم در مد یریت شهری می باشد . هدف مدیریت شهری پدیدآوردن شهری سالم می باشد که نشانه های آن عبارتند از: فضای تمیز، محیط زیست پایدار، داشتن جامعه ای منسجم، مشارکت بالای مردم، برآوردن نیازهای اساسی، تأمین حداقل سطح مشاغل مزاحم، شامل مشاغل ثابتی است که به مدت بیش از یک ماه و حتی تا چندین سال متمادی در یک مکان در داخل شهر مستقر شده اند؛ البته با مشاغل کاذب و غیر رسمی از نظر نوع و عملکرد متفاوت می باشند. بدین صورت که در بحث مشاغل کاذب و غیر رسمی با پیشه هایی رو برو هستیم که عملاً شغل محسوب نمی شوند.
صالحی ۱۳۷۹
فعالیت های صنعتی به طور مستقیم و غیرمستقیم ارتباط ضروری و تنگاتنگ با حیات شهر و توسعه ی شهری دارند. از این نظر، این اصل مورد پذیرش قرار گرفته است که حذف و طرد کامل صنایع از شهر، امر ی نادرست و غیر عملی است. اما از طرف دیگر لازم است صنایع به گونه ای در حاشیه، داخل و خارج از شهر مستقر شوند که کمترین آسیب و زیان را برای شهر و شهروندان در بر داشته باشند. این امر ضرورت مکانیابی مناسب و ساماندهی واحدهای شغلی مزاحم را مطرح می سازد. امروزه، ساماندهی شهری در مقابله با روند نا بهنجار توسعه ی شهری، ضروری و اجتناب ناپذیر تلقی می شود .
رهنمایی و شاه حسینی،۱۳۸۳
طرح های سامانده دو دسته اند: ساماندهی فیزیکی و ساماندهی عملکردی. در طرح ساماندهی عملکردی، بیشتر به مطلوب کردن شرایط و وضعیت عملکردی فضاهای شهری توجه می شود که ساماندهی عملکردی ناشی از همجواری های نامتجانس و ناسازگار با یکدیگر، یکی از انواع آن است.
سلطانی، ۱۳۷۱
تنها از طریق مکانیابی مناسب برای کاربری ها، تنظیم کاربری های هماهنگ و سازگار در یک فضا و جداسازی کاربری های معارض از یکدیگر می توان از بروز مسائل زیست محیطی جلوگیری کرد.
مهندسین مشاور فرنهاد، ۱۳۸۱
فرایند مکانیابی و ساماندهی صنایع و خدمات شهری، پدیده ای چند بعدی است که عوامل و متغیرهای متعدد در آن دخالت دارند.
مهمترین این عوامل عبارتند از : عوامل تکنولوژیک، عوامل اقتصادی- اجتماعی، عوامل زیست محیطی و عوامل کالبدی- فضایی. نکته ی مهم از نظر برنامه ریزی و طراحی شهری این است که فرایند مکانیابی و ساماندهی صنایع و خدمات در شهر، خصلت مکانی- فضایی دارد.
سعیدینیا ۱۳۸۷
هسته ی اصلی برنامه ریزی شهری، ساماندهی مکانی و فضایی فعالیت ها و عملکردهای شهری بر اساس خواسته ها و نیازهای جامعه ی شهری است.
روش شناسی تحقیق
روش تحقیق
پژوهش حاضر از نوع تحلیلی و علی است، همچنین می توان پژوهش حاضر را یک تحقیق پیمایشی دانست که در آن با بهره گرفتن از پرسشنامه اطلاعات مورد نظر جمع آوری و سپس نتایج از آن اتخاذ می گردد و اطلاعات مورد نیاز آن از طریق مطالعات کتابخانه ای و پیمایش میدانی، گردآوری شده است. بدین تر تیب که کلیه‌ی واحدهای شغلی مورد بازدید قرار گرفته و انواع آلودگی ها و مزاحم های ناشی از آنها به تفکیک مشخص شده است . مراحل انجام این روش به ترتیب عبارتند از :

بررسی میدانی از محدوده مورد مطالعه
بررسی نقاط قوت ، ضعف، فرصت ها و تهدیدهای ناشی از آن
تهیه چک لیست ویژه شهروندان و سئوالات.
هدف از انجام این تحقیق، بررسی موثرترین موانع جلب مشارکت صاحبان مشاغل آلاینده جهت انتقال به خارج شهر کدام است و چه راه حل های برای آن وجود دارد. بی توجهی در این امر و عوامل ناشی از آن به عنوان یکی از مهمترین آلاینده های محیط زیست به علت کمیت گوناگون مواد و توسعه بی رویه شهرها ، محدودیت های وضع شده برای خدمات عمومی در شهرها و عدم تکنولوژی مناسب موجب مشکلات ویژه ای شده است که مورد توجه سیاست گذاران ، برنا مه ریزان و مجریان قرار گرفته است.با وجود مشکلات زیست محیطی که در شهرها شاهد هستیم روشن است که مشاغل آلاینده سهم بسیار عمده ای در این مورد ایفا می‌نمایند که تهدید بسیار عمده ای بشمار میروند که از طریق ارائه آموزشهای لازم به صاحبان این مشاغل بستر لازم برای خروج این مشاغل از شهرها و انتقال به فضای مناسب با توجه نوع فعالیت حائز اهمیت بسزایی می باشد. در این تحقیق روش های آموزشی به صاحبان مشاغل آلاینده متغیر مستقل و مشاغل آلاینده متغیر وابسته است. ابزار اندازه گیری در این تحقیق پرسشنامه می‌باشد. داده ها و اطلاعات جمع آوری شده با بهره گرفتن از روش های آماری توصیفی و استنباطی (بر مبنای ویژگی متغیرها و بر اساس سطوح مقیاس) و بوسیله نرم افزار آماریspss تجزیه و تحلیل شدند
جامعه آماری
یک جامعه ممکن است نظیر جامعه بشری خیلی گسترده و وسیع باشد ولی در پژوهش از این گونه جوامع به علت نامحدود بودن آن ها کمتر استفاده می شود و به همین دلیل پژوهشگر سعی می کند که جامعه نامحدود را محدود کند . در این پژوهش در جهت تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شد. نمونه مورد پژوهش شامل ۱۵۰ نفر از صاحبان مشاغل آلاینده می باشد.
روش گردآوری اطلاعات
اطلاعات مورد نیاز از طریق مشاهده و مصاحبه مورد مطالعه، بررسی و تحلیل قرار گرفته است. هم چنین مقالات، کتب، گزارشات و پایان نامه های موجود در کشور بررسی شده اند. از طرف دیگر با کلیه سازمان ها و نهادهای مرتبط با موضوع ساماندهی تعاملاتی برقرار گردیده و دیدگاه های آنها مستند سازی گردیده است. به منظور گردآوری اطلاعات، محقق با مراجعه به صاحبان مشاغل آلاینده که از قبل انتخاب شده بودند و با ارائه توضیحات لازم درباره‌ی پژوهش، پرسش‌نامه از پیش طراحی شده را به آنها ارائه دادند و از آنها خواسته شد با دقت و امانت به آنها پاسخ دهندازآزمودنی‌ها درخواست شد بعد از پرنمودن پرسش‌نامه، آن را در محل از پیش تعیین‌شده قرار دهند. برای تکمیل پرسشنامه ها، ابتدا اطلاعاتی درباره هدف های پژوهش، محتوای پرسشنامه و محرمانه بودن پاسخ ها به آزمودنی داده شد؛ سپس با در اختیار گذاشتن پرسشنامه از آنها خواسته شد به صورت دقیق به پاسخ گویی سؤالات بپردازند. اجرای این تست هم به صورت فردی و هم به صورت گروهی امکان پذیر است. مراحل انجام این روش به ترتیب عبارتند از :
با استفاده از۱- روش میدانی ۲- تهیه پرشسنامه ۳- بررسی موقعیت مکانی و حضور در محل ۴- تهیه چک لیست.
ابزار گرد آوری اطلاعات
یکی از رایجترین شیوه های جمع آوری اطلاعات پرسشنامه و مصاحبه با جمعیت آماری است که محقق بوسیله آن اطلاعات مورد نظر را جمع آوری می کند ابزار غالب جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه بوده و از تکنیک مصاحبه نیز استفاده بعمل آمده است.
باتوجه به ماهیت پژوهش از ابزار پرسشنامه به عنوان وسیله انداره گیری و جمع آوری اطلاعات استفاده گردیده است. ابتدا سوالات پرسشنامه با توجه به پژوهش ها و یافته های قبلی محققان در زمینه بررسی موانع جلب مشارکت صاحبان مشاغل آلاینده در خصوص انتقال این مشاغل به خارج شهر به منظور حفظ محیط زیست شهری جمع آوری و با توجه به محتوا و فرضیه پژوهش به سه دسته کلی تقسیم گردید و سپس با راهنمایی استاد راهنما تعداد سوالات به ۳۰ سوال بسته شد. ضمناً تعدادی سوال مرتبط با اطلاعات شخصی پاسخگویان نیز در ارتباط با فرضیه در پرسشنامه گنجانیده شد. برای بررسی آن از پرسشنامه ای که برای همین منظور طراحی شده است استفاده گردید. این پرسشنامه شامل ۳۰ سوال است که در پاسخ های مربوط پنج گزینه کاملا موافقم ، موافقم ، نظری ندارم،مخالم،کاملا مخالفم برای هر پرسش به عنوان پاسخ آورده شده است .
روائی پرسشنامه