حال این سؤال پیش می‌آید چرا در بین بنادر موجود در کشور پهناور ایران، بندر شهید رجایی مورد مطالعه قرار گرفته است؟ در جواب این پرسش، مجتمع بندری شهید رجایی، با برخورداری از موقعیت منحصربه‌فرد جغرافیایی در نزدیک‌ترین نقطه به تنگه هرمز و دهانه ورودی خلیج‌فارس مهم‌ترین دروازه واردات و صادرات جمهوری اسلامی ایران محسوب می‌شود.

از طرف دیگر با بررسی‌های انجام داده‌شده در پیشینه تحقیقی مبحث حمل‌ونقل چندوجهی در منابع داخلی، تعداد کمی از پژوهشگران به‌ خصوص در داخل کشور، به بررسی عوامل اثرگذار حمل‌ونقل چندوجهی در بنادر پرداخته‌اند؛ ‌بنابرین‏، ایجاب می‌کند که این پژوهش جهت استفاده از این سیستم در بنادر مهم تجاری کشور انجام شود.

لذا این مطالعه به دنبال این است که با توجه به رشد سریع حمل‌ونقل چندوجهی در دنیا، بندر شهید رجایی در سیستم حمل‌ونقل چندوجهی در چه جایگاهی قرار دارد و آیا با بهبود نظام و توسعه این سیستم می‌توان تسهیل جریان را در این بندر افزایش داد. به همین خاطر و نظر به اهمیت این موضوع ضروری است تا مدلی با توجه به ماهیت بندر مورد مطالعه برای دستیابی به سیستم حمل‌ونقل چندوجهی مورد بررسی قرار گیرد؛ لذا با توجه به فقدان این سیستم در بندر شهید رجایی، مطالعه اصلی این تحقیق بررسی نظام سیستم حمل‌ونقل چندوجهی و تأثیرگذاری آن بر عملکرد بندر مورد مطالعه می‌باشد و همچنین تأثیر گذاری هر یک از مؤلفه‌ها بر روی سیستم حمل‌ونقل چندوجهی سنجیده می‌شود. سپس این مسائل با بیان فرضیاتی، در قالب الگویی جامع و با روشی نظام‌مند مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

اهمیت و ضرورت پژوهش

در دهه ۱۹۸۰ شاهد گسترش عظیم خدمات حمل‌ونقل چندوجهی با بهره گرفتن از کانتینرها ٬ چه در سطح بین‌الملل و چه در عرصه داخلی ٬ در آمریکای شمالی ٬ اروپا و کشورهای منطقه اقیانوس آرام بوده است. این رشد سریع به‌ویژه در ایالات‌متحده آمریکا مشهود بوده است. در این کشور به‌کارگیری قطارهایی که کانتینر را به صورت دو طبقه حمل می‌کنند نوعی اقتصاد مقیاس در سطح راه‌آهن و سایر خدمات چندوجهی به ارمغان آورد. کانتینرها بهترین وسایل حمل کالا در سیستم حمل‌ونقل چندوجهی می‌باشند زیرا می‌توان آن‌ ها را به‌راحتی به وسیله کشتی ٬ راه‌آهن و یا کامیون از کارخانه به مشتری تحویل داد. رقابت فزاینده‌ای که ناشی از کاهش نرخ‌های کرایه می‌باشد، گسترش سیستم‌های حمل‌ونقل چندوجهی را به طرق مختلفی ترغیب ‌کرده‌است. به عنوان نمونه بسیاری از خطوط کشتیرانی بزرگ جهان در هم ادغام شده‌اند. باوجود رشد و توسعه تجارت کانتینری جهانی، کشورهای توسعه یافته از آن به عنوان یک سیستم حمل‌ونقل مدرن و پول‌ساز نگاه می‌کنند که باعث سرعت، امنیت و پیشرفت وسیع در حمل‌ونقل می‌شود. کشورهای در حال توسعه هنوز به سیستم حمل‌ونقل چندوجهی اعتماد نکرده و به عنوان یک بار سنگین که مستلزم سرمایه‌گذاری‌های سنگین جهت تجهیزات حمل‌ونقل ٬ نگاه می‌کنند. در این صورت انتخاب بندر شهید رجایی (بندرعباس) به عنوان اصلی‌ترین بندر کانتینری کشور جهت تجهیز کردن و فراهم آوردن زیربنا جهت ارتقا سیستم حمل‌ونقل چندوجهی برای جابه‌جایی کانتینر می‌تواند نشان از حرکت در مسیر درست باشد و از آن به چشم یک سیاست منطقی مطابق با روش‌های کنونی در کانتینر کردن باشد.

لذا پذیرش سیستم حمل‌ونقل چندوجهی به عنوان یک سیستم کارآمد با امتیازات فراوان در کشورهای توسعه‌یافته و رشد سریع آن در عرصه بین‌الملل با توجه به رشد کانتینری در جهان دارای اهمیت بسزایی می‌باشد لذا کشور ایران نیز می‌بایست از این نوع سیستم حمل‌ونقل متابعت و این روش‌ها را اجرا کند که این امر باعث ایجاد فرصت رقابت در بازارهای بین‌الملل و توسعه اقتصادی کشور خواهد شد.

هدف از اجرای طرح و سؤالات

انتظار می‌رود پس از انجام این پژوهش مشخص شود که سیستم حمل‌ونقل دریایی کشور نیازمند اقدامات خاصی برای اجرای مؤثر حمل‌ونقل چندوجهی می‌باشد تا با بالا بردن کیفیت حمل‌ونقل داخلی، تسهیل نمودن جریان حمل‌ونقل میزان بهره‌برداری اقتصادی در بنادر را افزایش داد. همچنین این انتظار می‌رود که ایجاد توسعه و بهبود سیستم حمل‌ونقل چندوجهی در بندر شهید رجایی تأثیر بسزایی در تسهیل جریان در داخل و خارج از کشور دارد. هدف اصلی تحقیق، بیان ارتباط سیستم حمل‌ونقل چندوجهی در عملکرد کسب و کار بنادر می‌باشد. متغیرهای این مدل در درون موضوع مورد بحث مطالعه حاضر می‌باشد و با بهره گرفتن از پیشینه تحقیق به ارتباط بین متغیرها پرداخته می‌شود بر اساس توسعه مدل‌های پژوهش این مدل نیز با توجه به پیشینه و ارتباط بین متغیرها توسعه یافته است.

در نتیجه می‌توان هدف از مطالعه این پژوهش به صورت زیر بیان نمود. با توجه به اهمیت و ضرورت وجود سیستم حمل‌ونقل چندوجهی در بندر شهید رجایی جهت بهبود بندر و تسهیل حمل‌ونقل ترانزیت کالا و کانتینر، اهداف مطالعه به صورت زیر بیان می‌گردد:

1. 1. بررسی الزامات و وضعیت حمل‌ونقل چندوجهی در ایران

1. 1. بررسی ابعاد سیستم حمل‌ونقل چندوجهی

1. 1. تأثیر سیستم حمل‌ونقل چندوجهی در عملکرد بندر

1. شناسایی فاکتور های تأثیر گذار در جهت اجرای سیستم حمل‌ونقل چندوجهی

مدل پژوهش

مدل پژوهش حاضر در مرحله اول بیانگر اثر سیستم حمل‌ونقل چندوجهی و آماده سازی پذیرش آن در بندر می‌باشد. در نتیجه اولین متغیر مورد بحث در این پژوهش سیستم حمل‌ونقل چندوجهی با سه شاخص حمل و نقل، تسهیلات و ارتباطات و پس از آن دومین متغیر، عملکرد کسب و کار بندر جهت ارزیابی آن در ورود بندر به سیستم حمل و نقل چندوجهی نیز شناسایی شده است.

شکل ‏۱‑۱: تعیین متغیرهای مدل پژوهش

• • استفاده از «الگوریتم‌های مکاشفه‌ای»^[۳۱] که جواب‌هایی به دست می‌دهد که احتمالاً درست هستند.

  

• پیدا کردن زیرمسأله‌هایی از مسأله، یعنی تقسیم مسأله به مسأله‌های کوچکتر.

دو مسألۀ زیر جزءِ مسائل NP-Hard می‌باشند:

• • مسئله فروشنده دوره‌گرد

• مسئله بزرگترین خوشه (پیدا کردن بزرگترین زیرگراف کامل)^[۳۲]

اما مسائل مهم زیادی نیز وجود دارند که یافتن راه‌حل در آن­ها بسیار دشوار است. اما اگر راه‌حل را داشته باشیم، بررسی آن آسان می‌شود. این واقعیت منجر به مسائل NP-Complete problems شد.NP معرفNondeterministic (چند جمله‌ای‌های غیرجبری) و ‌به این معنا است که امکان این وجود که راه‌حل را حدس زد و سپس آن را بررسی کرد.

برای سهولت کار، بررسی مسائل NP-Complete ، محدود به مسائلی است که پاسخ می‌تواند بله یا خیر باشد. به دلیل وجود کارهایی با نتایج پیچیده، دسته دیگری از مسائل با نام NP-Hard معرفی شده‌اند. این دسته مانند مسائل NP-Complete محدود نیستند.

یکی از ویژگی‌های مسائل NP آن است که یک الگوریتم ساده را (که ممکن است در نگاه اول بدیهی به نظر برسد) می‌توان برای یافتن راه‌ حل ‌های مفید به کار برد. اما به طور کلی، این روش، روش‌های ممکن زیادی را فراهم می‌کند و بررسی کردن تمام راه ‌حل ‌ها، فرایند بسیار کندی خواهد بود.

امروزه، هیچکس نمی‌داند که آیا الگوریتم سریعتری برای یافتن جواب دقیق در مسائل NP وجود دارد یا خیر. و یافتن چنین الگوریتمی وظیفه مهمی است که به عهده محققان می‌باشد. امروزه اکثر مردم تصور می‌کنند که چنین الگوریتمی وجود ندارد و ‌بنابرین‏ به دنبال روش دیگری (جایگزین) هستند. و نمونه‌ای از روش جایگزین، الگوریتم ژنتیکی است.

۲-۴-۳- هیوریستیک^[۳۳]

سیستم‌های پیچیده اجتماعی، تعداد زیادی از مسائلِ دارایِ طبیعتِ ترکیباتی را پیش روی ما قرار می‌دهند. مسیر کامیون‌های حمل‌ونقل باید تعیین شود، انبارها یا نقاط فروش محصولات باید جایابی شوند، شبکه های ارتباطی باید طراحی شوند، کانتینرها باید بارگیری شوند، رابط‌های رادیویی می‌بایست دارای فرکانس مناسب باشند، مواد اولیه چوب، فلز، شیشه و چرم باید به اندازه های لازم بریده شوند؛ از این دست مسائل بی‌شمارند. تئوری پیچیدگی به ما می‌گوید که مسائلِ ترکیباتی اغلب چندجمله‌ای^[۳۴] نیستند. این مسائل در اندازه های کاربردی و عملی خود به قدری بزرگ هستند که نمی‌توان جواب بهینۀ آن­ها را در مدّت زمان قابل پذیرش به دست آورد. با این وجود، این مسائل باید حل شوند و ‌بنابرین‏ چاره‌ای نیست که به جواب‌های زیر بهینه بسنده نمود؛ به گونه‌ای که دارای کیفیّت قابل پذیرش بوده و در مدّت زمان قابل پذیرش به دست آیند. چندین رویکرد برای طراحی جواب‌های با کیفیّت قابل پذیرش تحت محدودیّت زمانی قابل پذیرش پیشنهاد شده است. الگوریتم‌هایی وجود دارند که می‌توانند یافتن جواب‌های خوب در فاصله مشخصی از جواب بهینه را تضمین کنند که به آن­ها الگوریتم‌های تقریبی می‌گویند. الگوریتم‌های دیگری هستند که تضمین می‌دهند با احتمال بالا جواب نزدیک بهینه تولید کنند که به آن­ها الگوریتم‌های احتمالی گفته می‌شود. جدای از این دو دسته، می‌توان الگوریتم‌هایی را پذیرفت که هیچ تضمینی در ارائه جواب ندارند اما بر اساس شواهد و سوابق نتایج آن­ها، به طور متوسط بهترین تقابل کیفیت و زمان حل برای مسأله مورد بررسی را به همراه ‌داشته‌اند؛ ‌به این الگوریتم‌ها، الگوریتم‌های هیوریستیک گفته می‌شود.

هیوریستیک‌ها عبارتند از معیارها، روش‌ها یا اصولی برای تصمیم‌گیری بین چندین خط‌مشی و انتخاب اثربخش‌ترین برای دستیابی به اهداف موردنظر. هیوریستیک‌ها نتیجۀ برقراری اعتدال بین دو نیاز هستند: نیاز به ساخت معیار‌های ساده و در همان زمان توانایی تمایز درست بین انتخاب‌های خوب و بد.

یک هیوریستیک می‌تواند حسابی سرانگشتی باشد که برای هدایت یک دسته از اقدامات به کار می‌رود. برای مثال، یک روش مشهور برای انتخاب طالبی رسیده عبارت است از فشار دادن محل اتصال به ریشه از یک طالبی نامزدِ انتخاب و سپس بو کردن آن محل؛ اگر بوی آن محل مانند بوی داخل طالبی باشد آن طالبی به احتمال زیاد رسیده است. این قاعده سرانگشتی نه تضمین می‌کند که تنها طالبی‌های رسیده به عنوان نامزد انتخاب شوند و نه تضمین می‌کند که طالبی‌های رسیده آزمایش‌شده، رسیده تشخیص داده شوند اما به هر حال این روش، اثربخش‌ترین روش شناخته شده است.

به عنوان مثالی دیگر از استفاده هیوریستیک‌ها، یک استاد بزرگ شطرنج را در نظر بگیرید که با انتخاب بین چندین حرکت ممکن روبرو شده است. وی ممکن است تصمیم بگیرد که یک حرکت خاص، اثربخش‌ترین حرکت خواهد بود زیرا موقعیتی فراهم می‌آورد که به نظر می‌رسد بهتر از موقعیت‌های حاصل از حرکت‌های دیگر باشد. به کارگیری معیار به نظر می‌رسد خیلی ساده‌تر از تعیین دقیق حرکت یا حرکاتی خواهد بود که حریف را مجبور به مات کند. این واقعیت که اساتید بزرگ شطرنج همواره پیروز بازی نخواهند بود نشان دهنده این است که هیوریستیک‌های آن­ها انتخاب اثربخش‌ترین حرکت را تضمین نمی‌کنند. نهایتاً‏ً وقتی از آن­ها خواسته ‌می‌شود که هیوریستیک خود را تشریح نمایند آن­ها فقط توصیفی ناقص از قواعدی ارائه می‌دهند و به نظر خود آن­ها، انجام آن قواعد از توصیف آنان ساده‌تر است.

خاصیت هیوریستیک‌های خوب این است که ابزار ساده‌ای برای تشخیص خطّ‌مشی‌های بهتر ارائه دهند و در حالی که به صورت شرطی لازم، تشخیص خطّ‌مشی‌های اثربخش را تضمین نمی‌کنند اما اغلب به صورت شرط کافی این تضمین را فراهم ‌آورند. بیشتر مسائل پیچیده نیازمند ارزیابی تعداد انبوهی از حالت‌های ممکن برای تعیین یک جواب دقیق می‌باشند. زمان لازم برای یافتن یک جواب دقیق اغلب بیشتر از یک طول عمر است. هیوریستیک‌ها با بهره گرفتن از روش‌هایی که نیازمند ارزیابی‌های کمتر هستند و جوابهایی در محدودیت‌های زمانی قابل قبول ارائه می‌نمایند، دارای نقشی اثربخش در حل چنین مسائلی خواهند بود.

انواع الگوریتم‌های هیوریستیک

در حالت کلی سه دسته از الگوریتم‌های هیوریستیک قابل تشخیص است:

• • • الگوریتم‌هایی که بر ویژگی‌های ساختاری مسأله و ساختار جواب متمرکز می‌شوند و با بهره گرفتن از آن­ها الگوریتم‌های سازنده یا جستجوی محلی تعریف می‌کنند.
  • • الگوریتم‌هایی که بر هدایت هیوریستیک یک الگوریتم سازنده یا جستجوی محلی متمرکز می‌شوند به گونه‌ای که آن الگوریتم بتواند بر شرایط حساس (مانند فرار از بهینه محلی) غلبه کند. ‌به این الگوریتم‌ها، متاهیوریستیک^[۳۵] گفته می‌شود.
  • الگوریتم‌هایی که بر ترکیب یک چارچوب یا مفهوم هیوریستیک با گونه‌هایی از برنامه‌ریزی ریاضی (معمولا روش های دقیق) متمرکز می‌شوند.

مطالعاتی که اخیراًً بر روی این جمعیت کار شده است عبارت‌اند از علیزاده (۱۳۹۱) با عنوان «بررسی تأثیر برنامه رفتاردرمانی عقلانی- هیجانی بر تاب­آوری و سلامت روان زنان مبتلا به اچ.آی.وی/ایدز دارای سابقه سوء مصرف مواد و رفتارهای پرخطر جنسی» ‌به این نتیجه رسیده است که آموزش مفاهیم رویکرد رفتاردرمانی عقلانی-هیجانی می ­تواند بر افزایش سطح تاب آوری و کاهش اضطراب و افسردگی زنان مبتلا به اچ.آی.وی/ایدز دارای سابقه سوء مصرف مواد و رفتارهای پرخطر جنسی مؤثر باشد. حسینی (۱۳۹۱) با عنوان «رابطه­ سبک­های دل‌بستگی و سبک­های مقابله­ی مذهبی با سلامت روان در بیماران مبتلا به HIV مثبت» ‌به این نتیجه رسیده که مقابله­ی مذهبی مثبت و سبک دل‌بستگی ایمن می ­توانند منجر به سلامت روان بالاتر در بیماران مبتلا به HIV گردند. شریفی (۱۳۸۹) با عنوان «مقایسه الگوهای شخصیت بالینی و اختلالات شدید شخصیتی در بیماران مبتلا به عفونت HIV و افراد سالم» ‌به این نتیجه رسیده است که الگوهای شخصیتی خاصی– به ویژه ضد اجتماعی و مرزی- اشخاص را در معرض آسیب‌پذیری بالا جهت ابتلا به عفونت HIV قرار می­ دهند.

به نظر می­رسد برای کاهش آسیب، تدوین مداخله­ای که بتواند به فرد در مواجهه با بحران­های وجودی متعاقب این بیماری از طریق اصلاح باور­های غلط و تحریف­های شناختی مرتبط با آن کمک کند، ضروری می­ نماید. طبق تعریف ارائه شده توسط آرون بک (۲۰۱۰) شناخت درمانی، درمانی ساختار یافته، هدف مدار و متمرکز بر زمان حال است که از راهبردهای شناختی و رفتاری برای دستیابی به کاهش نشانگان استفاده می­ کند. این رویکرد این کار را به طور خاص باهدف قرار دادن فرایند­ها و ساختارهای شناختی معیوبی که حفظ‌کننده‌ اختلالات روانی­اند، انجام می­دهد. این عمل بازسازی شناختی نامیده می­ شود. این بازسازی راهبردی است درمانی برای شناسایی افکار و باورهای ناسازگار هسته­ای متعلق به اختلال هیجانی و سپس اصلاح آن‌ ها از طریق ارزیابی میزان درست بودنشان و تولید حالت‌هایی از افکار که سازگارتر بوده و قابلیت جایگزین شدن دارند (نقل از دهخدا و همکاران، ۱۳۹۲).

شناخت درمانی باهدف قرار دادن باورهای منفی فرد، ارزیابی­های شناختی ناکارآمد و غیر انطباقی را در فرایند مقابله تحت تأثیر قرار داده و به فرد کمک می­ کند تا وقایع منفی را به شیوه­ متفاوتی ارزیابی و حس قوی­تری از کنترل برای شرایط را ایجاد نماید (سیمونی و همکاران، ۲۰۰۲).

هدف درمان وجودی در ارتباط با بیماری­های تهدیدکننده زندگی این است که با ایجاد فضای حمایتی به فرد کمک کند، با نگرانی‌های وجودی نظیر اضطراب مرگ، عدم قطعیت، بی‌معنایی، تنهایی و کنترل ناپذیری جهان که در اثر تهدید مرگ نهفته در بیماری سرطان تشدید می­شوند، مواجه شود و ترغیب شود تا درباره زندگی­اش فکر کند، گزینه­ های پیش رو را بررسی کند و از بین آن‌ ها موثرترین را انتخاب کند (می^[۵۰] و یالوم^[۵۱]، ٢٠٠٠؛ نقل از کوری، ٢٠٠۵).

به طور کلی در رویکرد شناخت درمانی هستی نگر سعی بر این است که با بهره گرفتن از فنون شناخت درمانی بتوان برخی از طرح‌واره‌ها، افکار خود آیند و خطاهای شناختی که در شکل­ گیری آزردگی روانی بیماران نقش مهمی دارند را اصلاح کرد. درعین‌حال به آن دسته از نگرانی­های وجودی نظیر اضطراب از مرگ، عدم قطعیت، بی‌معنایی، تنهایی و کنترل ناپذیری جهان که در اثر تهدید مرگ نهفته در بیماران تشدید می­شوند و در اغلب روش­های مداخله­ای به صورت نظام‌یافته به آن‌ ها توجه نمی­ شود، نیز پرداخته شود (بهمنی و همکاران، ۱۳۸۹).

لذا ‌می‌توان گفت درمان عبارت است از تسهیل، جستجوی معنا و هدف در زندگی، ارتقای روابط و کمک به بیمار برای توسعه افکار و نگرش­های انطباقی (کیسان و کلارک، ۲۰۰۲) و احساس معنا و آرامش ذهنی که می ­تواند به عنوان نقطه پایانی عمومی درمان تعبیر شود (موراتا و موریتا، ۲۰۰۶؛ نقل از بهمنی و همکاران، ۱۳۸۹).

در واقع چگونگی ادراک فرد و تعبیر و تفسیری که او از رویدادهای زندگی می­ کند در دیدگاه­ های وجودی نیز همانند رویکرد شناخت درمانی مورد تأکید خاص قرار دارد و روشی که در هر دو شیوه برای نزدیک شدن به دنیای بی­همتا و منحصربه‌فرد ذهنی مراجع به کار می­برند عمیقاً متأثر از مفاهیم پدیدار شناختی^[۵۲] است (بهمنی و همکاران، ۱۳۸۹).

هم روان­درمانگران وجود گرا و هم روان­­درمانگران شناختی در این ایده که بازسازی «معنا» در رشد و پویایی شخصیت فرد نقش محوری در کمک به ایجاد تغییرات مثبت بازی می­ کند، نیز با یکدیگر موافق هستند (بورنشتاین^[۵۳]، ۲۰۰۴؛ نقل از بهمنی و همکاران، ۱۳۸۹).

از نظر ادواردز^[۵۴] نیز هر دو دیدگاه در اهمیتی که به تغییرات آگاهی در جریان درمان می­ دهند با یکدیگر مشابهت دارند. روان­درمانگران وجودی به دنبال توسعه آگاهی فرد از طریق کاهش استحکام سازوکارهای دفاعی هستند تا مراجع بتواند نسبت به آن جنبه­هائی از خود که قبلاً آن‌ ها را انکار یا تحریف می­کرده، آگاهی یابد. شناخت درمانگرها نیز به دنبال توسعه دیدگاه مراجع از طریق کاربرد روش­های جدید تفکر و جانشین کردن پاسخ­های نامعقول با پاسخ­های معقول یا پاسخ­های مبتنی بر تفکر منطقی هستند (بهمنی و همکاران، ۱۳۸۹).

لذا در نظر است تا با بهره گرفتن از روش شناخت درمانی هستی نگر به مراجعان کمک کرد تا ترغیب شوند تجربه خود را از دنیای خویش جدی بگیرند، بتوانند یاد بگیرند که بر اساس بینشی که در فرایند درمان به دست می ­آورند شروع به تغییر اقدامات خود کنند، به دنیا وارد شوند و تصمیم بگیرند چگونه به صورت متفاوتی زندگی کنند، بتوانند فعالانه در طول جلسات درمان تصمیم بگیرند چه ترس­ها، احساس گناه و اضطراب­هائی را کاوش کنند، بکوشند تا به جای کنار آمدن با مشکلات فعلی با مسائل غایی زندگی نظیر اضطراب، آزادی، مسئولیت، انزوا، بیگانگی، مرگ و معنی مواجه شوند. درعین‌حال با بهره گرفتن از راهبردهای شناختی، خطاهای شناختی و نیز رفتارهای نگه‌دارنده این خطاها را شناسایی و تغییر دهند. در مجموع انتظار می­رود تا در اثر این مداخله افراد ترس­ها و تعارض‌های ناشناخته خود را نسبت به مسائل وجود دریافته و با آن‌ ها به شیوه­ای اصیل و کارآمد کنار بیایند.

اگر چه مطالعات قبلی نشان داده ­اند که شناخت درمانی هستی نگر (وجودی) بر کاهش آزردگی­های روان‌شناختی در جمعیت­های مختلف تأثیر داشته است (بهمنی و همکاران، ۱۳۸۹؛ نقیائی و همکاران، ۲۰۰۴؛ اسکندری و همکاران، ۱۳۹۱؛ معتمد و همکاران، ۱۳۹۱) اما با توجه به انتظار منطقی پیش گفت برای تأثیر این شیوه بر کاهش برخی از آلام روان‌شناختی بیماران HIV مثبت، تاکنون هیچ مطالعه­ ای به اثربخشی این شیوه در کاهش نشانگان افت روحیه زنان مجرد مبتلا به HIV مثبت نپرداخته است.

‌بنابرین‏ هدف پژوهش این است که «اثربخشی شناخت­درمانی هستی­نگر را بر نشانگان افت روحیه زنان مجرد مبتلا به ویروس نقص ایمنی انسان (HIV)» مورد بررسی قرار دهد.

۱-۳ اهمیت و ضرورت پژوهش

هرچند در کنار نقاط مثبت شبکه های اجتماعی علمی و پژوهشی، تصور پیامدهای منفی آن‌ ها و چالش‌هایی که ایجاد می‌کنند دور از ذهن نیست، اما نباید با بدگمانی و برخورد انفعالی از نتایج مثبت آن جلوگیری کرد. بلکه می‌توان با فرهنگ‌سازی مناسب و نظارت کارشناسانه و مستمر بر فضای مجازی و آموزش‌های صحیح از مزایای این فناوری به بهترین نحو استفاده کرد.

معرفی شبکه های اجتماعی علمی و پژوهشی مجازی

آکادمیا^[۵۵]

سایت آکادمیا یک پایگاه برخط برای دانشگاهیان است تا آنان مقالات پژوهشی خود را به اشتراک بگذارند، دیگر دانشگاهیان را با علاقمندی یکسان دنبال کنند و آمار انتشارات هرکس را در پروفایلش ببینند. نتایج پژوهش مینوچا و پتر(۲۰۱۲) نشا‌ن‌می‌دهد که محققان، زندگی شخصی و حرفه‌ای خود را در رسانه های اجتماعی متمایز می‌کنند، به‌طوری که درخواست همتایان حرفه‌ای خود جهت برقراری ارتباط در محیط‌هایی مانند فیس‌بوک را ردکرده یا نادیده می‌گیرند و به جای آن از شبکه های‌اجتماعی مانند آکادمیا جهت برقراری ارتباط با آن‌ ها استفاده ‌می‌کنند.

این سایت که در سال ۲۰۰۸ توسط ریچارد پرایس^[۵۶] راه اندازی شد، تا سال ۲۰۱۱ ، ۲٫۱میلیون کاربر داشت (لوی، ۲۰۱۲). در سال ۲۰۱۴ تعداد کاربران این سایت با رشد چشمگیر خود به ۱۳ میلیون نفر رسید، که این افراد ۳ میلیون مقاله و ۱ میلیون موضوع تحقیقاتی به ثبت رسانده اند (آکادمیا، ۲۰۱۴). سایت اکادمیا طبق رتبه‌بندی سایت الکسا^[۵۷] رتبه ۱۴۸۹ را در بازدید بین سایت‌های جهان دارد. طبق گفته ریچارد پرایس، “هدف سایت آکادمیا داشتن تمام مطالب منتشر شده در اینترنت به طور رایگان و شتاب ‌بخشیدن به پژوهش‌های دنیا‌ است.” وی بیان می‌کند آکادمیا ماهانه ۸۰۰۰۰۰ عضو جدید دارد که ۲۵% این افراد هرماه به سایت سر می‌زنند که این رقم قابل مقایسه با سایت توییتر است. همچنین نتیجه مطالعه مادهاسادهان (۲۰۱۲) نشان‌داد که در میان شبکه های‌اجتماعی آکادمیک، آکادمیا بعد از ریسرچ‌گیت^[۵۸] در رتبه دوم قرارداشت و ۲۵٫۵۱ درصد از محققان مورد بررسی، از این شبکه‌اجتماعی استفاده می‌کردند.

سایت آکادمیا از شرکت‌کنندگان در جنبش دسترسی ‌باز^[۵۹] است که در واکنش به نیاز به توزیع آنی تحقیقات و وجود یک سیستم داوری که همزمان با انتشار اتفاق بیفتد -نه قبل از آن- ، ایجاد شده‌است (آردا، ۲۰۱۲). این سایت یک راه قدرتمند و کارآمد در اختیار محققان قرار می‌دهد و به آن‌ ها کمک می‌کند با بهره گرفتن از ابزار آماری تشخیص دهند چه کسانی در حال خواندن مقالاتشان هستند. همچنین در موتور جستجوی گوگل این سایت بسیار خوب عمل کرده‌است (کینکید، ۲۰۱۱).

ثبت‌نام در این سایت رایگان است و محققین از تمامی رشته‌ها می‌توانند در آن عضو شوند و تألیفات و علاقمندی‌های خود را در پروفایل تخصصی خود به ثبت برسانند (گیگلیا، ۲۰۱۱). همچنین محققان می‌توانند از طریق این شبکه‌اجتماعی، به متن کامل مقالات نیز دسترسی داشته ‌باشند. آن‌ ها قادر خواهند بود از طریق فیس‌بوک و توئیتر، آشنایان و همتایان خود را یافته و آثار سایر محققان را نیز دنبال کنند (بتولی۱، ۱۳۹۲).

یک ابزار مهم که این سایت در اختیار کاربران خود قرار می‌دهد آمار دانلودهای صورت‌گرفته از مقالات هرفرد و تعداد بازدیدهای صفحه است، این امکان به اعضا اجازه می‌دهد بدانند با چه کلیدواژه‌هایی در گوگل جستجو شده‌اند (گیگلیا، ۲۰۱۱). در حالی که سایت گوگل اسکولار^[۶۰] پایگاه ‌داده ارجاعات خود را برای افزایش دسترسی به تحقیق استفاده می‌کند، سایت آکادمیا اجازه به اشتراک‌گذاری مستقیم مقالات و کارهای تحقیقاتی را به کاربران خود می‌دهد. این سایت اجازه توصیف علایق تحقیقاتی کاربران را به زبان طبیعی به آن‌ ها می‌دهد. با دنبال‌کردن موضوعات از نویسندگانی خاص، صفحه ‌اصلی این سایت یک سرویس اگاهی بخش می‌شود که می‌توان در آن هرچیزی را جستجو کرد. این سایت امکانات گروهی خوبی نیز برای محققان دارد که بسته به مؤسسه کاری آن‌ ها فرق می‌کند و می‌توان ‌بر اساس نام مؤسسه در آن‌ ها عضو شد (اچ پون، ۲۰۱۳).

ریسرچ‌گیت

شبکه‌اجتماعی ریسرچ‌گیت یکی از مهم‌ترین شبکه های اجتماعی علمی و پژوهشی می‌باشد، به‌طوری که ریسرچ‌گیت را “فیسبوکی برای دانشمندان” می‌دانند (جانسون، ۲۰۱۲).

نتیجه مطالعات مادهاسادهان^[۶۱](۲۰۱۲) نشان‌ داده ‌است که از میان شبکه های اجتماعی عمومی، فیس‌بوک و از میان شبکه های اجتماعی تخصصی، ریسرچ‌گیت بیشترین استفاده را به عنوان شبکه‌اجتماعی محققان برای انجام فعالیت‌های دانشگاهی ‌داشته‌اند. شعار این سایت “شناخته‌شده برای پژوهشگران و به وسیله پژوهشگران با این ایده که پژوهشگران می‌توانند از طریق همکاری کار بیشتری انجام ‌دهند.” می‌باشد. هدف اصلی این سایت متصل‌کردن محققین برای تشویق آن‌ ها به همکاری با یکدیگر است (سایت ریسرچ گیت).

این شبکه‌اجتماعی که بیش از ۵ میلیون کاربر دارد، در سال ۲۰۰۸ توسط دو ویروس‌شناس و یک متخصص کامپیوتر با هدف فراهم ‌نمودن مجموعه‌ای از ابزارها جهت همکاری، اشتراک‌گذاری دانش و ایجاد شبکه‌کاری و اکتشافی در میان محققان، راه‌اندازی شد (گیگلیا،۲۰۱۱).

واضح است که سرمایه‌گذاران ‌به این نتیجه رسیده‌اند که این شبکه‌اجتماعی ارزش پول آن‌ ها را دارد. آمارها نشان می‌دهد، امروز در دنیا تعداد بیشتر و بیشتری از محققان ‌به این شبکه‌اجتماعی می‌پیوندند. سخنگوی این سایت بیان می‌کند که یک‌سوم کاربران حداقل ماهی ‌یک‌بار از سایت استفاده می‌کنند. اما آنچه برای مؤسسین سایت اهمیت دارد، روند رو به‌رشد عضویت کاربران در این سایت است، در ۵۰ ماه اول کار سایت، ۲ میلیون مطلب بارگذاری شد اما امروز ماهی ۲ میلیون مطلب بارگذاری می‌شود (سایت ریسرچ گیت). ‌بر اساس گفته مؤسسان این سایت، ریسرچ‌گیت ۲۶۰۰ گروه دارد. همچنین ۳۵ میلیون مقاله در پایگاه‌ داده خود ذخیره‌کرده ‌است (ریسرچ گیت، ۲۰۱۱).

ریسرچ‌گیت برای اعضای خود شماری از ابزارها و امکانات جهت همکاری‌های علمی جهانی فراهم می‌کند. ثبت‌نام در این شبکه رایگان است. این شبکه، محدود به یک رشته موضوعی خاص نیست و محققان از همه رشته‌ها می‌توانند ثبت‌نام کنند و سپس عناوین تألیفات، زمینه‌های علاقمندی و مهارت خود را از طریق پروفایل تخصصی خود با سایر محققان به اشتراک بگذارند (گیگلیا، ۲۰۱۱).

۲-۱- ترغیب

ترغیب از کلمه رغبت است؛ یعنی ایجاد میل و علاقه در دیگری به انجام دادن کاری. پس اگر کسی دیگری را به هر شیوه­ای اعم از تشریح و توصیف و یا تصویر فعل مجرمانه به ارتکاب آن راغب کند، معاون جرم محسوب می شود.^{۱ [۲۲۶]}۲

وسیله­ای که برای ترغیب به کار می­رود از نظر نتیجه حاصله بی­اثر است. یعنی ترغیب ممکن­است­ازطریق­کلام­و­القای فکروانگیزه­صورت­گیردیا با­وعده­و وعید و­یا­انگیزش­های­مالی­توأم باشد.

تاثیر و نفوذ«ترغیب» از تحریک کمتر است، زیرا تحریک «به حرکت درآوردن» و«بر انگیختن» است؛ درحالی که درترغیب تنها میل و علاقه به ارتکاب جرم به وجود می ­آید.^{۲ [۲۲۷]}۳

عنوان معاونت در جرم از راه ترغیب، وقتی مصداق پیدا می‌کند که وسایل ترغیب، اثر مستقیم در مجرم، برای ارتکاب جرم داشته باشد. درغیراین صورت، اگر اغواء و تشویق فقط موجب ظهور حس کینه و حسادت و دشمنی در مباشر جرم گردد و همین خصوصیات، منشأ و مبنای ارتکاب جرم شود، با توجه به اینکه تشویق و ترغیب علت مستقیم ارتکاب جرم معینی نبوده است، ترغیب کننده را نمی­ توان به عنوان معاون جرم مستوجب کیفر دانست.^{۳ [۲۲۸]}۴

علاوه بر ماده ۴۳، ترغیب به فراهم کردن وسایل استفاده از مشربات الکلی (ماده ۱۷۵ ق.م.ا) و یا ترغیب به فرار (ماده ۵۳ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح ج.ا.ا) در قانون به عنوان معاونت­های خاص شناخته شده است. در معانی نزدیک به ترغیب گاه قانون‌گذار لفظ تشویق؛ یعنی آرزومند کردن و به شوق آوردن را به کار برده است.

از جمله تشویق افراد و گروه­ ها به ارتکاب اعمالی علیه امنیت، حیثیت و منافع جمهوری اسلامی ایران در داخل یا خارج (بند ۵ ماده ۶ قانون مطبوعات) تشویق مردم به فساد یا فحشاء (بند ب ماده ۶۳۹ ق.م.ا بخش تعزیرات) تشویق افراد به الحاق به دشمنان یا محاربین و مفسدین (بند ۶ ماده ۱۱ قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح ج.ا.ا) که در همه موارد معاونت در جرم به شمار می رود. اما باید توجه داشت که در این قبیل معاونت ها نه تنها مؤثر بودن تشویق بلکه فردی بودن آن نیز به هیچ وجه در تحقق جرم شرط نیست.^{۴ [۲۲۹]}۱

درحقوق لبنان ترغیب به ارتکاب جرم از طریق اقدامات گوناگون صورت ‌می‌گیرد که قانون‌گذار این اقدامات را به طور حصری مشخص نکرده و لذا انواع وسیله را در تحقق ترغیب دیگری به ارتکاب جرم شرط ندانسته است.^۱[۲۳۰]۲

‌بنابرین‏ در حقوق لبنان ترغیب هم می­توانداز راه گفتار صورت گیرد ‌به این صورت که معاون با ایجاد اطمینان خاطر و قول به مساعدت در مواقع لزوم همچون نگهداری از خانواده متهم و غیره وی را به ارتکاب جرم مصمّم­ نماید^۲[۲۳۱]۳ وهم­ می ­تواند از طریق کتابت انجام شود. مثل اینکه عمل مورد نظر را مستحسن و نیکو جلوه دهد.

همچنین استفاده از راه­های عملی نظیر همراهی کردن مجرم تا محل ارتکاب جرم و کنترل و مراقبت از وی برای اطمینان خاطرش، ترغیب محسوب می­ شود.^۳[۲۳۲]۱ مانند اینکه مردی معشوقه خود را که قصد سقط جنین دارد تا­مطب پزشک همراهی­کند و هنگام سقط جنین در کنار او حضور یابد.^۴[۲۳۳]۲

درحقوق لبنان برای اینکه ترغیب به ارتکاب جرم قابل تعقیب و مجازات باشد؛ باید ترغیب مؤثر و نتیجه مجرمانه­ای هم بر آن مترتب گردد.^{۵ [۲۳۴]}۳

۳-۱- تهدید

تهدید در لغت به معنای ترساندن و بیم دادن است و در اصطلاح حقوقی مراد از تهدید عبارت است از اینکه کسی با ایجاد خطر برای جان، مال یا آبروی دیگری او را وادار به ارتکاب جرم کند. چنانچه شخصی دیگری را تهدید کند و این منجر به ارتکاب جرم از طرف آن فرد شود، تهدید کننده به عنوان معاون مستوجب کیفر است.^{۶ [۲۳۵]}۴

تهدید از مصادیق بارز اجبار معنوی است؛ لیکن برای تحقق آن، شرایط چندی لازم است. از جمله آنکه باید عمل انجام شده عرفاً تهدید محسوب­ شود و به علاوه عمدی باشد، زیرا«تهدید غیر عمدی وجود ندارد»^۷[۲۳۶]۵همچنین تهدید باید غیر قانونی و نامشروع باشد. مجرد خوف ‌از کسی یا چیزی تهدید به شمار نمی آید، بلکه بیم وترس فاعل باید از عمل تهدید آمیزمعاون سرچشمه گرفته و مؤثر باشد.

میزان تاثیر تهدید به اوضاع واحوال و خصوصیات روانی وموقعیت اجتماعی تهدید کننده و تهدید شده بستگی دارد.^[۲۳۷]۱ پس دادگاه برای احراز تهدید به عنوان معاونت باید خصوصیات مرتکب جرم و تهدید کننده را از لحاظ سن، جنس و دیگر شرایط حاکم برتهدید بررسی­کند؛ زیرا تهدید،امری­نسبی است.^[۲۳۸]۲در تحقق ­تهدید ­نوع ­فعل ­تهدید آمیز(تهدید­گفتاری­یا­نوشتاری) هیچگاه­ شرط نیست.

فقط کافی است شخصی که به زیان­های مالی و یا خطرهای جانی و ناموسی و یا شرفی علیه خود یا خویشاوندان نزدیک تهدید شده، برای رهایی از نگرانی و تشویش خویش به ارتکاب جرم رضا دهد. ‌بنابرین‏، در تهدید موضوع ماده ۴۳ هر چند فاعل برخلاف میل باطنی دست به ارتکاب جرم زده باشد، لیکن قصد و اراده هیچ گاه از او سلب نشده است. اما ‌اگر این تهدید­ به حدی برسد­که­اراده را از فاعل سلب کند در این صورت اجبارنام دارد(موضوع ماده ۵۴ ق.م.ا)در این صورت ­مسئولیتی­متوجه فاعل نخواهد­بود.واجبارکننده­مسئول است.^[۲۳۹]۳

تهدید ممکن است درمواردی به عنوان جرم مستقل شناخته شود؛ مانند کسانی که با چاقو یا هرنوع اسلحه­ای دیگران را تهدید ‌می‌کنند (ماده ۶۱۷ ق.م.ا تعزیرات.) همچنین کسانی که با تهدید دیگران، آنان را به دادن نوشته یا سند و یا امضاء ملزم می­نمایند(ماده ۶۶۸ ق.م.ا تعزیرات) وهمچنین کسانی که برای ارعاب دیگران به هر نحو آنان را به قتل یا ضررهای نفسی یا شرفی یا مالی یا به افشا سری نسبت به خود یا بستگانشان تهدید ‌می‌کنند (م۶۶۹ ق.م.ا تعزیرات)

در قوانین ­جزایی ­لبنان ­ذکری­ از تهدید به عنوان ­یکی ­از مصادیق­ معاونت­ در جرم به میان نیامده است.

۴-۱- تطمیع

تطمیع به معنی«به طمع انداختن»،«آزمند ساختن»و«برانگیختن حس­نفع طلبی دیگری» است و در اصطلاح حقوقی عبارت از وعده و وعید و دادن وجه یا امتیازی است که شخص را به ارتکاب جرم مصمّم­ می­ کند. بدیهی است برای آنکه تطمیع، به عنوان معاونت قابل تعقیب و مجازات باشد، باید مؤثردروقوع جرم باشدوتناسبی میان­وعده،وعیدوارتکاب جرم معین، قابل توجیه ‌و احراز باشد.

تطمیع، گونه ­ای ترغیب است، با این تفاوت که درتطمیع، انگیزه هایی که باعث مصمّم ساختن مباشر به ارتکاب جرم می­ شود، بیشتر جنبه مالی و مادی دارد؛ درحالی که در ترغیب، انگیزه می ­تواند هم مالی و هم معنوی باشد.^[۲۴۰]۴