– علل فرهنگی اجتماعی فساد نیز عبارتند از:
– تبعیت از علاقه‌های شخصی و فامیلی به جای رعایت و تقید به ضوابط عینی،
– مشروعیت اندک دولت،
– سیطره یک حزب یا طیف خاصی از نخبگان بر فرایند‌های سیاسی و اقتصادی. (همان ،۴۲)
مطابق این دیدگاه، افزایش آگاهی عمومی نسبت به هزینه‌های کلان فساد برای توسعه اقتصادی و سیاسی کشور، همچنین خواست عمومی برای انجام اصلاحات در این عرصه ضروری است، به گونه‌ای که با استمداد از بسیج شهروندان و نخبگان، مبارزه با فساد اقتصادی و اداری در صدر دستور کار سیاسی قرار گیرد. (قضاوتی،۱۳۸۱، ۸)

( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

ویتوتانزی صاحبنظر مباحث فساد درباره عوامل مؤثر بر فساد می‌گوید، علل یا عواملی که باعث رشد فساد می‌شوند را می‌توان به دودسته شامل: اول آنهایی که از یک طرف بر تقاضای فساد در جامعه اثر می‌گذارند و دوم آن دسته عواملی که بر عرضه فساد از طرف عامل دولتی موثر می‌باشند. در میان مهمترین عوامل موثر بر تقاضای فساد، عبارتند از:
۱- قوانین و مقررات ۲ – ویژگیهای خاص سیستم‌های مالیاتی ۳ – ارائه خدمات و کالاهائی زیر نرخ بازار.
و در میان عوامل مؤثر بر عرضه فساد می‌توان به مواردی همچون زیر اشاره کرد.
۱- فرهنگی بوروکراسی ۲- سطح حقوق و دستمزد در بخش دولتی ۳- سیستم‌های مجازات کنترل سازمانی ۵- شفافیت قوانین، حقوق و فرآیندها ۶- رهبری اداری.
در ادامه این اندیشمند عوامل موثر بر فساد را به دو دسته عوامل مستقیم و عوامل غیر‌مستقیم تقسیم می‌کند.
عوامل مستقیم عبارتند از: قوانین و مقررات، وضع مالیات و عوارض گمرکی، تصمیم‌‌‌گیری درباره مخارج، عرضه کالا و خدمات به قیمت کمتر از بازار، تامین مالی احزاب.
عوامل غیر‌مستقیم شامل: کیفیت کار نظام دیوان‌سالاری، سطح دستمزد‌ها در بخش دولتی، سیستم تنبیه و مجازات، نظارت‌های سازمانی، شفافیت مقررات قوانین و روش‌‌ها. ( تانزی^[۵۳] ، ۱۹۹۸، ۳)
در تقسیم‌بندی دیگری از عوامل مؤثر بر فساد که دقیقتر بنظر می‌آید بر دو سطح اجتماعی و فردی تکیه شده است و شامل رویکرد اول که بر عوامل ساختاری تمرکز دارد، عواملی همچون ساختار و مشروعیت نظام سیاسی، تاریخ، فرهنگ، ارزشها، هنجارها و تعهدات. در حالیکه این نوع تجریه تحلیل کمک می‌کند به فهم عمیق‌تر از انواع فساد و شرح انواع و میزان و اشکال فساد، اما آنها اغلب برای انتقال یک راه‌حل جهت کاهش فساد، مشکل می‌باشند.
عوامل ساختاری که این عوامل عبارت از: ۱- آنچه که ممکن است در اصطلاح، ” اقتضائات سیاسی ” جهت تعریف فساد قابل اعمال باشد ۲- الگوئی از تعهدات مسلط در جامعه ۳- درجه‌ای که دولت دیگر بخش‌های قدرت را از درون و بیرون در تنگنا قرار می‌دهد. ( توماس^[۵۴]، ۲۰۰۴، ۲۳)
عوامل فردی
رویکرد دوم که بر تجزیه تحلیل فردی تکیه دارد و ریشه آن به علم اقتصاد سازمانی جدید^[۵۵] بر‌می‌گردد، بر انگیزه‌هایی که محرکی است برای افراد جهت انتخاب رفتارهای فساد‌آمیز تمرکز دارد.
در حالیکه دانشمندان علوم سیاسی ـ جامعه شناسان و مردم شناسان تمرکزشان بر موضوعاتی همچون مشروعیت، فرهنگ، تاریخ و ارزشها می‌باشد. اقتصاددانان و اقتصاددانان سیاسی، بیشتر بر اقتصاد سازمانی جدید به عنوان رویکردی جهت مطالعه فساد به گونه‌ای دیگر تمرکز دارند. واحد تجزیه تحلیل آنها فرد است، به عنوان کسی که ترجیهات و انتظارات عقلانی دارد. و به عنوان کسی که انتخابهایی را جهت حداکثر‌سازی مطلوبیت خود انجام می‌دهد. این دانشمندان انگیزه‌‌هایی را که افراد را به انتخاب رفتار فساد‌گونه وا‌می‌دارد تجزیه تحلیل می‌کنند و بر سیاست‌‌هایی در جهت تغییر این انگیز‌اننده‌ها تمرکز دارند.
این اندیشمندان، یکسری انگیز‌اننده‌ها برای عوامل دولتی جهت مشغول شدن به اعمال فساد‌آمیز را بر‌شمرد‌ه‌اند که شامل: ۱- فرصت (اختیار تبعیض‌‌آمیز ) ۲- اغواء کننده (حقوق و دستمزد ) ۳- کنترل و نظارت ۴- مجازات ها ـ (شامل از دست دادن شغل یا کاهش اعتبار )
عوامل محیطی
در تحلیل دیگری بر نقش محیط که فراهم‌کننده زمینه مناسب برای ارتکاب فساد می‌باشد پرداخته ‌شده است، در این تحلیل آمده‌است. فساد چرا روی می‌دهد؟ جذب قدرت و منافع عمومی در جهت منافع شخصی، یک نتیجه از میل طبیعی افراد می‌باشد.کاهش این میل می‌تواند از طریق محیطهایی که ایجاد فساد را تسهیل می‌کنند صورت گیرد. خطی‌مشی‌گذاران و برنامه‌ریزان چنین محیطهایی را از طریق عوامل محیطی و ادراکی که فساد را تحت تاثیر قرار می‌دهند ایجاد می‌کنند.
در رابطه با بررسی عوامل محیطی موثر بر فساد در بخش دولتی مطالعات زیادی انجام نشده است. با نگاهی بر این مطالعات موردی و دیگر تحقیقات انجام شده که توسط بانک جهانی صورت‌گرفته، شش عامل محیطی را که در اکثر محیطهای بین‌المللی بر میزان فساد صورت گرفته دارای تاثیر هستند شناسایی شده‌است.(وارنیو ^[۵۶]، ۲۰۰۲، ۶)
شکل شماره ۲-۲- عوامل محیطی موجب فساد .(وارنیو ، ۲۰۰۲، ۶)
۲-۳-۹) فساد مالی (اقتصادی)
دادگر و معصومی نیا(۱۳۸۷)فساد مالی را این گونه تعریف می کنند: هر نوع تصرف غیرقانونی در اموال دولتی، سوء استفاده از موقعیت و استفاده غیر قانونی از اختیارات و قدرت برای استفاده از امکانات مالی، فساد مالی اطلاق می شود که البته دارای مصادیق بسیاری از جمله اختلاس، رشوه، اخاذی، رانت های اقتصادی، برداشت و دخل و تصرف غیرقانونی در وجوه واموال، استفاده از امتیازات وبهره برداری های مالی و اشکال گوناگون دیگر می باشد. بنابراین می توان اذعان داشت که فساد مالی سوء استفاده از مقام و موقعیت دولتی (عمومی) برای کسب منافع شخصی است، این کار بعضی اوقات کوچک وناچیز بوده، گاهی در سطح وسیع وکلان صورت گرفته وجنبه عمومی به خود می گیرد.(دادگر و معصومی نیا،۱۳۸۷، ۱۵)
بانک جهانی^[۵۷] فساد مالی را«سوء استفاده از اختیارات محوله به نیت حصول نتایج تعریف نشده در مسئوولیت های محوله تعریف می کند.» انجمن حسابداران خبره که یکی از مؤسسات بین المللی بوده و در سطح جهانی فعالیت دارد، فساد مالی را تصرف ناحق در امکانات بخش عمومی دانسته و سوء استفاده از انواع تسهیلات برای پیشبرد هدف ها ومقاصد حزبی و سیاسی را یکی از شایع ترین مصادیق فساد مالی معرفی کرده است (شلالوند،۱۳۷۷،۱۳۲).
فساد اقتصادی بیشتر از رابطه متقابل دولت و اقتصاد بازار ناشی شده و در مواقعی که خود دولت بخشی از فعالیت اقتصاد بازار را درون خود داشته باشد، نمود فراوان‏تری می‏یابد. بدین ترتیب یکی از ریشه‏های فساد مالی، اقتصاد دولتی و از بالا هدایت شده است.(ربیعی،۱۳۸۳، ۳۲)
این نوع فساد به یکی از مشکلات مهم کشورهای در حال توسعه تبدیل گردیده است، عده‌ای براین عقیده‌اند که اصولاً راهی برای حل این مشکل وجود ندارد. عده‌ای نیز برآنند که مجازات و تنبیه عاملین فساد تنها راه حل مشکلات مقابله با فساد اقتصادی است. مشکل فساد اقتصادی حل نخواهد شد، مگر آنکه عوامل و ریشه‌های بروز این پدیده زشت را کشف و ریشه‌کنی این عوامل برای مقابله با فساد مهیا گردد. دراین مقاله ضمن توصیف عوامل بروز فساد،‌ نقش آزادسازی اقتصادی و مقررات‌زدایی در حل مشکل فساد را تشریح می‌نمائیم. هدف اصلی اصلاحات اقتصادی،‌ ایجاد بازارهای رقابتی و برطرف کردن عوامل اغتشاش در قیمت‌ها است. تا از این طریق فضای مه‌آلود و تیره اقتصادی جای خود را به شفافیت دهد و کارایی اقتصادی جای رفتارهای نامعقول، فرصت‌طلب و غیر موجه را بگیرد. دخالت‌های دولت مهم‌ترین عامل گل ‌آلود شدن آبی است که رانت خواران و انحصارگرایان درآن ماهی می‌گیرند.( محنت فر، ۱۳۸۷)
دخالت دولت در فعالیت‌های اقتصادی باعث می‌شود که دولت در بسیاری از مواد نقش تولیدکننده یا توزیع کننده کالاهای صنعتی را داشته باشد. دولت به بسیاری از فعالیت‌های صنعی و کشاورزی یارانه زیادی اختصاص داده و کسب رانت می‌تواند منافع سرشاری داشته باشد. پرداخت تسهیلات بانکی،‌زمین و مواد اولیه به نرخ دولتی از جمله تسهیلات ارائه شده از سوی دولت به متقاضیان احداث واحدهای صنعتی یا کشاورزی است. هم شهروندان متقاضی کالاها و خدمات و هم کارمندان مسؤول، از فرصت‌هایی که روش توزیع دولتی برای کسب منافع از طریق رانت ایجاد می‌کند آگاه هستند. واضح است که هرقدر میزان مداخله دولت در امور تولیدی و توزیعی بیشتر باشد، تقاضا برای فساد نیز بیشتر است.
حضور دولت در فعالیت‌های اقتصادی و صنعتی و سیاست‌های قیمت‌گذاری عامل مهمی در جرایمی مانند ارتشاء به حساب می‌آید. غالباً قیمت فروش یک محصول تولیدی از قیمت بازار آزاد آن به مراتب پایین‌تر است و این امر باعث افزایش تقاضا نسبت به عرضه خواهد شد. به این دلیل دولت ناچار است از بین متقاضیان طبق معیارهایی، افراد واجد شرایط را انتخاب کند. ارزیابی شرایط متقاضیان و انتخاب افراد واجد شرایط به عهده دستگاه‌های اداری است و به کارمندان مسؤول قدرت زیادی داده و زمینه جهت ارتشاء فراهم می‌گردد.
چنانچه دولت در فروش کالاهای خود از قیمت‌های تعادلی (قیمتی که با ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضا ایجاد می‌شود) استفاده کند، دیگر انگیزه‌ای برای شهروندان برای متوسل شدن به این روش‌ها وجود ندارد. هنگامی که دولت در مکانیزم بازار اختلال ایجاد کرده و باعث ایجاد صف و بازار سیاه می‌شود، این دخالتها به طور گسترده‌ای افزایش فسادهای اقتصادی را به دنبال دارد.
فساد اقتصادی یا مالی چیست؟ فساد مالی نقض قوانین موجود برای تامین منافع و سود شخصی است از فساد غالباً به عنوان یک بیماری شدید نام برده می‌شود. بیماری نظیر سرطان و یا ایدز که بطور بی‌رحمانه از یک سازمان به سازمان دیگر و از یک نهاد به نهاد دیگر سرایت می‌کند، بطوریکه تمام نهادهای موجود را تحلیل برده تا منجر به فروپاشی سیستم سیاسی حاکم شود رواج فساد مالی به درستی به عنوان یکی از مهمترین موانع در راه پیشرفت های موفقیت‌آمیز اقتصادی، برای مثال در کشورهای آسیایی و آفریقایی، برشمرده شده است. ( محنت فر، ۱۳۸۷)
سطح بالای فساد مالی می‌تواند موجب ناکارآمدی سیاست های دولتی شود تحقیقات موجود نشان می‌دهد که فساد باعث کاهش سرمایه‌گذاری و در نتیجه کاهش رشد اقتصادی خواهد شد. فساد مالی می‌تواند فعالیت های سرمایه‌گذاری و اقتصادی را از شکل مولد آن به سوی رانتها و فعالیت های زیرزمینی سوق دهد فساد مالی می‌تواند موجب پرورش سازمانهای وحشت‌ناکی مانند مافیا شود فساد گسترده و فراگیر یکی از نشانه‌های ضعف حاکمیت است و عملکرد ضعیف حاکمیت می‌تواند روند رشد و توسعه اقتصادی را رو به تحلیل برد.
اگر بخواهیم به علل و عوامل رواج فساد مالی اشاره کنیم باید گفت، اقتصادهای از بالا هدایت شده یکی از پایه‌های پرورش رشوه‌خواری و فساد مالی است، تجربه کشورهای جنوب آسیا مؤید آن است همچنین اگر مدیران قدرت فراوان داشته باشند و درعین حال فقیر باشند تمایل به فساد مالی تشدید می‌شود یکی دیگر از علل گسترش فساد خاصیت مسری بودن آن است در تحقیق و بررسی که پارلمان ایتالیا در سال ۱۹۹۳ درباره فساد مالی مافیا انجام داده است مشخص شد اعتقاد به این که دیگران هم همین کار را می‌کنند یکی از دلایل مکرر فساد مالی بوده است رفتار مبتنی بر فساد در بین مقامات بالا تاثیری فراتر از پیامدهای مستقیم ناشی از آن رفتار دارد، لذا سرنخ فساد را باید بین مقامات بالا جستجو کرد.
برای مبارزه با فساد چه می‌تواند کرد؟ با اصلاح ساختارهای سازمانی و قوانین این مکان وجود دارد که تعادل بین منافع و ضررهای ناشی از رفتار مبتنی بر فساد مالی را جرح و تعدیل کرد اصلاحات ساختاری در حوزه‌هایی چون مالیات، قوانین معاملات خصوصی و توسعه پروژه‌های زیربنایی تحت مسئولیت دولت، ضروری است اصلاحات نهادی برای افزایش شفافیت و پاسخگوئی بخش دولتی و کمک به سازمانهای مستقل ضرورت دارد دولتها باید در این راستا در ایجاد ساختارهای نهادی مورد نیاز رشد عادلانه تردید نکنند. در چین قدیم به بسیاری از بروکراتها حق نیفتادن به دام رشوه‌خواری و فساد مالی پرداخته می‌شد که آنرا یانگ – سین می‌نامیدند تا انگیزه اطاعت از قانون و سلامت نفس آنان تقویت شود این اقدام و دیگر اقدامات مشابه ترغیبی می‌تواند کارایی داشته باشد اما به سختی می‌توان به انگیزه‌های صرف مالی مانع رشد فساد مالی شد فراتر از این، نیاز به تمرکز روی الگوها و ارزشهای غالب ضرورت دارد به عبارت دیگر برای درک کامل چالش فساد مالی باید فرضیه‌ای که ارزش ها و هنجارها را نادیده می‌گیرد و نتیجه می‌گیرد که صرفاً منافع افراد آنان را به سمت فساد مالی سوق می‌دهد را کنار بگذاریم وجود نظامهای شفاف قوانین و مجازات به همراه اقدامهای جدی می‌تواند از جمله ارزشهایی باشد که شخص آن را محترم می‌شمارد احترام به این گونه ارزشهای حاکم حصاری در برابر فساد مالی را دارد. فساد مالی طاعون دموکراسی است پس باید قبل از این که شروع شود متوقف شود. ( محنت فر، ۱۳۸۷)
۲-۳-۱۰) مصادیق فساد مالی
همان طوری که پیش از این نیز گفته شد ، فساد مالی دارای شکل ها ونمودهای مختلفی می باشد، شکل های اصلی فساد مالی شامل رشوه، اختلاس ،تقلب وجعل می باشد که هریک از این ها تنها بعضی از ابعاد اصلی پدیده فساد مالی را مشخص و تبیین می کنند که به تعریف مختصری درباره آنها می پردازیم.
الف)اختلاس^[۵۸]
اختلاس در لغت به معنی گرفتن شیئی با عجله و سرعت هر چه تمام تر و گاهی به معنی استفاده از فرصت مناسب نیز بکار رفته است. در واقع اختلاس برداشت افراد از منابع عمومی است که مدیریت همان منابع به آنها سپرده شده است(دادگر و معصومی نیا،۱۳۸۷،ص۱۸).
اختلاس در مجموعه قوانین بدین صورت تعریف شده است :
هر یک از کارمندان و کارکنان ادارات و سازمانها و موسسات و شرکتهای دولتی و یا وابسته به دولت و یا مامورین به خدمات عمومی اعم از رسمی و غیر رسمی و دیوان محاسبات عمومی و موسساتی که به کمک مستمر دولت اداره می شوند و دارندگان پایه های قضائی، وجوه نقدی یا مطالبات یا حواله جات یا سهام و یا سایر اسناد و اوراق بهادار یا سایر اموال متعلق به هر یک از سازمانها و موسسات فوق الذکر یا اشخاص که بر حسب وظیفه به آنها سپرده شده است به نفع خود یا دیگری برداشت یا تصاحب کرده به عنوان مختلس علاوه بر مجازات مقرر اداری و رد وجه یا مال مورد اختلاس به حبس از شش ماه تا پنج سال محکوم می شود. (منصور،۱۳۸۱، ۲۳۷)
ب)رشوه
«رشوه^[۵۹] درلغت به معنای آنچه که به کسی بدهند تا کاری بر خلاف وظیفه خود انجام دهد یا حق کسی را ضایع و باطل کند یا حکمی بر خلاف حق و عدالت بدهد می باشد .درواقع رشوه عبارتست ازوجهی (نقدی یاجنسی )است که دریک رابطه آلوده وفاسدداده یاگرفته می شود(ربیعی ،۱۳۸۳،ص ۳۳).
رشوه در قوانین کشور بدین صورت تعریف شده است:
هر یک از مستخدمین و مامورین شاغل رسمی اعم از قضائی و اداری یا شوراها و شهرداریها یا نهادها برای انجام دادن یا ندادن امری که مربوط به تشکیلات قضائی و اداری یا شوراها یا شهرداریها و نهاد می باشد وجه یا مال یا سند پرداخت وجه یا تسلیم مالی را قبول نماید در حکم مرتشی است خواه انجام یا عدم انجام آن امر مربوط به کار اداری شخص باشد و خواه مربوط به کار اداری یکی از مستخدمین دیگر خواه قبول آن مستقیماٌ به عمل آمده باشد یا غیر مستقیم و خواه مامور رسمی باشد یا غیر رسمی و خواه انجام یا عدم انجام امری که برای آن چیزی گرفته واقعاٌ موثر بوده و خواه اقدام به انجام و یا عدم انجام امری که وعده داده است کرده یا نکرده باشد علاوه بر تادیه آنچه گرفته است به انفصال دائم از شغل و حبس و شلاق محکوم خواهد شد. (منصور،۱۳۸۱، ۲۳۴)
ج)سوء استفاده از موقعیت^[۶۰]
سوء استفاده از موقعیت فرآیندی است که در آن، بعضی از صاحب منصبان به طور سازمان یافته، از پست و موقعیت سیاسی و اجتماعی خود، برای تعمیم، تضمین وگسترش منافع شخصی سوء استفاده کرده، به عبارتی در قبال جامعه خیانت می کنند(رهبرودیگران،۱۳۸۱،۱۴).
د) تقلب^[۶۱]
«یک جرم اقتصادی است که مستلزم نوعی کلاه برداری،فریب یا دروغ است.تقلب ودستکاری با ایجاد اخلال در حقایق و امور کارشناسی از سوی افرادی است که فردی که مسئوولیت اجرای دستور یا انجام وظایف محوله از سوی مافوق ومدیر خود دارد، جریان اطلاعات را به سمت منافع شخصی خود تغییر دهد»(موسسه تحقیقاتی تدبیراقتصاد ،۱۳۸۲،ص۱۵۵).

عضو شورای مرکزی

۳۳

آیت اله محمد علی تسخیری

عضو شورای مرکزی

این جدول و اسامی آن با توجه به اطلاعاتی که از سایت رسمی جامعه روحانیت مبارز بدست آمده فراهم شده است و تا سال ۱۳۸۵ را شامل می شود و به یقین تا کنون تغییراتی در آن حاصل شده از جمله درگذشت آیت اله عمید زنجانی
فصل سوم
تاریخچه تحولات جامعه روحانیت مبارز
به دنبال ارائه تصویری کلی از جامعه روحانیت مبارز و بررسی مسایل کلی مطروحه پیرامون این تشکل روحانی پیشینه تاریخی و تحولات درونی این جامعه در فصل حاضر مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت. بانگاهی اجمالی به تاریخچه جامعه روحانیت امروز، براساس وقایع، تحولات و نقاط عطف تاریخی، چهار دوره زیر را می‌توان برای تاریخچه این جامعه ذکر کرد که هر یک از این دوره‌ها را به همراه مسائل مطروحه پیرامون آن به تفکیک مورد بررسی قرار می‌دهیم:
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

۱- تاریخچه جامعه روحانیت از بدو تأسیس تا پیروزی انقلاب اسلامی؛
۲- تاریخچه جامعه روحانیت بعد از پیروزی انقلاب اسلامی؛ که این قسمت خود به دو دوره مجزا تقسیم می‌شود:
الف) از پیروزی انقلاب اسلامی تا انشعاب مجمع روحانیون؛
ب) از انشعاب مجمع روحانیون تا سال ۱۳۸۸
گفتار اول:
۱- جامعه روحانیت از بدو تأسیس تا پیروزی انقلاب اسلامی
ریشه تشکیل جامعه روحانیت مبارز را باید در بین علمایی جست که در سالهای ۱۳۴۰-۱۳۴۱ ش. جذب اما خمینی(ره) شدند. بدین معنا که پس از فوت دو شخصیت بزرگ سیاسی مذهبی در سال ۱۳۴۰ یعنی آیت‌الله‌العظمی بروجردی (فروردین ۱۳۴۰) و آیت‌الله کاشانی (اسفند۱۳۴۰) علیرغم خواست رژیم پهلوی و برخی روحانیون غیرسیاسی، امام خمینی در صحنه سیاسی کشور ظهور کرد.
طرح لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی در مهرماه ۱۳۴۱ که طی آن نیت ضداسلامی رژیم پهلوی آشکار شد،‌ امام خمینی و یارانش را بر آن داشت تا برای دفاع از اسلام و کشور اسلامی مبارزات خود را علیه رژیم پهلوی آغاز کنند(آبراهامیان، ۱۳۸۲: ۴۳۸). از آنجا که در شهرهای مختلف روحانیان به طور معمول جلساتی داشته و هنگام نیاز اعلام موضع می‌کردند، روحانیان شهرهای قم، تبریز، آبادان، لار، رشت، رفسنجان، یزد، کربلا،‌ نورآباد، شهررضا، همدان، شمیران، نجف، بابل، اهر، بهبهان، خرم‌آباد و تهران در اعتراض به لایحه فوق اعلامیه‌هایی صادر کردند.
در شهر قم امام خمینی پس از جلسه و مشورت با علمای بزرگ قم، مبارزه خود را با کمک روحانیان جوان و انقلابی طرفدارش آغاز کردند و علمای تهران نیز در تاریخ ۱/۹/۱۳۴۱ با صدور بیانیه‌ای و با امضای نزدیک به ۱۵۰ نفر با اعتراض به لایحه مذکور به کمک امام خمینی برخاستند.
با تداوم مبارزه امام خمینی پس از عقب نشینی دولت در لایحه مذکور و مخالفت روحانیت انقلابی با اصلاحات آمریکایی «انقلاب سفید شاه و مردم» و سپس حوادث پس از آن مانند حمله رژیم به مدرسه فیضیه در دوم فروردین ۱۳۴۲، قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، اعتراض امام به کاپیتولاسیون و سپس تبعید ایشان ابتدا به ترکیه و سپس نجف اشرف، علمای مبارز به شیوه های مختلف حمایت خود را از امام خمینی اعلام نمودند. این دسته از روحانیان طی جلسات و دور هم نشستن‌ها که معمولاً در منزل یکی از اعضاء تشکیل می‌شد، در تداوم نهضت به این نتیجه رسیدند که در تشکیلاتی دور هم جمع آیند و م تناسب با شرایط خفقان و استبداد مبارزه خود علیه رژیم پهلوی را دامه دهند.جامعه روحانیت مبارز در واقع از درون چنین جلساتی از سوی آن دسته از روحانیانی که به ضرورت تشکیلات رسیده بودند، متولد شد. در همین دوران برخی از روحانیان مبارز وارد برخی تشکلهای جوانان مسلمان مانند هیئت های مؤتلفه شدند تا بر سلامت فکری و هدایت مبارزه نظارت داشته باشند.افرادی مانند شهید مطهری، شهید بهشتی، حجه‌الاسلام انواری،شیخ احمد مولایی و علی گلزاده غفوری شورای روحانیت مؤتلفه را تشکیل می‌دادند و به حمایت از مبارزات اما خمینی برخاسته بودند(بادامچیان؛ بنایی، ۱۳۶۲: ۱۸۲).
در شرایط خفقان پس از قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و در دوران تبعید امام خمینی، روحانیت طرفدار امام خمینی از مبارزه دست نکشید. آنان به رغم مشکلات فراوانی که در راه مبارزه با وجود جو وحشت و شکنجه‌های ساواک و رژیم، با آن روبرو بودند، به هر طریق ممکن اعلامیه‌ها و نوارهای امام خمینی را از نجف دریافت و تکثیر و توزیع می‌کردند. طرح حکومت اسلامی یا ولایت فقیه در سال ۱۳۴۸ (بهمن ماه) توسط امام در نجف، جانی دوباره به روحانیت انقلابی داد و آنان را تا برپایی نظام اسلامی مبتنی بر ولایت فقیه مصصم‌تر ساخت. در همین ایام جلسات روحانیان انقلابی در شهرهای مختلف بویژه قم و تهران ادامه یافت.
در سال ۱۳۴۹ با رحلت آیت‌الله‌العظمی حکیم در عراق، یاران امام خمینی در ترویج مرجعیت ایشان فعال‌تر شدند و رژیم علاوه بر تبعید بعضی از مدرسین حوزه علمیه قم، نسبت به پایگاه های مبارزه در تهران که از سال‌های ۱۳۴۵-۱۳۴۶ جلسات هفتگی داشتند، حساس‌تر شده و شماری از آنان را دستگیر کرد.
با شروع دهه پنجاه شمسی، در شرایطی که برخی از جوانان مبارز تحت تأثیر ایدئولوژی مارکسیسم و مبارزات انقلابی کمونیستها به مبارزه مسلحانه روی آورده بودند، به رغم همکاری و کمک بعضی از روحانیان به چنین سازمان‌هایی به دلیل عدم تأیید امام خمینی از شیوه مبارزه مسلحانه، روحانیان انقلابی راهبرد مبارزه مردمی تحت رهبری امام خمینی را پی میگرفتند. در طول این سالها با آنکه بسیاری روحانیان بازداشت، زندان، ممنوع‌المنبر، تبعید و شکنجه می‌شدند، اما در هر فرصتی که پیش می‌آمد جلسات خود را برپا می‌کردند. با وجود لو رفتن نامه آقای هاشمی رفسنجانی به امام خمینی در مرز ایران و عراق و دستگیری و زندانی شدن ایشان در ۱۲/۷/۱۳۵۰ جلسات هفتگی روحانیان مبارز تهران بدون حضور آقای هاشمی رفسنجانی ادامه یافت. اعضای این جلسه عبارت بودند از: محمد امامی کاشانی، سیدعلی غیوری، فضل‌الله مهدی زاده محلاتی، حسین کاشانی، محمدحسن طاهری، محمدرضا مهدوی کنی، عبدالمجید معادیخواه، حسن لاهوتی.
یادآور می‌شویم که جلسات هفتگی یادشده با عناوین پوششی همچون «جلسه درس عربی» برگزار می‌شد و با توجه به تداوم این نوع جلسات اساسنامه منتشره جامعه روحانیت مبارز، در پایگاه اینترنتی آن، سال تأسیس آن را ۱۳۵۲ ذکر کرده است. از جمله شخصیت‌هایی که در دور هم‌نشینی روحانیان مبارز از تجربه جلسات پیشنهادی امام خمینی برای علمای بزرگ در قم بهره گرفت و زمینه را در کنار بزرگان دیگر برای تشکیل رسمی جامعه روحانیت آماده کرد، شهیدمطهری بود. به هر روی شکل‌گیری رسمی جامعه روحانیت مبارز در سال ۱۳۵۶ ش بوده است(دارابی، ۱۳۷۵: ۱۴۵-۱۴۴).
در شرایطی که طبق تز حقوق بشر کارتر و فضای باز سیاسی، رژیم پهلوی تلاش داشتند تا خفقان تا حدودی کم کنند و از سال ۱۳۵۵ رژیم را ناچار به کاستن سرکوب کردند، روحانیان مبارز به جای برگزاری کانون‌های شب شعر و گردهماییهای روشنفکری برخی از جریانها مانند ملی‌گرایان و لیبرال‌ها،‌ انسجام خود را جهت سرنگونی رژیم تقویت کردند. افرادی چون استاد مطهری، بهشتی، مفتح، موسوی اردبیلی، موسوی خوئینی‌ها، عمید زنجانی، امامی کاشانی، ملکی، ناطق نوری، کروبی، اکرمی، موحدی کرمانی، معادیخواه، حسن روحانی، ایروانی، رسولی محلاتی، مروارید و امام جمارانی در این جلسات هفتگی که یکشنبه‌ها و گاه دوشنبه و سه‌شنبه تشکیل می‌شد، شرکت می‌کردند. در این زمان برخی از شخصیت‌های مبارز همانند آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در زندان و آیت‌الله مهدوی کنی در تبعید بودند.
گفتنی است در برخی از آثاری که پیرامون مسائل، وقایع و تحولات انقلاب اسلامی به رشته تحریر درآمده، مرحوم آیت‌الله شهید دکتر بهشتی به عنوان شخصیت عمده و مؤسس جامعه روحانیت مبارز به حساب آمده و از افرادی نظیر شهیدان مطهری، مفتح، باهنر و آقایان مهدوی کنی، خسروشاهی، عبدالمجید ایروانی، هاشمی رفسنجانی، ناطق نوری، معادیخواه، شجونی، مهدی کروبی، هادی غفاری و … به عنوان فعالین و گردانندگان جامعه روحانیت مبارز یاد شده است.
از مقام معظم رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، در این باره، این چنین نقل شده است:
تابستان ۱۳۵۶ در مشهد با دو نفر از برادران نشسته بودیم، مرحوم آقای ربانی املشی و آقای موحدی کرمانی. صحبت از این شد که مبارزین و مخصوصاً روحانیت که عمده‌ترین مبارزین بودند، چرا متشکل نیستند. پیشنهاد شد که بیاییم تشکیلاتی را به وجودآوریم.در همان جلسه گفته شد که اگر آقای بهشتی در این جلسات باشند این جلسات عاقبت به خیر [می‌شود] و به جایی خواهد رسید.از حسن اتفاق، شهید بهشتی و شهید باهنر هم در آن موقع در مشهد بودند و سنگ بنای تشکل اسلامی گذاشته می‌شود(بادامچیان؛ موحدی قمی، ۱۳۷۴: ۸۳).
انسجام بیشتر روحانیت مبارز خواست امام خمینی بود. مرحوم موحدی ساوجی از اعضای فعال جامعه روحانیت پس از دیدار با امام خمینی در سال ۱۳۵۶ در نجف اشرف حامل دو پیام به شهید مطهری بود که اولی درباره وحدت و انسجام بیشتر روحانیت مبارز و دومی درباره اسلامی بودن ماهیت نهضت و لزوم پیشتازی روحانیت بود:
امام پیامی به طور شفاهی به من دادند که به آیت الله مطهری برسانم.این پیام در دو محور بود:
مطلب اول در ارتباط اینها با هم نزدیک‌تر و فشرده‌تر شود. و مطلب دوم در ارتباط با آگاه کردن مردم و توجه دادن آنها به این نهضت که یک نهضت اسلامی است و همواره روحانیت باید در صحنه باشد و روحانیت مبارز جریان‌ها و گروه‌های دیگر را جلو نیندازد و خود روحانیت نهضت و انقلاب را رهبری کند.
شهادت فرزند امام خمینی، آیت‌الله سیدمصطفی در اول آبان ۱۳۵۶ در نجف که در شتاب بخشیدن به پیشرفت نهضت اسلامی نقش بسزایی داشت، نقش جامعه روحانیت مبارز تهران را در کنار سایر تشکل‌های مذهبی مانند جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و حوزه‌های علمیه کشور آشکارتر کردو در این باره جامعه روحانیت مبارز تهران طی اعلامیه‌ای بیان داشت:
باسمه تعالی
ضایعه اسفناک درگذشت مرحوم حجه‌الاسلام والمسلمین آقای حاج آقا مصطفی – طاب ثراه – موجب تأثر عموم عالم تشیع به خصوص جامعه روحانیت گردید. این مصیبت را به حضور والد معظمشان، مرجع عالیقدر حضرت آیت‌الله‌العظمی امام خمینی – دام ظله الشریف -تسلیت می‌گوییم و به اطلاع می‌رسانیم که بدین مناسبت، مجلس ترحیمی روز یکشنبه ۱۸ آبانماه جاری از ساعت ۳الی ۵ بعداز ظهر در مسجد ارک منعقد خواهد شد(نظری، ۱۳۷۶: ۲۰۳).
در مجلس یاد شده که به مناسبت هفتمین روز شهادت حاج آقا مصطفی برگزار شد،آیت‌الله محمد محمدی گیلانی، محمد مهدی ربانی املشی و دکتر حسن روحانی سخنرانی کردند. به رغم فضای خفقان حاکم، جامعه روحانیت مبارز توانست صدها نفر از اقشار مختلف را علیه رژیم در این مجلس باشکوه گردآورد و قدرت سازماندهی و رهبری خود را آشکارتر سازد.
پس از واقعه توهین روزنامه اطلاعات در مقاله روز شنبه ۱۷ دی ماه با عنوان «ایران واستعمار سرخ و سیاه» که به ساحت امام خمینی (ره) توهین شده بود نیز جامعه روحانیت مبارز تهران طی اطلاعیه‌ای آنرا محکوم کرد. همچنین نسبت به کشتار مردم قم در ۱۹ دی ماه اعتراض خود را بیان داشت. روحانیت مبارز تهران در تاریخ ۲۰/۱۰/۱۳۵۶ طی نامهای به مراجع تقلید اهانت روزنامه اطلاعات و حادثه شهادت مردم قم در ۱۹ دی را محکوم کردند.(شیرخانی، ۱۳۷۷: ۳۴۴) از جمله افراد زیر این نامه را امضا کرده‌اند: مرتضی مطهری، محمدرضا مهدوی کنی، محمدتقی فلسفی، سیدهادی خسروشاهی، مرتضی ایروانی، محی‌الدین انواری، موسوی اردبیلی، محمد امامی کاشانی،عبدالمجید ایروانی، موحدی کرمانی، فضل‌الله محلاتی، موسوی خوئینی‌ها، امام جمارانی، موحدی ساوجی،‌ مهدی شاه‌آبادی، عبدالمجید معادیخواه،مهدی کروبی،‌جعفر شجونی، سیدعلی غیوری و … .
علاوه بر این روحانیت مبارز تهران پس از واقعه ۲۹ بهمن تبریز که در چهلم شهدای قم برگزار شد، علاوه بر تشویق مردم تبریز، سرکوب آن توسط رژیم را محکوم کرد که در ادامه مباحث کتاب متن اعلامیه به همراه اسامی بیش از پنجاه امضاء شور و شوق مبارزه را تداوم بخشیدند:
ما سال نو را با احساس عمیقی از احترام به شهیدان قم و تبریز و همدردی با خانواده های مصیبت زده آنان و با اعلام شور و شوق بیشتر به ادامه مبارزه ملت ما با استبداد و ظلم و فساد و تجدید پیمان عمیق با خدا و قرآن و آیین خدا – که آیین فضیلت و آزادی و عدالت است – آغاز می‌کنیم(دوانی، ۱۳۷۷: ۷۸).
بدین سان جامعه روحانیت مبارز تهران تحت رهبری و در پی رهنمودهای امام خمینی به تداوم هدایت حرکت اسلامی ملت ایران اقدام می کند.
از آنجا که ایام مذهبی مانند محرم و صفر و رمضان یکی از عوامل شتاب دهنده به حرکت‌های اسلامی در تاریخ معاصر ایران؛ با فرارسیدن ایام ماه مبارک رمضان در سال ۱۳۵۷، کانون مبارزه علیه رژیم در مساجد از جمله مسجد قبا، لرزاده، هدایت، مسجد جامع نارمک، مسجد امام‌حسین (ع) و دیگر مساجد به شدت فعال بود. در این مساجد اعضای جامعه روحانیت مبارز همچنان به هدایت مبارزات می‌پرداختند، آنان معمولاً در این ایام جلسات زیادی داشتند و آن دسته از روحانیانی که در زندان نبودند و در فواصل آزادی از زندان و بهره‌ گیری از شرایط تبعید به تداوم مبارزه همت می‌گماشتند. رژیم پهلوی که دیگر اقتدار سال‌های قبل را نداشت و با توجه به گسترش مبارزات مردمی ناچار بود بسیاری از اعضای روحانیت مبارز را که دستگیر می‌کرد، آزاد کند. نماز شکوهمند عید سعید فطر ۱۳۵۷ به امامت عضو برجسته جامعه روحانیت مبارز شهید دکتر مفتح و راهپیمایی پس از آن با جمعیت حدود ۲۰۰ هزار نفری که از قیطریه به سوی خیابان دکتر شریعیت راه افتاد، نقش روحانیت مبارز را در بهره‌ گیری از مناسبت‌های مذهبی علیه رژیم آشکارتر کرد.
در این میان به دلیل گسترش مبارزات و حضور فعال مردم جنوب تهران، جامعه روحانیت مبارز شاخه جنوب تهران نیز تشکیل شد و آیت‌الله مهدوی کنی و شهید محلاتی در منزل مرحوم آقا نظام الهی قمشه‌ای ساکن خیابان خراسان اولین جلسه آن را تشکیل دادند. پس از آن شاخه جنوب روحانیت مبارز که اعلامیه‌های آن عمدتاً‌ بوسیله آیت‌الله عمید زنجانی تنظیم می‌شد، نقش فعالی در مبارزات داشت. حوادث بعدی انقلاب مانند فاجعه سینما رکس آبادان و فاجعه ۱۷شهریور، ۱۳آبان(کشتار دانش‌آموزان و دانشجویان) در شرایطی که از سوی رژیم در تهران و ۱۱شهر دیگر حکومت نظامی اعلام شده بود، همچنان بر وحدت و انسجام بیشتر جامعه روحانیت مبارز افزود. آنان به رغم شرایط بسیار سخت و وحشت حاکم از پای ننشستند و با محکوم کردن جنایات رژیم ، رهبری روحانیت را تداوم بخشیدند(آبراهامیان، ۱۳۸۲: ۴۴۲).
نباید فراموش کرد که دعوت تاریخی جامعه روحانیت مبارز برای راهپیمایی عظیم تاسوعا و عاشورا بزرگترین ضربه را به رژیم استبداد زد و در واقع رفراندمی بزرگ برای نفی نظام سلطنتی بود. متن این فراخوان در بخش عملکرد جامعه خواهد آمد. دعوت یاد شده در شرایطی صورت گرفت که رژیم از حکومت نظامی به سوی دولت نظامی ژنرال ازهاری تحول یافته بود: فرار شاه در ۲۶ دی ماه نیز سودی به حال رژیم نداشت و دولت بختیار نیز از سوی مردم «نوکر بی‌اختیار» لقب گرفته بود. تلاش بختیار با بستن فرودگاه برای جلوگیری از آمدن امام خمینی به ایران با تحصن روحانیان مبارز در دانشگاه تهران و اعتراض مردم روبرو شد. جامعه روحانیت مبارز کمیته استقبال امام را تشکیل داده بود. تحصن در دانشگاه تهران نیز زیر نظر دو عضو برجسته آن یعنی شهیدان مطهری و بهشتی انجام شد. کانون فعالیتهای ستادی جامعه روحانیت مبارز تهران در سال ۱۳۵۷ علاوه بر منازل اعضا از جمله شهید بهشتی در چندین نقطه شهر تهران متمرکز بود که مهم‌ترین آن «مدرسه رفاه»، «مدرسه علوی» و «مدرسه عالی شهید مطهری» (سپهسالار) بود.
در نهایت در پرتو مبارزات مردم و اقشار مختلف در کشور، جامعه روحانیت مبارز با تشکیلات منسجم خود به عنوان رکن اصلی مبارزات با هدایت انقلاب تحت رهبری امام خمینی زمینه را برای پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن ۱۳۵۷ فراهم کرد. در موقعیت زمانی مذکور مسئولیت بسیج توده‌های مردم و سازماندهی تظاهرات ضد رژیم شاهنشاهی و نیز انتقال پیام‌های کتبی و شفاهی رهبر فقید انقلاب، حضرت امام خمینی (ره) به انقلابیون مذهبی در شهر تهران که در حکم نقطه ثقل مبارزات ضد رژیم بود، برعهده جامعه روحانیت مبارز تهران بود(طاهر، ۱۳۶۹: ۶۷).
در حالی که بسیاری از تشکل‌ها و جریانات سیاسی غیراسلامی و ضدرژیم محمدرضا شاه با مشکلاتی همچون فقدان رهبری، ضعف تشکیلاتی، عدم انسجام فکری، تفرقه و انشعابات روبه رو بودند، مجموعه نهاد روحانیت به طور عام در سراسر کشور و تشکل «جامعه روحانیت مبارز» به طور خاص در سطح شهر تهران، ضمن بهره‌مندی از رهبری قاطع و بی نظر حضرت امام، و دارابودن شبکه‌ای از روحانیون، به طور فعال ابتکار علم را در مبارزات از طریق برنامه‌ریزی برای راه‌پیمایی‌ها، اعتصابات، تعطیلی بازار، سخنرانی در مساجد، تهیه شعارها و تکثیر و پخش اعلامیه‌های حضرت امام در بین مبارزی، بسیج مردم و اداره و تأمین مبارزین و مقابله با فشارها و خفقان طاغوتی را در دست داشتند.
گفتار دوم: جامعه روحانیت مبارز بعد از پیروزی انقلاب اسلامی
در این دوره مباحثی از قبیل شرایط و مقتضیات ادامه فعالیت تشکل جامعه روحانیت، تأسیس و تعطیل حزب جمهوری اسلامی و انشعاب مجمع روحانیون در تاریخچه جامعه روحانیت مبارز وجود دارد که در زیر به آنها می‌پردازیم:
شرایط و مقتضیات استمرار فعالیت جامعه بعد از انقلاب
با پیروزی انقلاب اسلامی، بزرگانی نظیر شهید بهشتی به این جمع‌بندی رسیدند که برای اداره کشور نیاز به کار تشکیلاتی جدیتری است و اهمیت کار اقتضا میکند که فالیتهای جامعه روحانیت از حالت دور همنشینی و نیمه سازمانی تغییر و برای پاسخ گویی به نیازهای مختلف سیاسی، فعالیت‌های جامعه روحانیت در قالب تشکیلاتی سازمان یافته‌تر، استمرار یابد. با پیروزی انقلاب اسلامی و ایجاد نظامی دینی، شرایط جامعه روحانیت مبارز نیز با دوران پیش از انقلاب به طور کلی تغییر کرد و جامعه روحانیت ضمن درک ضرورت استمرار فعالیتهایش در پاسداری از نظام اسلامی، دیگر مجبور نبود همانند شرایط قبل از انقلاب به صورت مخفیانه کارهایش را پیش ببرد. بر همین اساس پس از انقلاب با تدوین اساسنامه به صورت آشکار فعالیتهای تشکیلاتی خود را آغاز کرد. آنگاه روحانیت مبارز مناطق را در سطح شهر تهران از طریق سازماندهی روحانیت مناطق ۱۲ گانه و انتخاب مسئول هر منطقه، راه اندازی و تأسیس کرد تا با پاسداری از انقلاب به ایفای نقش خود در تحقق نظامی اسلامی بپردازد.
بهره اول: تأسیس حزب جمهوری اسلامی و فعالیت تحت‌الشعاع آن

• • دیدگاه اول(رضایت معاملاتی): عقیده دارد رضایت حالتی است که پس از مصرف محصول یا استفاده از خدمت برای مشتری حاصل می‌شود.

  ( اینجا فقط تکه ای از متن فایل پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

• دیدگاه دوم(رضایت تجمعی): رضایت به عنوان فرایند درک و ارزیابی مشتری از تجربه مصرف محصول یا از استفاده از خدمت، تعریف می‌شود(وانگ و پولو^[۲۸]،۲۰۰۲،ص۱۰۲).

رضایت تجمعی مفهومی مفیدتر در پیش ­بینی پیامدهای رفتاری مشتری و همچنین عملکرد گذشته، حال و آینده یک سازمان است. این رضایت تجمعی است که محرک و انگیزه سرمایه ­گذاری یک سازمان در موضوع رضایت مشتری است. رضایت مشتری میزان لذت کلی یا احساس خشنودی مشتری، در نتیجه توانایی محصول یا خدمت در برآورده ساختن امیال و آرزوها، انتظارات و نیازهای او است(هلیر و همکاران،۲۰۰۳،ص۱۷۹۰).رضایت مشتری پیامدی است که در نتیجه مقایسه عملکرد مورد انتظار مشتری قبل از خرید، با عملکرد واقعی و ادراک شده و هزینه پرداختی او به دست می‌آید(آیدین و همکاران،۹۱۳). لینگنفلد^[۲۹] رضایت مشتری را از لحاظ روانشناختی، احساسی می‌داند که در نتیجه مقایسه بین مشخصات ادراک شده محصول با نیازها یا خواست­های مشتریان و انتظارات اجتماعی در رابطه با محصول حاصل می‌شود. راپ^[۳۰] بر مبنای تعریف فوق، رضایت مشتری را به عنوان یک دیدگاه فردی برای مشتری تعریف می‌کند که از انجام مقایسات دائمی ما­بین عملکرد واقعی سازمان و عملکرد مورد انتظار مشتری ناشی می‌گردد. تاپفر^[۳۱] در تعریف مفهوم رضایت مشتری به مطلب جالبی اشاره کرده است: «رضایت­مندی مشتری به نوع فعالیت تجاری یک سازمان و یا به موقعیت سازمان در بازار بستگی ندارد، بلکه رضایت مشتری به توانایی و قابلیت سازمان در تأمین کیفیت مورد انتظار مشتری بستگی دارد»(غفاری آشتیانی، ۱۳۸۷،۴۴). ژوران^[۳۲] رضایت مشتری را این­گونه تعریف می کند: «رضایت مشتری، حالتی است که مشتری احساس می‌کند که ویژگی‌های فرآورده، منطبق بر انتظارات او است». ژوران عدم رضایت یا ناخرسندی مشتریان را نیز به عنوان یک مفهوم جداگانه در نظر گرفته و آن را چنین تعریف می‌کند: «نارضایتی مشتری حالتی است که در آن نواقص و معایب فرآورده موجب ناراحتی، شکایت و انتقاد مشتری می‌شود». به عقیده این دانشمند، رضایت مشتری و عدم رضایت مشتری متضاد نیستند.­در واقع رضایت­مندی مشتری ناشی از ویژگی‌های محصول یا خدمت عرضه شده می‌باشد که مشتری را برای خرید و استفاده از آن ترغیب می نماید. از سوی دیگر عدم رضایت مشتری از نقایص و کمبودهای موجود در محصول یا خدمت سرچشمه می‌گیرد که موجب دلخوری و شکایت مشتریان خواهد شد. با این وجود باید به این نکته توجه داشت که بسیاری از محصولات با این که هرگز سبب ناخرسندی مشتریان نمی‌شوند اما از فروش بسیار کمی برخوردار می‌باشند. دلیل این امر آن است که سایر رقبا محصول مورد نظر را به گونه‌ای عرضه می‌کنند که ویژگی‌های آن، رضایت مشتریان را در سطحی بالاتر برآورده می‌سازد.
از دیدگاه ریچارد اولیور^[۳۳]، رضایت­مندی یا عدم رضایت مشتری از تفاوت مابین انتظارات مشتری و کیفیتی که او دریافت کرده است حاصل می‌شود. هر مشتری با بهره گرفتن از دانش قبلی خود از یک محصول یا خدمت، قبل از دریافت آن، کیفیت آن را پیش ­بینی می‌کند. به عبارت دیگر هرچه انتظارات مشتری از محصول بیشتر باشد او انتظار دارد کیفیت بالاتری از آن محصول دریافت کند.در یک نگرش کلی هر مشتری پس از دریافت خدمت یا خرید و استفاده از کالا راضی یا ناراضی است. رضایت وجود یک احساس مثبت است که در نهایت در مصرف کننده ایجاد می‌شود. که این احساس به واسطه برآورده شدن انتظارات مشتری و عملکرد عرضه کننده بوجود می‌آید. برحسب اینکه انتظارات مشتری و کالا و خدمت دریافت شده هم سطح باشند، بالاتر یا پایین‌تر از سطح انتظارات مشتری باشد، در او احساس رضایت، ذوق‌زدگی یا نارضایتی ایجاد می‌شود. امروزه صرفا با ارئه خدمت یا کالای با کیفیت به‌تنهایی نمی‌توان رضایت مشتری را جلب کرد. فروشنده منصف، خوش‌خلق و صبور که البته دارای محصولات با کیفیت نیز باشد، ما را به مراجعه برای خریدهای بعدی ترغیب می‌کند و برعکس. در کشورهای صنعتی امروز ارتباط دو طرفه با مشتری سرلوحه برنامه‌ریزی های بازاریابی قرار گرفته و هزینه‌های لازم برای این امر و جلب رضایت مشتریان و وفادار کردن آنان به عنوان سرمایه‌گذاری تلقی می‌شود(کرمانشاهی،۱۳۸۲،ص۹۸).
سازمان ها باید حس مشتری را درک کنند. لغت رضایت معانی زیادی در بر دارد بیشتر این معانی این معنی را منعکس می‌کند که: رضایتمندی واکنش احساسی مشتری است که از درک متفاوت مابین انتظارات مشتری و عملکرد محصول حاصل می‌شود. درک رضایتمندی به فعالیت‌هایی که ما را به دستیابی به آن هدایت می‌کند اثر بسزائی دارد. برای بدست آوردن رضایت مشتری شرکت‌ها نیاز به تولید محصول با کیفیت عالی و جذاب برای تهیه خرسندی مشتری را دارند(فیکی کوا و اینگری^[۳۴]،۲۰۰۴،۵۸).
نمودار۲-۱) تعریف مفهوم رضایت مشتری (کاوسی و سقایی،۱۳۸۴،ص۲۱).
۲-۱-۲) رضایت کارکردی^[۳۵] و رضایت روانی^[۳۶]
به عقیده اسکو و اسمیت^[۳۷]، رضایت دو نوع است:

• رضایت کارکردی: این نوع رضایت ناشی از استفاده از محصول است. مثلاً مشتریان از بانک انتظار دارند که هرگاه به دستگاه خودپرداز برای دریافت پول مراجعه کردند، بتوانند به پول مورد نیاز دسترسی پیدا کنند.

• رضایت روانی: مشتری تنها محصولات و خدمات نمی‌خرد، بلکه منافع، ارزش، احترام و… عوامل دیگری هستند که بایستی سازمان به آن­ها توجه داشته باشد. مثلاً هنگامی که به بانک مراجعه می‌کند انتظار دارد که کارکنان با وی رفتار و برخورد دوستانه‌ای داشته و به او توجه شود.

به عقیده اسکو و اسمیت، رضایت می‌تواند مشتمل بر چهار نوع مطلوبیت باشد:
الف- مطلوبیت شکل^[۳۸]:‌ این مطلوبیت از طریق تبدیل مواد خام به محصولات ساخته شده، حاصل می‌شود.
ب- مطلوبیت زمانی^[۳۹]: این مطلوبیت ناشی از ذخیره محصول تا زمانی که مورد نیاز مشتری واقع شود، می‌باشد.
ج- مطلوبیت مکان^[۴۰]: به معنای فراهم کردن محصول در جائی است که مشتری آن را بخواهد.
د- مطلوبیت مالکیت^[۴۱]: که بیانگر اجازه دادن به مشتری برای مالک شدن، استفاده و لذت بردن از محصول است.
هم­اکنون سازمان‌ها دریافته‌اند که برای رسیدن به اهداف خود، در بالاترین حد ممکن باید به مشتری خدمت کنند، آن­چنان که در اثر کسب رضایت وی، به اهداف مورد نظر خود دست یابند(غفاری آشتیانی، ۱۳۸۷،۴۵).
در پاسخ به این سؤال که خدمت به مشتری چه مفهومی دارد، ریدر و همکارانش^[۴۲] عنوان می‌کنند: «کلید خدمت به مشتری فهم این است که مشتری درباره خدمات ارائه شده چه می‌اندیشد. اگر سازمان برای یک مشتری ۲۴ ساعت خدمت ارائه نمود ولی او آن را معادل ۱۲ ساعت ارزیابی کند، در واقع سازمان ۱۲ ساعت خدمت ارائه کرده است(سجادی،۱۳۸۰،ص۴۰).
۲-۱-۳) مزایای رضایت مشتری
سازمان‌هایی که از نظر بازاریابی در سطح عالی قرار دارند، می‌کوشند مشتریان خود را راضی نگاه دارند. مشتری راضی خریدهای خود را تکرار می‌کند و از تجربه‌های خوبی که درباره محصول دارد دیگران را هم آگاه می‌سازد. کلید اصلی موفقیت این است که انتظارات مشتری با عملکرد سازمان منطبق باشد. سازمان‌هایی که زیرک و با فراست هستند، می‌کوشند مشتری را خشنود کنند. زیرا نه تنها متعهد به ارائه خدمات یا محصول هستند؛ بلکه چیزی را که عرضه می‌کنند بیش از تعهداتشان است(مشایخی کرهرودی ، ۱۳۸۸). حفظ و نگهداری مشتری اثر مهمی در سودآوری بانک دارد. عقیده بر این است که رضایت بر ادراک، خرید و تصمیمات آتی مشتری تأثیرگذار است(جابنون و التمیمی^[۴۳]،۲۰۰۳،ص۱۲).
مشتریانی که برای یک دوره بلند مدت از سازمان راضی نگه داشته شوند، به چندین طریق بر سودآوری سازمان اثر می‌گذارند. اول این­که، تکرار معاملات آنها منجر به کسب درآمد برای سازمان می‌گردد. دوم، هزینه‌های مربوط به آگهی‌های تجاری، پیشبرد فروش و اقدامات ابتدایی جذب مشتریان جدید، به مراتب بیشتر از هزینه‌های حفظ و نگهداری مشتریان کنونی است.سوم، مشتریان راضی و وفادار اغلب اخبار خوب را منتشر ساخته و خدمات سازمان را به دیگران توصیه می‌کنند(اولوریونیو^[۴۴]،۲۰۰۶).
برخی محققان از قبیل بردن و تیل^[۴۵](۱۹۸۳)، اولیور(۱۹۸۱)، و رست و پیترز^[۴۶](۱۹۹۷)، از رضایت مشتری به عنوان پیشایند اصلی خرید مجدد یاد کرده‌اند(هلیر و همکاران،۲۰۰۳،ص۲۵). همچنین لاولاک و همکارانش^[۴۷](۱۹۹۸)، مزایای رضایت­مندی مشتری را چنین برشمردند:
اول، رضایتمندی موضوعی است که به وفاداری مشتری پیوند خورده است.
دوم، مشتریان با رضایت­مندی بالا، توصیه­های دهان به دهان مثبت به­راه خواهند انداخت.
سوم، مشتریان با رضایت­مندی بالا با گذشت‌ترند(خطاهای احتمالی سازمان را به سبب
رضایت­مندی خود می‌بخشند(اندیوبیسی و واه،۲۰۰۵،ص۲۲۳).
افرادی که از خدمات خوب سازمان در گذشته لذت برده‌اند، احتمالاً باور دارند که خطاهای خدمت از جمله انحرافات طبیعی و اجتناب ناپذیر است و سازمان را مقصر قلمداد نمی‌کنند.
رضایت بالای مشتری نوعی بیمه در برابر اشتباهات احتمالی مؤسسه است، که در نتیجه تغییرات مرتبط با تولید خدمات، وقوع آنها اجتناب ناپذیر است. مشتریان دائمی در مواجهه با چنین موقعیت‌هایی اغماض بیشتری دارند، زیرا به دلیل تجربیات خوشایند قبلی، اشتباهات دائمی اندک سازمان را به راحتی نادیده می‌گیرند و یا بروز هر گونه اشتباه غیر عمدی به سمت رقبا نمی‌روند. بنابراین عجیب نیست که جلب رضایت مشتریان مهم‌ترین وظیفه سازمان‌ها و مؤسسات شده است، چون این امر ارتباط مستقیمی با حفظ مشتری، سهم بازار و منافع سازمان دارد(ونوس و صفائیان،۱۳۸۱ ،ص۲۵).
۲-۱-۴) ارتباط رضایت و وفاداری مشتری
رضایت به ارزیابی ذهنی از احساسات بستگی دارد. احساس تابعی از عدم تطابق و نسبت ستاده به داده است. نتیجه نهایی نیز احساس مثبت یا منفی از کامیابی است(اندرسن^[۴۸]،۲۰۰۰،ص۲۱). رضایت بالا یک سیاست ایمنی در مقابل اشتباهاتی است که به دلیل پیوستگی تغییر پذیری با تولید خدمات، گریزی از آن نیست. از این­رو کسب رضایت مشتری، با توجه به رابطه مستقیم آن با حفظ مشتری، سهم بازار و سود، ذهن مدیران شرکت­ها را به خود مشغول داشته است(لاولاک و رایت، ۱۳۸۲،ص۳۵).
کشف ارتباط بین رضایت مشتری و وفاداری مشتری همچنان موضوع مورد علاقه محققین است. در شکل ۲-۲ الیور(۱۹۹۹)، شش حالت ممکن از وابستگی رضایت و وفاداری را نشان می­دهد. حالت(۱)، بیانگر این است که رضایت و وفاداری تجلی یک مفهوم یکسان است. حالت(۲)، نشان­ دهنده این است که رضایت، مفهومی مرکزی برای وفاداری است، به­طوریکه بدون آن وفاداری وجود ندارد. در حالت(۳)، نقش مرکزی رضایت تقلیل یافته و بیانگر این نکته است که رضایت یک جزء تشکیل دهنده وفاداری است و در واقع یکی از مولفه­ها و ابعاد ایجاد وفاداری است. حالت(۴)، مفهوم وفاداری نهایی را بیان می­ کند؛ که رضایت و وفاداری ساده از اجزای آن هستند. در حالت(۵)، این فرض مطرح است که چه سهمی از رضایت در ایجاد وفاداری مؤثر است؟ حالت(۶)، رضایت را سرآغاز مراحل متوالی­ای می­داند که در نهایت به وفاداری ختم می شود. این حالت همچنین بیانگر این است که وفاداری ممکن است مستقل از رضایت باشد؛ به­طوریکه عدم رضایت ممکن است بر حصول و یا عدم حصول وفاداری تأثیر­گذار نباشد (فیض و رجبی میاندره، ۱۳۸۷).
شکل ۲-۱) شش حالت ارتباط میان رضایت و وفاداری(الیور^[۴۹]،۱۹۹۹،ص۲۷).
در سال‌های آتی ممکن است تأکید فزاینده بر وفاداری در معنایی متضاد با رضایت پدید آید. به
گونه ­ای که، میزان روگردانی حتی در میان مشتریان راضی نیز می‌تواند نسبتاً بالا باشد. بنابراین گرچه رضایت و وفاداری با هم رابطه دارند، اما این رابطه نامتقارن^[۵۰] است. رضایت تعیین کننده ناپایا برای وفاداری است. ریچارد الیور، اظهار می‌دارد که چندین مانع در مقابل وفاداری نظیر، خصیصه‌های فردی(تنوع جویی و وفاداری به چندین مارک) و مشوق‌های عامل تغییر مارک(رقبا ممکن است با پیام­ها و مشوق‌های اغواء کننده، مصرف کننده را وسوسه کنند)، وجود دارد. در حقیقت او بیان می‌دارد که مصرف کنندگان وفادار، فراتر از یک رضایت و حتی رجحان پایدار^[۵۱] هستند و آن­ها مدافعینی مصمم در هنگام مواجهه با پیشنهادات فریبنده از طرف رقبا محسوب می‌شوند(موون و مینور، ۱۳۸۲،ص۱۱۲).
به عبارتی، علی‌رغم تأکید سازمان‌ها بر حفظ مشتریان فعلی، وضعیت‌هایی پیش می‌آید که مشتری علی‌رغم رضایت، نسبت به سازمان وفادار نمی‌ماند. دلایل متعددی در این خصوص وجود دارد که دو مورد اصلی آن عبارتند از‌:
الف) انگیزه تنوع‌گرایی^[۵۲]: انگیزه تنوع‌گرایی، حالتی را توصیف می‌کند که علی‌رغم رضایت از یک محصول یا خدمت خاص، مشتری، ارائه کننده خدمت را به دلایلی نظیر تمایل به تغییر، حس کنجکاوی یا خستگی، تغییر می‌دهد.
ب) تئوری کاوش^[۵۳]: بر اساس این تئوری، میزان معینی از نارضایتی دو برابر همان میزان رضایت بر تکرار خرید اثرگذار است. این بدین معنی است که در تلاش برای افزایش وفاداری مشتریان در اولین گام باید تمامی منابع ممکن که منجر به نارضایتی می‌شوند را حذف کرد، زیرا تنها پس از این کار است که تلاش بیشتر برای افزایش رضایت اثر خواهد گذاشت(سید جوادین و کیماسی،۱۳۸۴ ،ص۴۵).
در نتیجه این­که اگر چه از رضایتمندی مشتری به عنوان پیشایند وفاداری مشتری یاد می‌شود؛ ولی ممکن است مشتریانی که از تجارب گذشته خود راضی هستند، الزاماً مشتریان وفادار سازمان نباشند. به طور کلی رضایت مشتری این موضوع که تا چه میزان خدمت یا محصول پیشنهادی سازمان با انتظارات مشتری مطابقت دارد را اندازه‌گیری می‌کند، در حالی که وفاداری مشتری این احتمال را که آیا مشتریان مجدداً مراجعت^[۵۴] می­ کنند و این­که آیا تمایل به مشارکت و همکاری با سازمان دارند را اندازه‌گیری می‌کند. مشتریان وفادار تمایل به برقراری یک رابطه مشترک و پایدار با سازمان مربوط را دارند(رابینسون و همکاران^[۵۵]،۲۰۰۵،ص۵۹۱).
۲-۲)اهمیت رضایت مشتری
در بازار رقابتی امروز شرکت ها برای بقا نیاز به مشتری مداری دارند، آن ها نیاز به تولید محصولات و خدمات با کیفیت بالا دارند که بتوانند رضایت و وفاداری مشتری را به دست آورند. امروزه رسیدن به رضایت مشتری که در نهایت منجر به سودآوری می شود هدف اصلی تجارت است، به این دلیل که رابطه بسیار قوی بین کیفیت محصول و خدمات، رضایت مشتری و سودمندی شرکت وجود دارد.
رضایت مشتری
سودمندی شرکت
کیفیت محصول و خدمات
نمودار۲-۲) ارتباط بین کیفیت محصول/خدمات و رضایت مشتری و سودمندی شرکت(فیکی کوا و اینگرید،۲۰۰۴،ص۵۹)
احتمال برگشت مشتریان راضی زیاد است ولی مشتریانی که ناراضی هستند به جای دیگری مراجعه می کنند. پس رمز بقای سازمانی حفظ مشتریان راضی می باشد. مشتریان راضی برای موفقیت بلندمدت شرکت عامل مهمی محسوب می شوند. رضایت بالای مشتری منجر به ثبات و وفاداری بیشتر مشتری می گردد که در نهایت باعث بازده و منافع در آینده خواهد شد(گیلبرت و همکاران^[۵۶]،۲۰۰۳). رابطه مثبتی بین وفاداری مشتری و سوددهی شرکت وجود دارد. سود افزایش از وفاداری به دلیل کاهش هزینه های بازاریابی، افزایش فروش و کاهش هزینه های عملکردی می باشد جذب یک مشتری جدید خیلی گران تر از حفظ مشتری موجود می باشد(هیل،۱۳۸۴).

بنا بر این با استشهاد از قاعده «السنخیه دلیل الانضمام» مدعی می شویم که لازمه درک ولایت الهی حرکت راسخانه در مسیر ملایمات ولایت الهی یعنی پاس داشتن حدود الهی و پایمردی در اظهار کلیت دین و تشدید مراتب ایمان و تقوا در سطح فراگیر اجتماعی است.

1. 1. 1. شواهد روایی دلالت کننده بر وجود اقتضائات برای ظهور

      ( اینجا فقط تکه ای از متن پایان نامه درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

در راستای مطالب ذکر شده شواهد روایی متعددی نیز وجود دارد که موید همین معنا است.
۱ـ۴) رابطه تقوا با ولایت
آنچه در رابطه با ارتباط تقوا با ولایت در روایات وارد شده است دلالت بر آن دارد که رابطه ولایی با اولیاء الهی و بهره گیری معنوی از ولایت آنها بدون ملکه قدسیه تقوا و ورع امکان پذیر نخواهد بود. همچنانکه امام صادق علیه السلام فرمودند:
«خرجت انا و ابی ذات یوم الی المسجد فاذا [یواجه] باناس من اصحابه بین القبر و المنبر فدنی منهم و سلم علیهم و قال و الله لَاُحبَّ ریحکم و ارواحکم فاعینونا علی ذلک بورع و اجتهاد و اعلموا ان ولایتنا لا تنال الا بورع و اجتهاد» (مازندرانی، ۱۴۲۱ق، ج۱۲: ۲۸۲)
یعنی روزی همراه با پدرم ـ امام باقر علیه السلام ـ به مسجد وارد شدیم عده ای از اصحاب در مسجد بین قبر و منبر حاضر بودند که پس از رویارویی و سلام، حضرت از محبت خود به اصحاب سخن گفتند و فرمودند ما را بر این محبت از راه تقوا و ورع و مجاهدت در راه خدا یاری کنید (یعنی هر چه شما متقی تر باشید محبت ما نسبت به شما بیشتر می شود) و بدانید هر آینه به ولایت ما نمی رسید جز از راه تقوا و ورع و مجاهدت.
همچنین حنان بن سدیر از امام صادق علیه السلام نقل می کند که فرمودند:
«انما اصحابی من اشتد ورعه و عمل لخالقه و رجا ثوابه؛ هولاء اصحابی» (کلینی، ۱۳۶۵، ج۲: ۷۷)
در این روایت نیز تقوا و اخلاص در عمل از صفات و ویژگی های اصحاب اهل بیت علیهم السلام معرفی شده است و روایات متعدد دیگری نیز بر این معنا تاکید می کنند. حتی امام صادق علیه السلام در روایتی دیگر می فرمایند:
«انا لا نعد الرجل مومنا حتی یکون لجمیع امرنا متبعا مریدا» (کلینی، ۱۳۶۵، ج۲: ۷۸)
امام علیه السلام در این روایت به نحوی قاطع و صریح حتی ایمان را از کسانی که نسبت به اجرای بخشی از فرمایشات ایشان ـ و سایر اهل بیت ـ هم مطیع نیستند سلب می کند چه رسد به اینکه آنها شایستگی قرار گرفتن در سایه ولایت الهی را داشته باشند. گفتنی است این روایت موید مطالبی است که پیش از این در باب اظهار کلیت دین بیان کردیم. (ادراک ذوق ایمانی جوارح با مراعات مجموعه اوامر و نواهی الهی آن هم در اثر مداومت و استمرار تحصیل می شود)
در همین راستا حضرت صادق علیه السلام می فرماید:
«کذب من زعم انه من شیعتنا و هو متمسک بعروه غیرنا(شیخ صدوق، فضائل الشیعه و صفات الشیعه: ۴۵) یعنی دروغ پنداشته آن کسی که خود را شیعه ما می‎داند ولی به ریسمان (سرپرستی و ولایت) غیر ما (اهل بیت) چنگ می‎زند» و نیز هم ایشان فرمودند: «شیعه ما نیست کسی که به زبان بگوید شیعه هستم ولی در عمل با ما مخالفت کند و آثار ما را زیر پا گذارد، ولکن شیعه کسی است که با زبان و دل با ما موافق باشد و آثار ما را پیروی کند و مانند ما رفتار نماید، چنین کسانی شیعه (واقعی) ما هستند.» (مجلسی، ۱۳۷۹، ج۱۱: ۱۹۶)
۲ـ۴) رابطه تقوا با انتظار و ولایت حضرت قائم
اگر چه رابطه تقوا و پذیرش ولایت الله و اولیاء خدا رابطه ای عام و شامل است و نسبت به همه امامان صادق است لکن در برخی روایات به طور صریح از رابطه تقوا با ولایت حقه مهدویه سخن به میان آمده است. در این راستا امام صادق علیه السلام فرموده اند:
«من سر ان یکون من اصحاب القائم فلینتظر و لیعمل بالورع و محاسن الاخلاق و هو منتظر فجوا و انتظروا هنیئا لکم ایتها العصابه المرحومه»(مجلسی، ۱۳۷۹، ج۵۲: ۱۴۰)
یعنی «کسى که دوست دارد تا از یاران امام قائم (عج) باشد، باید در انتظار ظهور باشد، و کارهایش باید براساس تقوا و پارسایی و اخلاق نیک باشد، چنین کسى منتظر امام (عج ) است، و در این راه بکوشید و آماده باشید، گوارا باد بر شما اى جوانمردانی که مورد رحمت خدا هستید.»
امام صادق علیه السلام همچنین در توصیف یاران حضرت صاحب (عج) فرمودند: «مردانی اند که گویی قلب هایشان (در صلابت و غیرت دینی) مانند پاره های آهن است. (مجلسی، ۱۳۷۹، ج۵۲: ۳۳۳) هیچ چیز نتواند دل های آنان را نسبت به ذات خدا گرفتار شک و تردید سازد …» (مجلسی، ۱۳۷۹، ج۵۲: ۳۰۸)
اگر چه در این روایت صراحتا به تقوا اشاره نشده است ولی با توجه به مطالبی که در باب آثار متقابل مولفه های ایمانی (ایمان، عمل و تقوا) به آن پرداختیم به خوبی روشن می شود که صفات ذکر شده در این روایت از آثار تقوای فزاینده است.
۳ـ۴) رابطه تقوا با ظهور منجی موعود
در بررسی آراء متکلمان شیعه در باب فلسفه غیبت به نظر شیخ طوسی رحمه الله اشاره کردیم که پس از تبیین برهان لطف فرموده بود:
«سبب غیبت امام دوازدهم علیه السلام ممکن نیست که از جانب خداى سبحان و یا از جانب خود آن حضرت باشد، بلکه از طرف مردم و مکلفین است و جهت آن غلبه خوف ـ از نابودى حق ـ و مطیع نبودن مردم نسبت به اوست و هر موقع که این سبب زائل شود و مردم در اطاعت او بکوشند، و تسلیم او باشند، ظهور واجب مى شود.» (نعمانی، ۱۳۷۶: ۱۵۴)
با توجه به آنچه گفتیم علت مطیع نبودن عامه مردم نسبت به فرمایشات اولیاء خاص خدا فقدان «سنخیت وجودی بنیادین میان امام و ماموم» بود و روشن شد که معارض در اینجا جهات یلی النفسی توده بود که با جهت یلی الربی امام در تعارض است و ریشه ظلم به اهل بیت علیهم السلام همین جهات یلی النفسی عامه مردم بود که موجب شد حقیقت ولایت خاندان نبی مکرم اسلام صلوات الله علیهم اجمعین درک نشود و طاغیان زمان بدون هیچ معارضی ظلم فاحش بر امامان شیعه روا دارند. از این حیث در معارف شیعه علاوه بر حاکمان جور، امت ها هم مورد نکوهش اند و در موضع اتهام که در همین راستا در نصوص معتبر شیعه آمده است «و لعن الله امه دفعتکم عن مقامکم و ازالتکم عن مراتبکم التی رتبکم الله فیها» یعنی جهل امت نسبت به مقام شامخ ولایت از دلایل اصلی ظلم به اولیاء خدا و اهل بیت عصمت و طهارت معرفی شده است تا آنجا که این جهل موجب ازاله مرتبه الهی اهل بیت و دفع آنها از جایگاه رفیع امامت شده است و از همین حیث می‌بینیم حضرت ولی‌عصر (عج) در پاسخ به سؤالی که در مورد غیبت‌می‌شود این آیه شریفه را تلاوت می‌فرمایند که: «لا تَسئَلوُا عَن‌ْ أَشیَاءَ اِن تُبْدَ لَکُم تَسُؤْکُم»(مجلسی، ۱۳۷۹، ج ۷۸: ۳۸۰). (از چیزهایی‌سؤال نکنید که اگر برای شما روشن گردد، بدتان بیاید و ناراحت شوید.) چرا که در صورت افشای حقیقت توسط امام، خود مردم در موضع اتهام قرار گرفته و این امر قهرا مورد رضایت آنها نبوده و شنیدن آن برای آن ها ناخوشایند می بود.
از سوی دیگر آخرین ذخیره الهی حضرت ابا صالح المهدی ارواحنا فداه در توقیع شریف دیگری که خطاب به شیخ مفید تقریر فرموده اند تصریح کرده اند که:
«لو ان اشیاعنا وفقهم اللّه لطاعته علی اجتماع من القلوب فی الوفاء بالعهد علیهم، لما تأخر عنهم الیمن بلقائنا و لتعجلت لهم السعاده بمشاهدتنا، علی حق المعرفه و صدقها منهم بنا فما یحبسنا عنهم الا ما یتصل بنا مما نکرهه و لا نؤثره منهم»(مجلسی، ۱۳۷۹، ج ۵۳: ۱۷۷)
اگر چنانچه شیعیان ما که خداوند بر انجام طاعت خویش آنها را موفق گرداند در راه وفای به عهد و پیمانی که بر دوش دارند همدل می شدند، میمنت دیدار ما از ایشان هرگز به تاخیر نمی افتاد و به یقین سعادت دیدن ما زودتر نصیبشان می شد؛ دیداری بر مبنای شناخت درست و صداقتی از آنان نسبت به ما و ما را از شیعیان دور نگه نمی دارد مگر اعمال نکوهیده آنان که به ما می رسد و برای ما ناخوشایند و دور از انتظار است.
دقت و تامل در این بیان شریف حقایق عدیده ای را در باب علت غیبت و مقتضیات ظهور آشکار می سازد که در زیر به آنها اشاره می کنیم.
الف) اولین تاکید حضرت در این تقریر شریف ناظر بر جامعه شیعه و تمامیت تشیع است چرا که ابتدا همه شیعیان را مورد خطاب قرار داده اند و پس از آن دوباره با تاکید بر اجتماع قلبی شیعیان بر ضرورت حرکت جمعی تشیع (نه حرکات فردی و پراکنده) تاکید می فرمایند.
ب) بعید نیست که تاکید حضرت بر اجتماع قلبی شیعیان به منظور نفی اجتماع صوری و ظاهری باشد بنا بر این آنچه در موضع اهمیت است هماهنگی و یکدلی باطنی و توام با صداقت عملی است چرا که بر مبنای آنچه پیش از این گفتیم قلب انسان منشا صادرات فعلی است و اگر قلوب شیعیان با محوریت قرآن و سیره اهلِ عصمت تزکیه شود صادرات فعلی آنها نیز هماهنگ شده و هماهنگی باطنی و توام با صداقت میان آنها ایجاد می شود و این خود موجب انسجام درونی تشیع و تحکیم رابطه قلبی میان امام علیه السلام و توده شیعیان خواهد شد.
ج) حضرت پس از تاکید بر اجتماع قلبی شیعیان، جهت این اجتماع را نیز به صراحت روشن کرده و بر وفای به عهد و پیمانی که شیعیان بر دوش دارند تاکید می فرمایند. اما اینکه این عهد و پیمان چیست نیاز به توضیح دارد.
شاید در نگاه اول این گونه به نظر رسد که شیعه عهدی خاص و ویژه با امام خود دارد که البته این برداشت نیز به نوبه خود صحیح می باشد و ناظر بر اطاعت بی قید و شرط از امام معصوم است ولی ما برای بررسی مبنایی تر و تاکید بر این برداشت، از آنچه تا کنون بدان پرداخته ایم مدد می گیریم و زوایای مختلف این عهد و پیمان را به اختصار بررسی می کنیم.
پیش از این در باب آن چه در معارف دینی به «عهد الست» مشهور است به تشریح سخن گفتیم و تصریح کردیم که همه ابناء بشر با نوای «قالوا بلی» به این معاهده سر سپردند. همچنین ارتباط این معاهده با دین الهی و خلقت بشریت که هر دو مفطور به فطرت الله هستند را روشن کردیم. اما برای روشن شدن مفاد این عهدنامه به صریح آیات قرآن استناد می کنیم که فرمود:
«الم اعهد الیکم یا بنی آدم ان لا تعبدوا الشیطان انه لکم عدو مبین و ان اعبدونی هذا صراط مستقیم»(یس، ۶۰ و ۶۱)
و در موارد متعدد دیگر عبادت نکردن غیر خدا صراحتا امر(هود، ۲ و ۲۶؛ اسرا، ۲۳؛ فصلت، ۱۴؛ احقاف، ۲۱)، و در یک مورد مرادف با دین قیم ذکر شده است:
«ان الحکم الا ایاه امر الا تعبدوا الا ایاه ذلک الدین القیم و لکن اکثر الناس لایعلمون»(یوسف، ۴۰)
اما از میان تمام بشریت تنها کسانی به این معاهده پایبند مانده اند که التزام عملی به دین حنیف، این ودیعه الهی داشته اند و توازن فطرت را مخدوش نکرده و در مسیر عبودیت یگانه پروردگار عالم، به آب عمل (اکسیر تقوا) آن را پرورانده اند و با حفظ امانت، مستحیل در سلسله مراتب ولایت الهی شده و رد امانت (فطرت بالنده و ولایت الهی) به صاحب اصلی آن کرده اند. از همین جهت است که امام عصر علیه السلام توفیق اطاعت الهی که همان طی مراتب تقواست را برای شیعیان مسئلت می فرمایند.
پس با این توضیحات روشن می شود که عهد یعنی پایمردی در پرواپیشگی خدامدار و حرکت در مسیر ولایت الهی و سر سپردن بر آستان اولیاء اعظم خدا که همان ذوات مقدس اهل بیت عصمت و طهارتند و مرادفند با دین قیم. نتیجه این مشی هم نیست جز ایجاد سنخیت وجودی بنیادی میان مامومین با امام (حرکت جمعی در مسیر یلی الرب) که همان عنصر مفقوده در اعطای حق صاحبان ولایت و امامت در طول تاریخ اسلام بوده است.
بر این اساس مطابق فرمایش حضرت، در صورت نایل شدن تمام شیعیان به این مرتبه نتایجی بر آن مترتب می شود که در ادامه توقیع شریف به آن اشاره می فرمایند.
د) امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف در بیان توام با اتقان خود، تحقق «اجتماع قلبی شیعیان» با مختصاتی که ذکر شد را علت تامه ای بر می شمرند برای اینکه میمنت ملاقات با حجج الهی بیش از این به تاخیر نیفتد و هر آینه در سعادت دیدار با آن ذوات مقدسه تعجیل شود.
ظرایف دقیقه ای که در این جملات مبارک وجود دارد بعید نیست که بر دو امر اشاره داشته باشد: اول تایید مسئله رجعت که از عقاید مسلم شیعه است و دوم تایید مقتضیات ظهور و ضرورت تمهید شرایط برای این امر خطیر.
الف) رجعت
استفاده از ضمیر متکلم مع الغیر در بیان شریف امام موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف می تواند موید آن باشد که پس از ظهور، شیعیان با امامان خود علیهم السلام مواجه خواهند شد و به درک محضر ایشان نایل می شوند.
این برداشت از جهت مسلم بودن عقیده به رجعت در گفتمان تشیع است چرا که شیعه معتقد است که در هنگام ظهور حجت الهی (عج) یا بعد از آن، ائمه معصومین (ع) و برخی مؤمنان درستکار که در مرحله عالی ایمان قرار دارند به این دنیا بازگشت کرده و شاهد و ناظر حکومت جهانی حق و عدالت بوده و در بنای رفیع این حکومت شرکت می جویند. هم چنین کفار و طاغیان ستمگری که در مرحله منحطّی از کفر و ظلم قرار دارند، رجعت می کنند تا علاوه بر کیفر خاص در رستاخیز، مجازات‏هایی در این جهان ببینند. (مکارم شیرازی، ۱۳۷۹، ج۱۵: ۵۵۹) در همین جهت امام صادق(ع) فرموده اند: «رجعت عمومی نبوده، بلکه جنبه خصوصی دارد، و تنها کسانی که در بالاترین مرتبه ایمان و پایین‏ترین مراتب شرک قرار دارند، رجعت می کنند»(مجلسی، ۱۳۷۹، ج۵۳: ۳۹)
در ادعیه و زیارات ماثوره هم، رجعت به عنوان یکی از امور خدشه ناپذیر و اعتقاد راسخ مطرح شده است. به عنوان مثال، می توان از زیارت جامعه کبیره، که به تعبیر مرحوم علامه مجلسی، صحیح ترین و فصیح ترین و بلیغ ترین زیارت ها می باشد(مجلسی، ۱۳۷۹، ج ۱۰۲: ۱۴۴) ، نام برد. در فرازی از این زیارت می خوانیم: «من به شما ایمان دارم و بازگشتتان را باور دارم، رجعت شما را تصدیق می کنم، امر شما را انتظار می کشم و دولت شما را چشم به راهم».(مجلسی، ۱۳۷۹، ج ۱۰۲: ۱۳۱)
رجعت در روایات
درباره رجعت، روایات فراوانی از ناحیه معصومین علیهم السلام به دست ما رسیده است. این روایات به اندازه ای است که هر پژوهشگر با انصافی، که این روایات را مورد دقت و بررسی قرار دهد، بی شک به متواتر بودن احادیث مربوط به رجعت معتقد می شود و هرگز نمی تواند تواتر آن ها را مورد تشکیک قرار دهد. مرحوم علامه مجلسی می فرماید: «چگونه ممکن است شخص با ایمانی که حقانیت اهل بیت علیهم السلام را باور دارد، در مورد رجعت تردید به خود راه دهد در حالی که قریب به دویست حدیث صریح از معصومین علیهم السلام به طور متواتر به ما رسیده و بیش از چهل تن از بزرگان شیعه از قبیل شیخ طوسی، شیخ مفید، سید مرتضی علم الهدی، شیخ صدوق و کلینی و امثال ایشان در آثار پر ارج خود گرد آورده اند… اگر بنا باشد، احادیث مربوط به رجعت – با این کثرتی که ذکر شد – متواتر نباشد، دیگر در هیچ موردی نمی توان ادعای تواتر نمود. (مجلسی، ۱۳۷۹، ج ۵۳: ۱۲۲ – ۱۲۳) اینک به نمونه هایی از این احادیث اشاره می شود:

به نقل از دفتر برنامه‌ریزی انرژی وزارت نیرو، هزینه‌های افزایش تولید هر تن معادل نفت خام در مناطق دریایی ۵/۹۸ دلار و در مناطق خشکی ۴/۲۶ دلار است. بنابر این میانگین وزنی هزینه افزایش ظرفیت تولید نفت خام برابر است با:
۰.۰۸۹*۹۸.۵+۰.۹۱۱*۲۶.۴=۳۲.۸۱۶۹ (دلار بر تن معادل نفت خام)
و چون هر تن معادل نفت خام برابر ۳۱۵/۷ بشکه معادل نفت خام است، بنابر این هزینه ایجاد ظرفیت هر بشکه نفت خام برابر است با ۴۸۶۳/۴ دلار. به نقل از دفتر برنامه‌ریزی انرژی وزارت نیرو هزینه‌ی ایجاد ظرفیت فرآوری متوسط هر بشکه نفت خام ۱۱۰۰۰ دلار در روز است و هم‌چنین با توجه به مقدار مصرف فرآورده‌های مختلف نفتی در سال‌های اخیر معلوم می‌شود که افزایش مصرف فرآورده‌های نفتی به دلیل افزایش در مصرف بنزین بوده است و دیگر فرآورده‌ها یا مصرف آنها کم شده است و یا این که تغییر محسوسی نکرده‌اند. بنابراین افزایش مصرف را با افزایش مصرف بنزین یکی در نظر می‌گیریم. از طرف دیگر برای تولید یک بشکه بنزین تقریبا پنج بشکه نفت خام بایستی فرآوری شود و هم‌چنین هر بشکه معادل نفت خام، تقریبا برابر یک بشکه فرآورده است. بنابر این:
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

K_OIL=173115500 (دلار بر میلیون بشکه معادل نفت خام)

محاسبه سرمایه‌گذاری مورد نیاز در بخش نفت

سرمایه‌گذاری برای گاز

در بخش گاز نخست مقدار تقاضای سالانه اضافه شده را از طریق اتحاد زیر بدست می‌آوریم:
∆GASCONS_t=GASCONS_t-GASCONS_t-1 (۱۷)
که در آن ∆GASCONS_t میزان مصرف اضافه شده گاز بر حسب میلیون بشکه معادل نفت خام در سال t و GASCONS مقدار مصرف سالانه گاز بر حسب میلیون بشکه معادل نفت خام است. سپس از طریق اتحاد زیر، سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای افزایش ظرفیت تولید گاز بدست می‌آید:
K∆GASCONS_t=K_GAS.∆GASCONS_t (۱۸)
که در آن K∆GASCONS_t سرمایه‌گذاری دلاری جهت ایجاد ظرفیت تولید اضافی گاز در سال t و K_GAS ضریب سرمایه‌ای افزایش ظرفیت تولید یک میلیون بشکه معادل نفت خام گاز طبیعی، بر حسب دلار بر میلیون بشکه معادل نفت خام است. در اینجا هزینه‌های مربوط به استهلاک و هزینه‌های نقل و انتقال نفت و فرآورده‌های نفتی دیده نشده است.
جهت بدست آوردن K_GAS بدین ترتیب عمل شده است:
تا پایان سال ۱۳۸۱ سهم گاز تولیدی در مناطق خشکی ۳۳/۸۳ درصد و در مناطق دریایی ۶۷/۱۶ درصد بوده است. به نقل از دفتر برنامه ریزی معاونت انرژی وزارت نیرو متوسط هزینه ایجاد ظرفیت برای تولید گاز طبیعی در میادین دریایی ۵/۹۸ دلار بر تن معادل نفت خام و در مناطق خشکی ۴/۲۶ دلار بر تنمعادل نفت خام است. بنابر این اگر ما فرض کنیم نسبت تولید از مناطق خشکی و دریایی روند کنونی را ادامه دهد میانگین وزنی هزینه ایجاد ظرفیت گاز برابر است با:
۰.۸۳۳۳*۲۷.۷+۰.۱۶۶۷*۶۶.۵=۳۳.۱۶۷۹۶ (دلار بر تن گاز)
با توجه به اینکه هر تن گاز برابر ۳۱۵/۷ بشکه معادل نفت خام است، بنابر این هزینه ایجاد ظرفیت جدید گاز بر حسب دلار بشکه معادل نفت خام برابر است با ۶۲۳۶/۲۴۲ و در نتیجه:
K_GAS=4534100 (دلار بر میلیون بشکه معادل نفت خام)

محاسبه سرمایه‌گذاری مورد نیاز در بخش گاز

سرمایه‌گذاری برای برق

در بخش برق نخست مقدار تقاضای سالانه اضافه شده را از طریق اتحاد زیر بدست می‌آوریم:
∆ELCONS_t=ELCONS_t-ELCONS_t-1 (۱۹)
که در آن ∆ELCONS_t میزان مصرف اضافه شده برق بر حسب میلیون بشکه معادل نفت خام در سال t و ELCONS مقدار مصرف سالانه برق بر حسب میلیون بشکه معادل نفت خام است. سپس از طریق اتحاد زیر، سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای افزایش ظرفیت تولید برق بدست می‌آید:
K∆ELCONS_t=K_EL.∆ELCONS_t (۲۰)
که در آن K∆ELCONS_t سرمایه‌گذاری دلاری جهت ایجاد ظرفیت تولید اضافی برق در سال t و K_EL ضریب سرمایه‌ای افزایش ظرفیت تولید یک میلیون بشکه معادل نفت خام برق، بر حسب دلار بر میلیون بشکه معادل نفت خام است. در اینجا نیز هزینه‌های مربوط به استهلاک و هزینه‌های نقل و انتقال نفت و فرآورده‌های نفتی دیده نشده است.
جهت بدست آوردن K_EL بدین ترتیب عمل شده است:

• • یک بشکه معادل نفت خام مساوی است با یک کیلووات در سال تقسیم بر ۵۴/۵۱.

• • یک کیلووات در سال برابر است با یک کیلووات ساعت ضرب‌در (۲۴*۳۶۵)

• • یک کیلووات ظرفیت برابر است با یک کیلووات ساعت تقسیم بر ۴۴۶۷ ساعت.

از طرفی ۸۷/۲۴ درصد از تولید برق در سال ۱۳۸۱ بصورت ۶/۴ درصد مصارف داخلی نیروگاه، ۳/۵ درصد در شبکه انتقال و ۸۷/۱۴ درصد در شبکه توزیع هدر رفته است که در فرمول تبدیل تولید در ظرفیت در نظر گرفته شده است. به نقل از دفتر برنامه‌ریزی انرژی وزارت نیرو هزینه ایجاد یک کیلووات ظرفیت در یک نیروگاه متوسط برابر ۵۰۰ دلار است که با ترکیب محاسبات فوق نتیجه می‌شود که:
K_EL=190245200 (دلار بر میلیون بشکه معادل نفت خام)

محاسبه سرمایه‌گذاری مورد نیاز در بخش برق

جمعیت

در بخش جمعیتی مدل، جمعیت کل کشور را بصورت برون‌زا در نظر گرفته‌ایم که به هنگام پیش‌بینی، جمعیت را از معادله رشد زیر در هر سال بدست می‌آوریم:
N_t=N_t-1(1+r) (22)
که در آن N جمعیت کل کشور و r نرخ رشد جمعیت است.

نحوه رشد جمعیت در مدل

کالیبراسیون پارامترها، بررسی نتایج و تحلیل حساسیت مدل

کالیبراسیون پارامترها

همانطور که در فصل‌های گذشته بیان شده بود در تکنیک پویایی شناسی سیستمی چند روش جهت کالیبراسیون پارامترهای مدل وجود دارد.در این تحقیق چنین عمل کرده‌ایم که ابتدا قسمت‌هایی از مدل که مصرف‌ها را بیان می‌کنند با بهره گرفتن از روش OLS یک تخمین مقدماتی می‌زنیم تا حدود هر پارامتر برای ما روشن شود. پس از آن مدل را بصورت کلی اجرا می‌کنیم و با توجه به نتایج مدل و مقایسه آنها با رفتار تاریخی متغیرها، پارامترها را در حدود مقدار بدست آمده تغییر می‌دهیم تا نتایج مدل با رفتار تاریخی متغیرها به کمترین اختلاف برسد. برای این کار بارها و بارها مدل را اجرا کرده‌ایم و پارامترها را تغییر داده‌ایم تا اینکه به رفتار قابل قبول رسیده است.
پس از تعیین مقدار پارامترها، مدل را اجرا می‌کنیم و نتایج مدل را تا سال ١۴٠٠ بیان کرده و مورد بررسی قرار می‌دهیم. در پایان با اعمال سیاست‌های متفاوتی تحلیل حساسیت‌های مورد نظر را در بخش انرژی اعمال خواهیم کرد. نتایج کالیبراسیون در بیان ریاضی مدل آمده است.

بیان ریاضی مدل

پس از کالیبراسیون پارامترها، با بهره گرفتن از Equation level نرم‌افزار تمامی روابط و مقادیر نهایی مدل بصورت زیر قابل ارائه می‌باشند.
ECP(t) = ECP(t – dt) + (ECFLOW) * dt
INIT ECP = 0
ECFLOW = ELCONA*RPELA+ELCONI*RPELI+ELCONR*RPELR+GASCONS*RPGAS+OILCONS*RPOIL-ECP
ELCONA(t) = ELCONA(t – dt) + (ELCONAFLOW) * dt
INIT ELCONA = .15
ELCONAFLOW = c3+.12*DELAY(ELCONA,1)+0.036*RGDP/N-0.14*RPELA