عامل اوّل، مهارت های اجتماعی مناسب است که رفتار های اجتماعی از قبیل داشتن ارتباط دیداری با دیگران، مودب بودن، به کار بردن نام دیگران و اشتیاق به تعامل با دیگران به طریقی مفید و مؤثر را در بر می‌گیرد که گویه های ۹-۱۲-۱۳-۱۶- ۲۰-۲۳- ۲۴-۳۱-۳۳-۳۴-۴۰-۴۳-۴۴-۴۶-۵۰-۵۵-۵۶-۵۹ را شامل می شود.

عامل دوّم، جسارت نامناسب است که رفتار هایی مانند دروغ گفتن، کتک کاری، خرده گرفتن بر دیگران ایجاد صدا های ناهنجار و ناراحت کننده و زیر قول خود زدن را شامل می شود که گویه های ۶-۷-۱۵-۱۹-۲۱-۳۰-۳۹-۴۱-۵۴-۵۷-۵۸ را شامل می شود.

عامل سوّم، تکانشی عمل کردن و سرکش بودن است که رفتار هایی از قبیل به آسانی عصبانی شدن یا یک دندگی و لجبازی را در بر دارد که گویه های ۲-۳-۴-۵-۱۱-۱۴-۲۲-۲۹-۳۵-۳۷-۵۳-۶۱ را شامل می شود.

عامل چهارم، اطمینان زیاد به خودداشتن است و در بردارنده رفتار هایی ‌در مورد به خود نازیدن و به دیگران پز دادن، تظاهر به دانستن همه چیز و خود را برتر از دیگران دیدن است که گویه های ۱۸-۳۳-۳۶-۴۵-۵۱-۶۰ را شامل می شود.

عامل پنجم، حسادت و گوشه گیری است که در بردارنده تنهایی ‌و حسادت می باشدکه گویه های ۱۰-۲۵-۲۶-۲۸-۳۸-۴۷-۴۸-۴۹-۵۲ را شامل می شود. علاوه بر نمراتی که پاسخ گو در هر کدام از عوامل یاد شده به دست می آورد، جمع نمرات ۵۶ عبارت موجود در مقیاس نیز یک نمره کلی که بیانگر مهارت اجتماعی آزمودنی است به دست می‌دهد(ماتسون، ۱۹۸۳).

برای بررسی پایایی مقیاس مهارت اجتماعی، از ضرایب آلفای کرونباخ و تنصیف استفاده گردیده است. پژوهش ها نشان داده‌اند که مقیاس مهارت های اجتماعی ماتسون از ثبات روان سنجی، پایایی بالای باز آزمایی و روایی افتراقی قابل قبولی برخوردار است(ماتسون، ۱۹۸۳). نتیجه این که مقیاس مهارت های اجتماعی ماتسون برای ارزیابی مهارت های اجتماعی، دارای پایایی مطلوب و قابل قبولی است. روایی این مقیاس نیز با بهره گرفتن از روش های تحلیلی عوامل همانند تحقیق ماتسون(۱۹۸۳)، پنج عامل را فقط با تفاوت هایی در محتوای برخی از آن ها به دست داد(یوسفی وخیر، ۱۳۸۱). همچنین مقدار ضرایب آلفای کرونباخ و تنصیف برای کل مقیاس، یکسان و برابر با ۸۶/۰ بوده است. همچنین همبستگی بین پنج عامل و نمره کل نیز محاسبه گردیده است. دامنه این ضرایب از ۴۳/۰ تا ۷۶/۰ بود و همگی در سطح ۰۰۰۱/۰=p معنی دار بودند.

۳-۴- روش اجرای پژوهش

در مرحله پیش آزمون، داده ها با بهره گرفتن از پرسشنامه پرخاشگری کودکان پیش دبستانی (واحدی و همکاران، ۱۳۸۷). پرسشنامه مهارت های اجتماعی ماتسون از دو گروه آزمایش و کنترل جمع‌ آوری شد. یک هفته پس از اجرای پیش آزمون، برنامه بازی درمانی گروهی برای گروه آزمایش برگزار شد. سپس یک هفته پس از پایان جلسات آموزشی، از هر دو گروه پس آزمون به عمل آمد. در مرحله پیش آزمون ابتدا پژوهش گر ازمربی و والدین اطلاعات جمعیت شناختی (تعداد فرزندان درخانواده، تحصیلات پدر و مادر)را پرسش وثبت کرد. در مرحله پیش آزمون و پس آزمون به ترتیب ‌پرسش‌نامه پرخاشگری کودکان پیش دبستانی وپرسشنامه مهارت های اجتماعی ماتسون به صورت گروهی با نظارت پژوهشگرتوسط والدین کودکان اجرا گردید. قبل از اجرای پرسشنامه‌ها راهنمایی های لازم انجام شد. روش اجرای برنامه آموزش بازی درمانی گروهی ‌به این صورت بود که در جلسه اول اهداف پژوهش به اختصار شرح داده شد وزمان و چگونگی برگزاری جلسات وضرورت حضور به موقع دانش آموزان بیان گردید. سپس برنامه آموزش بازی درمانی گروهی در جلسات ۴۵ دقیقه ای طی ۴ هفته متوالی به تعداد ۸ جلسه (هفته ای دو بار )در روز های شنبه و چهار شنبه از ساعت۱۰الی ۱۱ صبح برگزار شد. و مدت اجرای کل برنامه از دوم بهمن ۹۳ شروع وتا بیست وهشت اسفند به طول انجامید.

برنامه مداخله بازی درمانی گروهی:

پس از اجرای پیش آزمون ها و جایگزین کردن آزمودنی ها به طور تصادفی در ‌گروه‌های آزمایش و کنترل، جلسات بازی درمانی به شیوه گروهی و مختلط در ۸جلسه در طی ۴ هفته و هفته ای ۲ بار به مدت ۴۵ دقیقه طبق برنامه بازی درمانی گروهی (گلدارد، ۱۹۹۷؛ نقل از ارجمندی، ۱۳۹۹). و با پیروی از اصول بازی در مانی (اسکلاین، ۱۹۸۲؛ نقل از مزینی، ۱۳۷۱). برای گروه آزمایش برگزار شد. در این تحقیق گروه کنترل هیچ برنامه آموزشی دریافت نکردندو فقط پیش آزمون و پس آزمون به عمل آمد.

جلسات بازی درمانی برای گروه آزمایش به قرار زیر است:

جلسه اول: آشنایی درمانگر با کودکان از طریق ارتباطی گرم و دوستانه و آشنایی کودکان با یکدیگر و ارائه قوانین و وظایف هر عضووفعالیت های جلسات گروهی.

در اولین جلسه از بازی درمانی گروهی با لبخندی دوستانه و ایجاد ارتباطی گرم خوش آمد گویی شد و کودکان بعد از معرفی خود به دیگران و سلام و احوال پرسی با هم آشنا شدند و بعد فعالیت های جلسه های بازی درمانی با کودکان در میان گذاشته شد و توضیح داده شد که قرار است ما در هر جلسه یک سری بازی های مختلف را با هم انجام دهیم. از طرفی یک سری قوانین و محدودیت هانیز با کودکان گذارده شد نخست اینکه کودکان اجازه ندارند به خود یا کودکان دیگر ودرمانگر آسیب برسانند. دوم اینکه آن ها اجازه ندارند به وسایل بازی صدمه بزنند و سوم اینکه باید هنگامی که جلسه بازی درمانی به پایان می‌رسد اتاق بازی را ترک کنند.

جلسه دوم: پذیرش کودک به طور کامل آن گونه که هست بدون تحسین و سرزنش و شناسایی احساسات کودکان و ایجاد شرایط لازم جهت برون ریزی احساسات آن ها.

در دومین جلسه ارائه بازی هایی که از قبل برنامه ریزی شده بود آغاز شد که با نمایش یک کارتون و کشیدن نقاشی با ماژیک و مداد رنگی وبا انگشتان دست وبعد ساختن پازل به صورت گروهی بود که هدف این بازی ها، برون ریزی احساسات، تشخیص عواطف خود، پرورش قدرت بیان، افزایش تصور بدنی بود و اما بودند کودکانی که با بی تفاوتی برخورد می کردنند واز خود علاقه ای نشان نمی دادند که در این موارد سعی داشتم شیوه رفتار و نگرش کودک را بپذیرم و با گفتن جملاتی چون(من اینجام که به تو کمک کنم، از تو می خوام که منو دوست خودت بدونی، دوست دارم به من بگی که چی تورو ناراحت کرده )کودک را به سمت بازی با گروه بکشانم.

جلسه سوم: کمک به کودکان در جهت شناخت احساسات مثبت و منفی و افزایش مهارت مقابله با هیجان های منفی از طریق ایجاد فضایی سهل گیرانه.

وضعیت جاری روان‌شناسی جهان حالی از توجه شایان روان‌شناسان به مفهوم سلامت روانی، بهنجاری و فقدان علائم بیماری است. با این وجود می‌توانیم چهار دیدگاه را ‌در مورد سلامت روانی از یکدیگر تفکیک کنیم که عبارتند از:

الف: سلامت روانی به معنای رفتار بهنجار (عادی)

در این دیدگاه گفته می‌شود رفتارهایی که اکثریت مردم از خود نشان می‌دهند. رفتار سالم به شمار می‌آیند و رفتار کسانی که از رفتارهای عمومی جامعه فاصله زیادی می‌گیرند به عنوان رفتارهای مرضی به شمار آمده صاحبان آن ها بیمار روانی نامیده می‌شوند. این دیدگاه رد حقیقت رفتار بهنجار یا عادی را تعریف می‌کند، نه سلامت روانی را، زیرا که در شرایطی که جامعه تحت فشار قرار می‌گیرد و مثلاً افسردگی یا پرخاشگری به فراوانی دیده می‌شود نمی‌توانیم بگوییم هرکه پرخاشگر یا افسرده نیست سالم نیست هرچند می‌توانیم بگوییم رفتار بهنجار یا عادی در جامعه افسردگی یا پرخاشگری است . این مسأله نشان‌گر وجود تفاوتهایی بین سلامت روانی و رفتار بهنجار یا عادی است. البته باید اذعان کرد که در بسیاری موارد می‌توانیم رفتار بهنجار یا عادی را به عنوان رفتار سالم بپذیریم.

ب) سلامت روانی به معنای الگوهای ایده کامل

در این دیدگاه انسان سالم کسی است که از یک سلسله معیارهای مشخص برای سلامت روانی تبعیت کند، این معیارها غالباً به وسیله روان‌شناسان و روان پزشکام مشخص می‌شود. برای مثال هشیار زیستن به عنوان یک ملاک سلامت روانی به شمار می‌آید. علاوه بر این مطمئن بودن به خود، خوش‌بینی پذیرفتن اشکالات خود و اقدام به رفع آن ها، روابط خانوادگی خوب و صمیمی، انعطاف‌پذیری در رفتار، امنیت عاطفی، جهت‌مندی در اهداف، آفرینندگی و خلاقیت، آینده‌نگری، تعهد حرفه‌ای و شغلی و هدایت زندگی و سرنوشت توسط خود، یکپارچگی و وحدت شخصیت و بسیاری از این معیارها، ملاک‌های سلامت روانی از نظر این دیدگاه بسیار زیاد است و همین مسأله موجب شده است که میان روان‌شناسان و روان‌پزشکان در تعیین تعداد و حدود آن ها، اتفاق نظری به وجود نیاید و در حال حاضر یک نظریه و چند ملاک خاص به تنهایی نمی.توانند به تفسیر و تعیین تعریف کامل از سلامت روانی بپردازند.

ج)سلامت روانی به معنای یک فرایند

‌بر اساس این دیدگاه سلامت روانی یک پدپده واحد نیست که بتوانیم از آن در تمامی مراحل زندگی استفاده کنیم به عبارت دیگر در هر مرحله از زندگی انسان اعم از کودکی، نوجوانی، جوانی، میانسالی، کهنسالی، سلامت روانی، معنایی متفاوت پیدا می‌کند. ‌به این ترتیب بیمار روانی یک معنای تحولی خواهد داشت. یعنی آنچه را که در یک بزرگسال بیماری به شمار‌ می‌آوریم ممکن است در یک نوجوان سلامت کامل بدانیم یا برعکس. این دیدگاه به نکته ای مهم اشاره دارد که باید پیوسته در سلامت روانی مد نظر داشته باشیم و ان اینکه دلیل وجود ندارد که رفتار همه را با یکدیگر در تمامی سنین مقایسه کنیم بلکه بهتر است رفتار هرکس را به افراد همسن خودش مقایسه کرده از این طریق میزان غیرعادی بودن او را مشخص نمائیم.

د) سلامت روانی به معنای فقدان بیماری

در این دیدگاه این سلامت روانی نیست که تعریف می‌شود بلکه در اصل بیماری روانی تعریف و مشخص می‌شود به عبارت دیگر به جای اینکه بگوییم سلامتی چیست و ‌وقتی که کسی بیمار نباشد یعنی سالم است.

امروزه این دیدگاه استفاده عملی بیشتری پیدا کرده، بیمار علائم و نشانه های را از وضعیت خود بیان می‌کند و روان شناس و روان پزشک ‌بر اساس طبقه‌بندی‌هایی که از بیماری روانی مختلف وجود دارد و ‌در مورد بیماری او اقدامات لازم را به عمل آوردند و اگر کسی در این ‌‌طبقه‌بندی‌ها قرار نگیرد معنایش سالم بودن اوست.

امروزه در مأخذ برای تعیین بیماری‌های روانی ‌بر اساس این دیدگاه وجود دارد یکی راهنمای تشخیص و آماری انجمن روان پزشکی امریکا (DSM) و دیگری طبقه‌بندی بین‌المللی بیماری‌ها(ICD) در این بخش به تعریف سلامت روانی می‌پردازیم.

فدائی (۱۳۷۳، به نقل از میناوردی، ۱۳۸۰) معتقد است فرد سالم کسی است که از نظر کارکردهای روانی از جمله اندیشه، عاطفه، ادراک، رفتار، دچار اختلال نباشد و یا خود، خانواده، و اجتماع رابطه‌ای هماهنگ و صمیمانه داشته باشد و وظایف و مسئولیت‌های خود را در قبال خانواده و جامعه به خوبی انجام دهد.

ساعتچی (۱۳۷۶) سلامت روانی را داشتن سازگاری کافی و احساس خوب بودن ( ازدیدگاه روان‌شناختی)متناسب با معیارهای قابل قبول روابط انسانی و جامعه می‌داند.

‌بنابرین‏ تحقیقات انجمن ملی بهداشت روانی افراد دارای سلامت روان و ذهن خصوصیات زیر را بروز می‌دهند:

۱- افراد سالم از نظر روانی و ذهنی احساس راحتی می‌کنند. آن ها از نظر روانی خود را آن گونه که هستند می.پذیرند از استعدادهای خود بهره می‌برند و ‌در مورد عیوب جسمانی و ناتوانی‌های خود شکیبا هستند و از آن ناراحت نمی‌شوند افراد مورد اشاره دیدگاهی واقع گرایانه دارند و دشواریهای زندگی را سهل می‌انگارند آن ها وقت کمی را در نگرانی، ترس و اضطراب و یا حسادت سپری می.کنند. اغلب ‌آرام‌اند و نسبت به عقاید تازه گشاده‌رو بوده و دارای طیب خاطر بوده و اعتماد به نفس دارند.

۲- افراد دارای سلامت روانی و ذهنی احساس خوبی نسبت به دیگران دارند، آن ها کوشش می‌کنند تا دیگران را دوست بدارند و به آن ها اعتماد کنند چرا که تمایل دارند دیگران نیز آن ها را دوست داشته باشند و به آنان اعتماد کنند چنین افرادی قادرند که با دیگران روابط گرمی داشته باشند و این روابط را ادامه دهند آن ها به علاقه دیگران توجه کرده و احترام می‌گذراند و آن ها به خود اجازه نمی‌دهند که از سوی دیرگان مورد حمله و فشار قرار گیرند و همچنین سعی نمی‌کنند که به دیگران تسلط یابند. آن ها با احساس یکی بودن با جامعه نیست با دیگران احساس مسئولیت می‌کنند.

۳- افراد دارای سلامت روانی معمولاً نسبت به اعمال خود احساس مسئولیت می‌کنند و با مشکلات به همان شیوه که رخ می‌دهند برخورد می‌کنند آن ها دارای پندارهای واقع‌گرا ‌در مورد آنچه که می‌توانند یا نمی‌توانند انجام دهند نیستند. از تجارب بنیادین زندگی لذت می‌برند، اما هرگز شیفته خود نمی‌شوند، آن ها به بررسی تجارب و تبادل یا دنیای خارج از خود می‌پردازند بیشترین تلاش خود را صرف آنچه که انجام می‌دهند می.کشد و پس از انجام آن خرسندی نصیبشان می‌شود

مفهوم عدم سلامت روان :

عدم سلامت روان یا بیماری روانی به گروهی از بیماری‌ها گفته می‌شود که با تاثیر بر تفکر و رفتار باعث ایجاد ناراحتی برای فرد مبتلا یا ایجاد ناتوانی در وی می‌شوند. علت بیماری های روانی به خوبی شناخته نشده است ولی آنچه مسلم است این است که عوامل ژنتیک، استرس های مختلف و نوع تعامل فرد با دیگران در ایجاد یا بروز آن ها مؤثر است. افسردگی، اضطراب، وسواس، اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنیا از جمله این اختلالات هستند.

علاوه بر این تعهدات، یک سری انتظارات از بیمه گر اتکایی می رود که با وجود آن بازار بیشتری را نیز جذب خواهد کرد که عبارتند از:

۱- قادر به اداره ریسک های بزرگ باشد.

۲- در نتایج عملیات فنی واگذارنده ایجاد ثبات کند.

۳- از مؤسسه واگذارنده در خسارات سنگین حمایت کند.

۴- توزیع جغرافیایی ریسک های بیمه شده در مطلوب ترین حالت صورت بگیرد.

۵- راهی برای ورود و خروج از بازارهای بین‌المللی داشته باشد.


۶- توانایی دریافت کمک های فنی و تخصصی را داشته و به واگذارنده نیز منتقل کند.^[۷۶]

نتیجه ی اقدامات فوق موجب خواهد شد که ظرفیت صدور تک تک بیمه ها زیاد شده و متعاقب آن ظرفیت ملی نیز افزایش پیدا می‌کند. زیرا ریسک خطرهای بزرگ تقسیم می شود، علاوه بر آن می توان شرکت های خارجی را نیز در این ریسک شریک کرد و یک تقسیم جهانی خطر به واسطه بیمه اتکایی به وجود آورد.

مبحث پنجم- انحلال بیمه اتکایی

ابتدا باید گفت انحلال این عقد نیز مانند سایر عقود با پایان یافتن مدت واقع می شود واگر زمانی تعیین نشده باشد هر یک از طرفین از حق فسخ مندرج در توافق نامه استفاده می‌کنند و گاها نیز فسخ یا ابطال این عقد بامجوز قانون است که در ذیل مفصل بحث خواهد شد.

ماده ۸ قانون بیمه مقرر می‌دارد: «در صورتی که مالی بیمه شده باشد، در مدتی که بیمه باقی است نمی توان همان مال را به نفع همان شخص و از همان خطر مجدداً بیمه کرد».

البته همان طور که دیدید قید به نفع همان فرد، بیمه اتکایی را از شمول این تعریف جدا کرد زیرا در بیمه مستقیم نفع برای بیمه گذار است و در بیمه ی اتکایی نفع برای بیمه گر واگذارنده است (همان بیمه گر اولیه) و در اتکایی مجدد نفع برای بیمه گر اتکایی است که مال را نزد شرکت بیمه دیگر به اتکایی می‌گذارد. پس در هر مرحله ذینفع عوض می شود. ولی نمی توان یک بیمه گر واگذارنده یک موضوع بیمه را نزد دو یا چند شرکت بیمه اتکایی بیمه کند زیرا فلسفه بیمه برای جبران خسارت است، نه جلب منفعت، بدین مفهوم که حد اعلای استفاده از بیمه جبران خسارت واقعی است لذا اگر بیمه گر واگذارنده موضوع بیمه را چند جا بیمه اتکایی کند در صورت بروز حادثه ممکن است چند برابر خسارت واقعی بتواند حق بیمه دریافت کند و این خلاف اصول پذیرفته شده بیمه است، زیرا ممکن است باب سوء استفاده بیمه گر واگذارنده را باز کند و ایجاد خسارت های عمدی نماید.

مورد دیگر اشاره شده در این ماده خطر است، که نباید در دو عقد یکی باشد فلذا اگر یک باب منزل را در نزد یک شرکت یا چند شرکت برای ریسک های متفاوت مثل آتش سوزی، سیل، زلزله و … به صورت جداگانه بیمه نامه تنظیم کند مثلاً ۲۰۰ میلیون تومان آتش سوزی بیمه کند و نزد همان شرکت یا شرکت دیگر نیز ۲۰۰ میلیون تومان خطر سیل را بیمه نماید و این در بیمه اتکایی نیز بین بیمه گذار و بیمه گر کاملاً صادق است.

در عین حال اگر متوجه شد که خانه اش ۳۰۰ میلیون می ارزد می‌تواند برای باقیمانده نزد همان شرکت قرارداد الحاقی امضاء نماید و یا نزد شرکت دیگری بیمه کند. در بیمه اتکایی نیز واگذارنده حق خواهد داشت زمانی که مثلاً بیمه گذار قرارداد الحاقی ایجاد کرد، برای افزایش ایجاد شده، یک قرارداد الحاقی با بیمه اتکایی امضاء کند (البته اگر به صورت اتکایی اختیاری باشد). و اگر اجباری بود خودبخود حق بیمه جدید به حساب بیمه گر اتکایی منظور خواهد شد.

حال این مقدمه برای این بود که ضمانت اجرای ماده ۸ قانون بیمه چیست ؟

در قانون که چیزی نیامده است ولی بر حسب اصول معامله دوم باطل است زیرا کلمه نمی توان در ماده، نفی ابد است و آثار آن بطلان خواهد بود و با روح بیمه که جبران خسارت است منافات دارد.

ممکن است بیمه گر مال را کمتر از قیمت واقعی بیمه کرده باشند مثلاً منزل ۱۰۰ میلیون تومانی را ۵۰ میلیون تومان اعلام کند، مطابق ماده ۱۰ قانون بیمه، بیمه گر متناسب با قیمت واقعی مال خسارت می پردازد مثلاً در مثال بالا اگر منزل ۱۰ درصد یعنی ۱۰ میلیون خسارت ببیند و کارشناس تشخیص دهد که مال در زمانی که بیمه شده است ۱۰۰ میلیون می ارزید ولی بیمه گذار نصف واقعیت را بیان کرده، در چنین حالتی شرکت بیمه ۱۰ درصد مبلغ بیمه شده یعنی ۵ میلیون تومان را پرداخت می‌کند.

ولی در فرض مخالف اگر بیمه گذار موضوع بیمه را بیش از واقعیت جلوه داد و مثلاً مال ۵۰ میلیونی را ۱۰۰ میلیون اعلام کرد ماده ۱۱ قانون بیمه تکلیف را اینگونه روشن کرده که «عقد بیمه باطل و حق بیمه مسترد نمی گردد» یعنی هرچند عقد باطل است ولی آثار بطلان در قانون مدنی بر آن بار نمی شود و سخت تر خواهد بود و برای تنبیه بیمه گذار خاطی از پس دادن حق بیمه اضافی محرومش ‌کرده‌است. حال سوال این است اگر به صورت غیر عمدی قیمت را بالا گفت چه می شود؟ در این شرایط به نظر می‌رسد چون قانون ساکت است باید به اصول مراجعه کرد و لذا در این مورد شرکت بیمه اتکایی به همان نسبت واقعی خسارت را می پردازد و بیمه گر واگذارنده نیز به همان نسبت واقعی به بیمه گذار خسارت می‌دهد.

باید توجه کرد که عقد بیمه اتکایی و همه شقوق بیمه در اساس حد اعلای حسن نیت بنیان نهاده شده اند لذا بیمه گذار متقلب باید تنبیه شود چنانچه ماده ۱۲ قانون بیمه می‌گوید «هرگاه بیمه گذار عمداً از اظهار مطالبی خودداری کند یا عمداً اظهارات خلاف واقع بنماید و مطالب اظهار نشده و یا اظهارات خلاف واقع به نحوی باشد که موضوع خطر را تغییر دهد یا از اهمیت آن در نظر بیمه گر بکاهد، عقد بیمه باطل خواهد بود. حتی اگر مراتب مذکور تأثیری در وقوع حادثه نداشته باشد، در این صورت نه فقط وجوهی که بیمه گذار پرداخته است قابل استرداد نیست بلکه بیمه گر حق دارد اقساط بیمه را که تا کنون پرداخت نشده نیز مطالبه کند»، از ماده ۱۲ می توان اینگونه برداشت کرد که شرط بطلان عقد بیمه اتکایی، نخست این است که ثابت شود بیمه گر واگذارنده عمداً از اظهار مطلبی خودداری ‌کرده‌است مثلاً به دروغ اعلام کرده باشد ساختمان موضوع بیمه در همه اتاق هایش کپسول آتش نشانی دارد ولی خلاف آن ثابت شود. یا کشتی موضوع بیمه ۵ سال است ساخته شده در صورتی که ۶۰ ساله است.

دوم اینکه این اظهار خلاف واقع یا کتمان حقیقت موضوع خطر را عوض کند مثلاً ساحتمانی که یک پمپ گاز در مجاورت آن است را بیمه آتش سوزی کند و بعد معلوم گردد که آتش سوزی در اثر انفجار پمپ صورت گرفته است.^[۷۷]

نتایجی که ازاین پژوهش به دست آمده است بیشتردرتاکیدرهبرانی بودکه دررفتارخودبه کارکنان توجه

می­نمودند،یعنی کارمندمداربودند،تولید،بازدهی،بهره وری ورضایت شغلی کارکنان این دسته ازرهبران بالاتربودند. درحالی که رهبرانی که به تولیدتوجه می نمودند(تولیدمداربودند)دارای بازدهی کمتربودندورضایت شغلی کارکنان آن نیزبسیارپایین بود.

۴-شبکه مدیریت:

این نظریه دومحقق به نامهای بلیک وموتان^[۱۳]‌بر اساس تحقیقات دانشگاه های اوهایوومیشیگان ارائه شدکه یک بعدآن توجه کردن به افرادوبعددیگرش توجه کردن به تولیدبود.سبک‌های رهبری درقالب شبکه مدیریت :

-مدیریت نامحسوس:کمترین قدرت اعمال می شودوبدون نظارت مدیریت،کارهاانجام می شود.

-مدیریت استبدادی :صدوردستوروبخشنامه،کارهابایددقیق اجراشودوافرادسازمان نوعی وسیله برای انجام کار به حساب می‌آیند.دارای عملکردپایینی می‌باشند.این سبک کاملاوظیفه مداروآمرانه است رهبربه مرئوسان خود اعتمادنداشته وروابط رهبروپیرومبتنی برترس است.

-مدیریت انسانی وسازمانی :همزمان به عملکردسازمان ورضایت شغلی کارکنان توجه می شود.هم تولیدوهم میزان رضایت شغلی اعضای سازمان بالا است .این شیوه رهبرانی راتوصیف می کندکه سازشکارومصالحه جو هستند.

-مدیریت تیمی :کارهابه وسیله افرادبسیارمتعهدانجام می شود.درسازمان افرادمنافع مشترک دارند.وابستگی یا روابط متقابل می‌گردد.دارای بهترین عملکرد می‌باشند.درجه وسطح مشارکت ‌و همکاری تیمی رادرسازمان به اندازه ای افزایش می­دهد و نیاز به درگیرشدن وتعهدپیداکردن به کاردرکارکنان تقویت می‌کند.-مدیریت باشگاهی: توجه عمیق ودقیق به نیازهای افرادتا روابط حسنه شودوجویاشرایط صمیمی ودوستانه بر سازمان حاکم گردد.ودارای عملکردپایینی می‌باشند.آنهاسعی می کنندفضای مثبتی رابه وسیله موافقت پذیری و مشتاق به کمک وتامین راحتی ایجادکنند.

۵- تحقیقات اسکاندیناوی:

پژوهشگرانی ازفنلاندوسوئدبراین باوربودندکه تحقیقات فوق درخور واقعیت‌های پویای .زمان کنونی نیستند،یک باردیگردوبعدرا(ساخت دهی ورعایت حال)راموردتوجه قراردادند.آنان اساس فرض خودرابراین گذاشتندکه دنیا درحال تغییروتحول است ورهبران اثربخش بایددارای رفتار«پیشرفت گرا»باشند.این رهبران به تجربه آموزی ارزش می‌دهند،همواره درپی عقایدونظرهای جدیدهستند،تغییرات رابه اجرادرمی آورندودارای خلاقیت ‌و ابتکار عمل هستند.

آنان یافته های دانشگاه اوهایورامجددموردمطالعه قراردادند.مواردی همچون:«راه های جدیدبرای انجام کارها» «ارائه رهیافتهای جدیدبرای مسائل»و«تشویق افرادبه آغازکارهابه شیوه جدید».آنهادرتحقیقات خودبه دنبال یک بعدسوم«پیشرفت گرا»‌باشند که به اثربخشی رهبرمریوط می شود.نتیجه تحقیقات نشان دادکه در دنیای درحال تغییروتحول رهبران اثربخش بایددارای رفتارپیشرفت گراباشند.

ج)تئوری‌های اقتضایی:

عوامل موقعیتی ‌مانند نوع ساختار،نوعی رابطه رهبربااعضا،میزان قدرت رهبر،روشن بودن نقش زیردستان، دسترسی به اطلاعات وپذیرش تصمیم رهبرتوسط زیردستان رادرمطالعات رهبری وانتخاب سبک‌های رهبری مؤثرمی داند.تئوری‌های اقتضایی عبارتند از:

۱-نظریه رهبری وضعیتی یااقتضایی فیدلر:

نخستین ومعروفترین نظریه پردازمدیریت اقتضایی فیدلراست.اومعتقدبودباتوجه به شرایط بایدسبک کارگرا یاکارمندگراانتخاب شود.درالگوی اقتضایی فیدلرفرض براین گذاشته می شودکه عملکردمؤثرگروه به رابطه مناسب بین شیوه یاسبک مدیریت درایجادارتباط بازیردستان ودرجه ای بستگی داردکه اوضاع شرایط حاکم به وی قدرت اعمال نفوذوکنترل می‌دهد.

فیدلرکارخودراباتعیین ماهیت شیوه یاسبک رهبری آغازکرد،زیرامعتقدبودکه این شیوه یاسبک رهبری فرد است که عامل اصلی موفقیت اودررهبری است.بدین منظور اوپرسشنامه «ناخوشایند ترین همکار»یعنی تعیین کسی که کارمندنمی تواندبااوکارکندراتدوین کرد.این پرسشنامه شامل شانزده صفت متناقص است،مثل خوشایند ـ ناخوشایند،کارآمد ـ ناکارآمد،بازـ بسته،پشتیبان ـ دشمن.اگرکسی که به پرسشنامه هاپاسخ می دهدنمره های نسبتابالایی به یکی ازهمکاران بدهدکه ازاومتنفراست،درآن صورت مشخص می شودوی تمایل زیادی داردکه بااین همکارش روابط شخصی خوبی داشته باشد.یعنی اگراوکسی راکه به دشواری می تواندبااوهمکاری کندبه شیوه ای مطلوب توصیف نمایددرآن صورت بایداورادرزمره طرفداران کارمندمدارقلمدادکرد.برعکس،اگرکسی به شخصی که تنفردارد باوی کارکندنمره پایینی بدهد،در آن صورت شخص موردنظر بیشتربه تولید ‌و بازدهی علاقه منداست واورابایدکارمدارنامید.

پس ازاینکه بااستفاده ازپرسشنامه ناخوشایندترین همکارسبک اصلی رهبری فردمشخص شدبایددرموقعیت مربوطه قراربگیرد.فیدلرسه نوع موقعیت رهبری راشناسایی کرد:

۱-رابطه رئیس ومرئوس :میزان اعتماد،اطمینان واحترامی که زیردستان برای رهبرخودقائل اند.

۲-ساختار کار: حدودیامیزانی که وظایف یاکارهایی که بایدانجام شود،‌بر اساس آن سازماندهی شده است.

۳-میزان قدرت رهبر: نفوذی که یک رهبرمی تواندبرمتغیرهایی چون عزل ونصب کارکنان،مقررات انضباطی، ارتقاوافزایش حقوق آنان اعمال کند.

فیدلربراین باوربودکه اگررابطه بین زیردستان ‌و رئیس بسیارمستحکم باشد،ساختارکاریاوظیفه ای که باید انجام شودعالی تربوده ‌و رئیس ‌از قدرت واعمال نفوذبیشتری برخوردارخواهدبود.اوالگوی تحقیقاتی خودرابرروی هزار ودویست گروه به اجرادرآورد.‌او در این تحقیقات رهبران طرفدارکار(تولیدمدار)رابارهبران طرفدارکارمند(کارمند مدار)مقایسه ‌کرد و به این نتیجه رسیدکه درشرایط بسیارمطلوب ‌و در شرایط بسیارنامطلوب،عملکردرهبرانی که طرفدارکاربودندبسیاربهتراست.

دستاوردهای الگوی فیدلر:رهبران رابایددرخورشرایط وموقعیت موجودبه کارگماردبراساس پرسشنامه «نا خوشایندترین همکار»می توان مناسب ترین موقعیت یاوضع ممکن راتعیین کرد:

-دروضعیت های فوف العاده نامطلوب :رابطه رئیس ومرئوس ضعیف ‌و اختیارات رهبردرتغییرشرایط کاری پیروان کم است.سبک رهبری وظیفه مدارمناسب است.

-دروضعیت های فوق العاده مطلوب :سبک رهبری وظیفه مدارمناسب است.‌و اختیارات رهبردرتغییرشرایط کاری پیروان بسیارزیاداست.

-دروضعیتی بینابین :عوامل سه گانه فوق رابطه انسانی یارابطه مدارمناسب است.

جدول(۲-۱)،دستاوردهای الگوی فیدلر

VIII

VII

VI

V

IV

III

II

I

ضعیف

ضعیف

ضعیف

ضعیف

خوب

خوب

خوب

خوب

روابط عضوبارهبر

کم

کم

زیاد

زیاد

کم

کم

زیاد

زیاد

ساختارکار

کم

زیاد

کم

زیاد

کم

زیاد

کم

زیاد

قدرت

‌بر اساس الگوی فیدلرمی توان پیش‌بینی کردکه درحالتهای VIII،VII،III،II،Iرهبران طرفدارکاربهترعمل می‌کنند؛ولی درحالتهای VI،V،IVرهبران طرفدارکارمند عملکردبهتری دارند.

۲-تئوری موقعیتی هرسی وبلانچارد:

ارزیابی­های تحلیل­گر از رشد سودها: تحلیل گران، نرخ رشد مورد انتظار سودها برای موسساتی که در بورس معامله می­شوند را برآورد می­نمایند، با این وجود پیش‌بینی­ها، به طور گسترده ­ای متفاوت است. بسیاری از شرکت‌ها نیز به طور کلی از این حالت پیروی کرده و به ما امکان ارزیابی رشد آتی خود را می‌دهند.

* رشد بنیادی: نرخ رشد مورد انتظار در سودآوری هر سهم می ­تواند به عنوان تابعی از نرخ سودهای تقسیم نشده و نرخ بازده حقوق صاحبان سهام در نظر گرفته شود.

بازده حقوق صاحبان سهام × نرخ سود تقسیم شده = نرخ رشد مورد انتظار در سود هر سهم

این معادله به ما این امکان را می­دهد تا نرخ مورد انتظار رشد سودآوری شرکت را با یک نرخ ثابت بازده حقوق صاحبان سهم برآورد نماییم. در صورتی که علاوه بر سود نقدی پرداختی، باز خرید سهام را نیز در پرداخت­های شرکت در نظر بگیریم، در این صورت نرخ سود تقسیم نشده نیز باید مطابق با آن تعریف گردد.

اگر انتظار داشته باشیم که نرخ بازده حقوق صاحبان سهام در طول زمان تغییر کند، نرخ رشد مورد انتظار سود هر سهم نیز می ­تواند به صورت زیر محاسبه گردد.

RoE_t+1 + (RoE_t+1 – RoE_t) / RoE_t+ (نسبت سود پرداختی-۱) = نرخ رشد مورد انتظار سود هر سهم در هر دو فرمول نرخ رشد مورد انتظار تابعی است از نرخ سود تقسیم نشده که نشان دهنده مقدار سرمایه گذاری مجدد است و بازده حقوق صاحبان سهام که کیفیت بازده چنین سرمایه گذاری­هایی را نشان می­دهد (هال ۱۳۸۶، ۲۲).

۲-۱۵-۲ مدل جریان نقدی حقوق صاحبان سهام

وقتی خالص هزینه­ های سرمایه­ای و سرمایه در گردش غیر نقدی به راحتی قابل شناسایی نباشد برآورد جریان­های نقدی مشکل است. با این وجود برآورد جریان­های نقدی مربوط به حقوق صاحبان سهام برای مؤسسات خدمات مالی ممکن بوده، به شرط این که سرمایه گذاری مجدد به گونه ­ای متفاوت تعریف گردد.

جریان­های نقدی حقوق صاحبان سهام شامل جریان­های نقدی باقی مانده برای سهام داران بعد از کسر باز پرداخت بدهی­های قبلی و خالص سرمایه گذاری­های مجدد مورد نیاز است. ‌در مورد مؤسسات خدمات مالی، عمده سرمایه گذاری مجدد مربوط به ماشین آلات تجهیزات و دیگر دارایی­ های ثابت نمی ­باشد. در عوض، سرمایه گذاری شامل سرمایه انسانی و رعایت نسبت سرمایه به بدهی­های به واسطه مقررات قانونی است (ولز و بوربانو ۱۹۹۹، ۶۹).

۲-۱۵-۳ مدل بازده­های مازاد

سومین روش ارزش گذاری مؤسسات خدمات مالی استفاده از مدل بازده مازاد است.

در چنین مدلی ارزش یک مؤسسه‌ می ­تواند به عنوان مجموع سرمایه اخیراً سرمایه گذاری شده در شرکت و ارزش فعلی بازده­های مازادی که شرکت انتظار دارد در آینده به دست آورد، محاسبه گردد (هال ۱۳۸۶،۲۷).

۲-۱۵-۴ مدل ارزش گذاری بر مبنای دارایی­ ها

در ارزش گذاری بر مبنای دارایی­ ها، دارایی­ های موجود مؤسسات خدمات مالی، با کسر خالص بدهی­ها و دیگر مطالبات منتشره، محاسبه گشته و به عنوان ارزش سهام مؤسسه‌ در نظر گرفته می­ شود. برای مثال: برای یک بانک، نیاز است پرتفوی وام­های بانک (که شامل دارایی­ های بانک ‌می‌باشد) ارزش گذاری شده با کسر کردن بدهی­های منتشره سهام بانک را ارزش گذاری نمود.

محاسبه خالص ارزش داراییها ‌در مورد شرکت‌های سرمایه گذاری مناسب ترین روش جهت ارزش گذاری سهام است. خالص ارزش دارایی یک شرکت سرمایه گذاری حاصل تفاضل دارایی ها منهای کل بدهی های آن است. به عبارت روشن تر خالص ارزش دارایی ها در یک شرکت سرمایه گذاری از طریق کسر بدهی از ارزش کل پرتفوی به دست می‌آید. برای قیمت گذاری دارایی ها و بدهی های شرکت روش های متفاوتی، بسته به شرایط، هدف قیمت گذاری و یا قوانین و مقررات، مورد استفاده قرا می‌گیرد. ‌در مورد شرکت ها و صندوق های سرمایه گذاری روش متداول استفاده از قیمت بازاری دارایی است.

این روش ارزش گذاری به وسیله اصول محافظه کاری کنترل می شود که به آنچه در حال وجود دارد توجه می‌کند. این روش ارزش دفتری دارایی‌های نامشهود را در نظر نمی گیرد. همچنین مهمترین نکته که نگاه رو به عقب دارد و ارزش حقوقی پنهان، فرصت های رشد و دارایی های غیر مشهود را رد می‌کند و برای شرکت های با آینده ضعیف مناسب است. به نظر می‌آید برای شرکتهایی که دارایی نامشهود ندارند و کالای آن ها در بازار دارای قیمت بوده و عملیات ثابت و مشخص دارند، مناسب باشد.

۲-۱۵-۵ مدل ارزش گذاری نسبی

تعیین ارزش ذاتی سهام شرکت­ها و مقایسه آن با قیمت معاملاتی سهام یکی از موضوعات مهم و مورد علاقه سرمایه گذاران در بازار سرمایه است. سرمایه گذاران در بازار سرمایه از مدل­های مختلفی برای ارزش گذاری سهام استفاده ‌می‌کنند.

کاربرد این مدل­ها به تناسب صنعت و رشته فعالیت شرکت­ها با یکدیگر تفاوت دارد. دسته­ای از روش­های ارزش گذاری به روش­های نسبی معروف هستند که بر اساس آن ها ارزش هر شرکت نسبت به ارزش سایر شرکت‌های هم گروه تعیین می­گردد (سهرابی ۱۳۸۵، ۹۸).

بخش سوم- پیشیه تحقیقات انجام شده

۲-۱۶ پیشینه تحقیقات خارجی

کینس(۱۹۳۶) سه انگیزه نیاز به انجام معاملات، انجام اقدامات احتیاطی و مقابله با شرایط دارای ریسک را سبب نگهداری وجه نقد می‌دانست.

«ویلیام اف شارپ» با تبیین ضریب حساسیت بتا (B)، به ‌عنوان ریسک، مدل تک عاملی را در سال ۱۹۶۱ ارائه نمود. مزیت مدل تک عاملی شارپ سادگی و کاهش داده های مورد نیاز، برای انتخاب پرتفوی و ارائه معیار جدیدی از ریسک برای سرمایه گذاری است. علاوه بر این، مدل تک عاملی یک مدل آماری برای بیان فراگرد محاسبه بازدهی سهام نیز می‌باشد. مفهوم اساسی در مدل تک عاملی این است که تمامی اوراق بهادار از « نوسانات عمومی بازار » تأثیر می‌پذیرند، زیرا نیروهای اقتصادی مشابهی، آینده اکثر شرکت ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. معروف‌ترین مدل تک عاملی مدل CAPM)) می‌باشد. این مدل به طور همزمان و مستقل توسط شارپ (۱۹۶۱)، لینتنر (۱۹۶۵) و ماسین (۱۹۶۶) توسعه یافت. CAPM مجموعه پیش‌بینی هایی درباره بازدهی مورد انتظار دارایی های ریسک دار می‌باشد. (راعی و تلنگی، ۱۳۸۳)

در سال ۱۹۹۲، فاما و فرنچ مطالعه ای را انجام داده‌اند که طی آن از رویکرد سری های زمانی برای تعیین عامل هایی که بازده سهام و اوراق قرضه را توصیف می کند، استفاده نموده اند. مطالعه آن ها نشان داده است که بازده ماهانه سهام به سه عامل بازار، اندازه و نسبت ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام به ارزش بازار آن، بستگی دارد.