۲-۳-۲- مفهوم سود از دیدگاه تفسیری

این دیدگاه به دنبال مطالعه ی معنی و مفهوم سود در دنیای واقعی و رابطه این رقم با واقعیت های اقتصادی می‌باشد. بر خلاف دیدگاه ساختاری که فقط محاسبه ی سود مهم بود و نه معنی و مفهوم آن در دنیای واقعی، این دیدگاه به دنبال مرتبط نمودن سود با واقعیت های دنیای واقعی و ارائه ی تعریفی از سود می‌باشد که به مفاهیم اقتصادی نزدیک است. ‌به این منظور حسابداران در این دیدگاه، برای ارائه ی تعریفی از سود به دو مفهوم اقتصادی مبتنی بر واقعیت، تکیه می‌کنند. این دو مفهوم عبارت اند از :

1. 1. تغییر در میزان رفاه

1. حداکثر سودآوری در شرایط خاص بازار با توجه به تقاضا برای محصول و بهای تمام شده ی اقلام ورودی (هندریکسن و ون بردا،۱۹۹۴).

۲-۳-۳- مفهوم سود از دیدگاه رفتاری

در دیدگاه رفتاری، سود از جنبه ی استفاده ای که سرمایه گذاران از آن می‌برند، مورد مطالعه قرار می‌گیرد. در این دیدگاه ‌به این موضوع توجه می شود که ارائه ی اطلاعات مربوط به سود چه تاثیری بر تصمیمات استفاده کنندگان از اطلاعات می‌گذارد و واکنش استفاده کنندگان در برابر سود چه خواهد بود. استفاده کنندگان هم شامل استفاده کنندگان خارجی، مانند سرمایه گذاران و اعتباردهندگان و هم استفاده کنندگان داخلی مانند مدیریت می‌باشد. مفاهیم رفتاری سود به موارد زیر مربوط می شود:

• • فرآیندهای تصمیم گیری سرمایه گذاران و بستانکاران

• • واکنش قیمت اوراق بهادار در بازارهای سازمان یافته در برابر گزارش سود

• • تصمیمات مدیریت ‌در مورد هزینه های سرمایه

• عکس العمل مدیران و حسابدارن در برابر بازخورد اطلاعات (هندریکسن و ون بردا،۱۹۹۴).

۲-۴- ویژگی های سود حسابداری

از دیدگاه عملی سود حسابداری، تفاوت بین درآمد تحقق یافته ناشی از معامله های دوره و بهای تاریخی منقضی شده ی مربوطه تعریف شده است. تعریف مذبور بیانگر این است که سود حسابداری دارای پنج ویژگی به شرح زیر است:

1. 1. سود حسابداری مبتنی بر معامله های واقعی انجام شده توسط شرکت است. این معامله می‌تواند برون سازمانی یا درون سازمانی باشد.

1. 1. سود حسابداری بر مبنای فرض دوره ی مالی، به عملکرد مالی شرکت در طی یک دوره ی زمانی مفروض یا مشخص قرار دارد.

1. 1. سود حسابداری بر مبنای اصل تحقق درآمد قرار دارد ولی شرایط خاص موجب می شود که حالت های ویژه به وجود آیند.

1. 1. سود حسابداری اندازه گیری بهای جاری را بر حسب بهای تاریخی ایجاب می‌کند. در واقع هزینه های جاری عبارتند از دارایی های منقضی شده یا بهای تمام شده ی اقلام خریداری شده که منقضی شده اند.

1. سود حسابداری بر مبنای اصل تطابق قرار دارد؛ ‌به این معنی که هزینه های دوره با درآمدهای دوره تطبیق داده می‌شوند (بلکویی^[۸]، ۱۳۸۱).

۲-۵- کیفیت سود

همان گونه که قبلا ذکر گردید، سود حسابداری از جمله اطلاعاتی است که به عنوان مبنایی برای تصمیم گیری مورد توجه قرار می‌گیرد. در محاسبه ی این رقم از مبنای تعهدی استفاده می‌گردد. بر اساس این رویکرد، با تحقق درآمدها و وقوع هزینه ها، سود شناسایی می‌گردد. نتیجه ی استفاده از رویکرد تعهدی در حسابداری، ایجاد اقلامی تحت عنوان “اقلام تعهدی” است که به دو جزء اختیاری و غیر اختیاری قابل تقسیم است. از آنجایی که در مبنای تعهدی لزوماًً شناسایی درآمد و هزینه همراه با دریافت و پرداخت وجه نقد نبوده و در محاسبه سود نیز از پیش‌بینی ها و برآوردها استفاده می‌گردد، لذا امکان دستکاری سود توسط مدیریت وجود دارد.

‌بنابرین‏ وجود زمینه مناسب برای تخریب سود به دلایلی همچون وجود تضاد منافع بین مدیران و مالکان و محدودیت های ذاتی حسابداری مانند خطا در پیش‌بینی ها و برآوردها و استفاده از رویه های مختلف حسابداری توسط بنگاه ها، موجب می شود که سود واقعی از سود گزارش شده در صورت های مالی بنگاه متفاوت بوده و این پرسش مطرح شود که به راستی تا چه میزان می توان ‌به این رقم به عنوان مبنایی برای اخذ تصمیم اطمینان کرد (خوش طینت و اسماعیلی،۱۳۸۵). سال هاست که تحلیل گران مالی فهمیده اند که تجزیه و تحلیل صورت های مالی شرکت ها به دلیل وجود نقاط ضعف متعدد در اندازه گیری اطلاعات حسابداری کار مشکلی می‌باشد. آن ها همچنین دریافته اند که در تعیین ارزش شرکت نه تنها به کمیت سود، بلکه باید به کیفیت آن نیز توجه شود. ‌بنابرین‏، به دلیل اهمیت ویژه ی سود برای استفاده کنندگان از اطلاعات مالی، موضوعی به عنوان کیفیت سود مطرح گردید تا قابلیت اطمینان به سودهای گزارش شده شرکت ها با بهره گرفتن از معیارهای ارائه شده برای آن بررسی گردد.

برای کیفیت سود معیارهای متفاوتی ارائه شده است که در ادامه به صورت کامل بیان می‌گردد. ازجمله این معیارها را می توان به پایداری سود، قابلیت پیش‌بینی و نوسان پذیری و همچنین معیارهایی که ارتباط بین سود و ارقام تعهدی و جریانات نقدی را بررسی نماید، اشاره نمود. همچنین، به مفید بودن در تصمیم گیری، مربوط بودن، قابلیت اتکا، قابلیت مقایسه و ثبات بستگی دارد. قابلیت اتکا به اعتماد و اتکایی اشاره دارد که استفاده کنندگان می‌توانند بر اندازه گیری‌های گزارش شده در صورت های مالی اساسی داشته باشند. نتایج اندازه گیری‌های حسابداری هنگامی قابل اتکا است که به طور صادقانه معرف ارزش هایی باشد که انتظار می‌رود یا درنظر است ارائه کند. قابلیت اتکای اطلاعات مالی یک واقعیت مربوط و یک ویژگی کیفی و اساسی برای اطلاعات مالی محسوب می‌شود (احمدپور وقهرمانی صغیر،۱۳۸۸).

۲-۶- تعریف کیفیت سود

با وجود تحقیقات گسترده دانشگاهی در رابطه با کیفیت سود، تعریف واحدی از آن ارائه نشده است و در تعریف آن اجماع نظری وجود ندارد. بلکه کیفیت سود مفهومی نسبی است که به ارتباط آن با دیدگاه ها و نگرش های مختلف بستگی دارد و لذا تعاریف متعددی از آن صورت گرفته است که در این بخش به تعدادی از آن ها اشاره می‌گردد.

• • کیفیت سود عبارت است از توانایی سود در پیش‌بینی جریان های نقدی عملیاتی آتی (میک هیل و همکاران،۱۹۹۹).

• • از دیدگاه دچو و گسچران^[۹]، کیفیت سود به شیوه ای منصفانه، فرایند سودآوری آتی واحد تجاری را نشان می‌دهد. سودآوری آتی واحد تجاری با تصمیم های خاصی که به وسیله تصمیم گیرندگان خاص اخذ می شود، رابطه دارد. از منظر لانگ و یتمن^[۱۰]، کیفیت سود عبارت است از مدیریت کم تر سود و شناسایی به موقع زیان. از دیدگاه دچو و همکاران^[۱۱]، کیفیت سود منعکس کننده عملکرد عملیاتی جاری و شاخص مناسبی به منظور ارزیابی عملکرد عملیاتی آتی و ارزش شرکت است (شفیعی،۱۳۸۸).

• • کیفیت سود عبارت از توان سود در پیش‌بینی جریان های نقدی آتی می‌باشد (آلتامور و بیتی^[۱۲]،۲۰۰۷).

• • کیفیت سود بالاتر اطلاعات بیشتری ‌در مورد ویژگی های عملکرد مالی یک شرکت فراهم می‌کند (دچو و همکاران،۲۰۱۰).