شاخه سوم، فهمیدن هیجانی^[۸۱] ، عبارت از توانایی فهمیدن هیجانات پیچیده (از قبیل احساس دو هیجان در یک

حالت) و توانایی برای تشخیص تغییر از یکی به دیگری است. نهایتاًً شاخه چهارم، مدیریت هیجانی^[۸۲] ، عبارت از توانایی متصل کردن یا جدا کردن یک هیجان از هیجان دیگر در یک موقعیت معلوم شده می‌باشد (مایر و سالووی، ۱۹۹۷).

مدل چهار شاخه ای مایر و سالووی در جدول زیر به طور خلاصه نشان داده شده است:

جدول ۲-۱٫ مدل چهار شاخه ای مایر و سالووی از هوش هیجانی

تفکرات، هیجانات و رشد فردی را ترقی می بخشند.

هیجانات برای درک احساسات به کار می‌روند هیجانات درک و تجربه می‌شوند

1. ادراک هیجان

۴– مدیریت هیجان

هیجانات به صورت خودکار شروع به تأثیر هوش هیجانی نشانه های هیجانی درباره روابط

گذاشتن بر شناخت می‌کنند. فهمیده می شود.

۳- فهمیدن هیجان

۲- یکپارچگی هیجان

هیجانات وارد سیستم شناختی می‌شوند هیجانات و اطلاعات هیجانی بررسی می شود

۲-۲-۲-۸-۲٫ مدل مختلط هوش هیجانی بار– ان

مدل بار- ان از هوش هیجانی به داشتن استعداد^[۸۳] برای عمل کردن و موفقیت در عملکرد مربوط می شود و این موضوع فرایند مدار است تا نتیجه مدار )بار- ان ، ۲۰۰۲). این موضوع بر روی تعدادی از توانایی‌های هیجانی و اجتماعی تمرکز دارد که شامل توانایی آگاه شدن و بیان خود، توانایی ارتباط داشتن با دیگران، توانایی رسیدگی به هیجانات قوی، و توانایی سازگاری با تغییرات و حل مسایلی می‌باشد که دارای ماهیت اجتماعی و شخصی هستند (بار – ان، ۱۹۹۷).

در مدل بار- ان، پنج مؤلفه هوش هیجانی مطرح شده که عبارتند از: مؤلفه درون فردی، بین فردی، توانایی سازگاری، استرس مدیریت و خلق عمومی. در بین این مؤلفه ها، خرده مؤلفه هایی وجود دارد که در جدول زیر نشان داده شده است(بار – ان ، ۲۰۰۰).

جدول ۲-۲٫ مدل هوش هیجانی بار- ان

مؤلفه ها

زیر مؤلفه ها

-۱ روابط درون فردی

۱- حرمت نفس ۲- استقلال

۳-ابراز وجود ۴- خود آگاهی هیجانی

۵- خود شکوفایی

-۲ روابط بین فردی

۶- روابط بین فردی ۷- مسئولیت اجتماعی ۸- همدلی

-۳ ناسازگاری

۹- آزمون واقعیت ۱۰- انعطاف پذیری ۱۱- حل مسئله

-۴ کنترل استرس

۱۲- تحمل استرس ۱۳- کنترل تکانه

-۵ خلق عمومی

۱۴- خوش بینی ۱۵- شادکامی

بار- ان فرض کرده که افراد دارای هوش هیجانی بالاتر از متوسط، در برخورد با خواسته ها و فشارهای محیطی بیشتر موفق هستند. او همچنین خاطر نشان می‌سازد که کمبود هوش هیجانی می‌تواند به معنی کمبود موفقیت و وجود مشکلات هیجانی باشد. به طور کلی بار– ان بیان می‌کند که هوش هیجانی و هوش شناختی به صورتی برابر در هوش کلی فرد سهیم هستند و از این رو، شاخصی از استعداد فردی برای موفقیت در زندگی را پیشنهاد می‌کنند (بار – ان، ۲۰۰۲).

۲-۲-۲-۸-۳٫ مدل ترکیبی هوش هیجانی

مدل گلمن چهار ساختار اصلی هوش هیجانی را به تصویر می کشد .نخست، خودآگاهی^[۸۴] که عبارت است از توانایی خواندن هیجانات خود و تشخیص تأثیرات شان در حالی که از احساسات باطنی به عنوان راهنمایی برای تصمیم گیری استفاده می شود. خود نظم دهی ^[۸۵]سازه دوم است که شامل هیجانات شخصی و تکانه ها و سازگاری با تغییرات موقعیتی است. ساختار سوم آگاهی اجتماعی^[۸۶] است که شامل توانایی احساس، فهمیدن و تحت تأثیر قرار دادن هیجانات دیگران است و شبکه های اجتماعی را شامل می شود. نهایتاًً مدیریت روابط^[۸۷] چهارمین سازه است که مستلزم توانایی برای منبع الهام بودن، متأثر ساختن و رشد دیگران است و با نظم دادن تعارض دارد(گلمن، ۱۹۹۸).

گلمن بخشی از مهارت هیجانی^[۸۸] را در داخل هر یک از ساختارهای هوش هیجانی قرار داد. مهارت های هیجانی استعدادهای ذاتی نیستند اما نسبتاً ظرفیت های آموخته شده اند که باید روی آن ها کار شود به گونه ای که تا رسیدن به عملکرد برجسته گسترش یابند. گلمن معتقد است که افراد باهوش با هیجانی کلی متولد می‌شوند که استعداد بالقوه آن ها را برای یادگیری مهارت های هیجانی مشخص می‌سازد. سازماندهی مهارت ها تحت سازه‌های مختلف، تصادفی نیست یا به نظر می‌رسد که آن ها در شاخه های گروهی که همدیگر را حمایت و تسهیل می‌کنند قرار داشته باشند(ناسل،۲۰۰۴). جدول زیر مدل مفهومی گلمن، از هوش هیجانی را نشان می‌دهد:

جدول۲-۳٫ مدل هوش هیجانی گلمن

دیگران:صلاحیت اجتماعی
خود: صلاحیت فردی
آگاهی اجتماعی

همدلی

جهت یابی خدماتی

آگاهی سازمانی

خودآگاهی

خودآگاهی هیجانی

خود سنجی دقیق

اعتماد به خود

بازشناسی
تنظیم روابط

مدیریت تعارض

رهبری کردن

تغییر سازمان دهنده

تضمین کردن

کار گروهی و همکاری

ارتباط

خودنظم دهی

کنترل خود

قابل اعتمادی

هوشیاری

سازگاری

سابقه پیشرفت

ابتکار

تنظیم

۲-۲-۲-۹٫ الگوی هوش هیجانی:

‌بنابرین‏، در حال حاضر دو الگو از هوش هیجانی وجود دارد: هوش هیجانی به عنوان رگه و هوش هیجانی به عنوان توانایی. رگه هوش هیجانی(یا خود اثر بخشی هیجانی) با هیجان مربوط به موقعیت ها و خود ارزیابی ها رابطه دارد و از طریق مقیاس های خودگزارش دهی سنجیده می شود (پترایدز، پیتا و کوکیناکی^[۸۹]،۲۰۰۷).

در حالی که توانایی هوش هیجانی (یا توانایی شناختی-هیجانی) با هیجان مربوط به توانایی‌های شناختی مرتبط است و از طریق آزمون های عملکردی سنجیده می شود. ‌بنابرین‏، توانایی بین روی آورد توانایی و رگه نسبت به هوش هیجانی بسیار اساسی است(آوریل^[۹۰]،۲۰۰۷).

الگوی هوش چند گانه ی گاردنر (۱۹۸۳)،(سیف،۱۳۸۶). نیز شامل دو مؤلفه‌ ی هوش هیجانی یعنی هوش درون فردی ^[۹۱]و هوش بین فردی ^[۹۲] است.

۲-۲-۲-۹-۱٫ مشهورترین الگوهای هوش هیجانی:

هوش هیجانی توسط محققان زیادی بررسی شده است که مشهورترین الگوهای آن به اختصار مورد بررسی قرار می‌گیرد:

۲-۲-۲-۹-۱-۱٫ الگوی توانایی سالووی و مایر:

دو روان شناس به نام های پیتر سالووی و جان مایر واژه هوش هیجانی را چنین تعریف کردند:توانایی نظارت بر احساسات و هیجانات خود ودیگران، به منظور نفوذ در آن ها و استفاده از این اطلاعات برای هدایت افکار و اعمال افراد (داکت، مک فارلن ^[۹۳]،۲۰۰۰؛موریارتی، باکلی^[۹۴] ،۲۰۰۳).

الگوی توانایی سالووی و مایر، چهار توانایی خاص زیر را در بر می‌گیرد:

• • دریافت احساسات