توانایی شرکت در تعیین منابع مالی مناسب و تصمیم گیری صحیح در این خصوص از عوامل اصلی موفقیت شرکت به شمار می رود. مهمترین هدفی که مدیریت در زمان انتخاب روش تعیین مالی باید توجه کند، افزایش ثروت سهام‌داران است. یعنی با در نظر گرفتن هزینه هر یک از منابع مختلف تامین مالی و آثار آن بر روی بازده و ریسک شرکت منابعی را انتخاب کند که باعث به حداقل رساندن هزینه های تامین مالی گردد. ترکیب مناسب منابع تامین مالی با خصوصیاتی همچون هزینه سرمایه اندک و نرخ بازده بیشتر همراه است(ملانظری و دیگران، ۱۳۸۸).

در این فصل، ابتدا مفاهیم شرکت های هلدینگ را بیان کرده، سپس بحث تامین مالی و بازار سرمایه داخلی را توضیح داده، در ادامه مروری بر روش های چندهدفه داشته و درنهایت تحقیقات مرتبط انجام شده در این زمینه را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهیم.

۲-۲ شرکت هلدینگ

بیان شد شرکت های هلدینگ یکی از اشکال سازمانی متعارف در بسیاری از کشورها است. چنین شرکت هایی از بازیگران اصلی اقتصادهای نوپا به شمار می‌آیند. شرکت های هلدینگ یکی از مهمترین ساختارها جهت تحقق اهداف مرتبط با حرکت به سمت اقتصادهای بازار محور است. ولی آنچه که در این ساختارها مهم به نظر می‌رسد، وجود یک واحد شاخص و اصلی به عنوان مغز متفکر و ابر قدرت جهت انجام وظایف استراتژیک و آزادی نسبی برای دستیابی به اهداف مورد نظر است. وقتی کسب و کار در کشوری به جایی می‌رسد که مناسب با عناصر صنعت باید پیشرفت داشته باشد، نیاز به تحول ساختارهای سازمانی، امری بسیار ملموس و محسوس می شود. از طرفی دیگر از ساختارهای موجود در شرکت های مادر، نباید انتظار بیش از حد بهبود در منابع مالی داشت، زیرا مجموعه عوامل دیگری نیز وجود دارد که در هر صنعت و یا زمینه کاری می‌تواند اثرگذار بوده و نتایج را متحول کند. ماهیت شرکت های هلدینگ بسیار مختلف و متنوع است. این شرکت ها هم در قبل و هم در بعد از جنگ جهانی دوم، در برخی از کشورهای اروپایی شکل گرفتند که بارزترین آن ها در ایتالیا و استرالیا است. در ایران فعالیت شرکت های هلدینگ به پیش از انقلاب باز می‌گردد که بعضی به صورت عملی و برخی دیگر به صورت ثبتی فعالیت داشتند.

۲-۲-۱ تعریف شرکت هلدینگ

تعاریف زیادی از شرکت های هلدینگ ارائه شده که در ذیل به برخی از مهمترین آن ها می پردازیم(حنفی زاده و شفیعی،۱۳۸۸، ص۱۳-۹):

• • شرکت هلدینگ، شرکتی است که با هدف تملک سهام شرکت های دیگر به وجود می‌آید.

• • شرکت هلدینگ، مجتمعی از شرکت های مختلف است که در رشته‌های کاملا متنوع فعالیت داشته و مالکیت و مدیریت خانوادگی اداره می‌شوند.

• • شرکت هلدینگ، شرکتی است مشتمل بر سبدی از واحدهای مستقل که از مزایای سربار اندک اداره مرکزی، سهولت جبران زیان واحدها، انتشار ریسک و عدم تمرکز برخوردارند و محدودیت هایی مانند عدم دسترسی به مهارت های لازم و مشکلات کنترل مرکزی را نیز دارند.

• • شرکت هلدینگ، کاراترین شیوه و ابزاری است که می‌تواند برای کنترل و مدیریت توام دو یا چند واحد که تاکنون مستقل بوده اند، به کار گرفته شود.

• شرکت هلدینگ، شرکتی است که به لحاظ درصد مالکیت سهام یا به دلیل انتخاب اکثریت مدیران و تعیین سیاست ها، استراتژی های اساسی و کلیدی یک یا چند شرکت را تحت کنترل و نظارت دارد.

در استانداردهای حسابداری، شرکت هلدینگ واحد تجاری اصلی تلقی می شود که دارای یک یا چند واحد تجاری فرعی است و این واحدهای فرعی تحت کنترل واحد تجاری اصلی است که با توانایی راهبردی و هدایت سیاست های مالی و عملیاتی واحدهای تجاری فرعی، به دنبال کسب منافع اقتصادی از آن ها است(حنفی زاده و شفیعی،۱۳۸۸، ص۱۴).

۲-۲-۲ انواع شرکت‌های هلدینگ

طبقه بندی های متنوعی برای شرکت های هلدینگ ارائه شده که بر اساس یکی از آن ها، به چهار طبقه زیر اشاره می‌کنیم:

• • شرکت هلدینگ محض^[۲]: چنین شرکتی فقط در میان توابع خود حق رأی‌ دارد و دارای دو منبع درآمد سود سهام از مالکیت سهام عادی شرکت های تابعه و عایدات حاصل شده از سرمایه گذاری در اوراق سهام است.

• • شرکت هلدینگ عمومی(عملیاتی)^[۳]: این نوع شرکت منابع درآمدی خود را از طریق فروش محصولات، خدمات و دریافت درآمد حاصل از سهام وسرمایه گذاری ها تامین می کند.

• • شرکت هلدینگ هرمی^[۴]: این نوع شرکت با داشتن بخشی از حق رأی‌ توابع خودبه کنترل نسبی آن ها می پردازد.

• شرکت هلدینگ عام المنفعه^[۵]: کار اصلی این شرکت ها در حیطه های عمومی و دولتی عام المنفعه مانند نفت، آب، مخابرات، تلفن و… تعریف می شود(حنفی زاده و شفیعی،۱۳۸۸، ص۱۵).

در یک طبقه بندی دیگر، شرکت های هلدینگ به شرکت هلدینگ سرمایه گذار و شرکت هلدینگ مدیریتی تقسیم بندی می‌شوند.

۲-۲-۳ ماهیت شرکت های هلدینگ

برای ماهیت شرکت های هلدینگ تعاریف زیادی ارائه شده ولی می توان آن را به عنوان نوعی بیان راهبردی از چشم انداز و مأموریت‌ اصلی شرکت عنوان نمود که از طریق استراتژی هایی که شرکت در عملیات و تولیدات خود به کار می‌برد، حمایت می‌شوند. ماهیت شرکت های هلدینگ عاملی است که سازمان را منحصر به فرد و متمایز می‌کند و باعث شکل دهی ارتباطات، طراحی ها،فرهنگ، رفتارها، ساختارها، ماهیت صنعت و استراتژی شرکت می شود. ماهیت این شرکت ها از ۷بعد و ۲۱زیرمجموعه تشکیل شده که در جدول ۱ نشان داده شده است.

جدول۲-۱: ماهیت شرکت های هلدینگ

ارتباطات

• • ارتباطات تحت کنترل

• • ارتباطات کنترل نشده

• ارتباطات غیرمستقیم

طراحی شرکت

• • سیستم شناخت بصری شرکت

• به کارگیری نرم افزارهای مربوطه

فرهنگ شرکت

• • فلسفه شرکت

• • اهداف و مأموریت‌ اصلی شرکت

• • رهنمودها و خط مشی های شرکت

• • موسس شرکت

• • خرده فرهنگ ها

• • ارزش های شرکت

• • اصول و قوانین شرکت

• • تاریخچه شرکت

• کشور مبدأ

فرهنگ شرکت

• • فلسفه شرکت

• • اهداف و مأموریت‌ اصلی شرکت

• • رهنمودها و خط مشی های شرکت

• • موسس شرکت

• • خرده فرهنگ ها

• • ارزش های شرکت

• • اصول و قوانین شرکت

• • تاریخچه شرکت

• کشور مبدأ

رفتارها

• • رفتار شرکت

• • رفتار کارکنان

• رفتار مدیریت

ساختار شرکت

• • ساختار نام تجاری

• ساختار سازمانی

ماهیت صنعت

• ماهیت صنعتی که شرکت در آن به رقابت می پردازد.