مبحث دوم- انواع بیمه ی اتکایی



باید بگوییم که بیمه اتکایی در یک تقسیم بندی کلی دو دسته اجباری و اختیاری است که البته بیمه اتکایی اجباری شامل اتکایی قانونی و اتکایی قراردادی می شود، به همین منظور برای درک بهتر موضوع ما نیز در سه تقسیم بندی به شرح ذیل بررسی می‌کنیم و طی آن تعهدات طرفین و معایب و مزایای هر کدام را بیان می داریم:

۱: اتکایی اختیاری

۲: اتکایی قانونی ( اجباری )

۳: اتکایی قراردادی ( الزامی )

گفتارنخست – بیمه اتکایی اختیاری

در این نوع قرارداد خطر مشخص و یا بیمه مورد به مورد مطرح است. ‌به این معنی که بیمه گر واگذارنده ریسک معینی به بیمه گر اتکایی پیشنهاد می‌کند و او نیز حق قبول یا رد آن را دارد.

بند نخست- تعهدات بیمه گر اتکائی واگذارنده در عقد بیمه اتکائی اختیاری

این نوع عقد بیمه اتکائی، قدیمی ترین شکل قرارداد اتکائی می‌باشد که بیشتر در ریسکهای دریایی و خطراتی که سرمایه بیمه شده آن ها قابل ملاحظه می‌باشد متداول است به خصوص مواقعی که:

۱ـ ظرفیت قراردادهای اتوماتیک پر شده باشد.

۲ـ ریسک از قراردادهای اتکائی اجباری استثنا شده باشد.

۳ـ بیمه گر اتکائی ترجیح می‌دهد ریسکهای سنگین و بزرگ را جزء قراردادهای اتکائی موجود به حساب نیاورد.

۴ـ بیمه گر در بعضی از رشته ها که تعداد بیمه نامه ها اندک می‌باشد ترجیحاً قرارداد اتوماتیک منعقد نمی کند.

۵ـ بیمه گر واگذارنده باید اطلاعات کافی از ریسک پیشنهادی خود به بیمه گر اتکائی ارائه نماید تا بیمه گر با آگاهی کامل از کم وکیف ریسک اختیاری بتواند در موقعیتی قرار بگیرد که تصمیم خود را دال بر قبول یا رد آن پیشنهاد، هرچه سریعتر اعلام نماید.^[۸۱]

منظور از عقد بیمه اتکائی اختیاری این است که عمل اتکائی نسبت به بعضی از بیمه های مشخص و معینی که مورد نظر واگذارنده می‌باشند صورت بگیرد. در چنین حالتی برای اتکائی کردن هر یک از بیمه ها تمام مشخصات آن در نظر گرفته شده و قراردادی ‌در مورد آن بین واگذارنده و بیمه گر اتکائی منعقد می شود. به عبارت دیگر می توان گفت در بیمه اتکایی اختیاری هیچ یک از طرفین قرارداد (واگذارنده و بیمه گر اتکائی) ملزم نمی شود که هرگاه ریسک معینی را اتکائی کردند ریکسهای مشابه آن را نیز در آینده خود به خود و بدون موافقت جدید طبق قرارداد قبلی بپذیرند. در بیمه اتکائی اختیاری برای هر یک از عملیات بیمه ای باید بین طرفین توافق جداگانه ای صورت گرفته و عقدی بسته شود مثلاً اگر بیمه گر «الف» سی درصد از سرمایه کارخانه ای را که بیمه کرده، نزد کمپانی «ب» به اتکائی واگذار کند ملزم نیست همیشه سی درصد از ریسکهای مشابه آن را به او واگذار کند و همچنین اگر اقدام به چنین امر نمود بیمه گر اتکائی «ب» هیچ گونه الزامی برای پذیرفت آن ها ندارد. ‌بنابرین‏ ملاحظه می شود که در عقد بیمه اتکائی اختیاری جنبه اختیاری کاملاً در نظر گرفته می شود.^[۸۲]

واگذارنده می‌تواند و حق این را دارد که در قراردادهای خود با بیمه گران اتکائی توافقی مبنی بر واگذاری ریسک یا ریسکهای خاص خارج از قراردادهای فی مابین را به عمل آورد. بیمه گر واگذارنده ممکن است پیشنهاداتی را که در خارج از محدوده قرارداد فی مابین باشد به بیمه گر اتکائی پیشنهاد نماید چنین پیشنهادات باید قبل از الحاق ریسک مورد نظر به قرارداد به بیمه گر اتکائی تسلیم شود. اگرچه واگذاری های اختیاری از نقطه نظر شرایط و دلایل اقتصادی و اداری جزء لاینفک قراردادهای موجود به شمار می‌آیند ولی با این حال قرارداد جداگانه ای در مجموعه قراردادهای موجود شرکت واگذارنده محسوب می‌شوند و به همین دلیل است که هر گونه تغییر در شرایط بیمه نامه باید اول به اطلاع بیمه گر اتکائی رسیده و مورد موافقت او قرار گیرد.^[۸۳]

شرکت واگذار کننده برای هر یک از قراردادهای بیمه ای خود که قصد واگذاری آن ها را دارد با شرکت بیمه اتکائی وارد مذاکره می شود. در عقد بیمه اتکایی اختیاری هیچ تدبیر از پیش تعیین شده ای وجود ندارد و شرایط قرارداد متناسب با مورد تعیین می شود. بیمه های اتکائی اختیاری به علت ماهیتشان معمولاً بیمه گر اتکائی را با درجاتی از انتخاب نامساعد درگیر می‌کنند و برای شرکت بیمه اصلی نیز هزینه زیادی در بردارند.^[۸۴] برعکس ممکن است از دید بیمه گر اتکائی قراردادهای اختیاری دارای مزایایی باشد.

بند دوم- مزایای عقد بیمه اتکایی اختیاری

۱ـ وی کلیه پیشنهادات را به خوبی بررسی کرده و آنهائی را که با سیاست کلی و تخصص خود سازگاری دارد انتخاب و درصد مطلوبی از آن را پذیرفته و بقیه را می‌تواند رد نماید.

۲ـ امکان انتقال تجربیات خود از ریسکهای مشابه به بیمه گرواگذارنده و درخواست از آن شرکت جهت بهبود شرایط موجود ریسک به منظور کاهش احتمال وقوع خسارت.

۳ـ امکان دریافت حق بیمه مناسب با ریسک بیمه شده از طریق درخواست از شرکت واگذارنده که نرخ را بالا ببرد و یا اینکه کارمزد اتکائی را کاهش دهد.

۴ـ دارا بودن موقعیت مناسب جهت محاسبه میزان دقیق تعهد از هر ریسک و جلوگیری از تجمع خطر.

۵ـ اطلاع یافتن از نحوه انتخاب و صدور بیمه نامه توسط شرکت واگذارنده از نقطه نظر شرکت واگذارنده این امکان برایش به وجود می‌آید که ظرفیت صدور خود را بالا برده بدون اینکه در قراردادهای اتوماتیکی که قبلاً منعقد نموده تغییر دهد. و اغلب اوقات بازاری برای واگذاری ریسکهای خود پید ا می‌کند که قبلاً تصور می‌رفت چنین ریسکهایی مطلوب بازار اتکائی نیست. در مقابل مزایا، عقد بیمه اتکائی اختیاری دارای معایبی است که بیمه گر واگذارنده را مجبور می کند حتی الامکان سعی نماید واگذاری خود را در این زمینه به حداقل ممکن کاهش دهد.

بند سوم- معایب بیمه اتکایی اختیاری

۱ـ تأخیر در صدور بیمه نامه (دلیل پیدا کردن بازار اتکائی) که باعث ایجاد مشکل برای بیمه گر و بیمه گذار می‌گردد.

۲ـ دارا بودن هزینه های اداری زیاد.

۳ـ از اختیارات و آزادی عمل بیمه گر واگذارنده به طور محسوسی کاسته می شود زیرا او به تنهایی نمی تواند ‌در مورد حق بیمه و شرایط بیمه نامه یا بیمه گذار توافق نماید و حتی در صورت بروز خسارت نیز گاهی اوقات دچار مشکل می شود (از شروطی که بیمه گر اتکائی در قرارداد می گنجانید که میزان و نحوه پرداخت خسارت باید با مشارکت و موافقت او باشد.)

۴ـ هر گونه تغییری در بیمه نامه باید با اطلاع و موافقت بیمه اتکائی باشد.

۵ـ اگر عملیات اتکائی اختیاری در بازار رقابتی ناقص صورت پذیرد دچار مشکل رقابت ناسالم می‌گردد.